https://doi.org/10.59459/1859-1655/JMM.508
KẾTQUẢTHAYKHỚPHÁNGBÁNPHẦNBIPOLAR
KHÔNGXIMĂNG,ĐIỀUTRỊGÃYKÍNCỔXƯƠNGĐÙI
ỞNGƯỜICAOTUỔI,TẠIBỆNHVIỆNQUÂNY175
MaiĐứcThuận
*,NguyễnNgọcToàn
2
,PhạmNgọcPhước
3
NgôQuốcHoàn
4
,TrầnQuangKhanh
4
,PhạmVũDuy
4
TÓMTẮT:
Mụctiêu:ĐánhgiákếtquảphẫuthuậtthaykhớphángnhântạobánphầnBipolarkhôngximăng,điềutrị
gãykíncổxươngđùiởngườicaotuổi,tạiBệnhviệnQuâny175.
Đốitượngvàphươngpháp:Nghiêncứumôtả(hồicứuvàtiếncứu)trên51bệnhnhântừ60tuổitrởlên,
gãykíncổxươngđùi,điềutrịbằngphẫuthuậtthaykhớphángbánphầnBipolarkhôngximăng,tạiViện
Chấnthương-Chỉnhhình,BệnhviệnQuâny175,từtháng12/2021đếntháng3/2024.
Kếtquả:Sauphẫuthuật:100%khớphángnhântạođượcđặtđúngvịtrí;98,0%trụcchuôikhớpđúng
sovớitrụcxươngđùi;75,5%bệnhnhânđạtkếtquảđiềutrịrấttốtvàtốt(điểmphụchồichứcnăngtheo
Harristrungbình83điểm);80,0%bệnhnhânkhôngđautạikhớpphẫuthuật.Taibiếntrongmổ:1bệnh
nhân(2,0%)vỡkhốimấuchuyểnlớn.Biếnchứngsaumổ:nhiễmtrùngvếtmổ,huyếtkhốitĩnhmạch,xuất
huyếttiêuhóa,trậtkhớp(đềuchiếmtỉlệ2,0%).Biếnchứngxa:1BN(2,0%)mònổcối.
Từkhóa:ThaykhớphángBipolar,khôngximăng,BệnhviệnQuâny175.
ABSTRACT
Objectives:Toevaluate the results of cementless Bipolar hip hemiarthroplasty to treat femoral neck
fracturesintheelderlyat175MilitaryHospital.
Subjectsandmethods:Retrospective,combinedwithprospective,descriptivestudyon51patientswith
closedfemoralneckfractures,treatedwithcementlessBipolarhiphemiarthroplastyfromDecember2021
toMarch2024,atinstituteoftraumaandorthopedics,175MilitaryHospital.
Results:Postoperative:100%ofpatientshadthestemplacedinthecorrectposition,98.0%ofthestem
axiswascorrectcomparedtothefemuraxis;The“good”and“verygood”ratereached75.5%,(Theaverage
Harrisrehabilitationscoreis83points);80.0%ofpatientshadnopainatthesurgicaljoint.Complication
ratesurgery:1case(2,0%)fractureofgreatertrochanter.Postoperativecomplications:infection,venous
thrombosis, gastrointestinal bleeding, dislocation (both accounted for 2%). Late complication: 1 case
(2.0%)acetabularerosion.
Keywords:Bipolarhiphemiarthroplasty,cementless,175MilitaryHospital.
Chịutráchnhiệmnộidung:MaiĐứcThuận,Email:thuanmd108@gmail.com
Ngàynhậnbài:13/8/2024;mờiphảnbiệnkhoahọc:8/2024;chấpnhậnđăng:14/4/2025.
BệnhviệnTrungươngQuânđội108.
PhânhiệuphíaNamHọcviệnQuâny.
BệnhviệnQuâny13.
BệnhviệnQuâny175.
1.ĐẶTVẤNĐỀ
Gãy cổ xương đùi (CXĐ) chiếm khoảng 53%
tổng số ca gãy đầu trên xương đùi [1]. Ở người
caotuổi,gãyCXĐlàmộtchấnthươngphổbiến,
thườnggặpởnữgiớinhiềuhơnởnamgiới.Đã
cónhiềuphươngphápđiềutrịgãyCXĐđượcáp
dng,nhưbóbột,kéoliêntc,phẫuthuậtkếthợp
xương,phẫuthuậtthaykhớphángnhântạo...Tuy
nhiên,phẫuthuậtkếthợpxươngđiềutrịgãyCXĐ
cóthểgặpnhiềubiếnchứngtoànthân(viêmphổi,
viêmđườngtiếtniệu,loétđiểmtì...)hoặc tạichỗ
(liềnlệch,khớpgiả,hoạitửchỏm…).Phẫuthuật
thaykhớphángnhântạođiềutrịgãyCXĐđượcáp
dngtừlâutrênthếgiớivàtạiViệtNam.Phương
phápđiềutrịnàychokếtquảrấtkhảquan,đặcbiệt
vớicácbệnhnhân(BN)caotuổi.
Bệnh viện Quân y 175 đã và đang triển khai
kĩthuậtthaykhớphángbánphầnBipolar,nhưng
chưa có những nghiên cứu hệ thống, góp phần
đánhgiá hiệu quả kĩthuật này tại Bệnh viện nói
TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025) 17
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
riêngvàởnướctanóichung.Chúngtôithựchiện
nghiêncứunàynhằmđánhgiákếtquảphẫuthuật
thaykhớphángbánphầnBipolarkhôngximăng,
điềutrịgãykínCXĐởngườicaotuổi,tạiBệnhviện
Quâny175.
2.ĐỐITƯỢNG,PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU
2.1.Đốitượngnghiêncứu
51BNgãykínCXĐ,từ60tuổitrởlên,điềutrị
thay khớp háng bán phần Bipolar, tại Viện Chấn
thương - Chỉnh hình, Bệnh việnQuân y 175, từ
tháng12/2021đếntháng3/2024.
-Tiêu chuẩnlựa chọn: BN≥ 60 tuổi, gãy kín
CXĐ,cóchỉđịnhthaykhớphángbánphầnBipolar;
hsơbệnhánnghiêncứuđầyđủ.BNtựnguyện
thamgia,tuânthủquytrìnhnghiêncứu.
-Loạitrừ:BNgãyCXĐcókèmtheogãyxương
ở vịtrí khác;chân bên thay khớpcó dịtật hoặc
cóchứcnăngcáckhớplớnkhôngbìnhthườngtừ
trước;BNgãyCXĐbệnhlí;BNcóhsơbệnhán
khôngđủthôngtinnghiêncứu;BNkhôngđngý
thamgianghiêncứu.
2.2.Phươngphápnghiêncứu
-Thiếtkếnghiêncứu:hicứu,kếthợptiếncứu
môtả.
-Cácchỉtiêunghiêncứu:
+Bặcđiểmchung:tuổi,giớitính,nguyênnhân
chấnthươngvàphânloạigãyCXĐtheoGarden.
+ Kết quả phẫu thuật: đánh giá phim chp X
quangsaumổ;cáctaibiến,biếnchứngtrongvà
saumổ;mứcđộđautheothangđiểmHarris.Đánh
giákếtquảchungchứcnăngkhớphángsaumổ
theothangđiểmHarris[2](với4mứcrấttốt:Harrir
từ90-100điểm;tốt:Harristừ80-89điểm;trungbình:
Harristừ70-79điểm;kém:Harris<70điểm).Các
thờiđiểmđánhgiá:trướcmổ,saumổ1thángvà
tạithờiđiểmkiểmtralầncuối.
-Đạođức:nghiêncứuđượcsựchophépcủa
HộiđngđạođứcBệnhviệnQuâny175vàHọc
việnQuâny.TấtcảBNđềuđượcgiảithíchrõvề
mcđíchvàđngýthamgianghiêncứu.
-Xửlísốliệu:bằngchươngtrìnhSPSS22.0.
Tínhsốtrungbình(X),độlệchchuẩn(SD)vàgiá
trịp(cóýnghĩakhip<0,05).
3.KẾTQUẢNGHIÊNCỨU
3.1.ĐặcđiểmBNnghiêncứu(n=51)
-Đặcđiểmvềtuổi:
+Phânbốtuổi:từ62-102tuổi.
Từ60-69tuổi:8BN(15,7%).
+Từ70-79tuổi:16BN(31,4%).
+Từ80-89tuổi:25BN(49,0%).
+Từ90tuổitrởlên:2BN(3,9%).
+Trungbình(Mean±SD):78,35±7,76tuổi.
BNtừ62-90tuổi,trungbình78,35±7,76tuổi.
ChiếmtỉlệcaonhấtlàBNtừ80-89tuổi(49,0%)và
thấpnhấtlàBNtừ60-69tuổi(15,7%).
- Giới tính:44 BNnữ (chiếm86,3%) và7 BN
nam(chiếm13,7%).TỉlệBNnữ/namlà6,3/1.
-Nguyênnhânchấnthương:
+Tainạnsinhhoạt:50BN(98,0%).
+Tainạngiaothông:1BN(2,0%).
BNcaotuổigãyCXĐchủyếulàdotainạnsinh
hoạt(98,0%).
-PhânloạigãyCXĐtheoGarden(n=51):
+GardenIII:11BN(21,6%).
+GardenIV:40BN(78,4%).
ChủyếuBNgãyCXĐGardenIV(78,4%).
3.2.Kếtquảphẫuthuật
-ĐánhgiátrênkếtquảchpXquangsaumổ:
100%khớpnhântạođặtđúngvịtrí,100%BNcó
độkhítcủachuôikhớpnhântạođạtyêucầu.
-Taibiếntrongmổ(n=51):1BN(2,0%)vỡmấu
chuyểnlớntrongquátrìnhrápchuôi.
-Kíchthướcvỏchỏm(n=51):
+Từ39-43mm:31BN(60,8%).
+Từ44-47mm:15BN(29,4%).
+Từ48-52mm:5BN(9,8%).
Kíchthướcvỏ chỏmtừ39-52mm,trungbình
43mm.Trongđó,haysửđngnhấtlàvỏchỏmcó
kíchthướctừ39-43mm(60,8%).
-Trcchuôikhớpnhântạosovớitrcxương
đùi(n=51):
+Đúngtrc:50BN(98,0%).
+Vẹongoài:1BN(2,0%).
98,0%BNcótrcchuôikhớpnhântạođúngso
vớitrcxươngđùi.Chỉ1BN(2,0%)cótrcchuôi
khớpvẹongoàisovớitrcxươngđùi.
-Biếnchứngsaumổ(n=51):
+Nhiễmtrùngvếtmổ:1BN(2,0%).
+Huyếtkhốitĩnhmạch:1BN(2,0%).
+Trậtkhớphángnhântạo:1BN(2,0%).
+Xuấthuyếttiêuhóa:1BN(2,0%).
18 TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025)
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
- Biến chứng xa (n = 45): có 1 BN (2,2%) bị
thủngổcối.
-MứcđộđautheothangđiểmHarris(n=45):
+Khôngđau:36BN(80,0%).
+ Đau nhẹ, không thường xuyên hoặc không
ảnhhưởngđếnsinhhoạt:7BN(15,6%).
+ Đaunhẹ, không ảnhhưởngđến hoạtđộng,
hiếmkhi đau vừa, đỡ nếu dùnggiảm đauthông
thường:1BN(2,2%).
+ Đau vừa, ảnh hưởng đến sinh hoạt; thỉnh
thoảng phải dùng thuốc giảm đau mạnh hơn
Aspirin:1BN(2,2%).
BNsaumổđasốkhôngđautheothangđiểm
phc hi chức năng của Harris chiếm 80%, đau
nhẹchiếm17,8%.Khôngcótrườnghợpnàođau
nhiềuhayđaudữdội,chỉ có01 trườnghợp đau
vừachiếm2,2%.
-KếtquảchungtheoHarris(n=45):
+Rấttốt:14BN(31,1%).
+Tốt:20BN(44,4%).
+Trungbình:7BN(15,6%).
+Kém:4BN(8,9%).
+ĐiểmHarristrungbình:83điểm(thấpnhất:47
điểm;caonhất:98điểm).
75,5%BNkếtquảrấttốtvàtốt,15,6%BNđạt
kếtquảtrungbìnhvà8,9%BNđạtkếtquảkém.
4.BÀNLUẬN
- Giới tính: kết qua nghiên cứu thấy BN nữ
(86,3%)nhiềuhơnBNnam(13,7%);tỉlệgiớitính
BNnữ/namlà6,3/1.
Kết quả này tương đng với nghiên cứu của
Phạm Hữu Quyết (tỉ lệ BN nữ/nam là 4,6/1 [2]),
Nguyễn Văn Khanh (nữ: 73,9%, nam: 26,1%
[3]); NguyễnThế Điệp (tỉ lệ BN nữ/nam là 4,2/1
[4]),RosenbaumS(tỉlệBNnữ/namlà2,7/1[5]);
ZhaowenDNg(tỉlệBNnữ/namlà3,5/1[6]).
Thôngthường,sau40tuổi,khốilượngxương
bắtđầugiảmởcảnamgiớivànữgiới.Tuynhiên,
tìnhtrạnggiảmkhốilượngxươngởphnữdiễn
ranhanhhơn,nhấtlà5-10nămđầutiênsaumãn
kinh(dothiếuhtestrogen),trongkhinamgiớimất
xươngchậmhơn[7].Ngoàira,phnữcaotuổicó
nhiềuyếutốdẫnđếngãyCXĐhơnnamgiới,như
yếutốmôitrường,chếđộdinhdưỡng,chếđộsinh
hoạt,sinhđẻnhiềulàmảnhhưởngđếnchấtlượng
cuộcsống…
- Tuổi: BN từ 62-90 tuổi, trung bình 78,35 ±
7,76tuổi,trongđó,haygặpnhấtBNtừ80-89tuổi
(49,0%),tiếpđếnlàBNtừ70-79tuổi(41,4%)và
BNtừ60-69tuổi(15,7%),ítgặpnhấtlàBNtừ90
tuổitrởlên(2,0%).
Kết quả này thấp hơn so với các nghiên cứu
củaPhạmHữuQuyết(2021)[2],TrầnCửuLong
Giang(2021)[8];tươngđngvớicácnghiêncứu
củaBùiHoàngBột(2013)[9],NguyễnVănKhanh
(2020)[3].
-Nguyênnhânchấnthương:cónhiềunguyên
nhânvàcơchếdẫnđếnchấnthươnggãyxương
thôngthường.Trongphạmviđềtàinày,chúngtôi
chỉnghiêncứutrênBNcaotuổi(đasốBNđãnghỉ
hưu,nghỉlaođộng).Dođó,trongnghiêncứunày
chủyếu gặpnguyên nhânchấn thương là dotai
nạnsinh hoạt(98,0%), cnlại là do tainạn giao
thông(2,0%).
Cơchếchấnthươngdotainạnsinhhoạtthường
gặplàtrượtchânngãđậpvùngmôngxuốngnền
cứng.TheonghiêncứucủaBùiHoàngBột(2013),
nguyênnhânchủyếugãyCXĐởngườicaotuổilà
dotainạnsinhhoạt(95%)[9].Trongnghiêncứu
củaTrần CửuLong Giang(2021), 100% BNgãy
CXĐlàdotainạnsinhhoạt[8].Nhưvậy,nghiên
cứucủachúngtôitươngđngvớinhữngnghiên
cứunêutrên.
-PhânloạigãyCXĐ:78,4%BNgãyCXĐGarden
IVvà21,6%BNgãyCXĐGardenIII;khôngtrường
hợpnàogãyCXĐGardenI,II.
Kết quả này tương tự nghiên cứu của Phạm
HữuQuyếtnăm2021(89,3%BNgãyCXĐGarden
IIIvàIV[2]);NguyễnVănKhanhnăm2020(71,7%
BNgãyCXĐGardenIII[3]).
GãyCXĐGardenIII,IVởngườicaotuổilàloại
gãycódilệch.Sauchấnthương,sựcungcấpmáu
choquátrìnhliềnxươngởchỏmxươngđùibịgián
đoạn, ảnh hưởng đến việc cố định, có nguy cơ
khôngliềnxương,hoạitửchỏmxươngđùi.Dođó,
gãyCXĐphânloạitheoGardenIII,IVlàloạigãy
cóchỉđịnhthaykhớphángnhântạovớimctiêu
giúpBNvậnđộngsớm,tránhđượccácbiếnchứng
toànthânvàtạichỗ.
-Biếnchứngsaumổ:2,0%nhiễmkhuẩnnông
tạivếtmổ,phảiđiềutrịkhángsinhvàổnđịnh;2,0%
trậtkhớphángsớmdosaitưthế,đượcgâytêtại
chỗnắnchỉnhvàổnđịnh.
-Biếnchứngxa:trongsố51BNnghiêncứu,có
6BNtửvongtrướcthờiđiểmkhámlầncuốidocác
nguyênnhânkhôngliênquantrựctiếpđếnphẫu
thuậtthaykhớpháng,gm:ungthưtrựctràng(1
BN,tửvongởthángthứ2saumổ),suyhôhấpcấp
dosặcthứcăn(1BN,tửvongởthángthứ9sau
mổ),tuổicaosứcyếu(1BN,tửvongởthángthứ
12saumổ),mấtthôngtincánhân(3BN,dothay
TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025) 19
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
đổichỗở,thayđổithôngtinliênhệ).Chúngtôitheo
dõidọcđếnthờiđiểmtáikhámlầncuốiđược45
BN.Kếtquả:có1trườnghợpmnthủngổcốiở
thángthứ16saumổ.
ĐâylàBNnữ72tuổi,nhiễmtrùngvếtmổsau
mổ, đã điềutrị cắtlọc, chạyVAC và kháng sinh
toàn thân một thời gian dài, bệnh ổn định xuất
viện.Sauđó,thỉnhthoảngBNthấyđausâutrong
khớp nhân tạo khi vận độngvà phải dùng thuốc
giảmđau, chp phim cắtlớp vi tính vùng khung
chậupháthiệnổcốiđãmnthủng.MặcdùBNnày
khôngđilạiđượcnhiềusaumổ,điểmHarrisởmức
kém,nhưngbịmnthủngổcốisớm,cóthểdoBN
bịnhiễmtrùngvùngthaykhớpsaumổ,kếthợpsau
mổBNchủyếusinhhoạttạigiườngnêndẫnđến
loãngxươngnặng.Dođó,khiBNvậnđộngvớicác
độngtácchịulựcrấtdễdẫnđếnvỡvàthủngổcối.
CũngcóthểdoBNgiàyếu,sinhhoạttạichỗnên
khôngđngý mổ tháokhớp, chỉđiều trị bảo tn
khángsinh,giảmđauchốngviêmtừngđợt.Nghiên
cứucủaCaoThỉ(2014)có1camnổcốisau32
tháng, nhưng không có dấu hiệu lâm sàng; tỉ lệ
mnổcốitrong2nămđầutừ0-5%,triệuchứng
lâmsànglàđauvùngkhớpháng,mông,đautăng
khiđilại[10].
-Kếtquảđiềutrịchung:chúngtôitheodõivàtái
khámlầncuốichocácBNsaumổtừ6-26tháng,
trungbình17tháng.Thấy75,5%BNđạtkếtquảrất
tốtvàtốt,15,6%BNđạtkếtquảtrungbình.Kếtquả
nàytươngđươngvớinghiêncứucủaBùiHoàng
Bột(tốtvàrấttốt:78%),Rajakvàcộngsự(tốtvà
rấttốt:76,7%);nhưngthấphơnsovớinghiêncứu
củaNguyễnBáHải(tốtvàrấttốt:82,9%),Nguyễn
DuyThông(tốtvàrấttốt:80,4%).Thaykhớpháng
bán phần cho BN cao tuổi gãy CXĐ là phương
phápgiúpBNphchisớm(BNngidậy,vậnđộng
sớm),tránhcácbiếnchứngdonằmlâugâyứtrệ,
loétdotìđè,viêmphổi…Đặcbiệt,BNcóthểtựvận
động,đilại,giảiquyếtcácnhucầucánhân,nhanh
chóngtrởvềcuộcsốngsinhhoạthằngngày.
Chúngtôigặp8,9%BNcókếtquảđiềutrịchung
kém,đềulànhữngBNgặpbiếnchứngsaumổvà
biếnchứngxa,tácđộngđến khả năngvậnđộng,
đilại.Kếtquảnàycaohơnsovớinghiêncứucủa
Rajak,NguyễnDuyThông(2015)vàTrầnCửuLong
Giang(2021); nhưng thấp hơn so với nghiêncứu
củaKhoraminăm2016(17,2%BNđạtkếtquảkém).
5.KẾTLUẬN
Nghiêncứu51BNcaotuổigãykínCXĐ,điều
trịthaykhớphángbánphầnBipolar,tạiBệnhviện
Quâny175,kếtluận:
-Sauphẫuthuật,100%BNcókhớpnhântạo
đượcđặtđúngvịtrí,98,0%trcchuôikhớpnhân
tạođúngsovớitrcxươngđùi;75,5%đạtkếtquả
điềutrịrấttốtvàtốt.Điểmphchichứcnăng(theo
Harris)trungbìnhlà83điểm.80,0%BNkhôngđau
sauphẫuthuậtthaykhớphángbánphầnBipolar.
-Taibiếntrongmổ:1BN(2,0%)vỡkhốimấu
chuyểnlớn.Biếnchứngsaumổ:nhiễmtrùngvết
mổ,huyếtkhốitĩnhmạch,xuấthuyếttiêuhóa,trật
khớp(đềuchiếmtỉlệ2,0%).Biếnchứngxa:có1
BN(2,0%)mnổcối.
TÀILIỆUTHAMKHẢO
1. Thorngren K.G, Hommel A, Norrman P.O, et
al. (2002), “Epidemiology of femoral neck
fractures”,Injury,33:1-7.
2.PhạmHữuQuyết(2021),Đánhgiákếtquảphẫu
thuậtthaykhớphángbánphầnđiềutrịgãyCXĐ
ởngườicaotuổitạiBệnhviệnĐạihọcYHàNội,
Luậnvănthạcsĩ,TrườngĐạihọcYHàNội.
3. Nguyễn Văn Khanh, Phạm Hoàng Lai (2020),
“Đánh giákết quả phẫuthuật thay khớpháng
bánphầnđiềutrịgãyCXĐtạiBệnhviệnTrường
ĐạihọcYdượcCầnThơ”,TạpchíYDượchọc
CầnThơ(26):68-75.
4. NguyễnThếĐiệp, Nguyễn Minh Châu (2023),
“Đánh giákết quả phẫuthuật thay khớpháng
bánphầnBipolarđiềutrịgãyCXĐởngườicao
tuổi”,TạpchíYhọcViệtNam,532(2).
5.RosenbaumJ.S,BartoníčekJ,DanielŘíhaD,et
al. (2011), “Single-centre study of hip fractures
in Prague, Czech Republic, 1997-2007”,
InternationalOrthopaedics,35:587-593.
6. Zhaowen D Ng, Lingaraj Krishna L (2014),
“Cementedversuscementlesshemiarthroplastyfor
femoralneckfracturesintheelderly”,Journalof
OrthopaedicSurgery,22(2):186-189.
7. Pouresmaeili F, Kamalidehghan B, Kamarehei
M, etal.(2018),“A comprehensive overviewon
osteoporosis and its risk factors”, Therapeutics
clinicalriskmanagement:2029-2049.
8.TrầnCửuLongGiang(2021),Kếtquảphẫuthuật
thaykhớphángbánphầnkhôngximăngđiềutrị
gãyCXĐtạiBệnhviệnHữuNghị,Luậnvănbácsĩ
chuyênkhoaII,TrườngĐạihọcYHàNội.
9.BùiHoàngBột(2013),Đánhgiákếtquảthaykhớp
hángbánphầnđiềutrịgãyCXĐởngườicaotuổi
bằngkĩthuậtítxâmlấn,Luậnvănbácsĩchuyên
khoaII,TrườngĐạihọcYHàNội.
10. Cao Thỉ, Nguyễn Tường Giang (2014), “Kết
quảthaykhớphángbánphầnlưỡngcựctrên
bệnhnhâncaotuổi”,TạpchíYhọcthànhphố
HồChíMinh,18,số3.q
20 TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025)
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI