92
KHAI THÁC TÀI NGUYÊN DU LỊCH MẠO HIỂM TỈNH BÌNH THUẬN
ĐẶNG THÀNH TRUNG
Tóm tắt: Bình Thuận là một tỉnh thuộc duyên hải Nam Trung Bộ, có nhiều tiềm năng và lợi thế để
phát triển du lịch mạo hiểm. Địa hình đa dạng, bao gồm đồi cát, núi, biển, rừng, sông, suối... tạo điều
kiện thuận lợi cho các hoạt động như leo núi, trekking, đua xe địa hình, lặn biển... Một số hoạt động
du lịch mạo hiểm nổi tiếng ở Bình Thuận có thể kể đến như: leo núi Tà Kú, trekking Tà Năng - Phan
Dũng, đua xe địa hình trên đồi cát Mũi Né, lặn biển ở Hòn Rơm. Tuy nhiên, sản phẩm du lịch mạo
hiểm ở Bình Thuận mới ở giai đoạn đầu của sự phát triển, còn nhiều khó khăn vướng mắc trong công
tác tổ chức, nhất là về điều kiện an toàn, địa điểm thực hiện, phương tiện thực hiện... Trên cơ sở phân
tích về tiềm năng, thực trạng, bài báo đề xuất các giải pháp nhằm khai thác có hiệu quả tiềm năng để
phát triển du lịch mạo hiểm tỉnh Bình Thuận.
Từ khóa: du lịch mạo hiểm, du lịch, đồi cát, Bình Thuận.
DEVELOPMENT OF ADVENTURE TOURISM POTENTIAL IN BINH THUAN PROVINCE
Abstract: Binh Thuan Province, a coastal province in South Central Vietnam, has many potential and
advantages for developing adventure tourism. The diverse terrain, including dunes, mountains,
beaches, forests, rivers, and streams, provides favorable conditions for activities such as mountain
climbing, trekking, off-road racing, and scuba diving. Some famous adventure tourism activities in
Binh Thuan include: Climbing Mount Ta Ku, Trekking Ta Nang - Phan Dung, Off-road racing on
Mui Ne sand dunes, and Scuba diving in Hon Rom. However, adventure tourism products in Binh
Thuan are still in the early stages of development, with many difficulties and obstacles in the
organization especially on safety conditions, implementation locations, and implementation methods.
Based on the analysis of the potential and current situation of adventure tourism development, this
acticle proposes solutions to effectively exploit the potential to develop adventure tourism in Binh
Thuan province.
Keywords: adventure tourism, tourism, sand dunes, Binh Thuan.
1. Đặt vấn đề
Việc thúc đẩy phát triển du lịch nói chung và
du lịch mạo hiểm nói riêng là xu thế tất yếu, dựa
trên những lợi thế sẵn có từ thiên nhiên và những
giá trị văn hóa đặc sắc. Tính độc đáo, đặc sắc là
một trong những đặc trưng của hoạt động du
lịch, thu hút du khách. Du khách ngày càng
muốn tham gia các loại hình du lịch mới lạ, thậm
chí chỉ mới lạ ở cách thức tổ chức tour.
Trên cơ sở một loại hình du lịch đã có, đáp
ứng nhu cầu chuyên biệt của du khách và dựa
vào những đặc điểm riêng của tài nguyên du lịch
tại một địa phương nhất định, một loại hình du
lịch mới có thể nảy sinh. Loại hình du lịch mới
này ban đầu chỉ phục vụ cho một đối tượng
khách nhất định, sau đó dần được biết đến và
được áp dụng rộng rãi ở những địa phương khác
có điều kiện tương tự. Du lịch mạo hiểm là một
ví dụ điển hình cho loại hình du lịch mới này.
Đặng Thành Trung - Khai thác tài nguyên du lịch mạo hiểm tỉnh Bình Thuận
93
Du lịch mạo hiểm là một loại hình du lịch
có tính chất khám phá, mạo hiểm, đòi hỏi du
khách phải có sức khỏe, kỹ năng và trang bị
cần thiết. Loại hình du lịch này đang ngày
càng phát triển và được nhiều du khách yêu
thích, đặc biệt là những du khách trẻ tuổi, thích
khám phá và trải nghiệm.
Bình Thuận là một tỉnh ven biển thuộc vùng
Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung; có địa
hình đa dạng, với dãy núi Trường Sơn hùng vĩ ở
phía Tây, đồng bằng ven biển màu mỡ ở phía
Đông và hệ thống đồi cát, hang động, sông suối
phong phú. Khí hậu nhiệt đới gió mùa với nắng
nhiều tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động du
lịch ngoài trời. Bình Thuận còn sở hữu tài
nguyên biển đảo phong phú với nhiều bãi biển
đẹp, rạn san hô; đó là những lợi thế rất rõ ràng
và mang tính chất riêng của tỉnh nếu chúng ta
biến được những giá trị này thành các sản phẩm
du lịch với sức hấp dẫn cao, đặc biệt là du lịch
mạo hiểm. Mặt khác, Bình Thuận nằm trên trục
hành lang phát triển du lịch của Việt Nam, là
một trong những trọng điểm quốc gia về du lịch.
Việc thúc đẩy phát triển du lịch, trong đó có du
lịch mạo hiểm đang là trách nhiệm cũng như
thách thức đối với các cấp quản lý nói riêng cũng
như người dân Bình Thuận nói chung.
Bài viết tập trung phân tích về tiềm năng và
thực trạng phát triển du lịch mạo hiểm từ đó
đề xuất các giải pháp nhằm khai thác có hiệu
quả tiềm năng để phát triển du lịch mạo hiểm
tỉnh Bình Thuận.
2. Cơ sở dữ liệu và phương pháp nghiên cứu
2.1. Cơ sở dữ liệu
Bài viết đã phân tích các dữ liệu thứ cấp, chủ
yếu là các dữ liệu tổng hợp được công bố chính
thức trong các tài liệu đã xuất bản của cơ quan
quản lý nhà nước có liên quan, các công trình
nghiên cứu được công bố. Một số dữ liệu khác
mang tính chất dẫn chứng, minh họa được dẫn
lại từ các trang thông tin điện tử chính thức của
Bộ/ngành liên quan.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
(1) Phương pháp thu thập và tổng hợp tài liệu:
từ những thông tin thu thập được qua các báo
cáo của địa phương trong quá trình đi thực địa,
cũng như các nguồn tài liệu tham khảo khác,
thực hiện phân loại, phân tích và lựa chọn
những tư liệu cần thiết liên quan đến khu vực
nghiên cứu.
(2) Phương pháp điều tra thực địa: tiến hành
một đợt khảo sát tại tỉnh Bình Thuận để thu thập
các thông tin liên quan đến nghiên cứu. Nhóm
nghiên cứu áp dụng các phương pháp quan sát
tham gia, phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm với cán
bộ quản lý có liên quan. Mục đích của thảo luận
nhóm nhằm khuyến khích mọi người cùng chia
sẻ quan điểm của họ về những vấn đề cơ bản
sau: thực trạng, tiềm năng phát triển du lịch mạo
hiểm, các điểm, tuyến du lịch mạo hiểm đã và
đang khai thác, cơ sở hạ tầng cũng như hệ thống
đảm bảo an toàn cho du khách.
3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
3.1. Tiềm năng du lịch mạo hiểm tỉnh Bình
Thuận
Bình Thuận nằm ở rìa phía Đông, phần cuối
của dãy Trường Sơn, trải dài theo hướng Đông
Bắc - Tây Nam; tiếp giáp với vùng kinh tế trọng
điểm phía Nam; Bình Thuận nằm trong vùng
ảnh hưởng của ba trung tâm du lịch quan trọng
của cả nước là Thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa
- Vũng Tàu và Nha Trang - Ninh Chữ - Đà Lạt.
Bình Thuận có địa hình đa dạng là điều kiện thuận
lợi cho phát triển loại hình du lịch mạo hiểm:
- Đồi núi chiếm 45% diện tích tự nhiên của
tỉnh, với khí hậu trong lành, cảnh quan tự nhiên
đẹp, có thể phát triển các sản phẩm du lịch mạo
hiểm như leo núi, vượt thác, dù lượn.
Tạp chí Nghiên cứu Địa lý nhân văn, số 3 - Tháng 11/2023
94
- Đồng bằng chiếm 35% diện tích đất tự nhiên
toàn tỉnh, với hệ thống tài nguyên du lịch phong
phú, hấp dẫn, gắn với các dạng thảo nguyên,
rừng tái sinh, các hồ nước, làng nghề thủ công
truyền thống, trang trại thanh long. Vùng đồng
bằng ven biển thuận lợi cho việc phát triển các
loại hình du lịch mạo hiểm khám phá.
- Đồi cát và cồn cát ven biển Bình Thuận
chiếm một diện tích đáng kể, khoảng 20%. Bình
Thuận có một nét đặc biệt là có những vùng cát
đỏ, loại cát này ở Việt Nam chỉ phân bố chủ yếu
ở Ninh Thuận và Bình Thuận. Gió và nước bào
mòn những vùng cát đỏ gắn kết, tạo nên những
kiến trúc phong thành rất đặc trưng và đa dạng.
Những khu vực cảnh quan cục bộ này đầy đủ
những dạng tháp, trụ nhũ, các cụm nấm, suối
hồng... tuy không lớn nhưng rất kỳ lạ và độc đáo.
Chúng tạo nên các quần thể công viên cát đỏ, là
sản phẩm du lịch đặc sắc không bị trùng lặp với
nơi khác. Dạng địa hình này có thể khai thác vào
các hoạt động thể thao, vui chơi giải trí trên cát
hấp dẫn du khách nhưng chưa phổ biến ở Việt
Nam như đua xe địa hình, xe buồm chạy trên cát,
đua xe vượt sa mạc… Ngoài ra, khu vực đồi cát
ven biển Bình Thuận có thể phát triển du lịch
gắn với hồ nước trên cát, với các hoạt động như
chèo thuyền, bơi lội, câu cá, cắm trại...
- Bờ biển: Bình Thuận có đường bờ biển dài
192 km. Dọc theo bờ biển là nhiều mũi đất
(Mũi La Gàn, Duồng, Mũi Nhỏ, Mũi Né, Kê
Gà...) chia bờ biển thành những vùng lõm sâu
vào đất liền như Cà Ná - Vĩnh Hảo, La Gàn,
Phan Thiết, La Gi... tạo nên cảnh quan thiên
nhiên hữu tình.
- Vùng biển rộng lớn, diện tích lãnh hải 52.000
km²; mặt biển ven bờ có độ cao sóng trung bình
1 - 1,2 m (cực đại 3 m), độ cao triều cường không
quá 210 cm. Nhìn chung chế độ hải văn hết sức
thuận lợi phát triển các loại hình du lịch thể thao
trên biển như lướt ván, lướt sóng, chèo thuyền
kayak, thuyền buồm, bơi lội, lặn biển...
- Toàn tỉnh có 22 bãi biển lớn nhỏ, phân bố ở
gần quốc lộ 1A và tuyến đường ven biển. Các bãi
biển đều có cát trắng mịn, nước biển trong xanh,
sóng biển êm đềm, khí hậu ôn hòa, là nơi lý tưởng
để du khách tắm biển, lặn biển, tham quan đáy
biển, kết hợp với các hoạt động thể thao biển như
thuyền buồm, lướt ván, du thuyền...
- Các đảo ở Bình Thuận có thể kể đến như: Cù
Lao Câu (Tuy Phong), Hòn Nghề (Bắc Bình),
Hòn Lao (Phan Thiết), Hòn Bà (Hàm Tân), Phú
Quý (Phú Quý). Các đảo này đều có môi trường
trong lành, với những bãi biển cát trắng mịn,
nước biển trong xanh, rạn san hô đa dạng, là nơi
lý tưởng cho các hoạt động du lịch biển - đảo như
tắm biển, lặn biển, khám phá san hô, câu cá...
Trong đó, đảo Phú Quý là đảo lớn nhất, với diện
tích 16 km2, cách thành phố Phan Thiết khoảng
120 km. Đảo Phú Quý được mệnh danh là "hòn
ngọc giữa biển khơi", với những bãi biển hoang
sơ, những rạn san hô tuyệt đẹp, những hang
động kỳ thú...
- Bình Thuận có hệ thống sông ngòi tương
đối phát triển, với 7 con sông chính là: sông
Lòng Sông, sông Lũy, sông Cà Ty, sông Quao,
sông Phan, sông Dinh và sông La Ngà. Hầu
hết các con sông đều ngắn, dốc, có nhiều đoạn
chảy qua những khu vực đồi núi, với địa hình
hiểm trở, nhiều thác ghềnh. Đây là điều kiện
lý tưởng cho phát triển các sản phẩm du lịch
mạo hiểm như chèo thuyền kayak, thuyền SUP
(Stand-up Paddleboarding) trên sông, vượt
thác, đi bộ đường dài dọc theo sông, cắm trại,
dã ngoại.
- Rừng chiếm khoảng 40,7% tổng diện tích
tự nhiên của tỉnh Bình Thuận, với hệ động, thực
vật phong phú và đa dạng. Các khu bảo tồn
thiên nhiên Núi Ông, Tà Cú, Kalon - Sông Mao
Đặng Thành Trung - Khai thác tài nguyên du lịch mạo hiểm tỉnh Bình Thuận
95
là những khu vực còn giữ được rừng nguyên
sinh, là nơi sinh sống của nhiều loài động thực
vật quý hiếm. Rừng nguyên sinh với thảm thực
vật đa dạng, tạo nên cảnh quan thiên nhiên
hoang sơ, hùng vĩ. Nhiều loài động thực vật quý
hiếm, mang đến trải nghiệm khám phá thú vị
cho du khách.
3.2. Các sản phẩm du lịch mạo hiểm tại tỉnh
Bình Thuận
3.2.1. Du lịch mạo hiểm leo núi Tà Cú
Núi Tà Cú cao gần 649 m nằm ven quốc lộ
1A, cách thành phố Phan Thiết khoảng 30 km về
phía Đông Nam. Phong cảnh nơi đây thật hữu
tình với bờ biển dài, đá núi muôn hình, rừng
xanh bao quanh. Khu du lịch núi Tà Cú lâu nay
vốn là nơi có khí hậu lý tưởng, rất thuận lợi cho
việc nghỉ dưỡng, leo núi với tổng diện tích hơn
250.000 m2, bao gồm cả rừng, núi và biển trong
quần thể sinh thái phong phú, đa dạng.
Núi Tà Cú còn được biết đến là khu bảo tồn
thiên nhiên quốc gia, có thảm động, thực vật
phong phú có tên trong sách Đỏ như: thằn lằn
đá, thằn lằn chân ngón, gà gô, diều núi, voọc bạc
Trường Sơn, chà vá chân đen... các loại cây quý
và trên 150 loại cây thuốc. Núi Tà Cú là địa điểm
thích hợp cho du khách đam mê trekking chinh
phục và khám phá. Với hơn 1.000 bậc đá quanh
co trải dọc đường rừng dài 2.500 m, qua nhiều
dốc cao với nhiều địa danh ấn tượng như: đá Bàn
Hạ, đá Bàn Thượng, dốc Bằng Lăng, dốc Yên
Ngựa… Tiến sâu vào núi, du khách sẽ được
chiêm ngưỡng những bức tượng phật; trong đó,
tượng phật nằm dài 49 m, cao 11 m là bức tượng
ấn tượng nhất ở đây.
3.2.2. Du lịch mạo hiểm Phan Thiết - Mũi Né
Với lợi thế về nắng, gió và địa hình tự nhiên,
Bình Thuận là nơi lý tưởng để trải nghiệm các
môn thể thao biển như lướt ván buồm, lướt ván
diều, chèo thuyền kayak, lặn biển... Lướt ván
buồm, lướt ván diều là hai môn thể thao biển
mới du nhập vào Việt Nam khoảng hơn 15 năm
qua. Nhờ điều kiện gió rất lý tưởng, biển Hàm
Tiến - Mũi Né được coi là địa điểm thuận lợi
nhất để trải nghiệm hai môn thể thao này. Tuy
chỉ trong thời gian ngắn, vùng biển Hàm Tiến -
Mũi Né đã trở thành nơi quy tụ của nhiều vận
động viên cả chuyên nghiệp lẫn nghiệp dư. Với
tốc độ gió lý tưởng nhất từ 6 - 12 m/s, từ tháng
10 đến tháng 3 năm sau, những bãi biển ở đây
luôn là lựa chọn hàng đầu cho những người đam
mê các môn thể thao biển. Những năm gần đây,
Bình Thuận đã tổ chức nhiều cuộc thi lướt ván
buồm, lướt ván diều, thu hút sự tham gia của các
vận động viên nam, nữ chuyên nghiệp và nghiệp
dư đến từ nhiều quốc gia trên thế giới. Nổi bật
là Giải lướt ván buồm quốc tế Vietnam Fun Cup,
góp phần quảng bá hình ảnh Mũi Né đến với
những người yêu thích thể thao biển trên khắp
thế giới.
Chèo kayak, chèo SUP là hai môn thể thao
trải nghiệm đang ngày càng thu hút du khách,
cùng với lướt ván buồm và lướt ván diều, các
môn thể thao này phù hợp với nhiều đối tượng
khách, từ người lớn, trẻ em đến những người
mới bắt đầu chơi. Đây cũng là một trong những
gợi ý cho du khách khi muốn tham gia hoạt động
thể thao biển vào bất kỳ thời gian nào trong năm.
Thời gian gần đây, vùng biển Bình Thuận
xuất hiện thêm bộ môn dù lượn; đây là một môn
thể thao mang rất nhiều yếu tố mạo hiểm. Hòn
Hồng, xã Hòa Thắng, huyện Bắc Bình, là một
địa điểm lý tưởng cho môn dù lượn. Nơi đây có
ngọn núi cao hơn 200 m, một phần được bao
quanh bởi một eo biển hoang sơ, bên cạnh là một
đồi cát vàng óng. Qua khảo sát thực tế, Hòn
Hồng đáp ứng được tất cả các yêu cầu của môn
dù lượn, bao gồm bãi cất cánh, địa hình không
có cây cối, bãi hạ cánh an toàn. Đặc biệt, khu
Tạp chí Nghiên cứu Địa lý nhân văn, số 3 - Tháng 11/2023
96
vực này có hai hướng gió và gió rất đều, tạo điều
kiện tuyệt vời cho bộ môn dù lượn.
Bên cạnh những sản phẩm du lịch mạo hiểm
trên biển Phan Thiết - Mũi Né còn có các sản
phẩm du lịch mạo hiểm ở các đồi cát đỏ nổi tiếng
như trượt cát, chạy mô tô trên cát, thử thách leo
đồi cát, khám phá hẻm núi đá đỏ bên bờ biển.
3.2.3. Du lịch mạo hiểm đảo Phú Quý
Huyện đảo Phú Quý với những bãi biển
hoang sơ, những rạn san hô tuyệt đẹp và những
hang động kỳ vĩ. Du lịch mạo hiểm là một loại
hình du lịch đang phát triển mạnh mẽ ở Phú
Quý. Các sản phẩm du lịch mạo hiểm ở đây
mang đến cho du khách những trải nghiệm thú
vị và đầy thử thách, giúp họ khám phá vẻ đẹp
thiên nhiên hoang sơ và hùng vĩ của đảo. Lặn
biển khám phá san hô là sản phẩm du lịch mạo
hiểm được nhiều du khách yêu thích nhất khi
đến Phú Quý. Các tour lặn biển thường được tổ
chức tại các bãi biển nổi tiếng của đảo, như bãi
Nhỏ, bãi Dứa, bãi Triều Dương... Du khách sẽ
được trang bị đầy đủ thiết bị lặn và tham gia
chuyến đi khám phá đại dương với những rạn
san hô và những sinh vật biển đa dạng.
Đảo Phú Quý có nhiều ngọn núi đá vôi, là địa
điểm lý tưởng để du khách tham gia hoạt động
leo núi. Các tour leo núi thường được tổ chức tại
các ngọn núi như núi Cao Cát, núi Cấm, núi Ông
Đụng... từ đây du khách có thể ngắm toàn cảnh
từ trên đảo.
Ngoài ra, Phú Quý có nhiều con đường mòn
xuyên rừng, là địa điểm lý tưởng để du khách
tham gia hoạt động trekking. Các tour trekking
thường được tổ chức tại các khu rừng nguyên
sinh trên đảo, như rừng phòng hộ đảo Phú Quý,
rừng núi Cấm... du khách sẽ được khám phá vẻ
đẹp hoang sơ của thiên nhiên và tìm hiểu về hệ
sinh thái rừng trên đảo.
3.3. Một số hạn chế trong phát triển du lịch
mạo hiểm ở tỉnh Bình Thuận
Hiện nay, tỉnh chưa có quy hoạch tổng thể,
đồng bộ cho phát triển du lịch mạo hiểm, dẫn
đến việc khai thác tiềm năng du lịch còn manh
mún, thiếu hiệu quả. Việc thiếu quy hoạch tổng
thể, đồng bộ dẫn đến việc phát triển du lịch mạo
hiểm ở tỉnh Bình Thuận còn chưa tập trung,
chưa hiệu quả, chưa khai thác hết tiềm năng du
lịch của tỉnh.
Do hoạt động du lịch mạo hiểm còn rất mới
mẻ ở tỉnh Bình Thuận, nên việc định hình sản
phẩm và dịch vụ về du lịch mạo hiểm chưa hoàn
chỉnh dẫn đến tính hấp dẫn của sản phẩm du lịch
mạo hiểm chưa cao và đơn điệu.
Ở Việt Nam, du lịch mạo hiểm vẫn chưa phổ
biến. Đa số người Việt có xu hướng thích đi du
lịch nghỉ dưỡng, tham quan, khám phá văn hóa
hơn là trải nghiệm mạo hiểm. Trong khi đó,
khách du lịch nước ngoài lại rất ưa chuộng du
lịch mạo hiểm. Họ sẵn sàng chi trả cao để được
trải nghiệm những hoạt động mới lạ nhưng lại
yêu cầu cao về độ an toàn, nên ngoài việc chọn
địa điểm, các doanh nghiệp cần phải chuyên
nghiệp, hướng dẫn viên phải được đào tạo bài
bản về du lịch mạo hiểm. Không dễ bảo đảm yêu
cầu đó, vì thế, ít doanh nghiệp đủ điều kiện tổ
chức tour du lịch mạo hiểm, đặc biệt là các công
ty tư nhân, văn phòng du lịch nhỏ. Hiện nay ở
Bình Thuận vẫn chưa có nhiều doanh nghiệp đủ
điều kiện tổ chức tour du lịch mạo hiểm.
Một trong những rào cản lớn nhất là thiếu
nguồn nhân lực. Bình Thuận hiện chưa có
trường lớp đào tạo chuyên ngành hướng dẫn
viên du lịch mạo hiểm. Các doanh nghiệp lữ
hành thường thuê dân địa phương hoặc vận động
viên dẫn khách, nhưng họ chưa được đào tạo bài
bản về du lịch mạo hiểm.
