Khám phá bí m t b u khí quy n c a m tậ ầ ể ủ ộ
hành tinh ngo i h ạ ệ
Tác gi : Thohry ả
18/12/2007
B ng cách s d ng kính thiên văn vũ tr Hubble c a Nasa và Esa, m tằ ử ụ ụ ủ ộ
nhóm các nhà thiên văn h c đã l n đ u tiên phát hi n ra b ng ch ng rõọ ầ ầ ệ ằ ứ
ràng v các đám s ng mù trong b u khí quy n m t hành tinh ngo i hề ươ ầ ể ộ ạ ệ
quay xung quanh m t ngôi sao xa xôi.ộ
Các quan sát đ c th c hi n đúng th i gian hành tinh kh ng l có mã sượ ự ệ ờ ổ ồ ố
HD 189733b đi ngang qua tr c m t ngôi sao m c a nó. Khi chùm ánhướ ặ ẹ ủ
sáng c a ngôi sao m đâm xuyên qua t ng khí quy n c a hành tinh, các ch t khí trên đó ‘đánh d u’ s cóủ ẹ ầ ể ủ ấ ấ ự
m t c a mình vào ngay lu ng ánh sáng c a ngôi sao m . ặ ủ ồ ủ ẹ
Hành tinh này thu c d ng “sao M c nóng”, nó bay r t g n v i ngôi sao ch và có kích th c l n h n c saoộ ạ ộ ấ ầ ớ ủ ướ ớ ơ ả
M c (th t). Do bay quá g n ngôi sao m , l p khí quy n xung quanh hành tinh này có nhi t đ lên t i 700 độ ậ ầ ẹ ớ ể ệ ộ ớ ộ
C. B ng cách đo s bi n đ ng c a ánh sáng c a ngôi sao khi hành tinh này đi ngang qua, các nhà khoa h cằ ự ế ộ ủ ủ ọ
nh n th y r ng HD 189733b không h có b t c m t m t trăng hay vành v t ch t t ng t nh sao Th nào.ậ ấ ằ ề ấ ứ ộ ặ ậ ấ ươ ự ư ổ
ng kính ACS k t h p v i m t thi t b tán s c đ c bi t (grism) đã cho phép các nhà khoa h c đo đ c r tỐ ế ợ ớ ộ ế ị ắ ặ ệ ọ ượ ấ
chính xác ph c a hành tinh HD 189733b, và do đó có th k t lu n đ c v thành ph n b u khí quy n c aổ ủ ể ế ậ ượ ề ầ ầ ể ủ
hành tinh này. Đ chính xác tuy t v i c a ph ng pháp này ch có th th c hi n đ c ngoài vũ tr (do khôngộ ệ ờ ủ ươ ỉ ể ự ệ ượ ụ
b nhi u x b i b u khí quy n Trái đ t). Ngoài ra, th c t HD 189733b là m t hành tinh l n, bay xung quanhị ễ ạ ở ầ ể ấ ự ế ộ ớ
m t ngôi sao khá nh (kho ng 76% M t tr i c a chúng ta) cũng là m t nguyên nhân d n t i thành công c aộ ỏ ả ặ ờ ủ ộ ẫ ớ ủ
ph ng pháp đo. ươ
nh ng đi m ph mà các nhà khoa h c đoán r ng s xu t hi n các nguyên t Na, K và H2O thì l i hoànỞ ữ ể ổ ọ ằ ẽ ấ ệ ố ạ
toàn không có. So sánh các k t qu đo ph trên v i ph đ c tr ng c a chính hành tinh này cho phép các nhàế ả ổ ớ ổ ặ ư ủ
khoa h c k t lu n r ng trong b u khí quy n c a HD 189733b t n t i m t l p s ng mù d y , kéo su t đọ ế ậ ằ ầ ể ủ ồ ạ ộ ớ ươ ầ ố ộ
cao kho ng 1000km. Nh v y b u khí quy n đây s luôn ph màn s ng gi ng nh b u tr i đ r c c aả ư ậ ầ ể ở ẽ ủ ươ ố ư ầ ờ ỏ ự ủ
th đô Aten lúc hoàng hôn (xem nh), ho c gi ng nh sao Kim ho c m t trăng Titan c a sao Th trong hủ ả ặ ố ư ặ ặ ủ ổ ệ
M t tr i. Theo các nhà khoa h c, b n ch t màn s ng này là do các h t ôxít s t, silicat hay ô xít nhôm r tặ ờ ọ ả ấ ươ ạ ắ ấ
nh (nh h n 1 micromet) b ng ng t t o thành. ỏ ỏ ơ ị ư ụ ạ
Ngoài ra, nhóm nghiên c u còn đo đ c và tính toán s dao đ ng v đ sáng c a ngôi sao m qua nh ng l nứ ạ ự ộ ề ộ ủ ẹ ữ ầ
quan sát khác nhau, t đó suy ra trên ngôi sao này có t n t i các “v t đen sao” t ng t nh v t đen M t tr i.ừ ồ ạ ế ươ ự ư ế ặ ờ
Các v t đen này chi m kho ng vài ph n trăm di n tích b m t ngôi sao và có nhi t đ th p h n nh ng khuế ế ả ầ ệ ề ặ ệ ộ ấ ơ ữ
v c bình th ng khác kho ng 1000 đ C. Nhóm nghiên c u đã phát hi n ra m t v t đen sao có đ ng kínhự ườ ả ộ ứ ệ ộ ế ườ
l n h n 80000 km trên b m t c a HD 189733 - ngôi sao ch c a hành tinh HD 189733b. ớ ơ ề ặ ủ ủ ủ
Theo Hubblesites
Minh h a hành tinh HD 189733b đang đi ngang qua ngôi sao mọ ẹ
Hoàng hôn đ Aten - Hy l pỏ ở ạ