KHÁNG SINH AMINOGLYCOSID (AMINOGLYCOSID)
Cấu trúc Sản xuất Đặc điểm lý – hóa Tác dụng
Phổ tác dụng Độc tính Sự kháng aminosid của vi khuẩn
Các chất đại diện
* CÊu tróc: Heterosid "Genin-O-Ose"
Cyclitol(polyalcol vßng) Aminocyclitol - Genin: DÉn chÊt 1,3-diaminocyclitol , gåm 3 cÊu tróc: streptidin
deoxy-2 streptamin streptamin
Phân loại theo genin
Deoxy-2 streptamin (1,3-dideoxy-1,3- diaminocyclitol)
DÉn chÊt thÕ 4,6 DÉn chÊt thÕ 4,5 deoxy-2 streptamin deoxy-2 streptamin
* §éc tÝnh: ThÕ 4,5- > ThÕ 4,6-
(kh«ng ®ưîc tiªm) (tiªm ®ưîc)
KS aminosid
®Ưêng: * §ưêng 6 c¹nh: * §ưêng 5 c¹nh:
Phân loại kháng sinh aminosid
Aminosid
Streptamin Streptidin Deoxy-2 streptamin
ThÕ 4,5 ThÕ 4,6
Neomycin Kanamycin
Streptomycin Paromomycin Gentamicin Lividomycin Tobramycin Ribostamycin Sisomicin
Dihydrostreptomycin
Amikacin Dibecacin Netilmicin
Genin Aminosid Spectinomycin thiªn nhiªn Aminosid BTH
Sản xuất các KS Aminosid
* Nguån gèc: Micromonospora (M.) vµ Streptomyces (S.)
Đặc điểm lý - hóa Aminosid thân nước do có phần đường; Tính base do nhóm amin. Dạng base tan trong dung môi hữu cơ, nhưng cũng tan được trong nước.
Tạo muối với acid, trong đó muối sulfat dễ tan
trong nước hơn cả.
Bền ở pH trung tính; bị thủy phân chậm trong pH
acid, kèm giảm hiệu lực kháng khuẩn.
Tạo phức màu tím với ninhydrin. Phản ứng này
dùng để định tính aminosid
Định lượng
Các chế phẩm dược dụng thường là hỗn hợp các aminosid gần giống nhau, do một chủng vi sinh tạo ra, dạng muối với x H2SO4 (x = số phân tử H2SO4). Việc định lượng các chế phẩm này cần xác định 2 chỉ tiêu: Hoạt lực kháng khuẩn: bằng phương pháp vi sinh vật
Giới hạn sulfat: bằng phương pháp complexon, qua
hoặc HPLC.
dung dịch BaCl2 chuẩn quá thừa tạo BaSO4
Tác dụng
* Phæ t¸c dông: Chñ yÕu trªn VK G (-); më réng sang VK G (+) Nh¹y c¶m ®Æc thï: + Streptomycin nh¹y c¶m Mycobacterium (lao, phong) + Aminosid thÕ 4,6 vµ 4,5 cña deoxy-2 streptamin t¸c dông trªn
hÇu hÕt c¸c vi khuÈn g©y bÖnh thuéc c¶ hai Gram VK.
+ Paromomycin: T¸c dông/ amip vµ s¸n ruét (KST) * HÊp thu: HÇu nh kh«ng hÊp thu ë ®êng tiªu hãa. * Th¶i trõ: 70-90% qua ®êng níc tiÓu.
Tác dụng
• §éc tÝnh: + H¹i d©y thÇn kinh thÝnh gi¸c; g©y ï tai, ®iÕc. + KÝnh øng èng thËn, nÕu nÆng g©y ho¹i tö. C¸c t¸c dông kh¸c: MÉn c¶m thuèc, gi¶m thÞ lùc... * Nguyªn lý sö dông kh¸ng sinh aminosid: + Dïng ®óng liÒu; Kh«ng dïng kÐo dµi (®ît 7-10 ngµy). + Phèi hîp víi c¸c thuèc cïng t¸c dông. + Theo dâi thÝnh lùc vµ lîng níc tiÓu trong thêi gian tiªm KS aminosid. * Sù kh¸ng aminosid cña vi khuÈn + BÞ kh¸ng nhanh (cã thÓ ngay tõ ®ît ®iÒu trÞ ®Çu). + Kh¸ng chÐo gi÷a c¸c aminosid x¶y ra phæ biÕn.
Các chất đại diện
Streptomycin sulfat Gentamicin sulfat Tobramycin Sisomicin Netilmicin sulfat Neomycin sulfat Framycetin sulfat Spectinomycin hydroclorid Amikacin sulfat Paromomycin sulfat
Streptomycin sulfat
- §êng streptose cã 1 nhãm aldehyd (-CHO) - 3 trung t©m base: 2 guanin + 1 amin II: 2 ph©n tö streptomycin t¹o muèi víi 3 H2SO4.
Streptomycin sulfat
TÝnh chÊt: Bét mµu tr¾ng, vÞ ®¾ng, hót Èm; RÊt tan/níc, d.d. kh«ng bÒn. Khã tan/dm h÷u c¬. Hãa tÝnh, ®Þnh tÝnh: 1. §un d.d. streptomycin/NaOH: NH3 (guanin); D.d. + FeCl3 mµu tÝm ®á (Mantol): p/ ®Æc hiÖu. 2. T2. Fehling + Strep., (®un) Cu2O (-CHO tÝnh
khö).
Streptomycin sulfat
§Þnh lưîng: + Ph¬ng ph¸p vi sinh: Ho¹t lùc 720 UI/1mg chÊt thö. + Sulfat: 18,2-21,5% (complexon III, BaCl2 chuÈn) Phæ t¸c dông: VK gram (-); ®Æc hiÖu: TK lao ChØ ®Þnh: - Lao: INH + streptomycin + Rifampicin. LiÒu dïng: tiªm b¾p (IM) 0,5-1g/lÇn 2 lÇn/24h;. B/c: Lä bét 1g streptomycin sulfat, chØ pha khi dïng. - VËn dông ®iÒu trÞ nhiÔm VK gram (-) kh¸c. T¸c dông phô + nguyªn t¾c sö dông: chung cña aminosid. B¶o qu¶n: Tr¸nh Èm; To thÊp. Thuèc cã h¹n dïng.
Gentamicin sulfat
(kh¸c nhau R1...R6- xem b¶ng/tµi liÖu)
Nguån gèc: Tõ Micromonospora purpurea vµ M. kh¸c. Hçn hîp c¸c gentamicin A, B, C1, C1a, C2, C2a, X; C«ng thøc chung: Dîc dông: Muèi sulfat hçn hîp Gentamicin C1, C1a, C2, C2a. Gäi chung lµ Gentamicin sulfat
Gentamicin sulfat
2- (phÇn acid sulfuric)
TÝnh chÊt: Bét k/t mµu tr¾ng. Tan/ níc; khã tan/dmhc 20 = +107o ®Õn +121o (dung dÞch 10%/níc). []D §Þnh tÝnh: + Cho mµu tÝm víi ninhydrin (chung cña aminosid). + Cho ph¶n øng cña ion SO4 + SKLM, so víi gentamicin sulfat chuÈn: 3 vÕt mµu. §Þnh lîng: + P.p. vi sinh: Ho¹t lùc 590UI/1mg chÊt thö. + HPLC + SO4
2-: 32-35% (complexon III, qua BaCl2 chuÈn).
Gentamicin sulfat
Phæ t¸c dông: HÇu hÕt VK Gram (-); nh¹y c¶m víi Ps. aeruginosa. VK G (+): n/c tô cÇu vµng. Kh«ng t/d trªn hÇu hÕt liªn cÇu; §éc tÝnh: D/c thÕ 4,6-deoxy-2: ®éc tÝnh thÊp, tiªm ®îc. ChØ ®Þnh: + C¸c nhiÔm vi khuÈn G(-) toµn th©n; + Thay KS -lactam ®iÒu trÞ nhiÔm tô cÇu vµng, lËu cÇu. LD: NL, Tiªm IM: 0,4-0,8mg/kg/lÇn; 3 l/24h/ 7-10 ngµy. T¸c dông phô + Nguyªn t¾c SD: Chung cña aminosid. B¶o qu¶n: Tr¸nh Èm; To thÊp. Thuèc cã h¹n dïng.
Sisomicin
Nguån gèc: Tõ Micromonospora inyoensis C«ng thøc: Kh¸c gentamicin C1a ë (4', 5'). Ho¹t tÝnh kh¸ng khuÈn: T¬ng tù gentamicin ¦u ®iÓm: + T¸c dông víi tô cÇu vµng, c¶ khi ®· kh¸ng methicillin. + Víi Ps. aeruginosa: Sisomicin > gentamicin 2-4 lÇn. Nhîc ®iÓm: Nhanh bÞ vi khuÈn kh¸ng Kh«ng ®îc sö dông; chØ dïng lµm nguyªn liÖu b¸n tæng hîp Netilmicin.
Netilmicin sulfat
C«ng thøc: §iÒu chÕ: R-NH2 + CH3CHO R-N=CH-CH3 R-NH-C2H5 Netilmicin base Sisomicin
Netilmicin sulfat
ptl : 1441,56
20 = +88o ®Õn +96o (d.d. 30mg/ml)
[]D
HiÖu lùc víi trùc khuÈn mñ xanh (Ps. Aeruginosa)
D¹ng dïng: Muèi sulfat (C21H41N5O7)2 . 5H2SO4 TÝnh chÊt: Bét mµu tr¾ng; dÔ tan trong níc. Ho¹t lùc: 1mg d¹ng sulfat 595g netilmicin base. T¸c dông: T¬ng tù sisomicin; chËm bÞ VK kh¸ng. ChØ ®Þnh: Nh gentamicin; LiÒu dïng: NL, tiªm IM 1,3-2,2mg/kg/8h; ®ît 7-10 ngµy. §éc tÝnh: Chung cña aminosid; møc nhÑ nªn tiªm ®îc. B¶o qu¶n: Tr¸nh Èm; ®Ó chç m¸t. Thuèc cã h¹n dïng.
Neomycin sulfat
Nguån gèc: Tõ Streptomyces fradiae (1949) C«ng thøc: Neomycin A - Neomycin B R1 = H; R2= -CH2NH2 - Neomycin C R1 = -CH2NH2; R2= H ChÕ phÈm dd: Muèi sulfat hçn hîp Neomycin A, B, C. Chñ yÕu neomycin B
Neomycin sulfat
- P.p. vi sinh: Ho¹t lùc 680 UI/1mg chÊt thö. - SO4
2-: 27-31% (complexon III, qua BaCl2 chuÈn)
TÝnh chÊt: Bét mµu tr¾ng ngµ, vÞ ®¾ng; DÔ tan/níc; tan nhÑ/ethanol; kh«ng tan/ dung m«i hc. §Þnh tÝnh: + Cho mµu tÝm víi ninhydrin (chung cña aminosid). + SKLM: S¾c ®å cho 3 vÕt neomycin chuÈn. §Þnh lîng: Phæ t¸c dông: + VK G(-); vi khuÈn G (+), trõ ®a sè liªn cÇu; + Kh«ng t¸c dông trªn TK mñ xanh.
Neomycin sulfat
§éc tÝnh: Aminosid d/c thÕ 4,5-deoxy streptamin cã ®éc tÝnh
cao. Kh«ng ®îc tiªm.
ChØ ®Þnh: Dïng ngoµi; uèng lµm s¹ch ruét. - Phèi hîp víi KS polypeptit, nystatin ®iÒu trÞ ®a nhiÔm da:
Thuèc mì 3-5mg/g.
- Uèng lµm s¹ch ruét tríc phÉu thuËt vïng bông: B¶o qu¶n: §Ó chç m¸t. Framycetin sulfat Lµ neomycin B, tõ Streptomyces decaris ChØ ®Þnh, c¸ch dïng: T¬ng tù neomycin sulfat.
Spectinomycin Hydroclorid
Nguån gèc: Tõ Streptomyces spectabilis C«ng thøc:
TÝnh chÊt: Bét kÕt tinh mµu tr¾ng, kh«ng bÒn/KK, ¸nh s¸ng. DÔ tan trong níc; tan nhÑ trong mét sè dung m«i h/c.
Spectinomycin . HCl
Phæ t¸c dông: + Tư¬ng tù gentamycin nhng ho¹t lùc thÊp h¬n. + Nh¹y c¶m ®Æc biÖt: N. gonorrhoeae (lËu cÇu). (Kh«ng t¸c dông trªn xo¾n khuÈn giang mai). Thêi h¹n t¸c dông: 24h. ChØ ®Þnh: Chñ yÕu ®iÒu trÞ lËu (thay thÕ -lactam). LiÒu ®iÒu trÞ lËu: Tiªm b¾p s©u 2-4g/lÇn/24h. Lä bét pha tiªm 2g vµ 4g. §éc tÝnh: ThÊp, do cÊu tróc kh«ng hoµn toµn aminosid. * Sinh viªn
