Khóa luận tốt nghiệp Cử nhân điều dưỡng: Tình hình chăm sóc chi trên của bệnh nhân liệt nửa người giai đoạn cấp do tai biến mạch máu não

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG --------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

TÌNH HÌNH CHĂM SÓC CHI TRÊN CỦA BỆNH

NHÂN LIỆT NỬA NGƯỜI GIAI ĐOẠN CẤP DO TAI BIẾN MẠCH MÃU NÃO

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN ĐIỀU DƯỠNG

KHÓA 2007- 2011

Sinh viên thực hiện: ĐỖ THỊ NHUNG

Mã sinh viên: A 12503

HÀ NỘI- 2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG --------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

TÌNH HÌNH CHĂM SÓC CHI TRÊN CỦA BỆNH NHÂN LIỆT NỬA NGƯỜI GIAI ĐOẠN CẤP DO TAI

BIẾN MẠCH MÃU NÃO

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN ĐIỀU DƯỠNG

KHÓA 2007- 2011

Người hướng dẫn: TH.BS. NGUYỄN THỊ KIM LIÊN

Sinh viên thực hiện: ĐỖ THỊ NHUNG

Mã sinh viên: A 12503

HÀ NỘI- 2011

LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo trường Đại học Thăng

Long – Những người thầy đã dìu dắt, dạy dỗ, tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ em

trong học tập cũng như nghiên cứu để em có thể thực hiện khóa luận này.

Em xin chân thành cảm ơn Gs.Ts. Phạm Thị Minh Đức, Ts. Lê Thị Bình,

Ths. Nguyễn Hoàng Long. Các thầy đã hướng cho em đến với phục hồi chức năng,

góp nhiều ý kiến quý báu và động viên em trong suốt quá trình học tập và thời gian

nghiên cứu.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Điều Dưỡng trường Đại

học Thăng Long đã tận tình dạy dỗ, động viên em trong suốt quá trình học tập.

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ths.Bs. Nguyễn Thị Kim Liên, người

đã trực tiếp dành nhiều thời gian và công sức định hướng, hướng dẫn và dìu dắt em

những bước đầu tiên trên con đường nghiên cứu khoa học, hoàn thành khóa luận

này.

Em xin chân thành cảm ơn tới các cô, chú, anh chị, bác sĩ, điều dưỡng viên,

kỹ thuật viên, hộ lý trong Trung tâm Phục hồi chức năng Bệnh viện Bạch Mai đã

tận tình chỉ bảo và tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình làm luận văn này.

Em xin chân thành cảm ơn tập thể các cô, chú, anh chị nhân viên đơn vị Tai

biến mạch máu não, khoa Thần Kinh Bệnh viện Bạch Mai đã tận tình giúp đỡ em

trong quá trình thực hiện luận văn này.

Em xin chân thành cảm ơn các bệnh nhân liệt nửa người đã hợp tác với em

trong quá trình thu thập số liệu. Cầu chúc cho các bệnh nhân sớm hồi phục để trở lại

hòa nhập với cuộc sống bình thường của gia đình và cộng đồng.

Tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè, các bạn đồng nghiệp đã động viên,

khuyến khích giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn này.

Con xin bày tỏ lòng biết ơn vô hạn tới công sinh thành và nuôi dưỡng của bố

mẹ và gia đình.

Hà Nội, ngày 24 tháng 6 năm 2011

Đỗ Thị Nhung

MỤC LỤC

Trang

LỜI CẢM ƠN

ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................................1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN .................................................................................3

1.1. Tình hình tai biến mạch máu não trên thế giới và Việt Nam ..........................3

1.1.1. Trên thế giới:..........................................................................................3

1.1.2. Ở Việt Nam.............................................................................................3

1.2. Tình hình những thương tật thứ cấp chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người do

tai biến mạch máu não giai đoạn cấp.....................................................................4

1.2.1. Trên thế giới. ..........................................................................................4

1.2.2. Việt Nam.................................................................................................5

1.3. Đại cương thương tật thứ cấp chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người do tai biến

mạch máu não. .......................................................................................................5

1.3.1. Giải phẫu chức năng khớp vai ................................................................5

1.3.2. Giải phẫu chức năng của bàn tay ...........................................................9

1.3.3. Hội chứng vai tay .................................................................................11

1.3.4. Đau khớp vai. .......................................................................................13

1.3.5. Bán trật khớp vai. .................................................................................13

1.4. Công tác chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch

máu não giai đoạn cấp . ....................................................................................... 14

1.4.1. Mục đích: ............................................................................................. 14

1.4.2. Phương pháp:.......................................................................................14

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................18

2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................... 18

2.2. Phương pháp nghiên cứu. ............................................................................. 18

2.3. Các bước tiến hành nghiên cứu. ................................................................... 18

2.4. Phương pháp xử lý số liệu............................................................................. 21

2.5. Đạo đức trong nghiên cứu............................................................................. 21

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...........................................................22

3.1. Đặc điểm nhóm bệnh nhân nghiên cứu. ....................................................... 22

3.1.1. Phân loại bệnh nhân theo tuổi và giới. .................................................22

3.1.2. Phân loại bệnh nhân theo bên liệt và loại tổn thương. ..........................23

3.1.3. Phân loại bệnh nhân theo nghề nghiệp và địa chỉ. ................................ 24

3.1.4. Phân loại bệnh nhân theo thời gian bị bệnh..........................................25

3.1.5. Phân loại bệnh nhân theo bên tay liệt và bên tay thuận. .......................26

3.1.6. Phân loại bệnh nhân theo mức độ đau khớp vai....................................27

3.1.7. Phân loại bệnh nhân theo phù nề mu bàn tay........................................28

3.1.8. Phân loại bệnh nhân bán trật khớp vai. ................................................29

3.2. Đánh giá công tác chăm sóc.......................................................................... 30

3.2.1. Liên quan giữa công tác hướng dẫn của điều dưỡng và việc thực hiện

của người nhà bệnh nhân. ..............................................................................30

3.2.2. Những can thiệp trực tiếp của điều dưỡng vào tay liệt của bệnh nhân. .32

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN ...................................................................................34

4.1. Đặc điểm của bệnh nhân nghiên cứu............................................................ 34

4.2. Công tác chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người của điều dưỡng. ......... 37

KẾT LUẬN..........................................................................................................38

KHUYẾN NGHỊ..................................................................................................39

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

BỆNH ÁN MẪU

DANH SÁCH BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU

DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Trang

Hình 1.1: Khớp cùng vai đòn...................................................................................6 Hình 1.2: Khớp ổ chảo cánh tay .............................................................................7

Hình1. 3: Thiết đồ đứng ngang qua khớp cánh tay ..................................................8 Hình 1.5: Tư thế nằm đúng ....................................................................................15 Hình 1.6: Nghiêng bên liệt.....................................................................................15 Hình 1.7: Tập khớp vai..........................................................................................16 Hình 1.8: Không kéo tay liệt của bệnh nhân ..........................................................16 Hình 1. 9: Đeo dây treo vai khi đứng.....................................................................16

Hình 1.10: Tránh tiêm truyền vào bên tay liệt........................................................17 Bảng 3.1. Phân loại bệnh nhân theo tuổi và giới. .................................................. 22 Biểu đồ 3.1. Phân loại bệnh nhân theo giới tính. ................................................... 23 Bảng 3.2. Phân loại bệnh nhân theo bên liệt và loại tổn thương. ........................... 23 Biểu đồ 3.2. Phân loại bệnh nhân theo loại tổn thương. ........................................ 24 Bảng 3.3. Phân loại bệnh nhân theo nghề nghiệp và địa chỉ.................................. 24 Biểu đồ 3.3. Phân loại bệnh nhân theo nghề nghiệp. ............................................. 25 Bảng 3.4. Phân loại bệnh nhân theo thời gian bị bệnh........................................... 25

Biểu đồ 3.4. Phân loại bệnh nhân theo thời gian bị bệnh....................................... 26 Bảng 3.5. Phân loại bệnh nhân theo bên tay liệt và bên tay thuận. ........................ 26 Biểu đồ 3.5. Phân loại bệnh nhân theo bên tay thuận. ........................................... 27 Bảng 3.6. Phân loại bệnh nhân theo mức độ đau khớp vai..................................... 27 Biểu đồ 3.6. Phân loại bệnh nhân theo mức độ đau khớp vai................................. 28 Bảng 3.7. Phân loại bệnh nhân theo phù nề mu bàn tay......................................... 28 Biểu đồ 3.7. Phân loại bệnh nhân theo phù nề mu bàn tay..................................... 29

Bảng 3.8. Phân loại bệnh nhân bán trật khớp vai. ................................................. 29 Biểu đồ 3.8. Phân loại bệnh nhân bán trật khớp vai. ............................................. 30 Bảng 3.9. Liên quan giữa công tác hướng dẫn của điều dưỡng và việc thực hiện của người nhà bệnh nhân............................................................................................. 30 Bảng 3.10. Mức độ chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người của điều dưỡng và người nhà. ........................................................................................................31 Biểu đồ 3.10. Mức độ chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người của điều dưỡng

và người nhà ......................................................................................................... 32 Bảng 3.11. Những can thiệp trực tiếp của điều dưỡng vào tay liệt của bệnh nhân. 32 Biểu đồ 3.11. Tiêm truyền vào bên tay liệt của bệnh nhân. .................................... 33

ĐẶT VẤN ĐỀ

Tai biến mạch máu não là một vấn đề lớn của y học các nước trong nhiều

thập kỷ qua. Tai biến mạch máu não là bệnh do nhiều nguyên nhân khác nhau, bệnh

có thể gây tử vong nhanh chóng hoặc để lại nhiều di chứng nặng nề, đặc biệt là các

di chứng về vận động. Đó là gánh nặng không chỉ đối với người bệnh, gia đình, mà

còn ảnh hưởng đến cả cộng đồng và quốc gia của họ [6]

Theo công bố của Tổ chức Y tế Thế giới, tai biến mạch máu não là nguyên

nhân gây tử vong đứng hàng thứ ba sau bệnh ung thư và tim mạch. Tỷ lệ mới mắc ở

các nước công nghiệp phát triển là 60 – 80/100.000 dân [13].

Ở Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân bị tai biến mạch máu não có xu hướng ngày

càng tăng cao. Theo thống kê của bộ môn Thần Kinh Trường Đại học Y Hà Nội, tỷ

lệ hiện mắc tai biến mạch máu não là 115,92/100.000 dân, trong đó có di chứng về

vận động chiếm 92,96%, di chứng vừa và nhẹ chiếm 62,41% [3].

Những di chứng của tai biến mạch máu não dù nhẹ và vừa thậm chí nặng đến

gây phiền phức rất nhiều cho bệnh nhân, từ những sinh hoạt hàng ngày đến việc tái

hòa nhập cộng đồng. Trong đó di chứng ở chi trên không những hay gặp mà còn

ảnh hưởng rất lớn đến bệnh nhân. Đó là đau khớp vai, bán trật khớp vai và hội

chứng vai tay, những thương tật thứ cấp này mang đến cho bệnh nhân nỗi đau đớn,

sự hạn chế vận động, sưng nề các khớp, teo cơ, cứng khớp, khiến người bệnh nản

chí, ngại luyện tập, công tác phục hồi chức năng vất vả hơn nhiều. Chính vì vậy, mà

phục hồi chức năng giai đoạn cấp cho bệnh nhân là vô cùng quan trọng bởi nếu giai

đoạn đầu bệnh nhân được chăm sóc tốt, hạn chế được càng nhiều thương tật thứ cấp

thì phục hồi giai đoạn sau càng nhanh và hiệu quả.

Trong giai đoạn cấp, người điều dưỡng là người thường xuyên tiếp xúc,

chăm sóc bệnh nhân. Người điều dưỡng nếu chăm sóc đúng và có trách nhiệm với

bệnh nhân thì sẽ giúp bệnh nhân hạn chế được những thương tật thứ cấp không

đáng có kể trên. Hiện nay ở Việt Nam, vấn đề này chưa được quan tâm nhiều, vì

vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Tình hình chăm sóc chi trên của bệnh

nhân liệt nửa người giai đoạn cấp do tai biến mạch máu não” nhằm mục tiêu:

1. Đánh giá tình hình thương tật thứ cấp chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người

do tai biến mạch máu não trong giai đoạn cấp.

2. Đánh giá công tác chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người do tai biến

mạch máu não trong giai đoạn cấp.

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN

1.1. Tình hình tai biến mạch máu não trên thế giới và Việt Nam:

1.1.1. Trên thế giới:

Tai biến mạch máu não đã và đang là vấn đề thời sự cấp thiết của y học nói

chung và phục hồi chức năng nói riêng đối với mọi quốc gia trên thế giới.

Theo thống kê của Tổ chức y tế thế giới, tai biến mạch máu não là một trong

mười nguyên nhân gây tử vong cao nhất. Tỷ lệ tử vong do tai biến mạch máu não

đứng hàng thứ ba sau bệnh tim mạch và ung thư [7].

Ở Hà Lan theo Broeks (1999) tỷ lệ tai biến mạch máu não mới mắc hàng

năm là 162/100.000 dân, mỗi năm có khoảng 250.000 trường hợp bị tai biến mạch

máu não mới [4, 13].

Tại Hoa Kỳ, hàng năm có 500.000 người bị tai biến mạch máu não, trong số

đó thì một phần ba bị tử vong và giảm khả năng [23].

Theo Orgogoro (1995), 80% tai biến mạch máu não là nhồi máu não và 20%

là chảy máu não [7].

Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, năm 1990 ước tính có tới

2,1 triệu người bị tử vong vì tai biến mạch máu não tịa châu Á, bao gồm 1,3 triệu

người ở Trung Quốc, 448.000 người ở Ấn Độ và 390.000 người ở các nước khác trừ

Nhật Bản [7]. Bệnh nhân tai biến mạch máu não vào điều trị nội trú ở Trung Quốc

là 40%, Ấn Độ là 11%, Philippin là 10%, Hàn Quốc 16%, Indonexia là 8%, Việt

Nam là 7%, Thái Lan là 6%, Malaixia là 2% [10].

1.1.2. Ở Việt Nam.

Theo Lê Văn Thành và cộng sự, tỷ lệ hiện mắc trung bình hàng năm của tai

biến mạch máu não là 416/100.000 dân, tỷ lệ mắc là 152/100.000 dân [8].

Theo Nguyễn Văn Đăng và cộng sự, tỷ lệ hiện mắc là 98,44/100.000 dân, tỷ

lệ mới mắc là 36/100.000 dân và tỷ lệ tử vong là 27/100.000 dân, tỷ lệ tai biến mạch

máu não của nam / nữ là 1,48/1 [6].

Tại Bệnh viện Hữu nghị, qua chụp cắt lớp vi tính từ 1991 – 1995, Hoàng

Đức Kiệt đã phát hiện được 467 trường hợp nhồi máu não và 649 trường hợp chảy

máu não trong sọ [11].

Năm 1991, Khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận điều trị

120 bệnh nhân bị tai biến mạch máu não [7].

Lê Văn Thính khi nghiên cứu 1.036 bệnh nhân tai biến mạch máu não trong

mười năm (1981 – 1990), đã thấy tỷ lệ nhồi máu não là 76% [14].

Kể từ tháng 9 năm 1997 đến tháng 6 năm 2000, tại Khoa Thần kinh Bệnh

viện Bạch Mai đã tiếp nhận khoảng 1.220 bệnh nhân tai biến mạch máu não, tuổi từ

11 – 89, trong đó tuổi từ 45 – 74 chiếm 67% các trường hợp [15].

Tỷ lệ di chứng nhẹ và vừa của tai biến mạch máu não là 68,42%, tỷ lệ di

chứng nặng là 27,69%, trong đó di chứng về vận động chiếm 92,96% tổng số bệnh

nhân liệt nửa người. Tỷ lệ người tai biến mạch máu não đang sống tại cộng đồng có

nhu cầu phục hồi chức năng là 94% [5].

1.2. Tình hình những thương tật thứ cấp chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người

do tai biến mạch máu não giai đoạn cấp.

Trong giai đoạn hồi phục sau tai biến mạch máu não, những thương tật thứ

cấp hay gặp nhất ở chi trên là: hội chứng vai tay, đau khớp vai bên liệt và bán trật

khớp vai bên liệt ở bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch máu não [1].

1.2.1. Trên thế giới.

1.2.1.1. Tình hình hội chứng vai tay.

Theo Davis và cộng sự, trong những bệnh nhân tai biến mạch máu não tỷ lệ

bệnh nhân có hội chứng vai tay là 12,5%. Hội chứng này thường xuất hiện vào

khoảng tháng thứ nhất đến tháng thứ ba sau khi bị bệnh [21].

Theo Cailliet Rene lại cho thấy hội chứng này thường xuất hiện từ tháng thứ

nhất đến tháng thứ tư sau khi bị tai biến mạch máu não với các triệu chứng phù nề

mạn tính, xơ hóa, teo cơ, cứng khớp, với tỷ lệ từ 16% đến 37% [19].

Robert Teasell và cộng sự cho thấy rằng, tỷ lệ hội chứng vai tay từ 12% đến

34%, tỷ lệ này tùy thuộc thời gian bị bệnh và mức độ tổn thương của bệnh nhân.

Theo nghiên cứu gần đây của Kondo (2001), tỷ lệ hội chứng vai tay là 34%;

Petchkrua (2000) là 12 – 32%; Tepperman (1984) cho rằng, tỷ lệ hội chứng vai tay

là 25%[28].

1.2.1.2. Tình hình đau khớp vai bên liệt.

Theo Poulin de Courval 1990, tỷ lệ đau khớp vai ở bệnh nhân liệt nửa người

do tai biến mạch máu não là 48 – 84% [19].

Van Ouwenlaller và cộng sự cho rằng, tỷ lệ này là 72% [29].

Theo Aras và cộng sự cho rằng, tỷ lệ này là 63,5% [17].

Trong giai đoạn đầu phục hồi sau tai biến mạch máu não, đau khớp vai rất dễ

xảy ra do chăm sóc không tốt hoặc không đúng. Nếu bệnh nhân bất động khớp vai

lâu sẽ dẫn đến teo cơ, cứng khớp, viêm các thành phần quanh khớp vai gây đau

khớp vai vĩnh viễn và không đáp ứng với điều trị nữa khi tổ chức liên kết của dây

chằng và bao khớp bị thay đổi [18].

1.2.1.3. Tình hình bán trật khớp vai.

Theo Najenson và cộng sự, tỷ lệ bán trật khớp vai dao động từ 29 – 75% ở

bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch máu não [27]. Sở dĩ có khoảng dao động

lớn như vậy là do chẩn đoán muộn và tiêu chuẩn chẩn đoán chưa rõ ràng [25].

Chaco và Wolf cho rằng, bán trật khớp vai hầu hết xảy ra trong 3 tuần đầu

sau khi bị tai biến mạch máu não, trong lúc chi còn liệt mềm và đặc biệt cơ trên gai

không hoạt động [25].

Việc đặt tay liệt ở vị thế đúng cũng như việc dùng dây treo vai là phương

pháp để ngăn ngừa bán trật khớp vai và đau vai hiệu quả nhất [26].

1.2.2. Việt Nam.

Nguyễn Thị Phương và cộng sự (2006) khi nghiên cứu 89 trường hợp tai

biến mạch máu não, có 33 trường hợp có hội chứng vai tay chiếm 37,1% [16].

Tỷ lệ bệnh nhân tai biến mạch máu não có đau khớp vai là 42,16% [9].

Theo Nguyễn Thị Kim Liên (2001), tỷ lệ bán trật khớp vai của bệnh nhân tai

biến mạch máu não là 42,55% [12].

1.3. Đại cương thương tật thứ cấp chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người do tai

biến mạch máu não.

1.3.1. Giải phẫu chức năng khớp vai.

Khớp vai là khớp linh hoạt nhất của cơ thể nhưng cũng là khớp dễ bị tổn

thương nhất bởi bao khớp lỏng lẻo, dây chằng không đủ chắc và cũng do động tác

của khớp có biên độ lớn gồm: động tác của cánh tay (gấp và duỗi, dạng và khép,

xoay vào trong và ra ngoài, xoay vòng), động tác riêng của khớp vai (lên trên, đưa

ra trước, đưa ra sau).

 Xương, khớp

Hình 1.1: Khớp cùng vai đòn.

Khớp vai được cấu tạo từ ba xương: xương bả vai, xương đòn, xương cánh

tay và gồm năm khớp tham gia vào vận động của vai:

+ Khớp ức đòn: Liên kết giữa xương ức với đầu trong xương đòn

+ Khớp giữa xương bả vai và lồng ngực: Đây không phải là khớp thực sự.

+ Khớp cùng vai đòn: Khớp giữa mỏm cùng vai và đầu ngoài xương đòn.

+ Khớp giữa mỏm cùng vai và chỏm xương cánh tay: Khớp này bao gồm cả

bao thanh mạc dưới mỏm cùng vai và bao thanh mạc dưới cơ delta.

+ Khớp giữa ổ chảo xương cánh tay và chỏm xương cánh tay: Là khớp lớn

và quan trọng nhất. Chỏm xương cánh tay thì to, ổ chảo thì hẹp nên ổ chảo được

tăng thêm một diện khớp là một sụn viền.

 Diện khớp:

+ Chỏm xương cánh tay: tương ứng với khoảng 1/3 khối cầu, hướng lên trên

và vào trong.

+ Ổ chảo xương bả vai: Là hõm nông hình trứng, cao 35mm, rộng 25mm, chỉ

bằng 1/3-1/4 diện tích của chỏm xương cánh tay (người lớn).

Sụn viền là một vòng sụn bám vào quanh ổ chảo, làm cho chiều sâu của ổ chảo tăng

lên để tăng thêm diện tiếp khớp với chỏm xương cánh tay.

 Động tác:

Khớp vai có thể quay quanh ba trục thẳng góc với nhau nên động tác khớp

vai rất rộng rãi:

+ Quanh trục trước sau: Dạng và khép

+ Quanh trục ngang: Gập và duỗi

+ Quanh trục thẳng đứng: Xoay trong và xoay ngoài

Động tác xoay vòng là kết quả phối hợp của cả ba động tác quanh ba trục

quay trên.

Nếu chỉ có chuyển động đơn thuần riêng khớp vai thì động tác dạng không

quá mức đường thẳng nằm ngang tức 90độ, vì có vòm cùng vai-đòn và mỏm quạ án

ngữ ở phía trên. Thực tế vẫn đưa lên cao được là di chuyển cả xương bả vai và

xương đòn kết hợp động tác của cột sống.

 Bao khớp và dây chằng:

Hình 1.2: Khớp ổ chảo cánh tay

Bao khớp rất lỏng ở phía dưới để các khớp có thể cử động được dễ dàng.

Các dây chằng gồm: Dây chằng quạ - cánh tay, dây chằng ổ chảo - cánh tay,

dây chằng cùng - quạ, dây chằng quạ - đòn, có chức năng giữ cho khớp chắc thêm.

Điểm yếu nhất của khớp vai nằm giữa dây chằng giữa và dây chằng dưới (thuộc dây

chằng ổ chảo – cánh tay) nên chỏm xương cánh tay thường trật ra trước và vào

trong qua điểm này.

 Các cơ quanh khớp:

Hình1. 3: Thiết đồ đứng ngang qua khớp cánh tay

Các cơ quanh khớp có chức năng cố định đầu trên xương cánh hướng tâm

chỏm xương cánh tay với ổ chảo.

- Cơ delta: dạng và xoay cánh tay vào trong hay ra ngoài.

- Cơ nhị đầu: gấp cẳng tay vào cánh tay.

- Cơ dưới vai: xoay trong cánh tay.

- Cơ ngực to, cơ lưng to, cơ tròn to: khép và xoay trong cánh tay.

 Bao thanh mạc

Gồm bao thanh mạc dưới mỏm cùng vai và bao thanh mạc dưới cơ delta và

chụp các cơ xoay. Hệ thống này giúp cho vai hoạt động được dễ dàng. Khi tổn

thương bao thanh mạc sẽ làm hạn chế tầm vận động của khớp vai.

 Mạch máu và thần kinh

Các thành phần của khớp vai được nuôi dưỡng bởi ngành bên và ngành tận

của bó mạch thần kinh cánh tay. Ngoài ra, vùng khớp vai còn liên quan đến rễ thần

kinh vùng cổ và phần trên lưng, liên quan với các hạch giao cảm cổ. Ở đây có

những đường phản xạ ngắn nên khi có tổn thương kích thích vùng cột sống cổ,

trung thất, lồng ngực đều có thể gây lên các dấu hiệu ở vùng khớp vai.

1.3.2. Giải phẫu chức năng của bàn tay

 Giải phẫu bàn tay

 Các xương bàn tay:

Hình 1.4: Các xương cổ tay

- Các xương cổ tay gồm 8 xương xếp thành một khối gồm 2 hàng:

+ Hàng trên có 4 xương xếp theo thứ tự từ ngoài vào trong là xương thuyền,

xương nguyệt, xương tháp, xương đậu.

+ Hàng dưới có 4 xương xếp thứ tự từ ngoài vào trong là xương thang,

xương thê, xương cả, xương móc.

- Các xương đốt bàn: có 5 xương đốt bàn tay, từ ngoài vào trong là I, II, III, IV,V.

- Các xương đốt ngón tay:

+ Ngón cái: có 2 đốt là đốt gần và đốt xa.

+ Các ngón khác có 3 đốt: đốt gần (I), đốt giữa (II), đốt xa (III).

 Khớp của bàn tay

Các khớp của bàn tay gồm: khớp cổ tay, khớp bàn ngón, khớp gian đốt ngón.

Các khớp này tạo nên động tác linh hoạt của bàn tay.

 Các cơ của bàn tay

Bàn tay có hai loại cơ:

• Các cơ ngoại lai: Là các cơ có nguyên ủy ở cẳng tay nhưng gân của chúng

chạy xuống bám tận ở ngón tay. Những cơ này tạo nên cử động mạnh hay thô sơ

cho ngón tay.

• Các cơ nội tại: Là các cơ có nguyên ủy và bám tận trong phạm vi bàn tay.

Những cơ này tạo nên cử động yếu nhưng chính xác và tinh tế của các ngón tay.

Các cơ nội tại đều nằm ở gan tay và gồm 4 nhóm cơ chính: nhóm cơ ô mô cái,

nhóm cơ ô mô út, nhóm cơ giun ở ô gan tay giữa và nhóm cơ gian cốt.

 Mạch máu và thần kinh

• Thần kinh: Cơ bàn tay do thần kinh giữa, thần kinh quay và thần kinh trụ

chi phối.

• Mạch máu:

- Động mạch: các động mạch quay và trụ đi vào gan bàn tay. Ở đó, động mạch quay

liên tiếp với động mạch gan tay sâu, động mạch trụ liên tiếp với cung động mạch

gan tay sâu. Các nhánh động mạch tách ra các nhánh bên để cấp máu cho vùng lân

cận mà chúng đi qua. Nhánh của các động mạch thường tiếp nối với nhau quanh các

khớp.

- Tĩnh mạch:

+ Các tĩnh mạch sâu: Tĩnh mạch sâu của chi trên chạy kèm theo động mạch

và có tên như động mạch, động mạch nách có một tĩnh mạch đi kèm. Các động

mạch còn lại có hai tĩnh mạch đi kèm. Tĩnh mạch nằm phía trong động mạch, thu

nhận tất cả máu tĩnh mạch của chi trên và đổ vào tĩnh mạch dưới đòn.

+ Các tĩnh mạch nông: Các tĩnh mạch nông nằm ngay dưới da nên có thể

nhìn thấy được. Chúng được tiếp nối rộng rãi với nhau và với các tĩnh mạch sâu. Từ

các tĩnh mạch ở quanh móng tay, tập trung thành các cung tĩnh mạch ngón tay, đổ

máu xuống lưới tĩnh mạch dày đặc ở bàn tay và các cung tĩnh mạch mu tay. Đầu

ngoài của cung, cùng các tĩnh mạch ở ngón tay cái tạo nên tĩnh mạch giữa cẳng tay.

Đầu trong của cung cùng các tĩnh mạch ngón tay út tạo nên tĩnh mạch nền.

 Chức năng của bàn tay:

Cánh tay, cẳng tay, bàn tay làm nên một thể thống nhất khi thực hiện mỗi

động tác của chi trên. Trong thể thống nhất đó thì bàn tay đóng vai trò vô cùng quan

trọng.

Bàn tay giúp con người cầm nắm vật thể, nhận dạng chúng, sử dụng chúng.

Con người sử dụng bàn tay để lao động, để thực hiện những sinh hoạt hàng ngày.

Dưới sự chỉ đạo của hệ thần kinh, qua các dây thần kinh, sự kết hợp linh hoạt

của rất nhiều cơ, các khớp bàn, ngón tay, bàn tay có thể thực hiện chức năng của

mình một cách tốt nhất.

1.3.3. Hội chứng vai tay

1.3.3.1. Định nghĩa

Hội chứng vai tay (còn gọi là hội chứng loạn dưỡng giao cảm) được biểu

hiện bằng bàn tay đau, sưng nề, tăng cảm giác, bất động, thay đổi về da và rối loạn

vận mạch của chi trên [28].

1.3.3.2. Triệu chứng lâm sàng [21]

Dấu hiệu của hội chứng vai tay diễn ra qua ba giai đoạn. Trong ba giai đoạn

này thì giai đoạn ba là giai đoạn năng nhất. Ba giai đoạn này không nhất thiết phải

xảy ra cùng một lúc, cũng không nhất thiết phải phân chia một cách rành rọt.

 Giai đoạn sớm

 Khớp vai hạn chế vận động, có thể đau hoặc không đau.

 Bàn tay:

+ Bàn tay bệnh nhân đột ngột sưng nề.

+ Hạn chế vận động khớp rất nhanh.

+ Bàn tay sưng nề chủ yếu ở mặt mu, sưng nề khớp bàn ngón, các ngón tay

và ngón cái.

+ Bàn tay mất nếp nhăn, đặc biệt ở khớp liên đốt ngón gần và liên đốt ngón

xa và ngón cái.

+ Có thể không có gân bàn tay.

+ Bàn tay thay đổi màu sắc da: màu hồng.

+ Bàn tay sờ ẩm ướt, ấm.

+ Móng tay bị thay đổi: màu trắng hoặc mờ đục.

+ Một vài trường hợp có tăng cảm giác ngoài da.

+ Hạn chế tầm vận động:

• Mất ngửa cổ tay.

• Hạn chế duỗi cổ tay.

• Hạn chế dạng các ngón tay.

• Các ngón tay bên liệt rất to, khớp liên đốt gần như bị cứng và to ra.

• Không gấp, duỗi được hoặc gấp duỗi được rất ít các khớp liên đốt gần và

liên đốt xa.

• Xuất hiện đau khi gấp thụ động các khớp.

 Giai đoạn muộn:

Nếu không được điều trị trong giai đoạn sớm thì triệu chứng ngày càng trầm

trọng hơn.

 Đau tăng lên, đau rất nhiều khiến bệnh nhân không chịu đựng nổi.

 Phù nề giảm.

 Dính khớp vai ở cuối tầm vận động.

 Các khớp đốt ngón trở nên dính hơn.

 Xuất hiện teo da.

 Lông thưa hơn là dày.

 Giảm cảm giác.

 Loãng xương thấy được trên phim X- quang.

 Giai đoạn di chứng:

Nếu không điều trị bàn tay bị biến dạng.

 Mất phù hoàn toàn.

 Hết đau.

 Bàn tay mất cử động vĩnh viễn.

 Gấp mặt mu, ngửa cẳng tay bị hạn chế.

 Phần da giữa đốt I và đốt II bị co ngắn lại, mất độ đàn hồi.

 Khớp liên đốt gần và liên đốt xa bị cứng.

 Lòng bàn tay dẹt, teo nhóm cơ ô mô cái và ô mô út.

1.3.4. Đau khớp vai.

Dấu hiệu lâm sàng của đau khớp vai trên bệnh nhân liệt nửa người.

+ Bệnh nhân đau tại khớp vai bên liệt và khó khăn khi tập chủ động hay thụ

động các động tác của khớp vai (gấp và duỗi, dạng và khép, xoay trong và xoay

ngoài).

+ Hạn chế vận động khớp vai.

+ Sờ thấy điểm đau ở mỏm cùng vai, mỏm quạ, rãnh cân cơ nhị đầu.

+ Teo cơ quanh khớp vai.

1.3.5. Bán trật khớp vai.

1.3.5.1. Định nghĩa

Bán trật khớp vai là mất một phần sự tiếp xúc bình thường của bề mặt khớp ổ chảo

xương cánh tay [19].

1.3.5.2. Dấu hiệu của bán trật khớp vai trên bệnh nhân liệt nửa người [22].

 Dấu hiệu lâm sàng:

 Nhìn:

+ Vai bên liệt xệ xuống, thấp hơn so với vai bên lành.

+ Teo cơ trên gai, cơ dưới gai, cơ delta sau.

+ Nhìn từ phía sau lại (lưng): xương bả vai nằm gần cột xương sống hơn, nhưng đặc

biệt góc ở dưới khép lại, thấp hơn xương bả vai bên đối diện.

+ Bờ đốt sống của xương bả vai bị kéo ra khỏi lồng ngực.

 Sờ: Thấy có khoảng trống dưới mỏm cùng vai từ 10mm trở lên.

 Dấu hiệu X – quang thường: Nhìn trên phim chụp khớp vai thẳng trước sau hai

bên, xác định độ chênh lệch khoảng cách từ bờ dưới mỏm cùng vai đến bờ

trên của đầu xương cánh tay giữa bên liệt và bên lành, nếu độ chênh lệch

khoảng cách từ bờ dưới mỏm cùng vai đến bờ trên của đầu xương cánh tay

giữa bên liệt và bên lành lớn hơn độ chệnh lệch khoảng cách từ bờ dưới mỏm

cùng vai đến bờ trên của đầu xương cánh tay hai bên ở người bình thường thì

kết luận có hình ảnh bán trật khớp vai [24].

1.4. Công tác chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch

máu não giai đoạn cấp [3,5].

1.4.1. Mục đích:

- Hạn chế tối đa những thương tật thứ cấp có thể xảy ra ở chi trên.

- Giúp bệnh nhân và người nhà hiểu và ý thức được tầm quan trọng của việc phục

hồi chức năng đối với bệnh nhân bị tai biến mạch máu não, từ đó hợp tác với điều

dưỡng.

- Giúp quá trình phục hồi chức năng sau này nhanh và hiệu quả hơn.

1.4.2. Phương pháp:

Trong giai đoạn sớm này, có thể bệnh nhân vẫn trong tình trạng nguy hiểm,

vì vậy ngoài việc thực hiện thuốc là hết sức quan trọng thì người điều dưỡng vẫn

phải chú trọng công tác chăm sóc cho bệnh nhân, phòng những thương tật thứ cấp

không đáng có ở chi trên, nhất là hội chứng vai tay và đau khớp vai.

Những công tác đó bao gồm:

 Đặt tư thế nằm đúng cho bệnh nhân.

+ Bệnh nhân nằm, bên liệt ở phía ngoài. Các đồ dùng cá nhân và trang thiết bị

phòng đặt ở phía liệt.

+ Kê gối dưới vai bên liệt

• Khi nằm ngửa

Đầu quay sang bên liệt, gối vừa phải.

Đệm gối dưới vai bên liệt để đưa khớp vai ra trước và không bị khép.

Tay: Khuỷu tay, cổ tay duỗi, cẳng tay ngửa, các ngón tay duỗi và dạng.

• Nằm nghiêng bên lành:

Khớp vai và tay liệt đưa ra trước, có gối đỡ.

Khuỷu tay, cổ tay duỗi, các ngón tay duỗi và dạng.

• Nằm nghiêng bên liệt:

Không đè lên vai bên liệt. Khớp vai được đưa ra trước, dạng và xoay ngoài.

Khuỷu tay, cổ tay duỗi, bàn tay ngửa, ngón tay duỗi và dạng.

Hình 1.5: Tư thế nằm đúng

 Vận động sớm:

• Lăn sang bên lành:

Bệnh nhân nằm ngửa, đan hai bàn tay vào nhau, chân liệt gập (có thể có người trợ

giúp). Đầu quay sang bên lành, duỗi hai tay sang bên lành và lăn. Có thể trợ giúp

bệnh nhân ở vai và hông.

• Lăn sang bên liệt:

Hình 1.6: Nghiêng bên liệt

Trước tiên hướng dẫn bệnh nhân di chuyển sang bên đối diện để có khoảng trống ở

giường phía bên liệt rồi làm động tác như nghiêng sang bên lành.

• Vận động thụ động các khớp:

Hình 1.7: Tập khớp vai

Tập thụ động, chủ động (nếu có thể) theo tầm vận động khớp các khớp sau: khớp

vai, khớp khuỷu, khớp cổ tay, khớp bàn ngón tay, khớp liên đốt ngón tay.

Việc tập luyện này được thực hiện trong suốt quá trình điều trị, bất kể khi nào có thể

nhằm hạn chế tối đa cứng khớp. Mỗi ngày nên tập 2 lần, mỗi lần từ 10 – 15 phút.

 Tuyệt đối không kéo tay liệt của bệnh nhân.

Hình 1.8: Không kéo tay liệt của bệnh nhân

 Khi ngồi hoặc đứng phải có dây treo vai tránh bán trật khớp vai.

Hình 1. 9: Đeo dây treo vai khi đứng

 Xoa bàn tay, ngón tay, cánh tay theo chiều từ ngọn chi đến gốc chi, tăng tuần

hoàn nuôi dưỡng, phòng tránh teo cơ cũng như ứ trệ tuần hoàn gây phù. Mỗi

ngày tiến hành 2 lần, mỗi lần từ 10 – 15 phút.

 Tránh gấp cổ tay bên liệt.

 Tránh truyền tĩnh mạch tay bên liệt.

Hình 1.10: Tránh tiêm truyền vào bên tay liệt

CHƯƠNG 2

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu.

Trong khoảng thời gian nghiên cứu từ tháng 3 năm 2011 đến tháng 5 năm

2011, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu 70 bệnh nhân tai biến mạch máu não.

Những bệnh nhân này đã được thăm khám, chẩn đoán xác định và điều trị tại khoa

Thần Kinh Bệnh viện Bạch Mai.

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân.

- Bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch máu não lần đầu tiên.

- Bệnh nhân có thể giao tiếp được.

- Bệnh nhân từ 16 tuổi trở lên.

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân.

- Bệnh nhân dưới 16 tuổi

- Bệnh nhân bị tai biến mạch máu não lần thứ hai trở lên

- Bệnh nhân không giao tiếp được

- Bệnh nhân có tổn thương chi trên bị teo cơ, cứng khớp trước khi bị tai biến mạch

máu não.

2.2. Phương pháp nghiên cứu.

Nghiên cứu mô tả, tiến cứu.

2.3. Các bước tiến hành nghiên cứu.

2.3.1 Nhận định bệnh nhân.

- Xác định tên, tuổi, giới, nghề nghiệp, địa chỉ, số điện thoại liên lạc, ngày vào viện.

- Xác định bên tay liệt và bên tay thuận, thời gian bị bệnh.

- Xác định loại tổn thương, nhờ vào chẩn đoán của đơn vị nghiên cứu để xác định

loại tổn thương là chảy máu não hay nhồi máu não.

- Xác định những triệu chứng đầu tiên xảy đến với bệnh nhân.

- Xác định dấu hiệu phù nề mu bàn tay.

- Phát hiện tình trạng bán trật khớp vai có hay không.

- Xác định mức độ đau: Dựa vào bảng đánh giá mức độ đau theo cùng một tiêu

chuẩn. Tiến hành đánh giá mức độ đau theo trình tự sau [20]:

+ Dùng một đoạn thẳng vẽ trên giấy dài 100mm với mức không đau (0) bắt đầu từ

phía bên trái và mức đau nhất (100) ở phía bên phải.

+ Mỗi bệnh nhân được hướng dẫn để đánh dấu lên đường thẳng một điểm biểu diễn

mức độ đau tại thời điểm khám: Từ 0 (không đau) đến 100 (đau nhất) khi nghỉ ngơi

và khi vận động thụ động.

+ Khoảng cách được đo bằng mm từ bên trái đến điểm đánh dấu của bệnh nhân và

được ghi nhận là điểm đau.

+ Đánh giá:

0 – 9 mm : Không đau (độ 0)

10 – 39 mm : Đau nhẹ (độ 1)

40 – 79 mm : Đau trung bình (độ 2)

80 – 100mm : Rất đau (độ 3)

2.3.2. Tiến hành nghiên cứu.

2.3.2.1. Lập một bảng đánh giá công tác chăm sóc chi trên của điều dưỡng và người

nhà bệnh nhân trong giai đoạn cấp.

Thực hiện của điều dưỡng Thực hiện của người nhà bệnh nhân

STT Mục tiêu đánh giá

Có và đúng cách Có và đúng cách Không (có và không đúng cách)

Không (có và không đúng cách)

1 1

1 1 Hướng dẫn tư thế nằm đúng cho bệnh nhân - Khi bệnh nhân nằm, bên liệt ở phía ngoài. Đồ dùng cá nhân và thiết bị phòng để bên liệt - Kê gối dưới vai bên liệt: gối kê vừa phải, theo các tư thế: + nằm ngửa + nghiêng bên lành, nghiêng bên liệt 1 1

2 Tập vận động sớm 1 1

- Lăn sang bên lành

1 1

3 1 1

- Lăn sang bên liệt - Vận động thụ động các khớp - Trong khi tập tuyệt đối không kéo tay của bệnh nhân - Khi ngồi hoặc đứng có dây treo vai - Không gấp cổ tay bên liệt Xoa bóp bàn tay, ngón tay, cánh tay theo chiều từ ngọn chi đến gốc chi. Mỗi ngày tiến hành 2 lần, mỗi lần từ 10 – 15 phút Tổng điểm 4 10 10

 Cách thức chấm điểm như sau:

Với mỗi công tác chăm sóc chi trên của bệnh nhân liệt nửa người

- Nếu có làm và đúng cách cho 1 điểm

- Nếu không làm hoặc làm nhưng không đúng cách cho 0 điểm

Chấm điểm các mức như bảng trên, tổng điểm cao nhất là 10 điểm, thấp nhất là 0 điểm.

Đối tượng chấm điểm là: Điều dưỡng và người nhà bệnh nhân.

 Chú ý:

Điều dưỡng có tiêm truyền vào bên tay liệt của bệnh nhân không ?

2.3.2.2. Đánh giá thông qua theo dõi, quan sát bệnh nhân và hỏi người nhà bệnh nhân về

hướng dẫn của điều dưỡng và cách thực hiện chăm sóc của người nhà với bệnh nhân.

2.3.2.3. Đánh giá kết quả

 Cách đánh giá

Mức độ 1 2 3 4 5 Đánh giá Rất kém Kém Trung bình Khá Tốt Điểm đạt 0 – 2 3 – 4 5 – 6 7 – 8 9 – 10

 Đối với điều dưỡng, đánh giá có hay không tiêm truyền tay liệt?

2.4. Phương pháp xử lý số liệu

Các số liệu nghiên cứu được xử lý trên máy tính theo phương pháp thống kê y học

bằng chương trình SPSS 16.0.

2.5. Đạo đức trong nghiên cứu

- Nghiên cứu đã được sự ủng hộ và chấp thuận của Hội đồng Đạo Đức

trường Đại học Thăng Long và ban lãnh đạo của khoa Thần Kinh Bệnh viện Bạch

Mai.

- Các đối tượng khi tham gia vào nghiên cứu đã được giải thích rõ ràng về

mục đích của nghiên cứu và tự nguyện tham gia vào nghiên cứu.

- Vì bất kỳ một lý do nào mà bệnh nhân không tham gia nghiên cứu hay bỏ

cuộc trong quá trình nghiên cứu cũng sẽ đều được tôn trọng và không bị phân biệt

đối xử.

- Các số liệu khi công bố chỉ thể hiện số liệu của toàn thể mẫu nghiên cứu

chứ không chỉ đích danh một người nào.

- Tất cả các thông tin về bệnh nhân trong bệnh án mẫu đều được giữ bí mật.

CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Đặc điểm nhóm bệnh nhân nghiên cứu.

3.1.1. Phân loại bệnh nhân theo tuổi và giới.

Bảng 3.1. Phân loại bệnh nhân theo tuổi và giới.

Giới tính

Tổng Nam Nữ

Độ tuổi Số bệnh Số bệnh Số bệnh % % % nhân nhân nhân

Dưới 41 2 2,9 1,4 4,3 3 1

41 - 50 4 5,7 2,9 8,6 6 2

51 - 60 18 25,7 11,4 37,1 26 8

61 - 70 9 12,9 15,7 28,6 20 11

Trên 70 9 12,9 8,6 21,4 15 6

Tổng 42 60 40 100 70 28

Nhận xét: Tuổi của nhóm bệnh nhân nghiên cứu từ 22 – 85 tuổi. Tuổi trung bình

trong nhóm nghiên cứu là 62 tuổi. Trong đó, nhóm tuổi từ 51 – 60 chiếm tỷ lệ lớn

nhất là 37,1%.

Trong các trường hợp nghiên cứu có 42 bệnh nhân nam chiếm tỷ lệ 60% và 28 bệnh

nhân nữ chiếm tỷ lệ 40%. Tỷ lệ bệnh nhân nam và nữ được biểu diễn ở biểu đồ 3.1.

40%

nam nữ

60%

Biểu đồ 3.1. Phân loại bệnh nhân theo giới tính.

3.1.2. Phân loại bệnh nhân theo bên liệt và loại tổn thương.

Bảng 3.2. Phân loại bệnh nhân theo bên liệt và loại tổn thương.

Loại tổn thương

Tổng Chảy máu não Nhồi máu não

Bên liệt Số bệnh Số bệnh Số bệnh % % % nhân nhân nhân

21 Trái 30 19 27,1 40 57,1

9 Phải 12,9 21 30 30 42,9

30 Tổng 42,9 40 57,1 70 100

Nhận xét: Trong 70 bệnh nhân nghiên cứu, có 40 bệnh nhân liệt nửa người bên trái

chiếm 57,1% và 30 bệnh nhân liệt nửa người bên phải chiếm 42,9%.

Tỷ lệ bệnh nhân chảy máu não và nhồi máu não được biểu diễn ở biểu đồ 3.2.

42,9%

chảy máu não

nhồi máu não

57,1%

Biểu đồ 3.2. Phân loại bệnh nhân theo loại tổn thương.

3.1.3. Phân loại bệnh nhân theo nghề nghiệp và địa chỉ.

Bảng 3.3. Phân loại bệnh nhân theo nghề nghiệp và địa chỉ.

Địa chỉ

Tổng Hà Nội Các tỉnh khác Nghề Số bệnh Số bệnh Số bệnh nghiệp % % % nhân nhân nhân

Nông dân 5 7,1 38,6 32 45,7 27

Cán bộ 1 1,4 2,9 3 4,3 2

Cán bộ 12 17,1 22,9 28 40 16 hưu

Nội trợ 4 5,7 4,3 7 10 3

Tổng 22 31,3 68,7 70 100 48

Nhận xét: Trong 70 bệnh nhân nghiên cứu có 22 bệnh nhân ở Hà Nội, chiếm tỷ lệ

31,3% và các tỉnh khác có 48 bệnh nhân chiếm 68,7%.

Tỷ lệ bệnh nhân theo nghề nghiệp được biểu diễn ở biểu đồ 3.3. Trong đó nông dân

chiếm tỷ lệ cao nhất 45,7% rồi đến cán bộ hưu chiếm 40%.

10%

45,7%

40%

nông dân cán bộ cán bộ hưu nội trợ

4,3%

Biểu đồ 3.3. Phân loại bệnh nhân theo nghề nghiệp.

3.1.4. Phân loại bệnh nhân theo thời gian bị bệnh.

Bảng 3.4. Phân loại bệnh nhân theo thời gian bị bệnh.

Bệnh nhân Thời gian bị bệnh % n

5 - < 7 ngày 32,9 23

7 - 14 ngày 51,4 36

15 - 30 ngày 15,7 11

Tổng 100 70

Nhận xét: Số bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch máu não trong khoảng thời

gian bị bệnh từ 7 – 14 ngày chiếm tỷ lệ cao nhất 51,4%. Tỷ lệ bệnh nhân theo thời

gian bị bệnh được biểu diễn trên biểu đồ 3.4.

51.4

32.9

15.7 5 - <7 ngày

7 - 14 ngày

15 - 30 ngày

Biểu đồ 3.4. Phân loại bệnh nhân theo thời gian bị bệnh.

3.1.5. Phân loại bệnh nhân theo bên tay liệt và bên tay thuận.

Bảng 3.5. Phân loại bệnh nhân theo bên tay liệt và bên tay thuận.

Bên tay thuận

Tổng Tay trái Tay phải

Bên liệt Số bệnh Số bệnh Số bệnh % % % nhân nhân nhân

12 Trái 17,1 28 40 40 57,1

2 Phải 2,9 28 40 30 42,9

14 Tổng 20 56 80 70 100

Nhận xét: Trong nhóm bệnh nhân nghiên cứu tỷ lệ bệnh nhân thuận tay phải chiếm

đa số, tỷ lệ này là 80%. Tỷ lệ bệnh nhân thuận tay trái là 20%. Tỷ lệ bệnh nhân theo

bên tay thuận được biểu diễn trên biểu đồ 3.5.

20%

thuận tay phải thuận tay trái

80%

Biểu đồ 3.5. Phân loại bệnh nhân theo bên tay thuận.

3.1.6. Phân loại bệnh nhân theo mức độ đau khớp vai.

Bảng 3.6. Phân loại bệnh nhân theo mức độ đau khớp vai.

Bệnh nhân Mức độ đau khớp vai % n

Mức độ 0 61,4 43

Mức độ 1 28,6 20

Mức độ 2 10 7

Tổng 100 70

Nhận xét: Bệnh nhân đau khớp vai ở mức độ 0 chiếm tỷ lệ cao nhất 61,4%. Mức độ

1 chiếm tỷ lệ 28,6% và mức độ 2 chiếm tỷ lệ 10%. Tỷ lệ bệnh nhân theo mức độ

đau khớp vai được biểu diễn trên biểu đồ 3.6.

61.4

28.6

10 mức độ 0

mức độ 1

mức độ 2

Biểu đồ 3.6. Phân loại bệnh nhân theo mức độ đau khớp vai.

3.1.7. Phân loại bệnh nhân theo phù nề mu bàn tay.

Bảng 3.7. Phân loại bệnh nhân theo phù nề mu bàn tay.

Bệnh nhân Phù nề mu bàn tay % n

Không biểu hiện 77,1 54

Có biểu hiện 22,9 16

Tổng 100 70

Nhận xét: Trong 70 bệnh nhân nghiên cứu tỷ lệ bệnh nhân có biểu hiện phù nề mu

bàn tay là 22,9% và tỷ lệ bệnh nhân không biểu hiện là 77,1%. Tỷ lệ bệnh nhân phù

nề mu bàn tay được biểu diễn trên biểu đồ 3.7.

22,9%

không biểu hiện có biểu hiện

77,1%

Biểu đồ 3.7. Phân loại bệnh nhân theo phù nề mu bàn tay.

3.1.8. Phân loại bệnh nhân bán trật khớp vai.

Bảng 3.8. Phân loại bệnh nhân bán trật khớp vai.

Bệnh nhân Bán trật khớp vai % n

Không biểu hiện 87,1 61

Bán trật khớp vai 12,9 9

Tổng 100 70

Nhận xét: Trong 70 bệnh nhân nghiên cứu tỷ lệ bệnh nhân có bán trật khớp vai là

12,9% và tỷ lệ bệnh nhân không biểu hiện là 87,1%. Tỷ lệ bệnh nhân có bán trật

khớp vai được biểu diễn trên biểu đồ 3.8.

12,9%

không biểu hiện bán trật khớp vai

87,1%

Biểu đồ 3.8. Phân loại bệnh nhân bán trật khớp vai.

3.2. Đánh giá công tác chăm sóc.

3.2.1. Liên quan giữa công tác hướng dẫn của điều dưỡng và việc thực hiện của

người nhà bệnh nhân.

Bảng 3.9. Liên quan giữa công tác hướng dẫn của điều dưỡng và việc thực hiện của

người nhà bệnh nhân.

Công tác hướng dẫn của điều dưỡng Thực hiện của người nhà bệnh nhân

p Đánh giá Mục tiêu Có và đúng cách Có và đúng cách Không(có và không đúng cách) Không(có và không đúng cách) n % n % n % n %

33 47,1 37 52,9 15 21,4 55 78,6 p<0,01

24 34,3 46 65,7 8,6 64 91,4 p<0,01 6

48 68,6 22 31,4 35 50 35 50 p=0,025

46 65,7 24 34,3 30 42,9 40 57,1 p<0,01

42 60 28 40 32 45,7 38 54,3 p<0,01 Khi nằm bên liệt ở phía ngoài Kê gối dưới vai bên liệt khi nằm ngửa Kê gối dưới vai bên liệt khi nằm nghiêng Lăn sang bên lành Lăn sang bên liệt Vận động thụ động các khớp

54 77,1 16 22,9 28 40 42 60 p=0,027

32 45,7 38 54,3 17 24,3 53 75,7 p<0,01

27 38,6 43 61,4 34 48,6 36 51,4 p=0,04

34 48,6 36 51,4 24 34,2 46 65,8 p=0,035

Khi tập luyện không kéo tay liệt Khi ngồi hoặc đứng có dây treo vai Tránh gấp cổ tay bên liệt Xoa bóp bàn tay, ngón tay, cánh tay

Nhận xét: Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác chăm sóc bệnh nhân của điều

dưỡng và công tác thực hiện của người nhà bệnh nhân có sự khác biệt và có ý nghĩa

thống kê p < 0,05. Tỷ lệ hướng dẫn tư thế nằm đúng của điều dưỡng là 47,1% trong

khi đó người nhà bệnh nhân thực hiện với tỷ lệ thấp hơn tỷ lệ hướng dẫn của điều

dưỡng viên là 21,4%. Tỷ lệ hướng dẫn bệnh nhân khi ngồi hoặc đứng có dây treo

vai của điều dưỡng là 47,5% trong khi đó tỷ lệ thực hiện của người nhà bệnh nhân

là 24,3%.

Bảng 3.10. Mức độ chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người của điều dưỡng

và người nhà.

Mức độ Điều dưỡng Người nhà bệnh nhân p chăm sóc n % n %

Rất kém 12 17,1 26 37,1 p=0,01

Kém 27 38,6 33 47,1 p=0,035

Trung bình 23 32,9 9 12,9 p<0,01

Khá 8 11,4 2 2,9 p=0,04

Tổng 70 100 70 100

Nhận xét: Kết quả cho thấy công tác hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân của điều

dưỡng và công tác thực hiện của người nhà bệnh nhân có sự khác biệt và có ý nghĩa

thống kê với p < 0,05. Tỷ lệ chăm sóc bệnh nhân của điều dưỡng ở mức độ khá là

11,4% trong khi đó tỷ lệ chăm sóc của người nhà bệnh nhân ở mức độ khá chiếm

2,9%.

47.1

38.6

37.1

32.9 điều dưỡng

17.1

12.9 người nhà bệnh nhân

11.4

2.9 khá

rất kém kém

trung bình

Biểu đồ 3.10. Mức độ chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người của điều dưỡng

và người nhà

3.2.2. Những can thiệp trực tiếp của điều dưỡng vào tay liệt của bệnh nhân.

Bảng 3.11. Những can thiệp trực tiếp của điều dưỡng vào tay liệt của bệnh nhân.

Điều dưỡng thực hiện Tổng Tên can Làm Không làm thiệp n % n % n %

Tiêm

40 57,1 30 42,9 70 100 truyền

tĩnh mạch

Nhận xét: Tỷ lệ tiêm truyền vào bên tay liệt của bệnh nhân là 57,1% và tỷ lệ không

tiêm truyền vào bên tay liệt của bệnh nhân là 42, 9%. Tỷ lệ tiêm truyền vào bên tay

liệt của bệnh nhân được biểu diễn trên biểu đồ 3.11.

Làm Không làm

42,9%

57,1%

Biểu đồ 3.11. Tiêm truyền vào bên tay liệt của bệnh nhân.

CHƯƠNG 4

BÀN LUẬN

4.1. Đặc điểm của bệnh nhân nghiên cứu.

4.1.1. Tuổi và giới.

Trong 70 bệnh nhân nghiên cứu, bệnh nhân có tuổi cao nhất là 85 tuổi, bệnh

nhân có tuổi thấp nhất là 22 tuổi. Tuổi trung bình là 62 tuổi.

Kết quả nghiên cứu ở bảng 3.1 cho thấy bệnh nhân liệt nửa người do tai biến

mạch máu não hay gặp nhất ở lứa tuổi từ 51 – 60 tuổi (có 26 bệnh nhân chiếm tỷ lệ

37,1%).

Trong 70 bệnh nhân nghiên cứu, có 42 bệnh nhân nam (chiếm tỷ lệ 60%) và

28 bệnh nhân nữ (chiếm tỷ lệ 40%). Tỷ lệ nam/nữ = 1,5/1.

Kết quả nghiên cứu này của chúng tôi cũng tương đối phù hợp với kết quả

nghiên cứu của Nguyễn Văn Đăng. Theo Nguyễn Văn Đăng tai biến mạch máu não

xảy ra ở nam nhiều hơn ở nữ, tỷ lệ nam/nữ là 1,48/1 [6].

4.1.2. Bên liệt và bên tay thuận.

Theo bảng 3.2 cho thấy trong 70 bệnh nhân nghiên cứu có 40 bệnh nhân liệt

nửa người bên trái (chiếm tỷ lệ 57,1%) và 30 bệnh nhân liệt nửa người bên phải

(chiếm tỷ lệ 42,9%). Tỷ lệ bệnh nhân liệt nửa người bên trái nhiều hơn so với bên

phải.

Theo Aras và cộng sự thấy rằng, tỷ lệ bệnh nhân liệt nửa người bên trái là

55,3% và tỷ lệ bệnh nhân liệt nửa người bên phải là 44,7% [17].

Theo Trần Văn Chương tỷ lệ liệt nửa người bên phải là 53% và bên trái là

47% [3].

Như vậy kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng tương đối là phù hợp.

Trong bảng 3.5 cho thấy trong số 14 bệnh nhân thuận tay trái chiếm 20% thì

có 17,1% bệnh nhân liệt nửa người trái, 2,9% bệnh nhân liệt nửa người phải. Trong

số 56 bệnh nhân thuận tay phải chiếm 80% thì có 40% bệnh nhân liệt nửa người trái

và 40% bệnh nhân liệt nửa người phải.

4.1.3. Loại tổn thương.

Trong 70 bệnh nhân nghiên cứu có 30 trường hợp chảy máu não (chiếm tỷ lệ

42,9%) và 40 trường hợp nhồi máu não (chiếm tỷ lệ 57,1%). Kết quả cho thấy số

bệnh nhân nhồi máu não nhiều hơn số bệnh nhân chảy máu não.

Theo Trần Văn Chương nhận thấy nhồi máu não chiếm 79,1% còn chảy máu

não chiếm 20,9% [3].

Theo Nguyễn Văn Đăng tỷ suất giữa nhồi máu não/ chảy máu não=2 [6].

Có sự chênh lệch này có thể là do cỡ mẫu và thời điểm nghiên cứu.

4.1.4. Nghề nghiệp.

Kết quả nghiên cứu ở bảng 3.3 cho thấy nông dân là thành phần chiếm tỷ lệ

cao nhất có 32 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 45,7% và cán bộ hưu có 28 chiếm tỷ lệ 40%,

cán bộ 4,3%, cuối cùng là nội trợ chiếm 10%.

Ở nước ta nông nghiệp vẫn là chủ yếu nên tỷ lệ nông dân cao nhất là phù

hợp.

4.1.5. Thời gian bị bệnh.

Theo kết quả nghiên cứu ở bảng 3.4 cho thấy tỷ lệ bệnh nhân bị bệnh dưới 7

ngày là 32,9%. Tỷ lệ bệnh nhân bị bệnh trong khoảng thời gian từ 7 đến 14 ngày là

51,4% và tỷ lệ bệnh nhân bị bệnh từ 15 đến 30 ngày là 15,7%.

Hầu hết những bệnh nhân bị tai biến mạch máu não giai đoạn cấp trong

nghiên cứu có thời gian bị bệnh sau tai biến mạch máu não là 7 – 14 ngày.

Để phòng ngừa các thương tật thứ cấp như hội chứng vai tay, đau khớp vai,

bán trật khớp vai chúng ta cần điều trị sớm và hướng dẫn bệnh nhân tập luyện sớm

ngay từ đầu sau khi bị tai biến mạch máu não càng sớm càng tốt và luyện tập liên

tục kéo dài để phòng ngừa các di chứng cho bệnh nhân.

4.1.6. Tình trạng đau khớp vai bên liệt.

Theo kết quả nghiên cứu ở bảng 3.6 cho thấy tổng số bệnh nhân có đau khớp

vai trong thời gian nghiên cứu ở giai đoạn cấp của tai biến mạch máu não là 38,6%.

Theo Poulin de Courval tỷ lệ này là 48 – 84% [19]. Theo Aras và cộng sự, tỷ

lệ này là 63,5% [17].

Tỷ lệ đau khớp vai trong nghiên cứu này là thấp so với một số tác giả vì đau

khớp vai có thể xảy ra 1-2 tuần sau tai biến mạch máu não nhưng thường xuất hiện

sau 2-3 tháng (theo Poulin de Courval 1990) [19]. Trong khi bệnh nhân chúng tôi

nghiên cứu tại khoa Thần Kinh – Bệnh viện Bạch Mai thường chỉ điều trị nội trú tại

viện từ 2-3 tuần, mà thường là 2 tuần đó rất khó khăn cho việc theo dõi tiến triển

của khớp vai bên liệt.

Chúng tôi thấy sở dĩ có sự khác nhau này có thể do cách chọn mẫu nghiên

cứu và đối tượng nghiên cứu khác nhau. Tuy nhiên sự khác biệt này gợi ý cần phải

có theo dõi và nghiên cứu tiếp để đưa ra các kết luận chính xác.

4.1.7. Tình trạng phù nề mu bàn tay.

Trong giai đoạn cấp của tai biến mạch máu não mà chúng tôi nghiên cứu hội

chứng vai tay chưa xuất hiện, chủ yếu bệnh nhân thường có dấu hiệu phù nề mu bàn

tay.

Theo kết quả nghiên cứu ở bảng 3.7 cho thấy tỷ lệ bệnh nhân có biểu hiện

phù nề mu bàn tay là 22,9% và tỷ lệ bệnh nhân không có biểu hiện phù nề mu bàn

tay là 77,1%.

Theo Cailliet Rene, tỷ lệ bệnh nhân có hội chứng vai tay từ 16 – 37% và

thường xuất hiện vào tháng thứ nhất đến tháng thứ tư sau khi bị tai biến mạch máu

não với các triệu chứng phù nề mạn tính, xơ hóa, teo cơ, cứng khớp [19].

Theo Robert Teasell, tỷ lệ hội chứng vai tay từ 12 – 34%. Tỷ lệ thấp hay cao

tùy theo thời gian và mức độ tổn thương của bệnh nhân [28].

4.1.8. Tình trạng bán trật khớp vai bên liệt.

Theo kết quả nghiên cứu ở bảng 3.8 cho thấy tỷ lệ bệnh nhân tai biến mạch

máu não bị bán trật khớp vai là 12,9%.

Theo Najenson và cộng sự, tỷ lệ này là 29 – 75% [27].

Theo Nguyễn Thị Kim Liên, tỷ lệ này là 42,55% [12].

Có sự khác biệt này là do nhóm bệnh nhân nghiên cứu của chúng tôi đang

điều trị trong giai đoạn cấp, các dấu hiệu của bán trật khớp vai ở bệnh nhân liệt còn

chưa rõ chủ yếu dựa vào dấu hiệu trên phim X-quang và dấu hiệu lâm sàng (nhìn

thấy vai bên liệt thấp hơn so với bên lành, sờ thấy khoảng trống dưới mỏm cùng

vai).

4.2. Công tác chăm sóc chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người của điều dưỡng.

4.2.1. Hướng dẫn và giải thích cách chăm sóc.

Công tác chăm sóc chi trên cho bệnh nhân liệt nửa người còn hạn chế. Hầu

hết điều dưỡng có giải thích về bệnh tai biến mạch máu não cho bệnh nhân, những

việc nên làm và nên tránh. Tỷ lệ bệnh nhân nằm quay bên liệt ra ngoài đúng cách là

21,4%. Tỷ lệ bệnh nhân kê gối dưới vai bên liệt khi nằm là 17,2%.

Tỷ lệ điều dưỡng hướng dẫn người nhà không kéo tay liệt của bệnh nhân

đúng cách là 77,6% trong khi tỷ lệ thực hiện của người nhà bệnh nhân không đúng

cách lại chiếm tỷ lệ 60%.

Tỷ lệ điều dưỡng hướng dẫn bệnh nhân khi ngồi hoặc đứng có dây treo vai là

45,7% trong khi tỷ lệ thực hiện của người nhà bệnh nhân không đúng cách lại chiếm

tỷ lệ cao 75,7%.

Thông qua kiểm định chi bình phương kết quả cho thấy: mức độ hướng dẫn

chăm sóc của điều dưỡng và công tác chăm sóc của người nhà bệnh nhân có sự

khác biệt với p < 0,05 với độ chính xác trên 95%.

4.2.2. Công tác chăm sóc của điều dưỡng.

Theo kết quả nghiên cứu ở bảng 3.11 cho thấy tỷ lệ tiêm truyền vào tay liệt

của bệnh nhân liệt nửa người là 57,1% và tỷ lệ không tiêm truyền vào bên tay liệt

của bệnh nhân là 42,9%. Phần lớn điều dưỡng tại bệnh viện đạt có trình độ trung

cấp chính vì vậy tỷ lệ tiêm truyền vào tay liệt của bệnh nhân vẫn còn ở mức cao.

KẾT LUẬN

Từ các kết quả nghiên cứu, chúng tôi đưa ra một số kết luận sau:

1. Tình hình thương tật thứ cấp chi trên ở bệnh nhân liệt nửa người do tai

biến mạch máu não trong nhóm nghiên cứu như sau:

- Tỷ lệ bệnh nhân có đau khớp vai bên liệt là 38,6%

- Tỷ lệ bệnh nhân có phù nề mu bàn tay là 22,9%

- Tỷ lệ bệnh nhân có bán trật khớp vai là 12,9%

2. Công tác hướng dẫn chăm sóc của điều dưỡng so với việc thực hiện của

người nhà bệnh nhân có sự khác biệt và có ý nghĩa thống kê p<0,05. Tỷ lệ chăm sóc

bệnh nhân của điều dưỡng ở mức độ khá là 11,4%, mức độ trung bình là 32,9%,

mức độ kém là 38,6%, mức độ rất kém là 17,1%.

KHUYẾN NGHỊ

1. Tiếp tục nghiên cứu sâu hơn, rộng hơn về vấn đề này để tiến tới xây dựng

phương pháp chăm sóc chi trên của bệnh nhân liệt nửa người giai đoạn cấp do tai

biến mạch máu não đạt hiệu quả cao.

2. Phổ biến, hướng dẫn bệnh nhân liệt nửa người và người nhà của họ các

phương pháp phục hồi chức năng giai đoạn cấp, đồng thời giám sát, hỗ trợ họ trong

quá trình luyện tập và tác dụng của việc tập luyện sớm đối với quá trình phục hồi

chi trên để từ đó họ có thể tự giác tập luyện sớm và hạn chế được những thương tật

thứ cấp.

3. Triển khai mở rộng đào tạo, hướng dẫn phương pháp phục hồi chức năng

tới các chuyên ngành liên quan, nhất là các chuyên ngành như thần kinh, tim mạch,

nơi điều trị bệnh nhân trong giai đoạn cấp. Nhằm nâng cao hiểu biết và thái độ của

nhân viên y tế đối với công tác phục hồi chức năng cho người bệnh liệt nửa người

trong giai đoạn cấp.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả của khoa

luận là hoàn toàn trung thực, chưa được đăng tải trên bất kỳ một tạp chí hay công

trình khoa học nào. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Hà Nội, ngày 24 tháng 6 năm 2011

Sinh viên

Đỗ Thị Nhung

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tài liệu tiếng Việt.

1. Bộ môn phục hồi chức năng, trường Đại học Y Hà Nội (2003), Bài giảng vật

lý trị liệu phục hồi chức năng.

2. Bộ môn Giải phẫu, trường Đại học Y Hà Nội, Bài giảng Giải phẫu học.

3. Trần Văn Chương (2002), “Nghiên cứu phương pháp phục hồi chức năng vận

động cho bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch máu não”, Luận văn tiến sỹ y

học, tr 4 – 34.

4. Trần Văn Chương, Nguyễn Xuân Nghiên và cộng sự khoa phục hồi chức năng

Bệnh viện Bạch Mai (1998), “Bước đầu nghiên cứu một số yếu tố tiên lượng phục

hồi vận động của bệnh nhân liệt nửa người do tai biến mạch máu não”. Kỷ yếu

nghiên cứu khoa học, Hội nghị phục hồi chức năng Việt Nam, Nhà xuất bản Y học,

số 5 tr 65 – 75.

5. Trần Văn Chương, Nguyễn Xuân Nghiên, Cao Minh Châu (1995), “ Kết quả

bước đầu phục hồi chức năng người bệnh liệt nửa người tại nhà trong chương trình

phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng”, Kỷ yếu công trình phục hồi chức năng

Việt Nam, Hà Nội, tr 21 – 24.

6. Nguyễn Văn Đăng (1996), Góp phần nghiên cứu dịch tễ học tai biến mạch máu

não 1991 – 1995, Bộ Y tế, Hà Nội.

7. Lê Đức Hinh (2001), “Chẩn đoán và xử trí tai biến mạch máu não”, Hội thảo

chuyên đề liên khoa, Chẩn đoán và xử trí tai biến mạch máu não, khoa Thần Kinh –

Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội, tr 19 – 35.

8. Lê Đức Hinh (2001), “Tình hình tai biến mạch máu não hiện nay tại các nước

châu Á”, Hội thảo chuyên đề liên khoa, chẩn đoán vầ xử trí tai biến mạch máu não,

khoa Thần Kinh – Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội, tr 1 – 5.

9. Đỗ Thị Hiền (2006), “Đau khớp vai trên bệnh nhân liệt nửa người do tai biến

mạch máu não, tần suất và yếu tố nguy cơ”, Luận văn bác sỹ y khoa chuyên ngành

vật lý trị liệu.

10. Nguyễn Minh Hiện, Nguyễn Xuân Thản (1996), “Nhận xét các yếu tố tiên

lượng nặng ở người bệnh chảy máu não”, Kỷ yếu công trình khoa học thần kinh, Hà

Nội, tr 140 – 143.

11. Hoàng Đức Kiệt (1992), “Một số trường hợp tai biến mạch máu não có hình

ảnh chụp X-quang cắt lớp vi tính không đặc hiệu”, Tóm tắt báo cáo Hội nghị khoa

học chuyên đề tai biến mạch máu não, Đại học Y Hà Nội, tr 29 – 30.

12. Nguyễn Thị Kim Liên(2001), “Bán trật khớp vai trên bệnh nhân liệt nửa người

do tai biến mạch máu não: tần suất, yếu tố nguy cơ và dự phòng”, Luận văn tốt

nghiệp bác sỹ nội trú bệnh viện chuyên ngành vật lý trị liệu và phục hồi chức năng.

13. Hồ Hữu Lương (1998), Tai biến mạch máu não (lâm sàng thần kinh tập 3), Nhà

xuất bản Y học Hà Nội.

14. Lê Văn Thính (1995), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, chụp cắt lớp vi tính và

chụp động mạch não ở bệnh nhân nhồi máu não hệ động mạch cảnh trong”, Luận án

phó tiến sỹ y học, Hà Nội.

15. Lê Văn Thính, Lê Đức Hinh và cộng sự (2001), “Khái niệm về các đơn vị tai

biến mạch máu não”, Hội thảo chuyên đề liên khoa, chẩn đoán và xử trí tai biến

mạch máu não, khoa Thần Kinh – Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội, tr 107 – 113.

16. Nguyễn Thị Phương (2006), “Hội chứng vai tay ở bệnh nhân liệt nửa người do

tai biến mạch máu não, tuần suất và yếu tố nguy cơ”, Luận văn bác sỹ y khoa,

chuyên ngành vật lý trị liệu.

Tài liệu tiếng Anh.

17. Aras MD, Gokkaya NKO, Comert D, Kaya A, Cakci A (2004), Shoulder

pain in hemiplegia: Results from a national rehabilitation hospital in Tukey. Am J

phys Med Rehabil, 83: 713 – 719.

18. Broderick J.P.(1993), “Stroke and Cerebrovascular disease”, Clinnical

Geriatric Neurology, Lea and Febiger, pp. 177 – 181.

19. Cailliet.R. (1991), The Shoulder in Hemiplegia, F.A.Davis, Philadelphia.

20. Carr J.H, Shepherd R.B, Nordholm L, Lynne D (1985), “Investigation of a

new motor assessment scale for stroke patient”, Physther, 65: 175 – 180.

21. Davies P.M.(1985), Step to Follow: A guide to the treatment of aldult

Hemiplegia, Berlin Heidelberg of New York Tokyo, pp 229 – 244.

22. Davis J.Z. (1990), The Bobath approach to the treatment of adult hemiplegia,

Baltimore: F.A.Davis.

23. Echternach J.L.(1987), Pain, Churchill Livingstone, America.

24. Hall J., Dudgeon B. and Guthrie M. (1995), “Validity of clinical measures of

the shoulder subluxation in adults with poststroke hemiplegia”, American Journal

of Occupational Therapy, 49: 526 – 533.

25. Ikai T., Tei K., Yoshida K., Miyano S., Yonemoto K. (1998), “Evaluation and

treatment of shoulder subluxation in hemiplegia: Relationship between subluxation

and pain”, Am J Phys Med Rehabil, 77: 421 – 426.

26. Joynt R.L.(1992), “The source of shoulder pain in hemiplegia”, Archives of

Physical Medicine and Rehabilitation, 73: 409 – 413.

27. Najensen T., Yacubovich E., Pikielny S.S.(1971), “Rotator cuff injury in

shoulder joints of hemiplegic patients”, Scand J Rehab Med, 3: 131 – 137.

28. Robert Teasell và cộng sự (2005), “Evidene Base review of stroke

Rehabilitation, painful Hemiplegia Shoulder”, Departments of Physical Medicine

and Rehabilitation, St, Joseph Health Care, London, pp. 31 – 36.

29. Van Ouwenaller C. Laplace PM, Chantraine A (1986), “Painful shoulder in

hemiplegia”, Arch Phys Med Rehabil, 6: 23 – 36.

PHỤ LỤC

BỆNH ÁN MẪU

Số:

Mã số:

I/ Hành chính:

1. Họ tên bệnh nhân:……………………………… Tuổi:……... Giới:………

2. Nghề nghiệp:……………………………………………………………….

3. Địa chỉ:……………………………………………………………………..

4. Lý do vào viện:…………………………………………………………….

5. Ngày vào viện:……………………………………………………………….

6. Ngày bắt đầu bị bệnh:………………………………………………………..

7. Ngày đánh giá đầu tiên:………………………………………………………

8. Thời gian bị bệnh:……………………………………………………………

II/ Tiền sử:

1. Bản thân:

………………………………………………………………………………………

2. Gia đình:

………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………..

III/ Chẩn đoán bệnh

………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………..

IV/ Nhận định điều dưỡng

Nhận định điều dưỡng Thời điểm bệnh nhân vào

viện

1. Tình trạng toàn thân Tinh thần

Thể trạng

Mạch

Huyết áp

Nhịp thở

2. Đau khớp vai Có

Không

3. Mức độ đau khớp vai Mức độ 0

(độ 0-3) Mức độ 1

Mức độ 2

Mức độ 3

4. Hội chứng vai tay giai Có biểu hiện

đoạn sớm (đau, sưng nề,

hạn chế vận động khớp Không biểu hiện

vai…)

5. Bán trật khớp vai Có biểu hiện

Không biểu hiện

V/ Bảng đánh giá công tác chăm sóc của điều dưỡng.

Thực hiện của điều dưỡng Thực hiện của người nhà

bệnh nhân

STT Mục tiêu đánh giá Có và đúng Không (có Có và đúng Không (có

cách và không cách và không

đúng cách) đúng cách)

1 Hướng dẫn tư thế

nằm đúng cho

bệnh nhân

-Khi nằm bên liệt

ở phía ngoài. Đồ

dùng cá nhân và

thiết bị để bên liệt

-Kê gối dưới vai

bên liệt khi nằm

ngửa

-kê gối dưới vai

bên liệt khi nằm

nghiêng

2 Tập vận động sớm

-Lăn sang bên lành

-Lăn sang bên liệt

-Vận động thụ

động các khớp

-Trong khi tập

luyện tuyệt đối

không kéo tay liệt

của bệnh nhân

-Khi ngồi hoặc

đứng có dây treo

vai

-Không gấp cổ tay

bên liệt

3 Xoa bóp bàn tay,

ngón tay, cánh tay

theo chiều từ ngọn

chi đến gốc chi.

Mỗi ngày tiến

hành 2 lần, mỗi lần

từ 10-15 phút.

Tổng điểm 4

 Điều dưỡng có tiêm truyền vào bên tay liệt của bệnh nhân không?

Có Không

DANH SÁCH BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU TẠI KHOA THẦN KINH BỆNH VIỆN BẠCH MAI

Hà Tĩnh Hải Dương

STT Họ và tên 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 Nguyễn Văn Thư Hoàng Đình Ky Phan Quốc Hậu Hoàng Trung Lương Nguyễn Văn Sáng Trần Ngọc Hiến Bùi Cảnh Hưng Phạm Ngọc Hay Nguyễn Văn Thành Đặng Thị Oanh Đoàn Gia Viễn Nguyễn Thanh Xuân Đặng Văn Hà Phạm Văn Tịch Trần Thái Chí Nguyễn Văn Bốn Lương Thị Thọ Nguyễn Thị Suốt Nguyễn Hào Quang Nguyễn Văn Thắng Đặng Thị Lộc Nguyễn Thị Hương Trần Mạnh Khảm Nguyễn Thị Tâm Đỗ Xuân Cộng Nguyễn Văn Bàng Trịnh Thị Thảo Hoàng Văn Diễn Nguyễn Vĩnh Toản Thành Ngọc Bắc Phạm Văn Đường Hoàng Văn Năm Lê Đình Lợi Nguyễn Văn Chiến Đinh Nìn Nguyễn Thị Dung Nguyễn Quốc Minh Nguyễn Văn Hòa Trần Văn Hẳn Kiều Văn Thanh Nguyễn Thị Kíp Tuổi Giới Địa chỉ Nam Hà Nội 41 Nam Hưng Yên 75 Nam 40 Thanh Hóa Nam Nam Định 55 Nam Hà Nội 59 Nam Nam Định 71 Nam Hà Nội 69 Nam Hải Dương 60 Nam Hà Nội 56 Nữ 45 Điện Biên Nam Nam Định 65 Nam Hà Nội 70 Nam 61 Nam Nam Định 79 Nam Hà Tĩnh 53 Nam Nam Định 60 Nam Định Nữ 80 Hà Nội Nữ 68 Nam Hà Nội 57 Nam Nam Định 64 Nữ 68 Nữ 38 Nam Hà Nam 67 Nữ 59 Nam Nam Định 59 Nam Hưng Yên 80 Nữ 65 Vĩnh Phúc Nam Yên Bái 71 Nam Nghệ An 70 Nam Hà Nội 66 Nam Bắc Giang 77 Nam Nghệ An 57 Nam Hà Nội 70 Nam Hà Nội 64 Sơn La Nam 72 Nữ 77 Nghệ An Nam Nghệ An 61 Nam Hưng Yên 62 Nam Hưng Yên 16 Nam Hà Nội 49 Nữ 73 Chẩn đoán Mã bệnh án XHN-LNNT 1109-00713 NMN-LNNT 1109-00529 XHN-LNNP 1109-00972 NMN-LNNT 1102-01092 XHN-LNNP 1100-06670 XHN-LNNP 1102-05935 NMN-LNNP 1109-00534 NMN-LNNP 1109-00989 NMN-LNNT 1109-00893 XHN-LNNT 1109-00565 NMN-LNNP 1109-00820 XHN-LNNT 1100-06637 Thái Nguyên NMN-LNNP 1109-00990 NMN-LNNT 1109-01484 XHN-LNNT 1102-01368 NMN-LNNT 1120-00407 NMN-LNNP 1100-06995 XHN-LNNT 1109-00541 XHN-LNNP 1109-00810 XHN-LNNT 1102-05337 NMN-LNNP 1102-04461 XHN-LNNT 1102-04440 XHN-LNNP 1100-07595 Tuyên Quang NMN-LNNT 1100-06992 NMN-LNNT 1102-04464 NMN-LNNP 1120-00403 NMN-LNNT 1102-04396 NMN-LNNT 1100-04534 NMN-LNNT 1109-00799 NMN-LNNP 1102-04925 XHN-LNNT 1102-05217 XHN-LNNT 1109-00841 NMN-LNNT 1120-00514 NMN-LNNP 1109-00710 XHN-LNNT 1109-00707 NMN-LNNT 1102-05251 NMN-LNNT 1102-05226 NMN-LNNT 1109-00984 NMN-LNNP 1102-05386 XHN-LNNT 1109-00696 NMN-LNNT 1120-00266 Hưng Yên

Hà Nội

42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 Nguyễn Thành Nam Lưu Mạnh Hùng Trần Thị Việt Nguyễn Văn Việt Nguyễn Thị Lan Nguyễn Thị Thanh Đinh Thị Thủy Vũ Thị Chép Vũ Thị Mạc Phạm Thanh Hà Nguyễn Văn Hiền Lê Đức Cáp Lê Văn Y Lê Văn Mực Ngô Thị Tân Ngô Văn Vấn Phì Đình Duyên Trần Văn Nhi Phạm Văn Huỳnh Vương Danh Bớt Nguyễn Quốc Vệ Nguyễn Thị Thái Nguyễn Thị Lứa Ngô Văn Ruẫn Nguyễn Văn Hóa Phạm Văn Sào Trần Đông Toản Phạm Thị Thái Nguyễn Văn Thư 58 56 46 55 70 49 36 78 79 56 58 50 76 77 77 57 55 61 70 65 59 63 80 60 27 73 72 77 41 NMN-LNNT 1109-00692 NMN-LNNT 1102-01593 Tuyên Quang NMN-LNNP 1109-00509 NMN-LNNP 1120-00619 NMN-LNNT 1109-00757 NMN-LNNP 1102-05847 XHN-LNNP 1109-00269 XHN-LNNT 1109-00743 NMN-LNNP 1109-00669 XHN-LNNT 1102-08368 XHN-LNNT 1102-06216 NMN-LNNT 1120-00459 NMN-LNNP 1100-07066 XHN-LNNT 1109-00599 XHN-LNNT 1102-06287 NMN-LNNP 1102-06200 NMN-LNNP 1102-06261 XHN-LNNP 1109-00535 XHN-LNNP 1109-00835 XHN-LNNT 1102-06382 XHN-LNNT 1109-00623 XHN-LNNP 1109-00850 NMN-LNNT 1109-00786 NMN-LNNT 1109-00703 NMN-LNNT 1109-00919 NMN-LNNT 1100-04383 NMN-LNNT 1102-02625 NMN-LNNP 1109-00991 XHN-LNNT 1109-00713

Nam Hà Nam Nam Quảng Ninh Nữ Nam Hà Nội Hà Nội Nữ Hải Dương Nữ Điện Biên Nữ Hải Dương Nữ Thái Bình Nữ Nữ Hà Nội Nam Hà Nội Nam Hải Phòng Nam Nam Định Nam Hải Dương Nữ Nam Hưng Yên Nam Hà Nội Nam Bắc Giang Nam Hà Nội Nam Hà Nội Thanh Hóa Nam Hà Nội Nữ Hải Dương Nữ Nam Sơn La Nam Hà Nam Nam Hưng Yên Nam Vĩnh Phúc Nữ Hà Nội Nam Hà Nội