
K  NĂNG BIÊN T P VÀ BIÊN SO N L I D NỸ Ậ Ạ Ờ Ẫ
PH N I: CÁC KHÁI NI M C  B NẦ Ệ Ơ Ả
I     Khái ni m Biên t p báo chí và hi u bi t chung v  nhi m v  BTV ệ ậ ể ế ề ệ ụ
1. Biên t p ậ
a    Khái ni mệ:
-Biên t pậ ( ti ng La tinh là Redactus – có nghĩa là s p đ t, s a ch a, tu ch nh, g tế ắ ặ ử ữ ỉ ọ  
rũa hay trong ti ng Pháp – Rédaction – có nghĩa là so n th o, biên so n), hi uế ạ ả ạ ể  
theo nghĩa h p là s  tu ch nh, g t rũa, s a ch a các s n ph m văn hóa. Theoẹ ự ỉ ọ ử ữ ả ẩ  
nghĩa r ng h n thì biên t p   đ c hi u là quá trình chuy n t  ý đ , m c đíchộ ơ ậ ượ ể ể ừ ồ ụ  
chính tr , khoa h c, có tính ch t cá  nhân thành các s n ph m văn hóa, tinh th n cóị ọ ấ ả ẩ ầ  
tính ch t xã h i d i d ng xu t b n ph m đ  ph c v  ng i đ c, ng i nghe,ấ ộ ướ ạ ấ ả ẩ ể ụ ụ ườ ọ ườ  
ng i xem…ườ
-M t cách d  hi u và g n gũi h n, công vi c biên t p hay biên t p báo chí chínhộ ễ ể ầ ơ ệ ậ ậ  
là vi c x  lý thông tin và chuy n t i thông tin s  ki n thành ngôn ng  báo chí đệ ử ề ả ự ệ ữ ể 
giúp khán gi , đ c gi , thính gi  ti p c n thông tin m t cách hi u qu  nh t.ả ộ ả ả ế ậ ộ ệ ả ấ  
( Ngôn ng  báo chí   đây đ c hi u là hình  nh, âm thanh trong truy n hình, báoữ ở ượ ể ả ề  
hình: ti ng đ ng, l i đ c trong phát thanh – báo nói và hình  nh, văn b n trongế ộ ờ ọ ả ả  
báo vi t và báo đi n t  - báo m ng)ế ệ ử ạ
-
b.  S  đ  quá trình chuy n hóa thông tin.ơ ồ ể
S  ki n →   Biên t p viên →   Công chúng  ự ệ ậ
(Ti p c n v n đ , l a ch n thông tin quan tr ng, ph ng ti n th  hi n, ch nhế ậ ấ ề ự ọ ọ ươ ệ ể ệ ỉ  
s a và truy n t i đ n công chúng) ử ề ả ế
2. Biên t p viên ậ
-BTV (Editor):  Là ng i x  lý thông tin đ  chuy n t i công chúng. Công vi cườ ử ể ể ớ ệ  
c a các biên t p viên báo chí trong tòa so n là t  ch c s n xu t, l a ch n, s aủ ậ ạ ổ ứ ả ấ ự ọ ử  
ch a các tác ph m báo chí theo các quan đi m và l i ích nh t đ nh.ữ ẩ ể ợ ấ ị
-BTV truy n hìnhề: hi u m t cách s  l c nh t là nh ng ng i b ng nghi p vể ộ ơ ượ ấ ữ ườ ằ ệ ụ 
truy n hình, s  tìm ki m và x  lý thông tin (b ng ngôn ng  hình  nh và âmề ẽ ế ử ằ ữ ả  
thanh) đ  t o ra m t tác ph m truy n hình đ  g i t i công chúng.ể ạ ộ ẩ ề ể ử ớ
-Ngôn ng  truy n hình:ữ ề
+ Hình  nhả: Nhân v t, b i c nh, không gian x y ra s  ki n….ậ ố ả ả ự ệ
+ Âm thanh: Ti ng đ ng hi n tr ng, l i ph ng v n, âm nh c….ế ộ ệ ườ ờ ỏ ấ ạ
Các biên t p viên truy n hình có nhi u cách đ  b t đ u công vi c khác nhauậ ề ề ể ắ ầ ệ  
nh ng môtip chung luôn là tìm ki m thông tin – ti p c n thông tin – x  lý thôngư ế ế ậ ử  
tin và truy n t i thông tin.ề ả
-Tìm đ  tàiề: V n s ng, các thông tin nóng h i, các s  ki n đang đ c quan tâmố ố ổ ự ệ ượ  
trong xã h i.ộ
-X  lý đ  tàiử ể : L a ch n hình th c th  hi n ( tin, phóng s , ph ng v n, ghi nhanh,ự ọ ứ ể ệ ự ỏ ấ  
phim tài li u…), Ch n đ a đi m quay và tìm nhân v t ph ng v n ( trong nhi uệ ọ ị ể ậ ỏ ấ ề  
tr ng h p không th  chu n b  tr c mà ph i đ n hi n tr ng m i có nh ngườ ợ ể ẩ ị ướ ả ế ệ ườ ớ ữ  
phát hi n m i và khi  y có th  cách ti p c n v n đ  s  đi theo 1 h ng hoànệ ớ ấ ể ế ậ ấ ề ẽ ướ  
toàn khác, góc nhìn và cách l a ch n nhân v t PV cũng khác…); d ng ( làm h uự ọ ậ ự ậ  
kỳ): th c hi n trên bàn phi tuy n ho c analogue, có th  s  d ng nh ng k  x oự ệ ế ặ ể ử ụ ữ ỹ ả  
phù h p đ  nh n m nh câu chuy n mu n k , vi t l i bình…ợ ể ấ ạ ệ ố ể ế ờ
MCG Training- No 25/44 Nguyen Phuc Lai. Dong Da. Ha Noi
1

-Hoàn t tấ: đ c l i bình, làm nh c ho c s  d ng ti ng đ ng n n, duy t băng…ọ ờ ạ ặ ử ụ ế ộ ề ệ
L u ýư: Đây là quá trình tác nghi p c a m t phóng viên báo chí th i s , chuyênệ ủ ộ ờ ự  
m c ho c chuyên đ , v i các m ng ch ng trình đ c thù h n nh : Game show,ụ ặ ề ớ ả ươ ặ ơ ư  
live show thì fomat ch ng trình là y u t  quan tr ng nh t đ  BTV và ekip th cươ ế ổ ọ ấ ể ự  
hi n d a vào đó đ  có nh ng thay đ i và b  trí các v  trí công vi c phù h p. Hìnhệ ự ể ữ ổ ố ị ệ ợ  
dung chung v  ekip th c hi n 1 showgame ( trò ch i truy n hình) là: T  ch c s nề ự ệ ơ ề ổ ứ ả  
xu t  -  Ch  nhi m ch ng trình – BTV(BTV âm nh c: n u là show v  ca nh c)ấ ủ ệ ươ ạ ế ề ạ  
– ng i d n  -   đ o di n tr ng quay – đ o di n hi n tr ng, các tr  lý sânườ ẫ ạ ễ ườ ạ ễ ệ ườ ợ  
kh u, âm thanh, ánh sáng, k  thu t….ấ ỹ ậ
Nguyên nhân vàng c a thông tin báo chí: ph i tr  l i đ c 5 câu h i (5W – 1H)ủ ả ả ờ ượ ỏ
-Who ?
-What ?
-Where ?
-When ?
-Why?
-How?
-B n ch t c a truy n hình, cũng có th  coi là đ c tr ng quan tr ng nh t là: hìnhả ấ ủ ề ể ặ ư ọ ấ  
nh, âm thanh s ng đ ng, tính xác th c c a thông tin là quan tr ng nh t. Các kả ố ộ ự ủ ọ ấ ỹ 
năng k  x o s  d ng trong quá trình khai thác thông tin ch  ph c v  cho vi c kỹ ả ử ụ ỉ ụ ụ ệ ể 
câu chuy n  y b ng hình  nh thêm xác th c, sinh đ ng, tác đ ng t t h n vào tâmệ ấ ằ ả ự ộ ộ ố ơ  
lý, tình c m c a ng i xem. Ch  b n thân c a v n đ  c n đ c nhìn nh n vàả ủ ườ ứ ả ủ ấ ề ầ ượ ậ  
tôn tr ng   m c t i đa. Tránh l m d ng nh ng k  x o, th m x ng đ  làm saiọ ở ứ ố ạ ụ ữ ỹ ả ậ ư ể  
l ch v n đ  và k  nh t là đ a thông tin không chính xác.ệ ấ ề ỵ ấ ư
-Cũng có nh ng tr ng h p đ  tài r t hay nh ng kh  năng th c hi n chuy n hóaữ ườ ợ ề ấ ư ả ự ệ ể  
thành m t s n ph m truy n hình là không th . Nên l a ch n cách di n đ t khácộ ả ẩ ề ể ự ọ ễ ạ  
hi u qu  h n (VD: báo vi t, phát thanh…), (VD: s  lãng phí trên bàn nh u hayệ ả ơ ế ự ậ  
cách giáo d c máy móc…nh ng đ  tài này nghe r t hay nh ng không tìm ra cáchụ ữ ề ấ ư  
quay không th  quay đ c ch  có th  thuy t minh. Đó cũng có th  coi là m t h nể ượ ỉ ể ế ể ộ ạ  
ch  c a báo hình b t bu c ph i có hình  nh âm thanh s ng đ ng m i c u thànhế ủ ắ ộ ả ả ố ộ ớ ấ  
nên tác ph m)ẩ
-Trong th i đ i ngày nay, khi nhi u lo i hình thông tin bùng n  khán gi  có nhi uờ ạ ề ạ ổ ả ề  
s  l a  ch n và ít th i gian đ  ti p c n thông tin thì đi u đòi h i tiên quy t v iự ự ọ ờ ể ế ậ ề ỏ ế ớ  
báo chí   m i lo i hình là các y u t : thông tin ph i ở ọ ạ ế ố ả nhanh, chu n, ng n g n vàẩ ắ ọ  
bi u c mể ả , tác đ ng ngay vào c m nh n suy nghĩ c a khán gi .ộ ả ậ ủ ả
VD: Trên truy n hình, th i l ng cho 1 b n tin v i r t nhi u v n đ  ngày càngề ờ ượ ả ớ ấ ề ấ ề  
thu h p, các tin, bài , phóng s  đ u b  co ng n l i. Làm sao ch  trong 30’’ là hoànẹ ự ề ị ắ ạ ỉ  
thi n 1 m u tin hay kho ng 2’ cho m t phóng s  mà thông tin v n đ y đ , bi uệ ẩ ả ộ ự ẫ ầ ủ ể  
c m, đ m b o đ  5W – 1H . Cô đ ng, xúc tích,  n t ng s  là nh ng t  ngả ả ả ủ ọ ấ ượ ẽ ữ ừ ữ 
đ c nói đ n nhi u nh t cho m i tác ph m truy n hình.ượ ế ề ấ ọ ẩ ề
Bài ca c a ng i biên t p:ủ ườ ậ
Hãy vi t tin ng n g nế ắ ọ
Tránh nh ng t  không c nữ ừ ầ
Hãy bám sát ch  đủ ề
Không nên dài dòng quá
Nên vi t tin cô đ ngế ọ
Vi t nh ng câu đ n gi nế ữ ơ ả
MCG Training- No 25/44 Nguyen Phuc Lai. Dong Da. Ha Noi
2

Hãy trau chu t t ng tố ừ ừ
Hãy vi t câu ng n g nế ắ ọ
R i l i rút ng n thêmồ ạ ắ
Nên vi t tin cô đ ngế ọ
Sau khi đã g t rũaọ
Không th  b i t  nàoể ớ ừ
Anh hãy đ a cho tôiư
Đ  tôi cô đ ng ti p.ể ọ ế
II   L I D N VÀ BIÊN SO N L I D NỜ Ẫ Ạ Ờ Ẫ
1. L i d n ờ ẫ
a. Khái ni mệ: là m t đo n văn nói di n đ t, mô t  ng n g n v  v n đ  n i dungộ ạ ễ ạ ả ắ ọ ề ấ ề ộ  
đ c nêu trong vài bài vi t ( phóng s , tin…). Trong báo vi t, l i d n t ng tượ ế ự ế ờ ẫ ươ ự 
nh  Sapo c a bài báo, ng n g n, đ  ý,  n t ng đ  chào m i m i  ng i đ cư ủ ắ ọ ủ ấ ượ ề ờ ọ ườ ọ  
đ n v i nh ng thông tin đ c c  th  hóa h n trong tác ph m.ế ớ ữ ượ ụ ể ơ ẩ
- Trong th i đi m hi n nay, l i d n ngày càng có xu h ng ng n đi, cô đ ngờ ể ệ ờ ẫ ướ ắ ọ  
h n và nh t thi t ph i h p d n.ơ ấ ế ả ấ ẫ
- L i d n có v  trí đ ng gi a m t phóng s  xu t s c và nút chuy n kênh trênờ ẫ ị ứ ữ ộ ự ấ ắ ể  
bàn đi u khi n t  xa c a TV.ề ể ừ ủ
- L i d n ph i thu hút lôi kéo s  chú ý c a ng i xem, đ nh hình tâm tr ng vàờ ẫ ả ự ủ ườ ị ạ  
có th  có thêm chút b i c nh.ể ố ả
-Dĩ nhiên, l i d n ph i t o s  mong đ i trong đ u ng i xem r ng: ng i thêmờ ẫ ả ạ ự ợ ầ ườ ằ ồ  
vài phút n a tr c TV th t không u ng công.ữ ướ ậ ổ
                                                                 (Theo Reuter)
Nh t thi t ph i coi d n nh :ấ ế ả ẫ ư
- Là đi m kh i đ u c a câu chuy n k , ch  không ph i là kho đ ng nát ch aể ở ầ ủ ệ ể ứ ả ồ ứ  
đ ng nh ng chi ti t (Facts) b  điự ữ ế ỏ
-Là ô kính bày hàng, quày bán hang – qu ng cáo câu chuy nả ệ
- M i ng i rao hàng   các h i ch  - m i m c ng i xem vào l u c a mình.ọ ườ ở ộ ợ ờ ọ ườ ề ủ
b. Vai trò c a l i d nủ ờ ẫ
- K  câu chuy n ể ệ
- Qu ng cáo cho câu chuy n ho c khêu g i tính hi u kỳ c a ng i xem.ả ệ ặ ợ ế ủ ườ
- Đi m báo ề
- Đ nh hình tâm tr ng (không khí)ị ạ
- Chu n b  ng i xemẩ ị ườ
- T o s  liên t c, liên k tạ ự ụ ế
- T o d ng phong cách, tính cáchạ ự
Nh ng l i d n hay không vi t qu n, không dùng nh ng t  ng  xáo mòn, nhàmữ ờ ẫ ế ẩ ữ ừ ữ  
chán, tránh nh ng t  khó hi u, đao to búa l n nên g n gũi, đ n gi n v i nh ngữ ừ ể ớ ầ ơ ả ớ ữ  
câu ng n, m ch l c và có s c thái rõ ràng, chung chung.ắ ạ ạ ắ
VD: v  v n đ  gia tăng t i ph m t i Nga ề ấ ề ộ ạ ạ
D n 1ẫ: “S  s p đ  c a ch  nghĩa c ng s n   các n c trong liên bang Xô Vi tự ụ ổ ủ ủ ộ ả ở ướ ế  
tr c đây đã mang l i s  bùng n  c a nh ng t i ph m có t  ch c. T i Nga,ướ ạ ự ổ ủ ữ ộ ạ ổ ứ ạ  
buôn bán ch  đen đã tr  thành ngành công nghi p phát tri n m nh v i ba ngànợ ở ệ ể ạ ớ  
MCG Training- No 25/44 Nguyen Phuc Lai. Dong Da. Ha Noi
3

băng nhóm mafia ho t đ ng   n c này. Đi u đó đã thúc gi c c nh sát Nga mạ ộ ở ướ ề ụ ả ở  
cu c t n công l n ch ng l i các b  già m i”ộ ấ ớ ố ạ ố ớ
D n 2ẫ: “C nh sát Matxcova ch a bao gi  b n r n nh  hi n nay. C  3 phút l iả ư ờ ậ ộ ư ệ ứ ạ  
có m t v  c p. Các v  gi t ng i m t năm đã tăng g p ba. T ng ti n đã trộ ụ ướ ụ ế ườ ộ ấ ố ề ở  
thành m t hình th c thu  khác v i nhi u doanh nghi p. Tuy nhiên, c nh sát đangộ ứ ế ớ ề ệ ả  
m  cu c ph n công vào ba nghìn t i ph m có t  ch c”ở ộ ả ộ ạ ổ ứ
Rõ ràng h p d n vì nó c  th , thông tin đ y đ , thuy t ph c, cho ng i xem hìnhấ ẫ ụ ể ầ ủ ế ụ ườ  
dung ngay v  v n đ  h  đang đ c gi i thi uề ấ ề ọ ượ ớ ệ
2. Ngôn ng  c a l i d nữ ủ ờ ẫ
 Ngôn ng  c a l i d n ph i là ngôn ng  đ n gi n. L i d n không vi t quanhữ ủ ờ ẫ ả ữ ơ ả ờ ẫ ế  
qu n mà c n:ẩ ầ
- “Túm l y” khán gi  ấ ả
- G i m  h ng phát tri n c a câu chuy nợ ở ướ ể ủ ệ
- Nhanh chóng nh ng ch  cho câu chuy n b t đ u ườ ỗ ệ ắ ầ
S  đ n gi n, ng n g n và rõ ràng là đ c bi t quan tr ng v i nh ng l i d n t  30ự ơ ả ắ ọ ặ ệ ọ ớ ữ ờ ẫ ừ  
– 50 t . Nó s  ngay l p t c t o ra s  khác bi t trong vi c gi  hay đ  m t ng iừ ẽ ậ ứ ạ ự ệ ệ ữ ể ấ ườ  
xem c a mình.ủ
L i d n c a BTV truy n hình t t nh t ch  nên trong kho ng 30 giây.ờ ẫ ủ ề ố ấ ỉ ả
Không bao gi  nên dùng câu b  đ ng khi có th  dùng d ng ch  đ ng, vì nhìnờ ị ộ ể ạ ủ ộ  
chung ch  đ ng thì d  hi u và rõ ràng. B  đ ng là cách nói quanh co v  đi u gìủ ộ ễ ể ị ộ ề ề  
đó. Tuy nhiên cũng không nên c ng nh c trong nhi u tr ng h p cũng nên dùngứ ắ ề ườ ợ  
câu b  đ ng.ị ộ
VD: khi mu n nh n m nh vi c b t đ c tên trùm ma túy.ố ấ ạ ệ ắ ượ
“Khánh tr ng đã b  b t” thay vì nói: L c l ng c nh sát đã b t đ c Khánhắ ị ắ ự ượ ả ắ ượ  
tr ng,ắ rõ ràng câu b  đ ng   đây phát huy t t h n kh  năng bi u đ t.ị ộ ở ố ơ ả ể ạ
- Ch  đ ng: ch   th  là ng i làm ra hành đ ngủ ộ ủ ể ườ ộ
- B  đ ng: ch  th  không làm ra hành đ ng mà hành đ ng tác đ ng lên ch  thị ộ ủ ể ộ ộ ộ ủ ể
VD : so sánh
-M i ng i b  ch t và hàng ngàn ng i b  m t nhà c a trong tr n đ ng đ t.ườ ườ ị ế ườ ị ấ ử ậ ộ ấ
-Tr n đ ng đ t đã c p đi sinh m ng c a m i ng i và làm hàng ngànậ ộ ấ ướ ạ ủ ườ ườ  
ng i m t nhà c a.ườ ấ ử
Đ ng t    th  ch  đ ng nh n m nh ng i làm ra hành đ ng; đ ng t    th  bộ ừ ở ể ủ ộ ấ ạ ườ ộ ộ ừ ở ể ị 
đ ng nh n m nh ng i ch u tác đ ng c a hành đ ngộ ấ ạ ườ ị ộ ủ ộ
Hãy dùng nh ng tiêu chí sau đ  quy t đ nh dùng th  ch  đ ng hay b  đ ng:ữ ể ế ị ể ủ ộ ị ộ
- B i c nhố ả
- T m quan tr ng c a ng i làm ra hành đ ng và ng i ch u tác đ ng.ầ ọ ủ ườ ộ ườ ị ộ
- C u trúc câu (xét v  m t hình  nh)ấ ề ặ ả
- Nguyên t c 5C:ắ
1. Clear (rõ ràng): d  đ c, d  nghe, c  th  h n chung chung, logicễ ọ ễ ụ ể ơ
2. Correct( đúng): đ ng nhiênươ
3. Consice(súc tích): không có t  ng  hay thông tin th a, t  và câu ng n, m iừ ữ ừ ừ ắ ọ  
t  đ u mang nghĩaừ ề
MCG Training- No 25/44 Nguyen Phuc Lai. Dong Da. Ha Noi
4

4. Comprehensive: d  hi u, tr  l i rõ ràng cho các câu h i: ai, cái gì, khi nào,ễ ể ả ờ ỏ  
 đâu, t i sao.ở ạ
5. Considerate(ý t ): đ a ng i xem vào cu c, không lo i h  ra, không dùngứ ư ườ ộ ạ ọ  
bi t ng , không dùng c m t , t  n ng n , lan man. Bi t ng i mình nóiệ ữ ụ ừ ừ ặ ề ế ườ  
chuy n và đi u đó quy t đ nh ngôn ng , gi ng đi u, m c đ  thân m t hayệ ề ế ị ữ ọ ệ ứ ộ ậ  
trang tr ng.ọ
3.   Các l u ý khi vi t l i d nư ế ờ ẫ
- Hi u bi t v n đ  c n trình bàyể ế ấ ề ầ
- Tìm cách ti p c n h p lý nh tế ậ ợ ấ
- Tránh r p khuôn, vi t câu ng n, d  hi uậ ế ắ ễ ể
- C  thụ ể
- G i mợ ở
MCG Training- No 25/44 Nguyen Phuc Lai. Dong Da. Ha Noi
5


























