341
KỸ THUẬT TẮM TRẺ SƠ SINH
1. MỤC TIÊU
- Trình bày được mục đích của tắm trẻ.
- Trình bày được các phương pháp tắm trẻ sơ sinh.
- Thực hiện được thành thạo cách tắm trẻ.
2. MỤC ĐCH, NGUYÊN TẮC CHUNG
- Làm sạch, làm giảm các mầm bệnh trên da trẻ.
- n đnh thân nhiệt trong quá trình tắm.
- Giúp trẻ thoải mái, kích thích tuần hoàn dưới da giúp lưu
thông tốt.
- Giảm nguy cơ nhiễm trng da cho trẻ.
3. CÁC PHƯƠNG PHÁP TẮM TRẺ SƠ SINH
a. Tắm ngâm (Tub bathing):
- Dng khi tình trạng trẻ ổn đnh, phương pháp này ít mất nhiệt.
b. Tắm lau (sponge bathing):
- Áp dụng cho các trường hợp trẻ b bệnh nặng: sơ sinh non tháng
nhẹ cân, trẻ đang hỗ trợ hô hấp như bóp bóng qua nội khí quản,
th NCPAP, trẻ b tim bẩm sinh nặng… hay trẻ chưa rụng rốn.
- Hiện nay ít được khuyến ngh do nguy cơ mất nhiệt, gây stress
hành vi và sinh lý cho trẻ nhiều nhất.
c. Tắm ngâm quấn khăn (Swaddled bathing, Swaddled immersion
bathing):
- Ngâm trẻ được quấn khăn trong thau nước, tháo khăn rửa từng
chi (rửa xong quấn chi đó lại ngay), trong khi vẫn gi tứ chi 
tư thế gấp và nâng đ thân trẻ trong suốt quá trình tắm.
- Tắm ngâm quấn khăn được khuyến khích thực hiện cho trẻ
bệnh lý tại các đơn v chăm sóc sơ sinh để giảm các stress về
hành vi và sinh lý, giảm mất nhiệt do bức xạ, dẫn truyền và bay
hơi. Thời gian tắm thưa hơn, mỗi 4 ngày 1 lần mà không tăng
nguy cơ khu trú vi trng gây bệnh trên da.
3.2. Thi gian tắm và tần số tắm
- Lần tắm đầu tiên khi trẻ sinh ra tối thiểu 12-24 giờ tuổi.
342
KỸ THUẬT ĐIỀU DƯỠNG NHI KHOA 2020
- Thời gian tắm thường 5-10 phút, đối với phương pháp tắm lau
thời gian tối đa 5 phút.
- Tần suất tắm: khi trẻ ổn đnh có thể tắm trẻ mỗi 1-2 ngày, khi
trẻ cần chăm sóc đặc biệt có thể tắm trẻ 2 lần/tuần. Trẻ non
tháng tắm trẻ 2 lần/tuần trong 2 tuần đầu tiên.
4. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
- Dưới 24 giờ tuổi.
- Hạ thân nhiệt.
- Tình trạng hô hấp hay tim mạch chưa được ổn đnh.
5. CÁC BƯỚC TIẾN HNH
5.1. Dng c
5.1.1 Dụng cụ vô khuẩn
- Gòn viên.
- Gạc vô khuẩn.
- Tăm bông.
5.1.2 Dụng cụ sạch
- Nước ấm.
- Thau tắm: 2 cái.
- Khăn tắm: 2 cái.
- Khăn lớn: 2 cái.
- Xà phòng tắm (độ pH = 5,5).
- Tã, áo.
- Găng tay.
5.1.3 Dụng cụ khác
- Thng đựng chất thải lây nhiễm.
- Thng đựng chất thải thông thường.
5.1.4 Thuốc và dung dch sát khuẩn
- Thuốc:
+ Natri Clorid 0,9%.
+ Natri Bicarbonat 1,4% (rơ miệng nếu cần).
- Dung dch sát khuẩn:
+ Dung dch sát khuẩn tay nhanh.
+ Chlorhexidine 4% (nếu cần).
343
Kỹ thuật tắm trẻ sơ sinh
5.2. Tiến hành kỹ thuật
BƯỚC CÁC BƯỚC KỸ
THUẬT Ý NGHĨA
A. TẮM NGÂM
1
Chào bệnh nhân, thân
nhân. Giới thiệu tên
điều dưỡng.
Văn hóa giao tiếp.
Tôn trọng
Tạo sự thân thiện.
2
Kiểm tra họ tên bệnh
nhân, ngày tháng năm
sinh, giới tính, địa chỉ
nhà. Đối chiếu thông
tin với vòng đeo tay
và hồ sơ bệnh án.
Đảm bảo xác định đúng bệnh nhân
3Báo và giải thích cho
thân nhân bệnh nhân
Để bệnh nhân và thân nhân biết việc điều
dưỡng sắp làm giúp bệnh nhân, thân nhân
bớt lo lắng.
4Kiểm tra thân nhiệt
cho trẻ trước khi tắm Phòng ngừa hạ thân nhiệt
5
Điều dưỡng về phòng
mang khẩu trang
Rửa tay thường quy.
Phòng ngừa chuẩn.
Làm giảm sự lây lan của vi sinh vật
6Chuẩn bị dụng cụ đầy
đủ, để trong tầm tay Tổ chức sắp xếp hợp lí, khoa học
Quản lý thời gian hiệu quả.
7
Đối chiếu lại bệnh
nhân.
Báo và giải thích lại
lần nữa
Tránh nhầm lẫn bệnh nhân
Giúp bệnh nhân và thân nhân an tâm, hợp
tác tốt.
8
Tắt quạt, đóng cửa
Chuẩn bị đèn sưởi ấm
hoặc Warmer
Trải khăn khô, ấm
Tránh gió lùa. Phòng phải đủ ấm
Chuẩn bị môi trường ấm, ổn định, sự mất
nhiệt có thể xảy ra do sự đối lưu không khí.
Trung tâm điều hòa nhiệt của trẻ chưa ổn
định, trẻ có nguy cơ cao bị mất nhiệt, đặc
biệt là những trẻ sinh non hoặc trẻ rất nhẹ
cân. Hạ thân nhiệt có thể là hậu quả của sự
tăng tiêu thụ oxy và hô hấp gắng sức
Bề mặt khô sẽ giảm sự mất nhiệt do cơ chế
dẫn nhiệt.
9
Chuẩn bị nước với
nhiệt độ 37o - 37,5oC,
có thể thử nước bằng
vùng da khuỷu tay
hoặc mặt trong cổ tay.
Mực nước trong thau
đến khoảng ngang
hông của trẻ ở tư thế
ngồi
Ngăn ngừa da trẻ bị bỏng
Phòng ngừa nguy cơ ngạt nước khi tắm trẻ
bằng thau
344
KỸ THUẬT ĐIỀU DƯỠNG NHI KHOA 2020
10
Mang khẩu trang, rửa
tay thường quy, mang
găng.
Phòng ngừa chuẩn, giảm sự lan truyền của
vi sinh vật, nếu đây là lần tắm đầu tiên sẽ
bảo vệ nhân viên y tế khỏi sự tiếp xúc với
máu của mẹ
11 Đón bé, quấn bé trong
khăn lớn, mềm Khăn ấm sẽ giúp ổn định thân nhiệt trẻ trong
suốt quá trình gội đầu
12
Dùng góc khăn thấm
nước vắt ráo lau từ
khóe mắt đến đuôi
mắt
Lau theo hướng dòng chảy tự nhiên của
nước
mắt sẽ giảm sự lan truyền của vi sinh vật.
Lưu ý: Tắm từng phần từ sạch đến dơ
13
Dùng khăn thấm
nước vắt ráo lau trán,
mặt, cằm, vành tai,
sau tai của trẻ (chú ý
lau từ vành tai ngoài
và rửa xoắn ốc ống
tai ngoài đến dái tai).
Lau khô lại bằng khăn
mềm (chú ý vỗ nhẹ
không chà xát vào
da trẻ).
Vệ sinh mũi và rơ
miệng khi dơ (lưỡi
đóng bợn trắng)
Vệ sinh vùng mặt và tai.
Cọ sát có thể làm da trẻ bị tổn thương
Làm sạch lưỡi (nếu cần)
14
Tiến hành gội đầu cho
bé, bế trẻ bằng tư thế
ôm banh, làm ướt,
thoa xà phòng, mát-xa
nhẹ nhàng da đầu,
dùng lòng bàn tay xoa
nhẹ da đầu
Không cố gắng lấy
những chất bã trên
thóp của trẻ.
Tư thế ôm banh
Khum tay rửa lại phần
trán sau khi gội đầu
xong.
Xả lại nước sạch, lau
khô.
Tư thế ôm banh sẽ giúp giữ an toàn cho trẻ,
một bàn tay người tắm sẽ được tự do để gội
đầu cho trẻ.
Chú ý phần thóp trẻ vì thóp của trẻ chưa
đóng.
Thóp trước và thóp sau
Ngăn ngừa xà phòng chảy vào mắt
Làm sạch tóc và da đầu, tránh còn sót lại
dầu gội trên da đầu có thể gây kích ứng da
và rụng tóc. Lau khô tóc, ngăn ngừa mất
nhiệt.
345
15
Nhỏ vài giọt xà phòng
vào thau tắm.
Cởi bỏ tã, áo trẻ.
Chuẩn bị nước tắm toàn thân
16
Cho trẻ ngồi tựa lưng
vào thành thau, cánh
tay và bàn tay người
tắm đỡ phần đầu và
cổ trẻ.
Giữ tư thế an toàn, tránh ngạt nước
Lưu ý:
- Không để trẻ một mình trong thau nước
- Mực nước tắm không quá ngang hông trẻ.
- ĐD phải tập trung trong suốt thời gian tắm
trẻ, không được làm việc riêng, không
được nghe điện thoại vì có thể gây nguy
hiểm cho trẻ
Bàn tay và cánh tay đỡ phần đầu và cổ trẻ
17
Tóe nước vào người
trẻ, dùng khăn tắm
cổ, ngực, vai, hố
nách, cánh tay, kẽ
ngón tay và các nếp
gấp cánh tay, tắm
tiếp bụng, chân, kẽ
ngón chân và các
nếp gấp của chân
Tóe nước vào người để giữ ấm trẻ.
Loại bỏ chất bã trên người trẻ.
18
Tắm kỹ bộ phận sinh
dục
Ở bé gái cần chú ý
lau từ bộ phận sinh
dục xuống hậu môn
(lưu ý không cố gắng
lấy chất gây bám vào
môi lớn và môi bé, khi
thay tã có thể thấy ít
máu ở bộ phận sinh
dục là do hormon của
mẹ).
Đối với bé trai chỉ
trượt nhẹ bao quy
đầu để rửa sạch, lưu
ý không cố gắng lấy
những chất màu trắng
bám xung quanh lỗ
tiểu.
Vệ sinh bộ phận sinh dục, tránh làm tổn
thương niêm mạc
Vệ sinh từ trước ra sau giảm nguy cơ nhiễm
trùng đường tiểu hay âm đạo từ hậu môn,
giảm sự lan truyền của vi sinh vật.
Vì dễ gây tổn thương thêm cho trẻ.
Kỹ thuật tắm trẻ sơ sinh