Kỹ thuật trồng và chăm sóc Lan hồ điệp
I/ Giới thiệu
Từ xưa đến nay, lan vẫn được biết đến như một loài hoa quý phái, hoa của bậc vua
chúa vương giả. Lan Việt Nam nhiều chủng loại và chứa đựng nhiều ý nghĩa.
Riêng hoa lan hồ điệp từ lâu đã được phong tặng danh hiệu của sự cao sang, quý
phái trong số hàng trăm loài phong lan. Bên cạnh đó, nó còn biểu tượng cho sự
ngây thơ và trong sáng.
Hồ điệp là một loại lan đại chúng được xếp vào bậc nhất. Hoa to, hình dáng đẹp
đẽ, nhiều mầu, lâu bền, có hoa quanh năm và lại dễ trồng. Vì những đặc điểm kể
trên, lan Hồ điệp được nhiều người ưa chuộng và cũng vì vậy các nhà trồng lan
Đài loan, Hoa kỳ, Thụy điển, Đan mạch đã trở thành kỹ nghệ với một sản lượng
hàng chục triệu cây mỗi năm. Do đó giá lan Hồ điệp tương đối hạ so với các loại
lan khác.
II/ Kỹ thuật trồng và chăm sóc
Chọn giống: Như tất cả mọi loại hoa khác việc chọn giống rất quan trọng ảnh
hưởng lớn đến chất lượng khi hoa trưởng thành và thu hoạch.Hạt giống hoa Lan
hồ điệp các loại có thể tìm mua tại cửa hàng hạt giống Vườn Hoa Online . hoặc
tại cửa hàng hạt giống cây trồng
Chuẩn bị giá thể: Giá thể trồng lan phải tơi xốp và thoáng khí, đồng thời phải có
khả năng giữ nước như mùn cây, than bùn khô, hạt đá nhỏ, rêu, quyết, dớn hoặc
rêu "Chi Lê" nhập nội đã được xử lý an toàn nấm bệnh.
Chuẩn bị chậu: Yêu cầu của chậu trồng lan hồ điệp phải là chậu không sâu, nhỏ,
màu trắng và trong suốt thuận lợi cho bộ rễ phát triển và quang hợp. Khi cây còn
nhỏ dùng chậu có đường kính 5cm, sau 4 - 6 tháng khi cây có khoảng cách giữa 2
lá lớn hơn 12cm thì chuyển sang chậu có đường kính 8,3cm. Sau giai đoạn trồng
từ 9 đến 12 tháng khi khoảng cách giữa 2 lá lớn hơn 18cm thì tiếp tục chuyển sang
chậu có đường kính 12cm.
Kỹ thuật trồng cây vào chậu: Khi mua cây giống về trồng chú ý đến các cỡ của
cây được phân cấp như sau: 2 lá cách nhau lớn hơn 5cm gọi là cỡ đặc cấp được
trồng vào chậu có đường kính 7cm. Nếu chiều dài 2 lá cách nhau từ 3 đến 5cm là
cỡ cấp 1 trồng vào chậu đường kính 5cm. Nếu 2 lá cách nhau 1,2-3 cm gọi là cỡ
cấp 2 thì trồng vào các khay ươm cây con.
Chăm sóc: Nên giữ nhiệt độ thích hợp trong nhà trồng ở mức 23 độ C, không
được thấp hơn 20 độ C, đảm bảo hệ thống thông gió hoạt động tốt, độ ẩm thích
hợp.
Trong giai đoạn đầu chế độ che sáng như sau: Mùa hè giảm bớt từ 80 - 90%
lượng ánh sáng bình thường, mùa đông từ 60-70%. Sau trồng 1 tháng bón thêm
phân NPK với tỷ lệ 30-10-10 pha với nồng độ 30-40 mg/1 lít nước để phun cách
7-10 ngày/lần.
Thay chậu lần thứ nhất: Sau khi trồng được từ 4 - 6 tháng, lúc này khoảng cách
giữa 2 lá khoảng 12cm thì chuyển sang chậu có đường kính 8,3cm. Lấy cây ra
khỏi bầu, tách bỏ giá thể cũ và thay bằng giá thể mới rồi trồng lại vào chậu mới
nhẹ nhàng tránh làm tổn thương đến rễ. Dưới đáy chậu nên lót 1-2 miếng xốp giúp
chậu thoát nước tốt, tránh làm cây bị úng. Lan hồ điệp sinh trưởng chậm, phải mất
tới 40 ngày trong điều kiện chăm sóc tốt mới mọc thêm 1 lá hoàn chỉnh. Khi cây
có trên 4 lá mới có khả năng phân hoá mầm hoa.
Để chăm sóc cho cây sau khi thay chậu lần 1 phải phun dung dịch diệt khuẩn.
Trong từ 3-5 ngày đầu không cần tưới nước nhưng vẫn phải giữ ẩm cho cây cũng
như môi trường xung quanh. Sau khoảng 10 ngày tưới nước trở lại kết hợp bón
phân. Lượng phân bón là đạm, lân, kali theo tỷ lệ 30-10-10 nồng độ 40mg/1lít
nước. Ngoài ra có thể bổ sung thêm các loại phân hữu cơ khác như Komix.
Thay chậu lần 2: Lần thay chậu thứ 2 cũng là lần thay chậu cuối cùng được xác
định khi cây có khoảng cách 2 lá đạt khoảng 18cm. Lúc này cây được từ 16 - 20
tháng, đường kính chậu chuyển sang phải đạt 12cm. Cách thay chậu lần này tương
tự như lần đầu nhưng chú ý dùng dao, kéo sắc cắt bớt các rễ già trước khi trồng
lại. Chú ý trong giai đoạn này chế độ che sáng như sau: Ánh sáng mùa hè giảm từ
60-70%, mùa đông giảm 40-50%, nhiệt độ từ 20-28 độ C, độ ẩm từ 70-85%. Sau
khi chuyển chậu lần thứ 2 từ 5-6 tháng cây có từ 4 lá và bắt đầu phân hoá mầm
hoa.
Trong thời gian này cần duy trì nhiệt độ thấp từ 18-25 độ C hoặc nhiệt độ chênh
lệch ngày đêm từ 8-10 độ C. Lan hồ điệp có hoa liên tục do đó xử lý nhiệt độ thấp
càng dài thì hoa càng nhiều, khoảng cách giữa các hoa càng ngắn. Nếu nhiệt độ
trên 25 độ C thì không thể phân hoá hoa và dưới 15 độ C thì không ra nụ, ra hoa.
Khi thấy cây lan nhú hoa tưới phân NPK 6-30-30 pha nồng độ 2g/lít nước, thời
gian phun 7-10 ngày/lần, để cho hoa mập hơn, bền và sắc hoa tươi lâu hơn.
Ngoài ra, để cho hoa được bền lâu, khoảng 1-2 tháng cần đặt cây ở nơi thoáng
mát, nhiệt độ thích hợp 20-25 độ C, ánh sáng che bớt 70%. Đặc biệt khi cây nở
hoa không nên tưới nước hoặc dinh dưỡng lên hoa vì nước sẽ làm hoa bị úng hoặc
cháy. Khi cành hoa nở gần tàn nên cắt ngay cành hoa và tưới phân NPK 30-10-10
để dưỡng cây cho trà hoa sau.
III/ Cách trồng các loại giống Palaenopsis (Hồ điệp)
Lan Hồ điệp có tên khoa học là Phalaenopsis amabilis là loài lan có hoa lớn, đẹp,
bền. Giống Phalaenopsis gồm 21 loài lan phát sinh, ưa nóng có ở bán đảo Mã Lai,
Indônêxia, Philipin, các tỉnh phía Đông Ấn độ và Châu Úc.
Lan Hồ điệp được khám phá vào năm 1750, đầu tiên được ông Rumphius xác định
dưới tên là Angraecum album. Đến năm 1753, Linné đổi lại là Epidendrum
amabile và 1825, Blume, một nhà thực vật Hà Lan định danh một lần nữa là
Phalaenopsis amabilis Bl., và tên đó được dùng cho đến ngày nay.
Đây là giống gồm các loài có hoa lớn đẹp, cuống ngắn gom lại thành những chùm
lỏng lẻo : đơn hay phân nhánh. Lá dài và cánh hoa phẳng, trải rộng, thường thì lá
đài giống và gần bằng cánh hoa. Môi liên tục, có góc trục kéo dài, vì mang một
điểm nhú nhỏ ở gốc, phiến bên trải rộng hay hướng lên một ít, phiến giữa trải ra
nguyên vẹn hay có 2 phiến dài, hẹp và có dĩa, những bộ phận phụ có dạng thay đổi
: trụ bán nguyệt dày ở bên trên, thẳng hay hơi cong.
Và vô số loài lan Hồ điệp lại đã được lai tạo. Người Tây phương cho rằng Hồ điệp
là loài lan thông dụng và dễ trồng nhất cho những người mới bắt đầu chơi lan vì
chúng tăng trưởng gọn chắc, dễ ra hoa, mùa hoa kéo dài, nhiều màu sắc, chịu đựng
cao với ánh sáng yếu .Với vẻ đẹp khó tin, chúng là phần thưởng cho những người
trồng lan kinh nghiệm. Người Việt Nam thì ngược lại, dù là nhà vườn có nhiều
năm kinh nghiệm đều quan niệm rằng đây là giống khó trồng nhất trong họ lan.
Quê hương của lan Hồ điệp là các nước của vùng Đông Nam á, rừng Việt Nam
không có loài Phalaenopsis amabilis, chỉ có 5 loài tương tự được biết là
Phaenopsis mannii, Phalaeopsis gibbosa, Phalaenopsis lobbi, Phalaenopsis fuscata
và Phalaenopsis cornu-cervi. Tuy nhiên không thấy chúng được trồng phổ biến.
Càn cứ vào dữ kiện trên có thể kết luận rằng, điều kiện khí hậu Việt Nam rất thuận
lợi cho sự sinh trường và phát triển của lan Hồ điệp. Do đó tìm những nguyên
nhân để giải thích sự thất bại của việc trồng lan Hồ điệp ở Việt Nam là điều phải
suy nghĩ thận trọng. Vì đây là sơ cơ cho việc trồng thành công loài lan Hồ điệp
trong tương lai.
Theo chúng tôi ở những nước phương Tây, tất cả các loài lan đều được trồng trong
nhà kính, các yếu tố về khí hậu là lý tưởng, điều kiện vệ sinh được thực hiện một
cách nghiêm túc, dinh dưỡng gồm những chất vô cơ không chứa những mầm gây
bệnh. Trong khi ở Việt Nam, qui trình trồng các loại lan chưa được phổ cập, kiến
thức hiểu biết về sinh học chưa sâu, cộng với điều kiện nóng ẩm của xứ nhiệt đới
là môi trường phát triển thích hợp của vô số mầm bệnh của nấm và virut, những
cơn mưa nặng hạt rơi thẳng xuống lá và đọt non. Phân hữu cơ cũng là ổ bệnh với
các bào tử nấm hại đồng thời lại thiếu thốn các loại thuốc trừ rêu.
1. Nhiệt độ và độ ẩm