Chẩn đoán hình ảnh hệ thần kinh sọ não: Lịch sử và chương 7

130

Chѭѫng 7

CHҬNĈOÁN HÌNH ҦNH Hӊ THҪN KINH,

SӐ NÃO VÀ CӜT SӔNG

I.Các kӻ thuұt chҭnÿoán hình ҧnh thҫn kinh

Mөc tiêu hӑc tұp

1. Phân tích ÿѭӧc vai trò cӫa các kӻ thuұt hình ҧnh ÿӕi vӟi hӋ thҫn kinh, sӑ não và tӫy

sӕng

2. Trình bày ÿѭӧc hình ҧnh giҧi phүu X quang thѭӡng quy và Cҳt lӟp vi tính sӑ não.

1. KͿ thut chp X quang th˱ng quy

Kӻ thuұt chөp X quang thѭӡng quy còn gӑi là quy ѭӟc, kinh ÿiӇn tӯ hѫn 100 năm nay vӅÿánh giá các tәn thѭѫng cӫa sӑ não và cӝt sӕng. ChӍÿӏnh chөp X quang xѭѫng sӑ mһt, cӝt

sӕng hiӋn nay ÿѭӧc xem là hình ҧnh ÿӏnh hѭӟng cho các kӻ thuұt Cҳt lӟp hiӋnÿҥi. Gӗm

các kӻ thuұt:

- Chөp hӝp sӑ toàn bӝ vӟi ba mһt phҷng cѫ bҧn:

Mһt phҷng trán : tѭ thӃ thҷng,

Mһt phҷng dӑc giӳa : tѭ thӃ nghiêng,

Mһt phҷng trөc : tѭ thӃ Hirtz.

- Chөp cӝt sӕng tӯng vùng: (cә, lѭng, thҳt lѭng) và bҧn lӅ chүm cә, cә lѭng, lѭng cùng.

- Chөp X quang phóng ÿҥi trӵc tiӃp mӝt vùng : chөp mõm nha C2

- Chөp X quang vӟi tѭ thӃÿӝng : Chөp cӝt sӕng gҩp tӕiÿa hay ѭӥn ngӵc tӕiÿa, ÿӇÿánh

giá các tәn thѭѫng eo thân ÿӕt sӕng.

2. Siêu âm

Siêu âm là chӍÿӏnh không nhiӅu cho hӋ thҫn kinh não tuӹ. Tuy nhiên ӣ mӝt sӕ trѭӡng

hӧp, siêu âm vӟi các ÿҫu dò tҫn sӕ tӯ 5 - 10MHz, qua cӱa sә xѭѫng mӓng hoһc thóp, cho

phép ÿánh giá sӵ dӏch chuyӇn cҩu trúc ÿѭӡng giӳa trong quá trình choán chӛ 1 bên bán

cҫu não.

Vӟi kӻ thuұt siêu âm Doppler màu, có thӇ xác ÿӏnh các bҩt thѭӡng cӫa dòng chҧy mҥch

máu, qua ÿó gӧi ý thêm cho chҭnÿoán thҫn kinh não tuӹ.

Siêu âm còn hѭӟng dүn chӑc dò, ÿӏnh hѭӟng trong khi phүu thuұt các tәn thѭѫng ӣ sâu

trong mô não, tiӇu não.

3. Chp ct lp vi tính (CLVT)

CǊng sӱ dөng tia X, kӃt hӧp vӟi thiӃt bӏÿo lѭӡng sӵ suy giҧm cӫa tia X (Detector) sau

khi ÿi qua cѫ thӇ, vӟi xӱ lý cӫa máy tính, ta có thӇ làm tái hiӋn hình ҧnh bҵng sӵ phân giҧi

không gian và tӍ trӑng. Nhӡÿó, trên ҧnh CLVT thay vì chӍ có 4 mұtÿӝ nhѭ X quang qui

ѭӟc (xѭѫng chҩt cҧn quang - mô mӅm - mӥ - khí) cung cҩp hѫn 4000 ÿӝ xám gӑi là ÿѫn vӏHounsfield, cho phép ÿánh giá ÿѭӧc bҧn chҩt cӫa tәn thѭѫng.

HiӋn nay vӟi các thӃ hӋ máy CLVT ÿa dãy ÿҫu dò, ÿã giúp cho chҭnÿoán hình ҧnh thҫn

kinh sӑ não và tuӹ sӕng có nhӳng bѭӟc tiӃnÿáng kӇ. Tӯ chҩn thѭѫng, các tai biӃn mҥch

131

máu não, dӏ dҥng mҥch não cho ÿӃn các u não, bӋnh lý cӝt sӕng ; CLVT ÿã giҧi quyӃt cѫbҧn các vҩnÿӅ lӟn cӫa hӋ thҫn kinh. Do vұy hình ҧnh CLVT ngày càng phә cұp trong lâm

sàng ӣ các tuyӃn tӯ cѫ sӣÿӃn trung ѭѫng.

4. Cng h˱ng tͳ (CHT)

Là phѭѫng pháp cҳt lӟp phӭc tҥp hѫn, trong khi CLVT chӫ yӃu chӍ cҳt theo mһt phҷng

trөc, thì CHT cho phép cҳt nhiӅu mһt phҷng dӑc, ngang, trán ; ÿӗng thӡi tҥoҧnh bҵng

nhiӅu chuӛi xung khác nhau ; trѭӟc và sau tiêm thuӕcÿӕi quang tӯ. Hình ҧnh CHT ÿã

phân tích ÿѭӧc các tәn thѭѫng trong mô mӅm, thҫn kinh não tӫy rҩt lý tѭӣng.

So vӟi CLVT thì CHT có ÿӝ nhҥy và ÿһc hiӋu cao hѫn, vì thӃ CHT ngày càng ÿѭӧcӭng

dөng rӝng rãi ÿӇ bә sung chҭnÿoán cho CLVT và các phѭѫng pháp khác.

5. Chpng ty sng (Myelography) và Chp Ct lp tuͽ sng có cn quang

(Myeloscanner)

HiӋn nay chӍÿӏnh bѫm chҩt cҧn quang Iӕt vào khoang dѭӟi nhӋn cӫaӕng sӕng, có thӇchөp khoang tӫy, bao rӉ thҫn kinh hoһc chөp cҳt lӟp, ngày càng ít dҫn tӯ khi có CHT phát

triӇn. Chөpӕng tuӹ sӕng có cҧn quang có thӇ chҭnÿoán ÿѭӧc các bӋnh lý thoát vӏÿƭa

ÿӋm, bӋnh lý cӫa bao rӉ khoang dѭӟi nhӋn. CLVT có tiêm thuӕc cҧn quang vào ӕng, phӕi

hӧp tiêm thuӕc cҧn quang tƭnh mҥch có thӇ chҭnÿoán ÿѭӧc các bӋnh lý ӣ khoang ngoài

màng cӭng, trong tuӹ. Tuy nhiên vүn không thӇ thay thӃ CHT.

6. Chp mch máu (Angiography)

Tiêm chҩt cҧn quang Iode tan trong nѭӟc vào ÿӝng mҥch hoһc tƭnh mҥch, sau khi chích

trӵc tiӃp hoһc gián tiӃp qua Catheter (sonde). Phѭѫng pháp này ÿánh giá mҥch phân bӕcho hӋ thҫn kinh bình thѭӡng hay bӋnh lý, góp phҫn chҭnÿoán các tәn thѭѫng có thay ÿәi