BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH
DƯƠNG THỊ THÙY TRANG
PHÁP LUẬT VỀ CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ
TRONG BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH
DƯƠNG THỊ THÙY TRANG
PHÁP LUẬT VỀ CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ
TRONG BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Chuyên ngành: LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ
Mã số: 60380103
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. TRẦN HOÀNG HẢI
TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2016
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài .............................................................................. 2
3. Mục đích, đối tượng nghiên cứu của đề tài ...................................................... 5
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài và phương pháp nghiên cứu ......... 6
5. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài ............................................. 7
6. Bố cục của luận văn ............................................................................................ 7
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA PHÁP LUẬT VỀ CHẾ
ĐỘ HƯU TRÍ TRONG BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN .................. 8
1.1. Khái niệm về pháp luật về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện
.................................................................................................................................. 8
1.1.1. Khái niệm về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội ....................................... 8
1.1.2. Khái niệm về pháp luật về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện .... 13
1.2. Đặc điểm của pháp luật về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện
................................................................................................................................ 14
1.2.1. Mang đặc điểm của pháp luật về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội nói
chung ..................................................................................................................... 14
1.2.2. Đối tượng áp dụng là người không thuộc đối tượng áp dụng của bảo hiểm
xã hội bắt buộc ....................................................................................................... 15
1.2.3. Chế độ hưu trí được thực hiện trên sự tự nguyện tham gia của đối tượng áp
dụng bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................................................................ 16
1.2.4. Trợ cấp hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện được hình thành từ sự đóng
góp của người tham gia là người lao động, có sự hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội
của Nhà nước ......................................................................................................... 17
1.3. Vai trò của pháp luật về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện
................................................................................................................................ 18
1.3.1. Góp phần bảo đảm quyền con người ........................................................... 18
1.3.2. Góp phần bảo đảm thu nhập và các lợi ích khác cho người già ................. 19
1.3.3. Góp phần bảo đảm nhu cầu kinh tế và xã hội vì sự phát triển toàn diện và
tiến bộ ..................................................................................................................... 19
1.3.4. Góp phần vào việc phòng chống và giảm đói nghèo, thúc đẩy công bằng,
bình đẳng xã hội ..................................................................................................... 20
1.3.5. Góp phần thiết lập sàn an sinh xã hội bền vững .......................................... 21
1.4. Các nguyên tắc cơ bản trong việc xây dựng pháp luật về chế độ hưu trí
trong bảo hiểm xã hội tự nguyện ........................................................................ 22
1.4.1. Nguyên tắc Nhà nước chịu trách nhiệm chung ............................................ 22
1.4.2. Nguyên tắc tự nguyện ................................................................................... 24
1.4.3. Nguyên tắc đoàn kết và tương trợ ................................................................ 24
1.4.4. Nguyên tắc đóng – hưởng cân đối ................................................................ 25
1.4.5. Nguyên tắc bền vững về mặt tài chính cùng với bảo đảm công bằng và bình
đẳng xã hội ............................................................................................................. 26
1.4.6. Nguyên tắc kết nối với các chương trình hưu trí khác trong an sinh xã hội 27
1.5. Định hướng xây dựng pháp luật về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội
tự nguyện ở Việt Nam .......................................................................................... 27
1.5.1. Đường lối của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong việc xây dựng pháp luật
về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện ......................................................... 27
1.5.2. Quan điểm xây dựng quy định của pháp luật về chế độ hưu trí trong bảo
hiểm xã hội tự nguyện tại Việt Nam ..................................................................................... 29
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..................................................................................... 30
CHƯƠNG 2. PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VÀ PHÁP LUẬT CỦA MỘT SỐ
QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI LIÊN QUAN CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ
TRONG BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN ............................................. 30
2.1. Quy định của pháp luật quốc tế liên quan đến chế độ hưu trí trong bảo
hiểm xã hội tự nguyện .......................................................................................... 31
2.1.1. Khái quát chung về thực tiễn thực hiện chế độ hưu trí trên toàn thế giới ... 31
2.1.2. Quy định của pháp luật quốc tế liên quan đến chế độ hưu trí trong bảo hiểm
xã hội tự nguyện ..................................................................................................... 32
2.2. Quy định của pháp luật của một số quốc gia trên thế giới liên quan đến
chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................................... 39
2.2.1. Philippines ...................................................................................................................... 39
2.2.2. Ecuador ............................................................................................................................ 44
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................... 48
CHƯƠNG 3. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ CHẾ ĐỘ
HƯU TRÍ TRONG BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN. HẠN CHẾ
TRONG VIỆC ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH NÀY VÀ ĐỀ XUẤT SỬA
ĐỔI, BỔ SUNG. ................................................................................................. 49
3.1. Quy định của pháp luật về chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện
................................................................................................................................ 49
3.1.1. Về đối tượng áp dụng bảo hiểm xã hội tự nguyện để được hưởng chế độ hưu trí
................................................................................................................................ 49
3.1.2. Về quỹ bảo hiểm xã hội để thực hiện chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội
tự nguyện ................................................................................................................ 51
3.1.3. Về điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện ......... 56
3.1.4. Về việc thực hiện hưởng trợ cấp hưu trí trong bảo hiểm xã hội tự nguyện . 57
3.1.5. Về trình tự, thủ tục tham gia và giải quyết chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã
hội tự nguyện .......................................................................................................... 62
3.1.6. Về khiếu nại, tố cáo liên quan đến chế độ hưu trí trong bảo hiểm xã hội
tự nguyện ................................................................................................................ 65
3.2. Hạn chế trong việc áp dụng các quy định của pháp luật về chế độ hưu trí
trong bảo hiểm xã hội tự nguyện và đề xuất sửa đổi, bổ sung ......................... 67
3.2.1. Về giải thích từ ngữ ...................................................................................... 69
3.2.2. Về nguyên tắc bảo hiểm xã hội ..................................................................... 70
3.2.3. Về nội dung quy định tại Điều 110 Luật bảo hiểm xã hội năm 2014 về giải
quyết hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội một lần và nội dung quy định tại khoản 5
Điều 109 về hồ sơ hưởng trợ cấp một lần trong trường hợp người tham gia BHXH
tự nguyện đang hưởng lương hưu ra nước ngoài để định cư. ............................... 73
3.2.4. Về nội dung quy định tại Điều 64 Luật bảo hiểm xã hội năm 2014 về tạm
dừng, hưởng tiếp lương hưu ................................................................................... 76
3.2.5. Về nội dung quy định về mức hưởng lương hưu thấp nhất trong trường hợp
có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc .......................................................... 77
3.2.6. Về xây dựng bảng đóng tiền bảo hiểm xã hội tự nguyện và tiền lương hưu
tương ứng ............................................................................................................... 79
KẾT LUẬN .................................................................................................... 82
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
