Luận án Tiến sĩ: Thực hiện Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn vùng dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Nam hiện nay

Luận án này tập trung nghiên cứu về thực trạng thực hiện Pháp lệnh Dân chủ ở xã, phường, thị trấn tại các vùng dân tộc thiểu số (DTTS) thuộc tỉnh Quảng Nam. Đây là một vấn đề có ý nghĩa then chốt trong quá trình xây dựng và hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc triển khai dân chủ cơ sở tại các khu vực DTTS đối mặt với nhiều thách thức do đặc thù về kinh tế, văn hóa, xã hội và trình độ dân trí còn hạn chế, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc kế thừa và phát triển Pháp lệnh này thành Luật Thực hiện Dân chủ ở cơ sở.

Luận án hướng đến các nhà nghiên cứu, giảng viên, sinh viên trong lĩnh vực triết học, khoa học xã hội và nhân văn, cũng như các cấp lãnh đạo, quản lý và cán bộ địa phương tại tỉnh Quảng Nam, đặc biệt là ở các vùng dân tộc thiểu số, nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện dân chủ cơ sở.

Luận án tiến sĩ này cung cấp một nghiên cứu toàn diện về việc thực hiện Pháp lệnh Dân chủ ở xã, phường, thị trấn tại các vùng dân tộc thiểu số (DTTS) tỉnh Quảng Nam, đồng thời đề xuất các yêu cầu cơ bản và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả việc triển khai Luật Thực hiện Dân chủ ở cơ sở trong bối cảnh hiện nay. Nghiên cứu đã tổng quan các công trình khoa học liên quan, hệ thống hóa các vấn đề lý luận về dân chủ, dân chủ cơ sở, Pháp lệnh và Luật Dân chủ, cùng các yếu tố tác động đến việc thực hiện chúng tại vùng DTTS Quảng Nam. Luận án phân tích chi tiết những thành tựu đạt được, các hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân của chúng. Các thành tựu nổi bật bao gồm việc công khai thông tin giúp người dân tiếp cận chính sách, sự tham gia tích cực của người dân trong việc bàn bạc, quyết định các vấn đề cộng đồng như đóng góp xây dựng hạ tầng, xây dựng hương ước, quy ước, và bầu cử trưởng thôn. Bên cạnh đó, người dân cũng tham gia góp ý và giám sát hoạt động của chính quyền, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và củng cố hệ thống chính trị cơ sở. Những thành tựu này có được nhờ sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước, vai trò tích cực của đội ngũ cán bộ và người có uy tín trong cộng đồng, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra nhiều hạn chế như việc công khai thông tin chưa đầy đủ và khó tiếp cận, sự thờ ơ của một bộ phận người dân trong việc bàn bạc và quyết định các vấn đề chung, hạn chế trong việc tham gia góp ý và giám sát. Các nguyên nhân của những hạn chế này bao gồm điều kiện địa lý khó khăn, hạ tầng cơ sở còn yếu kém, rào cản ngôn ngữ và văn hóa, trình độ dân trí và năng lực thực hiện dân chủ của một bộ phận người dân và cán bộ còn thấp, cũng như hạn chế về nguồn lực tài chính. Trên cơ sở những phân tích này, luận án đề xuất năm nhóm giải pháp trọng tâm: (1) Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể về thực hiện Luật Dân chủ ở cơ sở; (2) Vận dụng sáng tạo nội dung gắn với đa dạng hóa các hình thức tổ chức thực hiện; (3) Bảo đảm các điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội; (4) Xây dựng và phát huy vai trò của hệ thống chính trị cấp cơ sở; và (5) Xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở vững mạnh, phát huy vai trò của người có uy tín trong cộng đồng. Những giải pháp này nhằm mục tiêu hiện thực hóa phương châm "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng" tại các vùng DTTS tỉnh Quảng Nam, góp phần xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.