Luận án Tiến sĩ: Hợp đồng chuyển giao quyền tác giả, quyền liên quan theo pháp luật Việt Nam

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế tri thức, tài sản trí tuệ (Quyền tác giả và Quyền liên quan - QTG, QLQ) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sáng tạo và đổi mới. Hợp đồng chuyển giao QTG, QLQ là phương thức khai thác quan trọng nhưng pháp luật Việt Nam về lĩnh vực này còn hạn chế, chưa đồng bộ với bối cảnh công nghiệp 4.0 và thực tiễn còn nhiều vướng mắc. Luận án này nghiên cứu nhằm hoàn thiện pháp luật về hợp đồng chuyển giao QTG, QLQ, mang lại giá trị khoa học và ý nghĩa thực tiễn sâu sắc.

Luận án này hướng đến các nhà hoạch định chính sách, cơ quan quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ, các tổ chức và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo và kinh tế số, các chủ sở hữu quyền tác giả và quyền liên quan, cùng các nhà nghiên cứu và đào tạo trong ngành luật kinh tế, nhằm cung cấp cơ sở khoa học và giải pháp thực tiễn để hoàn thiện pháp luật về hợp đồng chuyển giao quyền tác giả và quyền liên quan tại Việt Nam.

Luận án tiến sĩ này tập trung nghiên cứu sâu rộng về hợp đồng chuyển giao quyền tác giả (QTG) và quyền liên quan (QLQ) theo pháp luật Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Mục tiêu chính là phân tích các vấn đề lý luận và pháp luật hiện hành, đánh giá thực trạng áp dụng trên thực tế, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao hiệu quả thực thi. Nghiên cứu đã tổng quan các công trình trong và ngoài nước về QTG, QLQ và hợp đồng chuyển giao, làm rõ cơ sở lý luận về bản chất pháp lý và kinh tế của các quyền này, đồng thời so sánh quan điểm của hệ thống luật Anh-Mỹ và châu Âu lục địa về chuyển giao quyền. Luận án chi tiết các hình thức chuyển giao phổ biến như chuyển nhượng và cấp phép, phân tích các điều khoản hợp đồng liên quan đến chủ thể, nội dung, hình thức và giải quyết tranh chấp. Kết quả đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành tại Việt Nam cho thấy nhiều hạn chế, vướng mắc. Cụ thể, việc xác định chủ sở hữu QTG, QLQ (đặc biệt đối với tác phẩm do AI tạo ra hay đồng tác giả) còn bất cập; các quy định về phạm vi, thù lao bản quyền và hình thức hợp đồng chưa rõ ràng, gây khó khăn trong đàm phán và thực thi; các cơ chế giải quyết tranh chấp còn kéo dài và thiếu tính chuyên nghiệp. Những hạn chế này xuất phát từ thực trạng pháp luật chưa đầy đủ, ý thức pháp luật của các chủ thể còn hạn chế và tác động từ bối cảnh kinh tế - xã hội mới. Trên cơ sở đó, luận án đề xuất các giải pháp toàn diện bao gồm: hoàn thiện quy định pháp luật về chủ thể, nội dung và hình thức hợp đồng chuyển giao QTG, QLQ, đảm bảo tính đồng bộ với pháp luật quốc tế và xu thế phát triển công nghệ; cải thiện cơ chế giải quyết tranh chấp, bao gồm việc tăng cường năng lực xét xử của Tòa án và xem xét các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế. Đặc biệt, luận án nhấn mạnh việc ứng dụng các công nghệ mới như blockchain và hợp đồng thông minh để tăng cường tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý và giao dịch quyền, cũng như nâng cao nhận thức cộng đồng về pháp luật QTG trong môi trường số.