Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁP LUẬT VỀ HÀNH VI QUẢNG CÁO NHẰM CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

Ngành: LUẬT KINH TẾ

NGUYỄN MINH THẮNG

Hà Nội – năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Ngành: Luật kinh tế

Mã số: 8380107

Họ và tên học viên: Nguyễn Minh Thắng

Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Cảnh

Hà Nội – năm 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của bản thân, các số liệu, kết

quả trình bày trong luận văn được thu thập từ nguồn thực tế, được công bố trên các

báo cáo của các cơ quan nhà nước; được đăng tải trên các tạp chí, báo chí, các

website hợp pháp. Những thông tin và nội dung nêu trong đề tài đều dựa trên

nghiên cứu thực tế và hoàn toàn đúng với nguồn trích dẫn.

Hà Nội, ngày tháng năm 2018

Tác giả luận văn

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên tôi xin trân trọng cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Văn

Cảnh, người đã hướng dẫn tôi hết sức tận tâm, nhiệt tình, khoa học để tôi hoàn

thành luận văn Thạc sỹ này. Đồng thời, tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ

của các Thầy, Cô giáo của Trường Đại học Ngoại Thương, đặc biệt là các Thầy cô

trong khoa sau Đại học đã giúp tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Tôi cũng xin

gửi lời cảm ơn tới gia đình, đồng nghiệp, những người đã quan tâm, sát cánh bên

cạnh và ủng hộ tôi là động lực cho tôi hoàn thành luận văn này một cách thuận lợi.

Hà Nội, ngày tháng năm 2018

Tác giả luận văn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... iii

MỤC LỤC ................................................................................................................ iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................. vii

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................... viii

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1

2. Tình hình nghiên cứu của đề tài .......................................................................... 3

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................... 4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 5

5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 5

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ........................................................ 6

7. Kết quả nghiên cứu của luận văn ......................................................................... 7

8. Kết cấu của luận văn ............................................................................................ 7

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT HÀNH VI QUẢNG

CÁO NHẰM CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH TRONG HOẠT ĐỘNG

CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ............................................................ 8

1.1. Khái quát về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh .......... 8

1.1.1. Khái niệm hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh ................ 8

1.1.2. Đặc điểm hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh ............... 10

1.1.3. Phân biệt hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh với các

hành vi quảng cáo bị cấm ...................................................................................... 11

1.2. Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại ............................................................ 13

1.2.1. Khái niệm pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnhtrong hoạt động của các ngân hàng thương mại ........................................... 13

1.2.2. Đặc điểm pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thương mại .......................................... 19

1.2.3. Nội dung của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thương mại .......................................... 22

1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc xây dựng và thực hiện pháp luật về hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng

thương mại ............................................................................................................. 26

Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VÀ THỰC TIỄN

THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ HÀNH VI QUẢNG CÁO NHẰM CẠNH

TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN

HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM ..................................................................... 30

2.1. Thực trạng pháp luật Việt Nam hiện hành về hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh ................................................................................. 30

2.1.1. Thực trạng quy định về các hành vi quảng cáo nhằm cạch tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các Ngân hàng thương mại ......................................... 30

2.1.2. Đánh giá thực trạng pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của

các Ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay ..................................................... 38

2.2. Thực tiễn thực thi pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của

Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam hiện nay .......................................................... 46

2.2.1. Thực tiễn áp dụng pháp luật ........................................................................ 46

2.2.2. Thực tiễn xử lý hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động của các ngân hàng thương mại .............................................................. 52

Chương 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP

LUẬT VỀ HÀNH VI QUẢNG CÁO NHẰM CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH

MẠNH TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

VIỆT NAM .............................................................................................................. 62

3.1. Định hƣớng hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam .. 62

3.1.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh .......................................................................................... 62

3.1.2. Một số định hướng hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh của các Ngân hàng thương mại........................................ 64

3.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam .. 66

3.2.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh .................................................................................................... 66

3.2.2. Giải pháp nâng cao khả năng thực thi pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh của các Ngân hàng thương mại ............................... 74

KẾT LUẬN .............................................................................................................. 79

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

TCTD Tổ chức tín dụng

UBCTQG Ủy ban cạnh tranh quốc gia

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Để thực hiện đề tài: “Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam”, tác

giả đã tổng quan tình hình nghiên cứu về đề tài, qua đó nhận thức được sự cần thiết

của nghiên cứu pháp luật về vấn đề này. Đồng thời, đề tài sử dụng các phương pháp

thu thập dữ liệu thứ cấp để có những dữ liệu hữu ích phục vụ phân tích thực trạng

đề tài, sử dụng phương pháp thống kê, so sánh và phương pháp phân tích, tổng hợp

số liệu để phân tích các nội dung nghiên cứu của luận văn thông qua hệ thống hóa

các vấn đề lý luận về cạnh tranh, cạnh tranh không lành mạnh, hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh; pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM Việt Nam.

Trên cơ sở đánh giá thực trạng pháp luật Việt Nam hiện hành liên quan đến

hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh. Thực tiễn áp dụng các quy

định này trong hoạt động của các NHTM, để từ đó tìm ra những hạn chế của pháp

luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của

các NHTM ở Việt Nam. Luận văn nghiên cứu đề xuất các phương hướng, giải pháp

góp phần hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam, cụ thể: Xây dựng các tiêu chí để

nhận diện hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh; Hoàn thiện các

quy định liên quan đến việc xử lý hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh của các NHTM; Hoàn thiện và sớm ban hành Nghị định quy định về hành vi

cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng và giải pháp nâng cao khả

năng thực thi pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của

các NHTM.

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Cạnh tranh có vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Thông qua việc

cạnh tranh, người kinh doanh không ngừng cải tiến chất lượng hàng hóa, dịch vụ để

giành, giữ và nâng cao vị thế của mình trên thương trường. Tuy nhiên, bên cạnh

những tác động tích cực, cạnh tranh cũng có thể tác động tiêu cực đối với cho nền

kinh tế, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Do vậy, hoạt động cạnh tranh của các chủ

thể kinh doanh trên thị trường bao giờ cũng phải được điều chỉnh bởi các thiết chế

nhà nước và các định chế pháp luật. Sự can thiệp của Nhà nước và tư duy cạnh

tranh từ đối đầu sang hợp tác cùng có lợi là xu hướng tất yếu bảo đảm cho nền kinh

tế phát triển bền vững. Trong quá trình thực hiện các hoạt động kinh doanh để nâng

cao vị thế của mình trên thị trường, doanh nghiệp sử dụng nhiều công cụ khác nhau,

trong đó có hoạt động quảng cáo. Có thể nói, quảng cáo là một trong những phương

tiện hữu hiệu để doanh nghiệp thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của mình

đến người tiêu dùng. Cùng với sự gia tăng về số lượng thì vấn đề cạnh tranh không

lành mạnh trong lĩnh vực quảng cáo ngày càng có xu hướng phát triển về quy mô và

thủ đoạn. Chính vì vậy, đây được coi là một trong những vấn đề rất được xã hội

quan tâm hiện nay. Trong điều kiện nước ta đang xây dựng nền kinh tế thị trường,

việc nghiên cứu để làm rõ những vấn đề lý luận cũng như thực trạng các quy định

pháp luật về hành vi cạnh tranh, chống cạnh tranh không lành mạnh nói chung và

hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh nói riêng là rất cần thiết.

Trong thời gian qua, việc nghiên cứu về cạnh tranh và chống cạnh tranh không lành

mạnh đã được nhiều nhà khoa học quan tâm, song các nghiên cứu về hành vi quảng

cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh vẫn còn khiêm tốn. Vẫn còn không ít các

vấn đề lý luận và thực tiễn về hành vi quảng cáo nhằm

Bên cạnh đó, Theo cam kết khi gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới

(WTO), kể từ ngày 01/04/2009, các TCTD nước ngoài được thành lập ngân hàng

100% vốn nước ngoài tại Việt Nam với các ràng buộc về vốn. Đây đang là sức ép

rất lớn đối với các NHTM trong nước, bởi lẽ, với một thị trường tài chính còn non

trẻ, chưa có kinh nghiệm thích ứng và xử lý với những biến động của kinh tế thị

trường, nhưng lại có quá nhiều chủ thể cung ứng dịch vụ ngân hàng, bởi vậy, việc

bảo đảm cho các NHTM trong nước có vị trí xứng đáng trên thị trường quả là công

việc khó khăn, nhất là tiềm lực tài chính và kinh nghiệm kinh doanh. Thực thi các

cam kết quốc tế, các NHTM trong nước buộc phải thay đổi các phương thức kinh

doanh, đặc biệt là cần phải có các giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị

trường khi có sự hiện diện của các NHTM nước ngoài tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, Luật Cạnh tranh cũng bộc lộ nhiều điểm còn bất cập và khó

khăn khi đưa vào thực tế áp dụng. Trong đó có hoạt động quảng cáo, với tư cách là

một phần vô cùng quan trọng đối với hoạt động cạnh tranh của các tổ chức nói

chung và các NHTM nói riêng. Minh chứng là hoạt động quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh đang ngày có xu hướng gia tăng trong thời gian qua và có

những tác động không nhỏ đến đời sống xã hội của người dân. Số vụ việc bị điều tra

liên quan đến hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh tăng từ 41 vụ

(năm 2013) lên tới 53 vụ (năm 2015) và 77 vụ (năm 2017), trong đó c ó những vụ

việc liên quan đến cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM thông qua hoạt động

quảng cáo. Mặc dù thời gian qua, các NHTM trong nước cũng đã tập trung mọi

nguồn lực để nâng cao năng lực tài chính và mở rộng quy mô, tuy nhiên, vấn đề

cạnh tranh giữa các NHTM tại thị trường Việt Nam cũng đang trở nên nóng bỏng và

khốc liệt. Là một lĩnh vực quan trọng và nhạy cảm trong nền kinh tế, ngành Ngân

hàng cần phải có những quy định pháp lý hết sức chặt chẽ và hiện đại để điều chỉnh

kịp thời các hành vi cạnh tranh đa dạng và thay đổi liên tục để duy trì môi trường

kinh doanh lành mạnh cho tất cả các TCTD. Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh cần được giải quyết sâu hơn, đầy đủ hơn, qua đó, giúp

cho các cơ quan nhà nước, các NHTM, người dân có được công cụ và sự hiểu biết

nhất định để chống lại sự cạnh tranh không lành mạnh thông qua hành vi quảng

cáo. Vì vậy, học viên đã lựa chọn vấn đề “Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thương mại

Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu của đề tài

Cạnh tranh giữa các NHTM nói chung và hành vi cạnh tranh không lành

mạnh thông qua quảng cáo của các NHTM nói riêng là một trong những vấn đề

quan trọng, phong phú và phức tạp trong lĩnh vực hoạt động ngân hàng, nên từ

trước đến nay, nó đã được một số nhà luật học đề cập đến trong các nghiên cứu của

mình như:

Tác giả Phạm Văn Lợi, Lê Thị Hoàng Oanh, Nguyễn Văn Cương, Hoàng

Thế Anh, Vũ Thị Hiệp, (2004), Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh ở

Việt Nam – Những vấn đề lý luận và thực tiễn, Hà Nội; Tác giả Đỗ Văn Đại và

Nguyễn Thị Hoài Trâm (2012), Bồi thường thiệt hại do hành vi cạnh tranh không

lành mạnh gây ra, Tạp chí Khoa học pháp lý số 2, tr.62-71; Tác giả Quách Thị

Hương Giang (2011), Chế tài đối với hành vi cạnh tranh không lành mạnh theo

pháp luật Việt Nam, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà

Nội; Tác giả Nguyễn Kiều Giang (2007), cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh

vực ngân hàng - nhìn từ góc độ pháp lý, Tạp chí Luật học số 12, tr. 13 - 19; Tác giả

Viên Thế Giang (2013), Quảng cáo nhằm mục đích cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động ngân hàng ở Việt Nam hiện nay, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số

2(298) tr. 73 - 79; Tác giả Viên Thế Giang (2014), Pháp luật về chống cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng của các NHTM ở Việt Nam, Luận án

Tiến sĩ ngành Luật học.

Tác giả Nguyễn Văn Tuyến (2006),“Áp dụng Luật Cạnh tranh trong lĩnh vực

ngân hàng” đăng trên Tạp chí Luật học số 06/2006; Tác giả Bùi Thanh Lâm,

(2010),“Hành lang pháp lý liên quan đến sáp nhập và thâu tóm ngân hàng ở Việt

Nam” đăng trên Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 11/2010;

Một số công trình luận văn thạc sĩ như: “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh

tranh của các NHTM Việt Nam thông qua hoạt động sáp nhập và mua lại”, Luận

văn Thạc sĩ Kinh tế, Phạm Thị Tuyết Vân, Trường Đại học Kinh tế TP.Hồ Chí

Minh, 2008; “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Đầu tư và

Phát triển Việt Nam đến 2015”, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Đặng Hoàng An Dân,

2010...

Các công trình nghiên cứu khoa học trên đã đưa ra những bàn luận và giải

quyết được một số vấn đề về lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật, song đều

nghiên cứu ở khía cạnh nghiệp vụ kinh doanh ngân hàng. Tuy nhiên, kết quả nghiên

cứu của các công trình này cũng cho thấy, vấn đề cạnh tranh giữa các NHTM mặc

dù là một trong những chế định cơ bản nhưng cũng là một trong những chế định còn

nhiều nội dung chưa đạt đến sự đồng thuận và gây tranh luận sôi nổi trong giới khoa

học và kinh doanh từ trước đến nay. Trên cơ sở kế thừa những giá trị khoa học của

các công trình nghiên cứu trước đây, Luận văn này tiếp tục đi sâu, phát triển nhằm

hoàn thiện hơn nữa pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam hiện nay.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm rõ một số vấn đề lý luận pháp luật về

hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các

NHTM Việt Nam. Từ đó, phân tích, đánh giá thực trạng, tìm ra những bất cập và đề

xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM ở nước ta, góp phần bảo vệ

quyền và lợi ích hợp pháp của các NHTM, các doanh nghiệp và người tiêu dùng.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện mục đích trên, luận văn có các nhiệm vụ nghiên cứu sau:

Thứ nhất, luận văn hệ thống hóa các vấn đề lý luận về cạnh tranh, cạnh tranh

không lành mạnh, hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh; pháp luật

về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các

NHTM Việt Nam.

Thứ hai,luận văn phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật Việt Nam hiện

hành liên quan đến hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh. Thực tiễn

áp dụng các quy định này trong hoạt động của các NHTM, để từ đó tìm ra những

hạn chế của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam.

Thứ ba, luận văn nghiên cứu đề xuất các phương hướng, giải pháp góp phần

hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động của các NHTM ở Việt Nam.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề liên quan đến hành vi quảng

cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh; các quy định của pháp luật về hành vi

quảng cáo nhằm mục đích cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các

NHTM Việt Nam.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Về nội dung:cạnh tranh không lành mạnh được thực hiện thông qua nhiều

hành vi và trong nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau của tổ chức.Tuy nhiên, để phù

hợp với nội dung của đề tài, luận văn chỉ giới hạn sự nghiên cứu của mình trong các

quy định của pháp luật Việt Nam về các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam và cơ chế xử lý các

hành vi này.

Về thời gian và không gian: Luận văn nghiên cứu các quy định của pháp luật

và thực tiễn thực hiện các quy định về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam từ năm 2014 đến nay. Trong

quá trình nghiên cứu, có liên hệ, so sánh với quy định của một số quốc gia, khu vực

về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Để làm rõ các vấn đề nghiên cứu, luận văn đã sử dụng phương pháp luận

nghiên cứu là chủ nghĩa Mác - Lê Nin về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Các

quan điểm của Đảng và nhà nước ta về phát triển kinh tế trong thời kì đổi mới, xây

dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó có phát triển

thương mại và các hoạt động cạnh tranh, xúc tiến thương mại.

Ngoài ra, để hoàn thiện luận văn, các phương pháp nghiên cứu tổng hợp dưới

đây cũng được sử dụng như:

Phương pháp so sánh luật học được sử dụng xuyên suốt đề tài nhằm đối

chiếu quy định pháp luật với các nước để tìm ra những điểm hợp lý trong các quy

định pháp luật về chống cạnh tranh không lành mạnh nói chung và hành vi quảng

cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh nói riêng.

Phương pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích các tư liệu được sử dụng để

khái quát hóa rút ra những nhận xét, kết luận về từng nội dung của luận văn. Cụ thể

là phương pháp này được sử dụng để đi sâu vào tìm tòi, trình bày các hiện tượng,

quan điểm của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam; khái quát lại để từ đó đưa ra các đánh

giá, kết luận, kiến nghị và giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện pháp luật về hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM ở

Việt Nam.

Phương pháp hệ thống hóa: được sử dụng xuyên suốt toàn bộ luận văn nhằm

trình bày các vấn đề, nội dung trong luận văn theo một trình tự, một bố cục hợp lý,

chặt chẽ, có sự gắn kết, kế thừa, phát triển các vấn đề, nội dung để đạt được mục

đích, yêu cầu đã được xác định cho luận văn.

Phương pháp tiếp cận hệ thống, đa ngành và liên ngành khoa học xã hội nhân

văn như lịch sử, kinh tế, luật học nhằm làm rõ bản chất kinh tế, xã hội, pháp lý của

cạnh tranh không lành mạnh và pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam; đánh giá mức độ

phù hợp hay không phù hợp và nhất là tính khả thi của các quy định này.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn

Về mặt khoa học: Đây là công trình nghiên cứu cơ bản có tính hệ thống về pháp

luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các

NHTM ở Việt Nam hiện nay. Các kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần làm

sáng tỏ thêm nhiều vấn đề lý luận về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh và pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh.

Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng để

giải quyết nhiều vấn đề mà hoạt động thực tiễn đang đặt ra trong hoạt động của các

NHTM ở Việt Nam, đây là tài liệu tham khảo cho các cơ quan lập pháp, nhà hoạch

định chính sách, cơ quan quản lý nhà nước liên quan trong việc xây dựng và thực

hiện các quy định về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động của các NHTM ở Việt Nam. Luận văn cũng là nguồn tài liệu tham khảo

cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập nhiều lĩnh vực pháp luật, đặc biệt là pháp

luật về cạnh tranh tại các cơ sở đào tạo luật và kinh tế ở nước ta.

7. Kết quả nghiên cứu của luận văn

Trên cơ sở hệ thống lý luận về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh của NHTM và hệ thống các quy định của pháp luật về vấn đề này, đề tài

đã phân tích những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn

chế này khi thực thi các quy định của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh của các NHTM. Luận văn đã đề xuất các giải pháp hoàn

thiện pháp luật như: Xây dựng các tiêu chí để nhận diện hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh; Hoàn thiện các quy định liên quan đến việc xử lý hành

vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM; Hoàn thiện và sớm

ban hành Nghị định quy định về hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực

ngân hàng và giải pháp nâng cao khả năng thực thi pháp luật về hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM.

8. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn

gồm có 3 chương, gồm:

Chương 1: Những vấn đề lý luận về pháp luật hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM

Chương 2: Thực trạng pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam

Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng

cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam

Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT HÀNH VI QUẢNG

CÁO NHẰM CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH TRONG HOẠT ĐỘNG

CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

1.1. Khái quát về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

1.1.1. Khái niệm hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

Quảng cáo với vai trò là công cụ xúc tiến thương mại có lịch sử hình thành

từ lâu đời và cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, quảng cáo cũng không

ngừng phát triển.

Theo Hiệp hội quảng cáo Mỹ American Advertising Association 2008, một

trong những hiệp hội quảng cáo lâu đời và có uy tín nhất trên thế giới thì quảng cáo

được hiểu là “hoạt động truyền bá thông tin trong đó nói rõ ý đồ của chủ quảng cáo,

truyền tin hàng hoá, dịch vụ của chủ quảng cáo trên cơ sở có thu phí quảng cáo”.

Theo tác giả Philip Kotler 2008: “Quảng cáo là hình thức truyền thông không

trực tiếp được thực hiện thông qua những phương tiện truyền tin phải trả tiền và xác

định rõ nguồn kinh phí”. Trong một cuốn sách khác ông viết “Quảng cáo là một

hình thức trình bày gián tiếp và khuếch trương ý tưởng, hàng hoá hay dịch vụ được

người bảo trợ nhất định trả tiền”.

Dưới góc độ pháp lý, quảng cáo cũng được đề cập đến trong các từ điển luật

học và các văn bản pháp luật.

Theo pháp luật Việt Nam, khái niệm quảng cáo cũng được đề cập trong

nhiều văn bản khác nhau. Pháp luật quảng cáo điều chỉnh hoạt động quảng cáo

chung, bao gồm quảng cáo nhằm mục đích lợi nhuận và không nhằm mục đích lợi

nhuận. Trong khi đó, Luật Thương mại chỉ điều chỉnh hoạt động quảng cáo với tư

cách là hoạt động xúc tiến thương mại. Như vậy, cho dù tiếp cận ở nhiều cách khác

nhau nhưng giữa chúng đều có điểm chung khi coi quảng cáo có bản chất thông tin.

Trong khoa học pháp lý, khi xác định hành vi cạnh tranh không lành mạnh

người ta thường đặt nó trong mặt đối lập với hành vi cạnh tranh lành mạnh. Cho đến

nay, cạnh tranh lành mạnh được nghiên cứu, tiếp cận, phản ánh trong nhiều học

thuyết và công trình khác nhau.

Dưới góc độ luật học, cạnh tranh lành mạnh được hiểu là “Sự ganh đua một

cách hợp pháp, trong sạch, đàng hoàng giữa các nhà kinh doanh trong cùng lĩnh

vực, ngành nghề để chiếm lĩnh thị phần mà không sử dụng thủ đoạn mờ ám, bất

chính nhằm loại bỏ đối thủ, tranh giành thị trường”. Thế nhưng, để đánh giá thế nào

là trong sạch, đàng hoàng, trung thực, công bằng là không đơn giản, bởi lẽ, các quan

điểm tiếp cận ở trên đều có chung nhận định, hành vi cạnh tranh lành mạnh phải

hợp pháp (phù hợp với quy định của pháp luật) và chuẩn mực thông thường về đạo

đức kinh doanh.

Công ước Paris 1883, về Bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp cũng đề cập đến

hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Theo đó, bất kì hành động nào trái với tập

quán trung thực trong công nghiệp và thương mại đều bị coi là hành động cạnh

tranh không lành mạnh. Các hành động sẽ bị cấm nếu có dấu hiệu: (i) hành động có

khả năng gây nhầm lẫn dưới bất kì hình thức nào; (ii) những khẳng định sai lệch

trong hoạt động thương mại có khả năng gây mất uy tín của người cạnh tranh; (iii)

những chỉ dẫn hoặc khẳng định mà việc sử dụng chúng trong hoạt động thương mại

có thể gây nhầm lẫn cho công chúng về bản chất, quá trình sản xuất, tính chất, tính

thích hợp để sử dụng hoặc số lượng của hàng hoá.

Luật Cạnh tranh năm 2018 đã đưa ra khái niệm về hành vi cạnh tranh không

lành mạnh, đó là “hành vi của doanh nghiệp trái với nguyên tắc thiện chí, trung

thực, tập quán thương mại và các chuẩn mực khác trong kinh doanh, gây thiệt hại

hoặc có thể gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp khác”.

Nhìn chung, cách tiếp cận hành vi cạnh tranh không lành mạnh theo quy định của

pháp luật Việt Nam về cơ bản là phù hợp với Công ước Pari năm 1883 về bảo hộ

quyền sở hữu công nghiệp cũng như pháp luật một số nước. Bản chất pháp lý của

hành vi cạnh tranh không lành mạnh chính là tính trái với các chuẩn mực trung thực

và lành mạnh trong quan hệ thương mại, gây thiệt hại chủ yếu đến doanh nghiệp là

đối thủ cạnh tranh trên thị trường liên quan.

Có thể thấy, có nhiều quan niệm khác nhau về cạnh tranh không lành mạnh

nhưng đều coi cạnh tranh không lành mạnh là những hành vi cụ thể, đơn phương, vì

mục đích của các chủ thể kinh doanh khi thực hiện hành vi là không lành mạnh (chứ

không chỉ là tính bất hợp pháp), mà hậu quả của nó là gây ra sự bất lợi hay thiệt hại

cho đối thủ cạnh tranh trong kinh doanh. Ở Việt Nam, Pháp lệnh Quảng cáo năm

2001, Luật Quảng cáo 2012, Luật Thương mại 2005 chỉ đề cập đến các hành vi

quảng cáo bị cấm, Quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh là một trong số các

hành vi đó.

Trong phạm vi luận văn, khái niệm hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh được hiểu là “hành vi quảng cáo được thương nhân thực hiện

trong hoạt động kinh doanh, trái với chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh

doanh, gây thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và

lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp khác hoặc của người tiêu dùng”.

Sở dĩ phải là hành vi quảng cáo thương mại bởi vì mặc dù hoạt động quảng

cáo không tham gia vào quá trình sản xuất ra hàng hóa, nhưng có vai trò rất lớn đối

với hoạt động sản xuất, kinh doanh của các chủ thể kinh doanh.

1.1.2. Đặc điểm hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

Thứ nhất, hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh là hành vi

quảng cáo thương mại. Với tư cách là chủ thể kinh doanh, thương nhân mong muốn

giới thiệu hàng hoá, dịch vụ của mình đến với rộng rãi công chúng. Thông qua

quảng cáo, thương nhân truyền tải thông tin về hàng hoá, dịch vụ của mình đến thị

trường, giúp cho người tiêu dùng biết nhãn hiệu, tính năng, công dụng, cách bảo

dưỡng, giá cả, cách mua và địa điểm mua hàng hoá mình mong muốn bán. Nhờ vậy,

thương nhân có thể lôi kéo, thuyết phục lượng khách hàng, tăng doanh thu và tối đa

lợi nhuận. Việc thông tin này cũng rất cần thiết cho khách hàng, giúp họ có sự so

sánh trước khi quyết định lựa chọn sản phẩm nào. Có thể nói, quảng cáo có khả

năng định hướng tiêu dùng, qua đó giúp doanh nghiệp canh tranh, giành thị phần

trên thị trường. Do vậy, hành vi quảng cáo thuộc đối tượng điều chỉnh của Luật

Cạnh tranh phải được hiểu theo khái niệm mà Luật Thương mại đã đề cập, theo đó,

quảng cáo phải là hành vi thương mại của thương nhân.

Thứ hai, hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh là hành vi

thương mại của thương nhân trái với các chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh

doanh trong hoạt động quảng cáo. Trái với chuẩn mực thông thường về đạo đức

kinh doanh là căn cứ lý luận để xác định bản chất không lành mạnh của hành vi. Để

làm rõ “chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh” cần dựa vào hai căn cứ:

(i) Căn cứ luật định; (ii) Các tập quán kinh doanh, đạo đức kinh doanh thông thường

đã được thừa nhận. Khi xác định tính không lành mạnh của quảng cáo, cần dựa vào

động cơ, mục đích của hành vi trên cơ sở pháp luật cạnh tranh, pháp luật quảng cáo,

các văn bản chuyên ngành liên quan và chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh

doanh trong hoạt động quảng cáo.

Thứ ba, hậu quả của hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh là

gây thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích

hợp pháp của doanh nghiệp khác hoặc người tiêu dùng. Thiệt hại mà hành vi gây ra

có thể có thật, xác định được hoặc cũng có thể chỉ là tiềm năng, có căn cứ rằng hậu

quả chắc chắn sẽ xẩy ra nếu không ngăn chặn hành vi.

1.1.3. Phân biệt hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh với các

hành vi quảng cáo bị cấm

Trước khi Luật Cạnh tranh năm 2004 được ban hành, hoạt động quảng cáo

được điều chỉnh trực tiếp bởi Luật Thương mại 1997 và Pháp lệnh Quảng cáo 2001.

Bên cạnh việc ghi nhận quảng cáo là quyền của người kinh doanh, các văn bản pháp

luật này cũng quy định các hành vi quảng cáo bị cấm. Từ khi Luật Cạnh tranh năm

2004 ra đời và được thay thế bởi Luật cạnh tranh năm 2018, các hành vi quảng cáo

bị cấm được bổ sung thêm là hành vi quảng cáo có nội dung nhằm cạnh tranh không

lành mạnh theo quy định của pháp luật về cạnh tranh (Điều 45, Luật Cạnh tranh

năm 2018). Mặc dù, cùng là hành vi quảng cáo so sánh trực tiếp, quảng cáo đưa

thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng và quảng cáo bắt chước,

nhưng khi xem xét các hành vi này từ phương diện là hành vi quảng cáo bị cấm

(theo Luật Quảng cáo năm 2012 và Luật Thương mại năm 2005) và phương diện là

hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh có sự khác biệt. Đối chiếu cấu

thành của hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh và các hành vi

quảng cáo so sánh trực tiếp, quảng cáo bắt chước, quảng cáo đưa thông tin gian dối

hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng bị cấm theo Luật Thương mại năm 2005, Luật

Quảng cáo năm 2012 và các văn bản liên quan khác có thể thấy, có một số nét khác

biệt rõ rệt như sau:

Thứ nhất, cả hành vi quảng cáo bị cấm và hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh đều do chủ thể thực hiện trong hoạt động kinh doanh, nhằm

thúc đẩy hoạt động mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ của mình. Tuy nhiên, sẽ

không thể khẳng định một hành vi quảng cáo là nhằm cạnh tranh không lành mạnh

nếu trên thực tế, các chủ thể không phải là “đối thủ” của nhau, không cùng thị

trường liên quan. Đây chính là dấu hiệu đầu tiên để phân biệt hai hành vi này. Đối

tượng bị mang ra để so sánh, hoặc bị bắt chước không cùng thị trường liên quan với

người quảng cáo nếu cho rằng quyền và lợi của mình bị xâm phạm thì có quyền

khởi kiện đến cơ quan có thẩm quyền về hành vi quảng cáo bị cấm theo Luật

Thương mại, Luật Quảng cáo nhưng không thể khởi kiện vụ việc cạnh tranh không

lành mạnh.

Thứ hai, rõ ràng, hành vi quảng cáo nhằm mục đích cạnh tranh không lành

mạnh không thể được thực hiện bởi lỗi vô ý. Bởi vì khi thực hiện hành vi quảng cáo

so sánh hay đưa thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn, chủ thể đã có mục đích

“nhằm cạnh tranh không lành mạnh”, có động cơ, mục đích rõ ràng, dù biết rằng,

hành vi đó trái với pháp luật, trái chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh.

Động cơ để thực hiện hành vi là gây thiệt hại cho đối thủ cạnh tranh để tối đa hóa

lợi nhuận cho mình, lôi kéo khách hàng thông qua việc tạo cho họ có nhận thức sai

lệch theo chiều hướng tích cực về hàng hóa, dịch vụ, từ đó đưa ra quyết định giao kết

hợp đồng. Các hành vi quảng cáo nhằm mục đích cạnh tranh không lành mạnh có bản

chất là việc tạo ra những lợi thế không chính đáng trong tương quan cạnh tranh trên

thị trường. Hậu quả của hành vi là điều mà người quảng cáo mong muốn xẩy ra. Trên

thực tế có thể bắt gặp những hành vi quảng cáo so sánhnhưng không phải nhằm mục

đích cạnh tranh, vì hàng hóa, dịch vụ của chủ thể không cùng thị trường liên quan.

Hành vi này sẽ được xem xét dưới góc độ là hành vi quảng cáo bị cấm.

Bên cạnh đó, khi thực hiện các hành vi quảng cáo bị cấm, chủ thể có thể biết

hoặc không biết mình đang thực hiện hành vi mà pháp luật cấm. Do vậy, trong cấu

thành của hành vi quảng cáo bị cấm, lỗi là không phải là yếu tố bắt buộc phải có.

1.2. Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại

1.2.1. Khái niệm pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnhtrong hoạt động của các ngân hàng thương mại

1.2.1.1. Ngân hàng thương mại và hành vi cạnh tranh không lành mạnh của các

Ngân hàng thương mại

Ngân hàng là một trong các tổ chức tài chính quan trọng nhất của nền kinh

tế. Ngân hàng bao gồm nhiều loại tuỳ thuộc vào sự phát triển của nền kinh tế nói

chung và hệ thống tài chính nói riêng, trong đó, NHTM thường chiếm tỷ trọng lớn

nhất về quy mô tài sản, thị phần và số lượng các ngân hàng. Khoản 3 Điều 4 Luật

các TCTD 2010 đã định nghĩa: “NHTM là loại hình ngân hàng được thực hiện tất

cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của

Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận”. Nói cách khác, NHTM là một doanh nghiệp

kinh doanh tiền tệ, là một TCTD thực hiện huy động vốn nhàn rỗi từ các chủ thể

trong nền kinh tế để tạo lập nguồn vốn tín dụng và cho vay phát triển kinh tế, tiêu

dùng… cho xã hội.

Hoạt động ngân hàng là lĩnh vực kinh doanh đặc thù, đòi hỏi phải có những

hướng dẫn cụ thể riêng về vấn đề này. Mặc dù vậy, cho đến thời điểm hiện nay, mới

chỉ có một vài quy định rải rác trong các văn bản pháp luật về mà chưa có những

quy định chi tiết mang tính đặc thù cho lĩnh vực ngân hàng.

Luật các TCTD năm 2010 chỉ có duy nhất một quy định liên quan đến cạnh

tranh không lành mạnh của NHTM, đó là quy định về hợp tác và cạnh tranh trong

hoạt động ngân hàng (Điều 9). Theo đó, TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài

được hợp tác và cạnh tranh trong hoạt động ngân hàng và hoạt động kinh doanh

khác theo quy định của pháp luật. Nghiêm cấm hành vi hạn chế cạnh tranh hoặc

hành vi cạnh tranh không lành mạnh có nguy cơ gây tổn hại hoặc gây tổn hại đến

việc thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, an toàn của hệ thống các TCTD, lợi ích

của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và giao cho Chính

phủ quy định cụ thể các hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân

hàng và hình thức xử lý các hành vi này.

Từ các quy định mang tính nguyên tắc trên đây, có thể rút ra những dấu hiệu

về hành vi quảng cáo nhằm CTKLM của NHTM như sau:

- Đó là hành vi quảng cáo của các NHTM phát sinh trong hoạt động kinh

doanh ngân hàng, trái với đạo đức thông thường trong kinh doanh;

- Gây thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại đến lợi ích nhà nước, quyền và lợi

ích hợp pháp của NHTM khác hoặc với khách hàng. Về dấu hiệu này, cần quy định

hết sức thận trọng, đặc biệt là xác định như thế nào là thiệt hại hoặc có thể gây thiệt

hại, ai là người chứng minh thiệt hại.

+ Thiệt hại ở đây được hiểu là những thiệt hại về vật chất, tức là ảnh hưởng

tới doanh thu, khả năng sinh lợi trong hoạt động của đối thủ cạnh tranh và những

tổn hại về uy tín của đối thủ cạnh tranh trên thị trường. Về dấu hiệu có thể gây thiệt

hại cần xem xét kỹ lưỡng, vì hoạt động ngân hàng rất nhạy cảm với những thông tin

không tốt, những thông tin này có thể “giết chết” một NHTM cũng như gây tác

động xấu đối với xã hội, đặc biệt là bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền. Do vậy, khi

có dấu hiệu có thể gây thiệt hại, đối thủ cạnh tranh cần tìm đến một giải pháp hỗ trợ

từ phía cơ quan nhà nước có thẩm quyền để tránh thiệt hại cho cả hai bên cũng như

đối với nền kinh tế và xã hội;

+ Người phải chứng minh mức độ thiệt hại là đối thủ cạnh tranh của NHTM.

Cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình thực thi công vụ nếu phát hiện ra hành vi

quảng cáo nhằm CTKLM thì phải báo cáo kịp thời đến NHNN, UBCTQG, Bộ

Công Thương để có biện pháp phối hợp xử lý;

+ Thông thường, hành vi quảng cáo nhằm CTKLM có mức độ ảnh hưởng

tiêu cực trên thị trường hẹp, thường chỉ tác động lên một số chủ thể nhất định mà

không ảnh hưởng đến một khu vực thị trường rộng như hành vi hạn chế cạnh tranh.

Tuy nhiên, đối với lĩnh vực ngân hàng, do sự khác biệt trong hoạt động nên

việc xác định mức độ ảnh hưởng của hành vi quảng cáo nhằm CTKLM trong lĩnh

vực ngân hàng cần được hiểu là trên phạm vi rộng, trên toàn bộ thị trường ngân

hàng, bởi các lý do sau:

Thứ nhất, hoạt động ngân hàng là hoạt động rủi ro cao và mang tính dây

chuyền. Do vậy, hậu quả của mà hành vi quảng cáo nhằm CTKLM gây ra thường là

rất lớn, trên diện rộng, và có nguy cơ ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống ngân hàng.

Thứ hai, hậu quả của hành vi quảng cáo nhằm CTKLM trong lĩnh vực ngân

hàng thường diễn ra rất nhanh chóng và khắc phục rất khó khăn. Hoạt động ngân

hàng gắn liền với phạm trù “niềm tin” - niềm tin của người gửi tiền vào ngân hàng.

Một khi niềm tin vào một ngân hàng bị một hành vi quảng cáo nhằm CTKLM làm

cho đổ vỡ thì hậu quả diễn ra rất nhanh chóng và phải mất nhiều thời gian mới phục

hồi lại được.

Thứ ba, hành vi quảng cáo nhằm CTKLM trong lĩnh vực ngân hàng có tác

động nhất định đến nền kinh tế. Hệ thống ngân hàng được coi là xương sống của

nền kinh tế, là nơi tập trung những nguồn vốn lớn của xã hội. Ngân hàng là trung

gian giữa người thừa vốn và người thiếu vốn. Vậy nên, một khi ngân hàng bị ảnh

hưởng bởi hành vi quảng cáo nhằm CTKLM thì cả người thừa vốn và người thiếu

vốn sẽ bị ảnh hưởng theo. Bên cạnh đó, mọi biến động của mỗi mắt xích trong hệ

thống ngân hàng đều gây ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế nói chung và từng

lĩnh vực có liên quan nói riêng.

Thứ tư, hoạt động ngân hàng mang tính chuyên ngành cao. Các hành vi quảng

cáo nhằm CTKLM cũng vì vậy mà mang tính chất chuyên ngành và tinh vi hơn.

Tóm lại, các dấu hiệu hành vi quảng cáo nhằm CTKLM của NHTM bao

gồm: (i) Cạnh tranh giữa các NHTM với nhau hoặc với tổ chức khác có hoạt động

ngân hàng; (ii) Hành vi trái với chuẩn mực kinh doanh ngân hàng; (iii) Hành vi gây

thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại cho NHTM khác, ảnh hưởng đến an toàn hệ thống

ngân hàng, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của khách hàng. Trong bối cảnh chưa có

các văn bản của NHNN quy định chi tiết về hành vi quảng cáo nhằm CTKLM giữa

các NHTM, việc chỉ ra những dấu hiệu chung của hành vi quảng cáo nhằm CTKLM

trong lĩnh vực ngân hàng để giúp nhận diện được các hành vi này là điều cần thiết.

Để làm được điều đó, có thể sử dụng các dấu hiệu hành vi quảng cáo nhằm CTKLM

được ghi nhận ở trong Luật Cạnh tranh 2018 trên cơ sở có tính đến các đặc thù của

lĩnh vực ngân hàng.

1.2.1.2. Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các

Ngân hàng thương mại

Pháp luật cạnh tranh không phải là loại pháp luật có mục tiêu trực tiếpnhằm

nâng cao năng lực cạnh tranh của các chủ thể kinh doanh hay rộng hơn là của nền

kinh tế quốc gia. Thực chất, mục tiêu của pháp luật cạnh tranh là ngăn cản và xử lý

những hành vi cạnh tranh của doanh nghiệp với động cơ cạnh tranh nhưng trái với

pháp luật, chuẩn mực đạo đức kinh doanh, tập quán kinh doanh, qua đó tìm cho

mình những lợi thế cạnh tranh mà đúng ra sẽ không có được nếu không thực hiện

hành vi vi phạm. Trong pháp luật cạnh tranh, chủ thể thực hiện các hành vi cạnh

tranh là các doanh nghiệp nói chung, những người được quyền tự do kinh doanh, tự

do sáng tạo để nâng cao năng lực cạnh tranh của mình. Pháp luật điều chỉnh hoạt

động này thuộc về luật tư. Tuy nhiên, những quy định cấm đoán, ngăn cản các hành

vi vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội cũng như trình tự thủ tục, cơ chế, chế tài

xử lý các hành thuộc về các quy định của luật công. Do vậy, pháp luật cạnh cạnh

vừa mang tính chất của luật tư và mang tính chất của luật công.

Quyền tự do kinh doanh được quy định trong Hiến pháp - đạo luật cơ bản,

đạo luật gốc của Nhà nước đã tạo nền tảng quan trọng cho việc hình thành và phát

triển của khung pháp luật cho nền kinh tế thị trường. Các quan điểm về thiết lập thể

chế kinh tế thị trường phải dựa trên ba trụ cột tương ứng với các thiết chế pháp luật

cần thiết: i) Quyền tự do kinh doanh; ii) Tự do cạnh tranh và chống độc quyền -

pháp luật cạnh tranh; iii) Bảo đảm rút lui khỏi thị trường một cách có trật tự - pháp

luật phá sản. Theo Maria-Eleni K. Agoraki, Manthos D. Delis và Fotios Pasiouras

2009, tự do giữa các doanh nghiệp được xem là phương tiện thỏa mãn cung và cầu

tốt nhất trong nền kinh tế phục vụ cho lợi ích của người tiêu dùng và nền kinh tế nói

chung. Tuy nhiên, ở đâu có cạnh tranh thì ở đó cũng có thể xảy ra các hành vi cạnh

tranh không lành mạnh. Có thể thấy rõ hiện tượng này ở tất cả các nước vào mọi

thời điểm, bất kể hệ thống chính trị xã hội hiện hành nào.

Tác giả Nguyễn Như Phát 2001, cho rằng: Xét về lịch sử thì pháp luật chống

cạnh tranh không lành mạnh ra đời trước và được coi là pháp luật cạnh tranh theo

nghĩa rộng hay nghĩa kinh điển. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh ra đời

cùng với sự thừa nhận và bảo đảm quyền tự do kinh doanh và trong bối cảnh các

đối thủ cạnh tranh biết và không thừa nhận một nguyên lý là “tự do là việc nắm bắt

được quy luật”. Sự giục dã của lợi nhuận tối đa, lại được bảo hộ bởi quyền tự do

kinh doanh, các đối thủ cạnh tranh đã không tự nhiên từ bỏ mọi thủ đoạn “xấu chơi”

nhằm giảm khả năng cạnh tranh của các đối thủ khác và cuối cùng là gây cho họ

thiệt hại trong kinh doanh. Chính vì mọi thủ đoạn chơi xấu luôn có khả năng sử

dụng bởi các chủ thể kinh doanh nên để chống cạnh tranh không lành mạnh, Nhà

nước cần nhận diện được các lợi ích cần được bảo vệ do hành vi cạnh tranh không

lành mạnh xâm hại.

Theo đánh giá của tác giả Phạm Duy Nghĩa 2001, thì mọi hành vi cạnh tranh

không lành mạnh hoặc hạn chế, cản trở cạnh tranh, dù chúng vô cùng đa dạng và

ngày càng tinh vi song suy cho cùng đều vi phạm hoặc ảnh hưởng tới ba lợi ích cơ

bản: a) lợi ích của doanh nghiệp tham gia cạnh tranh, bị thiệt hại do những hành vi

cạnh tranh không lành mạnh; b) lợi ích của khách hàng nói riêng và người tiêu dùng

nói chung bị nhầm lẫn hoặc lừa dối thông qua các hành vi cạnh tranh gian trá và c) lợi

ích của cộng đồng và pháp luật cạnh tranh cung cấp các công cụ đa dạng để bảo đảm

một cách hợp lý nhất các lợi ích cơ bản kể trên. Điều này giải thích vì sao luật chống

cạnh tranh không lành mạnh của một số nước vừa có quy định mang tính dân luật,

vừa có các quy định hành chính và một số quy định xác định tội danh và hình phạt.

Trong thời gian gần đây, nhiều nước đã thông qua một cơ chế pháp luật đặc biệt về

đối tượng hoặc đã thay thế những bộ luật trước đó về cạnh tranh không lành mạnh.

Xuất phát từ tính chất, đặc điểm của hành vi cạnh tranh, pháp luật của các

quốc gia thường chia pháp luật cạnh tranh thành hai lĩnh vực chính: pháp luật về

hành vi hạn chế cạnh tranh và pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Trongđó, pháp luật về hành vi hạn chế cạnh tranh điều chỉnh các “hành vi của

doanh nghiệp làm sai giảm, sai lệch, cản trở cạnh tranh trên thị trường, bao gồm

hành vi thoả thuận hạn chế cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm

dụng vị trí độc quyền và tập trung kinh tế”. Còn pháp luật về hành vi cạnh tranh

không lành mạnh điều chỉnh các “hành vi cạnh tranh của doanh nghiệp trong quá

trình kinh doanh, trái với các chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh, gây

thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp

pháp của doanh nghiệp và người tiêu dùng”. Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh là một bộ phận của pháp luật về hành vi cạnh tranh

không lành mạnh. Cho nên, khi tiếp cận hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh cũng phải dựa trên những quan điểm, nguyên tắc chung của pháp luật

cạnh tranh nói chung và pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh nói riêng.

Từ những phân tích trên về hành vi cạnh tranh không lành mạnh, hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh, có thể hiểu: “Pháp luật về hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnhtrong hoạt động của các NHTM là

tổng thể các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, điều chỉnh

hành vi quảng cáo của các NHTM trái với chuẩn mực thông thường về đạo đức

kinh doanh, do các NHTM thực hiện trong hoạt động kinh doanh, gây thiệt hại hoặc

có thể gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ

chức, doanh nghiệp, cá nhân khác; trình tự, thủ tục khiếu nại, khởi kiện và trách

nhiệm pháp lý áp dụng đối với NHTM khi thực hiện hành vi này”.

Như vậy, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

là một bộ phận của pháp luật cạnh tranh nói chung và pháp luật về hành vi cạnh

tranh không lành mạnh nói riêng. Mặc dù vẫn vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau,

nhưng pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh ở các

quốc gia đều thống nhất ở đối tượng và phạm vi điều chỉnh.

1.2.2. Đặc điểm pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thương mại

Thứ nhất, về các nhóm lợi ích cần được bảo vệ của pháp luật về hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng rộng hơn

so với các lĩnh vực kinh doanh khác.

Bảo đảm cho hoạt động ngân hàng hoạt động an toàn, lànhmạnh, ổn định

không chỉ giúp ích cho Nhà nước trong việc thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia

mà còn giúp cho TCTD tối đa hóa được mục tiêu lợi nhuận, người tiêu dùng có

nhiều cơ hội lựa chọn dịch vụ ngân hàng tốt nhất.Xuất phát từ hậu quả mang lại cho

những nhóm lợi ích cần được bảo vệ trong cạnh tranh, pháp luật chống hành vi cạnh

tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng hướng tới bảo vệ các nhóm lợi

ích cơ bản sau đây: (i) Lợi ích của Nhà nước được thể hiện trong việc duy trì môi

trường cạnh tranh lành mạnh, bảo đảm thực hiện tốt chính sách tiền tệ quốc gia; (ii)

Bảo vệ lợi ích của các TCTD; (iii) Bảo vệ quyền lợi người gửi tiền; (iv) Bảo đảm

quyền tiếp cận nguồn vốn của người có nhu cầu vay vốn; (v) Ngăn ngừa tình trạng

đổ vỡ mang tính dây chuyền do hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt

động ngân hàng gây ra.

Thứ hai, về phương pháp tiếp cận và xác định hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng theo hướng ngăn cản, can thiệp

từ phía công quyền trên cơ sở pháp luật cạnh tranh và nền tảng của văn hóa, đạo

đức, tập quán.

Như vậy, ngoài pháp luật chống hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh trong hoạt động ngân hàng cơ quan nhà nước có thẩm quyền có thể sử

dụng một cách trực tiếp các tập quán, đạo đức kinh doanh để giải quyết các vụ việc

cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng. Đây là nguồn bổ sung

quan trọng cho pháp luật chống hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt

động ngân hàng.Mặc dù còn nhiều băn khoăn về việc mở rộng hay không mở rộng

quyền tự do kinh doanh của các TCTD, song những cam kết khi gia nhập Tổ chức

Thương mại thế giới buộc các quốc gia, trong đó có Việt Nam phải chấp nhận cạnh

tranh như một xu thế không thể đảo ngược của quá trình tự do hóa tài chính. Và vì

vậy, sự tồn tại của thủ đoạn cạnh tranh không lành mạnh vẫn được các TCTD sử

dụng để chiếm lĩnh thị trường là tất yếu. Do vậy, tiếp cận pháp luật chống cạnh

tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng cũng phải dựa trên nguyên lý

tiếp cận của pháp luật cạnh tranh nói chung, nghĩa là pháp luật chống cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng là loại pháp luật ngăn cản, coi các

hành vi này là các hành vi tiêu cực, có thể gây thiệt hại cho đối thủ cạnh tranh,

người tiêu dùng, lợi ích của Nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng – đây là những

nhóm lợi ích được pháp luật cạnh tranh bảo vệ.

Về phương pháp xác định “tính không lành mạnh” của hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các TCTD ngoài quy định của pháp luật còn

cần phải dựa trên một nền tảng văn hóa và đạo đức kinh doanh ngân hàng vững

chắc. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng đặt

nền tảng cho việc xác lập các chuẩn mực pháp lý trong hoạt động ngân hàng cho

việc xác định các hành vi hoặc những biểu hiện của tính không lành mạnh trong

hoạt động cạnh tranh của các NHTM. Nội dung các quy định này hướng tới việc

xác lập các nguyên tắc pháp lý cho việc xác định những biểu hiện trái với chuẩn

mực thông thường về đạo đức kinh doanh làm cơ sở cho việc nhận diện, xử lý phù

hợp, kịp thời.

Thứ ba, pháp luật chống hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động ngân hàng là công cụ được Ngân hàng Trung ương sử dụng

để giải quyết hài hòa giữa yêu cầu chống cạnh tranh không lành mạnh (mà thực chất

là yêu cầu bảo vệ quyền TCTD cạnh tranh trên thị trường, người tiêu dùng) với yêu

cầu bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng và hệ thống các TCTD và thực hiện tốt

chính sách tiền tệ quốc gia (lợi ích Nhà nước và xã hội).

Kiểm soát và bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng và hệ thống các TCTD

là nhiệm vụ trung tâm của Ngân hàng Trung ương các nước. Việc chống cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng cần phải cân nhắc tới lợi ích cần bảo

vệ và độ tràn hậu quả do hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân

hàng mang lại. Điều đó có nghĩa là, khi quy định, phát hiện, ngăn ngừa, xử lý hành

vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng phải luôn cân nhắc tới

yêu cầu bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng và hệ thống các TCTD. Như vậy, để

bảo vệ môi trường kinh doanh an toàn, bình đẳng, lành mạnh có những lúc lợi ích

của các TCTD tham gia thị trường, của người gửi tiền, khách hàng sử dụng dịch vụ

ngân hàng phải đứng sau mục tiêu bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng và hệ

thống các TCTD.

Thứ tư, mặc dù tính không lành mạnh của hành vi cạnh tranh phụ thuộc vào

các yếu tố thị trường và luôn được điều chỉnh bằng phương thức của luật tư, tức là

chừng nào người bị ảnh hưởng, bị thiệt hại hay có nguy cơ bị thiệt hại chưa đưa ra sự

phản đối và khiếu kiện thì pháp luật và tòa án chưa thể vào cuộc, song đối với hoạt

động ngân hàng, pháp luật về chống cạnh tranh không lành mạnh tronghoạt động

ngân hàng đòi hỏi phải quy định sự tham gia trực tiếp của cơ quan quản lý nhà nước

về tiền tệ và hoạt động ngân hàng trong quá trình phát hiện và xử lý hành vi cạnh

tranh không lành mạnh của các TCTD. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh

đòi hỏi phải quy định rõ vai trò và khả năng tác động/can thiệp của NHNN trong việc

điều tra, xử lý vụ việc cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng.

Thứ năm, nguồn của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng tương đối đa dạng, bao gồm cả án lệ, luật tục,

luật thành văn, trong đó luật thành văn có thể là quy định chung của pháp luật về

dân sự, thương mại, cũng có thể là một đạo luật riêng về cạnh tranh không lành

mạnh, hay là rải rác các quy định nằm trong các lĩnh vực pháp luật khác có liên

quan như Luật Thương mại năm 2005, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2006, Luật Quảng

cáo năm 2012, Luật Cạnh tranh 2004, Luật TCTD năm 2010, Luật TCTD sửa đổi bổ

sung năm 2017, Luật Cạnh tranh năm 2018…

Thứ sáu, pháp luật chống hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động ngân hàng có mối quan hệ chặt chẽ với nhiều lĩnh vực pháp

luật khác và có thể áp dụng trực tiếp tập quán, đạo đức kinh doanh để xác định tính

không lành mạnh của hành vi cạnh tranh của các TCTD.

Pháp luật cạnh tranh và chống độc quyền phải được hiểu là cả một hệ thống,

nó đòi hỏi cả một hệ thống pháp luật đồng bộ dựa trên nền tảng của bình đẳng và tự

do kinh doanh hướng đến cạnh tranh lành mạnh, có nghĩa là sẽ liên quan đến một

loạt các lĩnh vực pháp luật như luật dân sự, luật thương mại, luật thuế, luật ngân

hàng và cả luật hành chính, luật hình sự... Vì vậy, việc xác định rõ mối quan hệ giữa

luật cạnh tranh và các lĩnh vực pháp luật chuyên ngành khác, đặc biệt là với các luật

thuộc lĩnh vực pháp luật kinh tế, thương mại là vấn đề phải chú ý trong hoạch định

chính sách, xây dựng và áp dụng pháp luật.

1.2.3. Nội dung của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thương mại

1.2.3.1. Đối tượng điều chỉnh

Như đã phân tích ở trên, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh của các NHTM là hệ thống quy phạm pháp luật do nhà nước ban

hành hoặc thừa nhận để điều chỉnh các hành vi quảng cáo trái với chuẩn mực thông

thường về đạo đức kinh doanh - các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh. Đây cũng chính là đối tượng điều chỉnh chủ yếu của pháp luật về hành vi

cạnh tranh không lành mạnh.

Hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh bao gồm các nhóm: (i)

Nhóm hành vi quảng cáo xâm phạm đến đối thủ cạnh tranh trên thị trường; (ii)

Nhóm hành vi quảng cáo xâm phạm quyền lợi của người tiêu dùng và trật tự hoạt

động quảng cáo.

Nhóm hành vi quảng cáo xâm phạm đến đối thủ cạnh tranh trên thị trường là

những hành vi quảng cáo của người kinh doanh mà ảnh hưởng đến quyền và lợi ích

của đối thủ kinh doanh khác trên thị trường như: quảng cáo so sánh, quảng cáo bắt

chước sản phẩm quảng cáo khác, quảng cáo gây nhầm lẫn. Đặc điểm chung của

nhóm hành vi này là nhằm hướng tới cạnh tranh với một doanh nghiệp đối thủ cụ

thể và thường gắn với một loại hàng hóa, dịch vụ cụ thể của doanh nghiệp. Các

hành vi quảng cáo có thể là: Hành vi quảng cáo so sánh hàng hóa, dịch vụ của

doanh nghiệp quảng cáo với hàng hóa, dịch vụ của đối thủ cạnh tranh; Hành vi

quảng cáo bắt chước sản phẩm quảng cáo của doanh nghiệp khác; Hành vi

quảng cáo gây nhầm lẫn về nguồn gốc, nhà sản xuất của hàng hóa.

Nhóm các hành vi quảng cáo xâm phạm quyền lợi của người tiêu dùng và

trật tự hoạt động quảng cáo. Một trong những quyền cơ bản của người tiêu dùng là

được thông tin chính xác về hàng hóa, dịch vụ. Từ đó, họ có sự lựa chọn và quyết

định để đáp ứng nhu cầu của bản thân. Nhưng hoạt động quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh đã xâm phạm đến quyền được thông tin chính xác và có thể

ảnh hưởng đến sức khỏe tính mạng của người tiêu dùng. Ngoài ra, có những hành vi

còn làm ảnh hưởng đến tâm lý của người tiêu dùng. Các hành vi quảng cáo cụ thể:

Hành vi quảng cáo gian dối và gây nhầm lẫn cho khách hàng về các nội dung như

giá, số lượng, chất lượng, công dụng, kiểu dáng, cách thức sử dụng, phương thức sử

dụng, nguồn gốc xuất xứ hàng hóa; Hành vi quảng cáo quấy rối; Quảng cáo ép

buộc, lôi kéo.

1.2.3.2. Cơ chế điều chỉnh đối với hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh

Bên cạnh quy định các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

của các NHTM, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnhcủa các NHTM cũng quy định về cơ chế xử lý đối với các hành vi này, bao

gồm các nội dung cụ thể:

Về thẩm quyền xử lý đối với hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh của các NHTM và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trong xử lý hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM: Để pháp luật về hành

vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnhcủa các NHTM đi vào cuộc sống,

phát huy hiệu quả của nó, cần có một cơ chế và bộ máy thực hiện quản lý nhà nước

nói chung và xử lý đối với các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnhcủa các NHTM nói riêng. Các cơ quan trong bộ máy này cần phải có sự phối hợp

với nhau trong quá trình thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình.

Trong lĩnh vực hoạt động quảng cáo của các NHTM, Bộ Công thương và

NHNN là cơ quan có chức năng thực hiện quản lý nhà nước. Các Bộ, cơ quan

ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với

hai đơn vị này thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động quảng cáo của các NHTM.

Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động quảng cáo của các

NHTM trong phạm vi địa phương theo thẩm quyền.

Trong quản lý nhà nước về cạnh tranh, cơ quan quản lý cạnh tranh có nhiệm

vụ xử lý, xử phạt các hành vi cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM. Vì vậy,

trong quy định về thẩm quyền xử lý đối với hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trong xử lý hành vi quảng

cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnhcủa các NHTM cần phải có những nội dung

sau: (i) Quy định về thẩm quyền của Cơ quan quản lý cạnh tranh trong việc xử lý

các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM; (ii) Quy

định về cơ chế phối hợp giữa Cơ quan quản lý cạnh tranh, các cơ quan ngang bộ

khác trong việc xử lý, xử phạt các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh của các NHTM; (iii) Quy định về cơ chế phối hợp giữa Cơ quan quản lý cạnh

tranh các cơ quan ngang bộ khác có liên quan với cơ quan điều tra trong các vụ án

hình sự liên quan đến hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các

NHTM; (iv) Quy định về sự tham gia của Cơ quan quản lý cạnh tranh, Bộ Công

thương và NHNN trong quá trình tố tụng yêu cầu bồi thường thiệt hại đối với hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM tại Tòa án nhân dân.

Các quy định về xử lý các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnhcủa

các NHTM cần được xây dựng rõ ràng, tránh chồng chéo, đồng bộ, thống nhất thì

mới tăng cường được tính hiệu quả của việc áp dụng pháp luật trong thực tế.

Về biện pháp chế tài: Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh của các NHTM là bộ phận của pháp luật cạnh tranh không lành mạnh.

Do vậy, khi xác định biện pháp xử lý đối với hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh của các NHTM, trước hết phải xem xét các chế tài đối với hành vi

cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM. Pháp luật các quốc gia có các cách

thức và chế tài khác nhau như: yêu cầu chấm dứt hành vi và bồi thường thiệt hại;

yêu cầu chấm dứt hành vi và phạt tiền. Nghiên cứu các quy định của pháp luật về

chế tài đối với hành vi cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM, cho thấy, Việt

Nam áp dụng các hình thức yêu cầu chấm dứt hành vi, bồi thường thiệt hại và hình

phạt. Do vậy, chế tài áp dụng đối với hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh của các NHTM cũng phải dựa trên các nguyên tắc, chế tài chung đó.

Nghiên cứu các quy định của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh, có thể thấy, chế tài đối với hành vi này bao gồm: Chấm dứt thực

hiện hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh; Các biện pháp xử phạt

hành chính đối với hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh (bao gồm

các hình phạt chính và hình phạt bổ sung); Quy định về bồi thường thiệt hại do hành

vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh gây ra; Chế tài hình sự (đây là hình

thức chế mới được quy định trong Bộ luật Hình sự năm 2015, khi thừa nhận trách

nhiệm hình sự đối với pháp nhân).

Trong các hành thức chế tài này, buộc chấm dứt thực hiện hành và xử phạt

tiền là hai chế được áp dụng nhiều nhất.

Từ những phân tích nội dung của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh của các NHTM, có thể rút ra một số nhận định như sau:

Một là, dù tiếp cận theo cách thức của pháp luật của quốc gia nào thì pháp

luật cạnh tranh cũng đều giữ vai trò chủ yếu trong việc xác định hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh, đồng thời, đề ra các quy tắc chung trong việc áp

dụng và xử lý các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh.

Hai là, có hai xu hướng lập pháp về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh:

(i) Xu hướng quy định cụ thể từng hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh (như Đài Loan, Việt Nam); (ii) Chỉ đưa ra các nguyên tắc để xác định

hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh, việc xác định hành vi cụ thể

sẽ do cơ quan có thẩm quyền thực hiện (như Liên minh Châu Âu, Hoa Kỳ).

Ở cách thứ nhất, có ưu điểm là dễ áp dụng vì trong đó đã liệt kê ra hành vi cụ

thể, người bị xâm phạm có thể dễ vận dụng để bảo vệ quyền và lợi ích cho mình.

Tuy nhiên, nhược điểm là dễ bị lạc hậu, và bỏ lọt các hành vi vi phạm do pháp luật

không theo kịp thực tiễn đời sống. Ở cách thứ hai, không quy định cụ thể hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh sẽ khắc phục được nhược điểm dễ bị

lạc hậu của các quy phạm pháp luật. Nhưng, với các quy định này đòi hỏi phải cho

tòa án quyền giải thích một hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lạnh mạnh và

sử dụng án lệ khi giải quyết các vụ việc liên quan đến hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh.

Ba là, hành vi cạnh tranh không lành mạnh là hành vi trái với chuẩn mực

thông thường về đạo đức kinh doanh, vì vậy, tập quán thương mại, đạo đức kinh

doanh nói chung và đạo đức kinh doanh trong hoạt động quảng cáo nói riêng cần

phải có vị trí xứng đáng trong hệ thống quy phạm pháp luật, được sử dụng như là

công cụ hữu hiệu để chống các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh. Đây được coi là nguồn bổ sung cho những lỗ hổng của pháp luật trong việc

xác định các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Do vậy, song song với việc hoàn

thiện các quy định củapháp luật cạnh tranh, thì việc xây dựng các chuẩn mực đạo

đức kinh doanh là việc làm cần thiết.

Bốn là, thông thường, các quốc gia thường tiếp cận hành vi quảng cáo so

sánh - một trong những hành vi đặc trưng của hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh - từ phương diện tiêu cực, và cấm tuyệt đối các hành vi này. Tuy

nhiên, không phải lúc nào hành vi quảng cáo so sánh cũng là sai. Bởi nếu việc nội

dung so sánh là đúng và chứng minh được rõ ràng thì đây cũng là cơ hội cho người

tiêu dùng có thêm ý kiến tham khảo khi đưa ra quyết định lựa chọn sử dụng hàng

hóa, dịch vụ nào. Do vậy, cần phải có những tiêu chí để xác định hành vi quảng cáo

là hợp pháp, và loại trừ ra khỏi các hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc xây dựng và thực hiện pháp luật về hành

vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các ngân

hàng thương mại

1.2.4.1. Yếu tố về chính trị

Yếu tố về chính trị có ảnh hưởng mang tính định hướng, chỉ đạo quan trọng

đối với việc hoàn thiện pháp luật về cạnh tranh trong lĩnh vực quảng cáo. Ở Việt

Nam, yếu tố về chính trị thể hiện chủ yếu trong chủ trương, quan điểm của Đảng

Cộng sản Việt Nam. Từ chủ trương, định hướng chiến lược, yêu cầu xây dựng chính

sách và pháp luật về cạnh tranh được Đảng ta chỉ rõ trong các văn kiện của Đại hội

lần thứVIII (năm 1996) và lần thứ IX (năm 2001) của Đảng như: “... Phải nghiên

cứu ban hành Luật bảo đảm cạnh tranh và kiểm soát độc quyền trong kinh doanh,

chống cạnh tranh không lành mạnh và chống hạn chế thương mại”. “... Xây dựng

khuôn khổ pháp lý và thể chế để thị trường hoạt động năng động, có hiệu quả, có

trật tự kỷ cương trong môi trường cạnh tranh lành mạnh, công khai, minh bạch, hạn

chế và kiểm soát độc quyền trong kinh doanh...”. “Ban hành Luật cạnh tranh và

kiểm soát độc quyền trong kinh doanh phù hợp với những điều kiện thực tế của Việt

Nam...”. Luật Cạnh tranh ra đời chính là công cụ mà Nhà nước sử dụng để điều tiết,

đảm bảo cho quá trình cạnh tranh diễn ra một cách lành mạnh, tránh những ảnh

hưởng tiêu cực đến thị trườngvà nền kinh tế xã hội, trong đó có lĩnh vực quảng cáo.

1.2.4.2. Yếu tố pháp luật

Để thực hiện và áp dụng pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM có hiệu quả trước hết phải có hệ

thống pháp luật tốt. Nói cụ thể hơn là phải có một hệ thống pháp luật thống nhất,

đồng bộ, sát thực tế, phù hợp với các quy luật khách quan của sự phát triển kinh tế -

xã hội, phù hợp với những điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội, tâm lý, cá

nhân mà trong đó pháp luật sẽ tác động, đáp ứng những nhu cầu đòi hỏi của con

người ở mỗi thời kỳ phát triển. Các văn bản áp dụng pháp luật về hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM được ban hành

phù hợp như: hợp pháp, nghĩa là nó được ban hành đúng thẩm quyền hoặc chỉ được

ban hành một số văn bản áp dụng pháp luật nhất định theo quy định của pháp luật;

được ban hành có cơ sở thực tế, nghĩa là nó được ban hành căn cứ vào những sự

kiện, những đòi hỏi thực tế đầy đủ, chính xác và đáng tin cậy. Thực tế cho thấy, do

có nhiều thay đổi, biến động trong chính sách về tín dụng, cạnh tranh, quảng cáo

trong thời gian qua, cộng thêm sự không đồng bộ trong quy định pháp luật về quảng

cáo, về các quy định về hành vi bị cấm và hành vi cạnh tranh không lành mạnhđã

ảnh hưởng lớn đến hiệu quả điều chỉnh pháp luật cũng như giải quyết các vấn đề

tranh chấp liên quan đến hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động của các NHTM

1.2.4.3. Trình độ, năng lực xây dựng pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về

hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các

NHTM

Kết quả việc hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM phụ thuộc rất nhiều vào trình độ,

năng lực xây dựng pháp luật. Trước hết, các cơ quan xây dựng pháp luật về cạnh

tranh trong lĩnh vực quảng cáo, về tín dụng ngân hàng phải nắm vững đường lối,

quan điểm của Đảng về xây dựng trật tự kinh doanh lành mạnh, công bằng trong

lĩnh vực quảng cáo của các NHTM, khuyến khích cạnh tranh và phát triển kinh

doanh một cách lành mạnh. Trên cơ sở đó, xác định rõ ràng mục tiêu của văn bản,

phạm vi điều chỉnh, đối tượng điều chỉnh của văn bản quy phạm pháp luật mà mình

có trách nhiệm xây dựng. Đặc biệt, năng lực phân tích chính sách, xây dựng báo cáo

tác động của văn bản pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các NHTM tới đời sống có ý nghĩa hết sức quan trọng

đối với chất lượng, hiệu quả của văn bảnquy phạm pháp luật. Việc xây dựng các

phương án điều chỉnh, phân tích, so sánh các phương án, cung cấp số liệu, dữ liệu

cho các cơ quan, tổ chức và cá nhân đóng góp ý kiến cho dự thảo văn bản pháp luật

cũng là khâu cần thiết để bảo đảm tính phù hợp và khả thi của văn bản pháp luật về

cạnh tranh nói chung và pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh trong hoạt động của các NHTM nói riêng. Tiếp đó, trình độ, kỹ năng tiếp

thu, chỉnh lý văn bản, kỹ thuật trình bày các quy phạm phápluật sao cho hợp lý,

khoa học, logic là yếu tố chi phối chất lượng pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các NHTM. Việc thực hiện pháp

luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của

các NHTM đòi hỏicác chủ thể phải tiến hành theo các hình thức nhất định. Nó cũng

đòi hỏi cácchủ thể phải có trình độ, năng lực và kỹ năng nhất định để nhận biết

đượcnhững hành vi nào bị “cấm” (hoặc “nghiêm cấm”, “không được thực hiện”…)

để tuân thủ; những hành vi nào phải làm (hoặc “bắt buộc phải làm”, “có nghĩa vụ”,

“có trách nhiệm”) để thi hành; những hành vi nào có thể thực hiện hay không thực

hiện (đối với “quyền”, “lợi ích”) tùy theo ý chí của cá nhân công dân để sử dụng

pháp luật…

1.2.4.4. Yếu tố hội nhập quốc tế

Hội nhập quốc tế là một chủ trương lớn trong chính sách đối ngoại của

Đảng và Nhà nước ta. Trong điều kiện toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế là một quá

trình mà trọng tâm là chủ động mở cửa kinh tế, giao lưu văn hóa, xã hội, mở rộng

không gian và môi trường để phát triển và tìm chỗ đứng phù hợp trong quan hệ

quốc tế. Để đảm bảo pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các NHTM không chỉ phù hợp với thực tiễn Việt Nam,

mà còn phải có sự hài hòa, tương thích với pháp luật của các nước trên thế giới thì

hiện nay, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động của các NHTM Việt Nam cũng đã thừa nhận đã quy định các hành vi

cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng (ngay cả đối với các ngân

hàng 100% vốn nước ngoài).

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VÀ THỰC TIỄN

THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ HÀNH VI QUẢNG CÁO NHẰM CẠNH

TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN

HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

2.1. Thực trạng pháp luật Việt Nam hiện hành về hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh

2.1.1. Thực trạng quy định về các hành vi quảng cáo nhằm cạch tranh không

lành mạnh trong hoạt động của các Ngân hàng thương mại

2.1.1.1. Các quy định trong Luật Cạnh tranh năm 2004, Luật Cạng tranh năm 2018

và Luật Quảng cáo năm 2012

Hiện nay, hoạt động quảng cáo được điều chỉnh ở nhiều lĩnh vực pháp luật.

Điều chỉnh trực tiếp hoạt động quảng cáo là Luật Quảng cáo của Quốc hội, số

16/2012/QH13; Nghị định 181/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 của Chính phủ quy

định chi tiết thi hành một số điều của Luật Quảng cáo; Nghị định 158/2013/NĐ-CP

ngày 12/11/2013 của Chính phủ về việc quy định xử phạt vi phạm hành chính trong

lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo; Thông tư 10/2013/TT-BVHTTDL

ngày 6/12/2013 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định chi tiết và hướng

dẫn thực hiện một số điều của Luật Quảng cáo.

Dưới góc độ cạnh tranh, điều chỉnh hoạt động quảng cáo có Luật Cạnh tranh

năm 2004, Luật Cạnh tranh 2018; Nghị định số 71/2014/NĐ-CP của Chính phủ

ngày 21/7/2014 quy định chi tiết Luật Cạnh tranh về xử phạt vi phạm pháp luật

trong lĩnh vực cạnh tranh (sau đây gọi là Nghị định 71/2014/NĐ-CP); Nghị

định số 05/2006/NĐ-CP của Chính phủ ngày 9 tháng 1 năm 2005 về thành lập và

quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của Hội đồng cạnh tranh

đã được thay thế bởi Nghị định số 07/2015/NĐ-CP ngày 16 tháng 1 năm2015 quy

định chức năn, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Hội đồng cạnh tranh;

Nghị định số 06/2005/NĐ-CP ngày 9 tháng 1 năm 2005 quy định chức năng, nhiệm

vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của UBCTQG. Ngoài ra, trong từng lĩnh vực cụ

thể, nhà nước cũng ban hành các quy định liên quan đến hoạt động quảng cáo.Tuy

nhiên, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh ở Luật

Cạnh tranh Việt Nam chỉ mới dừng lại ở việc liệt kê các hành vi mà chưa được cụ

thể giống như các quy định về hành vi hạn chế cạnh tranh hay tố tụng cạnh tranh.

(1) Hành vi quảng cáo so sánh

Điều 45 Luật Cạnh tranh năm 2018 nghiêm cấm doanh nghiệp thực hiện

hành vi quảng cáo “so sánh trực tiếp” hàng hóa dịch vụ của mình với hàng hóa dịch

vụ của người khác. Tính không lành mạnh của hành vi này được thể hiện thông qua

việc so sánh này để làm nổi bật hàng hóa, dịch vụ của mình, lôi kéo khách hàng về

với mình bằng cách hạ uy tín của doanh nghiệp khác; cũng có thể doanh nghiệp

quảng cáo giới thiệu, khẳng định vị trí của mình bằng cách dựa vào những doanh

nghiệp nổi tiếng, có thương hiệu khác trên thị trường. Tuy nhiên trong các quy định

này, có một số vấn đề mà pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh chưa làm rõ:

Thứ nhất, thế nào được coi là hàng hoá, dịch vụ cùng loại? Qua quy định tại

Điều 45 Luật Cạnh tranh năm 2018, cấm việc so sánh trực tiếp giữa hai doanh

nghiệp kinh doanh hàng hoá, dịch vụ cùng loại. Xác định thế nào là hàng hoá, dịch

vụ cùng loại là vấn đề đang bị bỏ ngõ trong Luật Cạnh tranh Việt Nam. Có quan

điểm cho rằng, có thể tiếp cận hàng hóa, dịch vụ kinh doanh cùng loại qua 2

phương án: (i) Sử dụng khái niệm “hàng hóa, dịch vụ có thể thay thế cho nhau trên

thị trường liên quan” quy định trong Nghị định 116/2005/NĐ-CP của Chính phủ

hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Cạnh tranh; (ii) Sử dụng khái niệm của

pháp luật sở hữu trí tuệ “về hàng hoá, dịch vụ trùng, tương tự hoặc liên quan đến

hàng hoá thuộc danh mục được đăng ký kèm theo nhãn hiệu”.

Nếu sử dụng phương án thứ nhất thì sẽ tạo được sự thống nhất về mặt khái

niệm trong Luật Cạnh tranh nhưng sẽ rất phức tạp và không khả thi, bởi tính chất và

hậu quả của hành vi cạnh tranh không lành mạnh và hành vi hạn chế cạnh tranh là

khác nhau. Nếu sử dụng phương án thứ hai thì hàng hoá, dịch vụ được coi là cùng

loại khi cùng danh mục hàng hoá đăng ký nhãn hiệu. Chúng tôi cho rằng, đây là

cách xác định thuận tiện và hợp lý. Bởi lẽ, danh mục này được cập nhật thường

xuyên, tra cứu dễ dàng và đã được áp dụng tại Việt Nam. Do vậy, hàng hoá sẽ

được coi là cùng loại với nhau khi cùng một danh mục, chúng có khả năng cạnh

tranh với nhau.

Thứ hai, xác định vấn đề “so sánh trực tiếp”

Trước khi Luật Cạnh tranh năm 2004 được ban hành, các văn bản có liên quan

đã liệt kê quảng cáo so sánh là một trong những hành vi quảng cáo bị cấm nhưng

không nói rõ về phương thức so sánh. Theo Luật Cạnh tranh năm 2004, Luật Thương

mại năm 2005 và gần đây là Luật Quảng cáo năm 2012 và Luật cạnh tranh năm 2018,

quảng cáo sánh sánh bị cấm là quảng cáo so sánh trực tiếp hàng hoá, dịch vụ của

mình với hàng hoá, dịch vụ cùng loại của doanh nghiệp khác. Cũng có thể hiểu,

quảng cáo so sánh trực tiếp là việc cố ý đưa vào các sản phẩm quảng cáo của doanh

nghiệp mình các thông tin có tính chất so sánh trực tiếp giữa hàng hoá dịch vụ của

mình với hàng hoá, dịch vụ cùng loại của doanh nghiệp khác theo hướng có lợi cho

doanh nghiệp mình.

(2) Quảng cáo bắt chước

Sản phẩm quảng cáo là kết quả của một quá trình sáng tạo, từ việc lên ý

tưởng, nội dung, thực hiện và tạo ra sản phẩm. Nó có thể là hình ảnh, hành động,

âm thanh, tiếng nói, chữ viết, biểu tượng, màu sắc, ánh sáng và các hình thức tương

tự, chứa đựng thông tin về hoạt động kinh doanh hàng hoá, dịch vụ (thương hiệu,

loại sản phẩm, và tính ưu việt cũng như tiện ích của nó…) hoặc thông tin về doanh

nghiệp mà người quảng cáo muốn thông báo rộng rãi đến công chúng, khách hàng.

Người quảng cáo có thể tạo ra sản phẩm quảng cáo của mình giống với sản phẩm

quảng cáo của đối thủ như phim quảng cáo với phim quảng cáo, giữa pano với

pano, giữa hình ảnh với hình ảnh. Nhưng cũng có thể, chỉ sử dụng hình ảnh hoặc ấn

tượng đặc trưng trong sản phẩm quảng cáo của đối thủ để đưa vào sản phẩm quảng

cáo của mình (như sử dụng hình ảnh trong phim quảng cáo để đưa lên pano, thông

qua đặc điểm, hình ảnh đó, người tiêu dùng có thể nhận biết được sản phẩm được

quảng cáo nhưng không biết hoặc nhầm lẫn giữ sản phẩm bắt chước và sản phẩm bị

bắt chước.

Để có thể khẳng định một sản phẩm quảng cáo là bắt chước sản phẩm quảng

cáo khác thì phải xác định được những đặc điểm bắt chước là những đặc điểm đặc

trưng, nổi bật của sản phẩm, dịch vụ được quảng cáo này so với dịch quảng cáo

khác. Không thể nói bắt chước quảng cáo khi các phim quảng cáo về dầu gội đầu

đều sử dụng hình ảnh cô gái có mái tóc dài, bóng mượt và sạch gầu.

Việc quảng cáo bắt chước sẽ thể hiện rõ nhất trong các hành vi quảng cáo có

sử dụng các nhãn hiệu hàng hoá, tên thương mại… Nhãn hiệu: là những dấu hiệu

dùng phân biệt hàng hóa, dịch vụ cùng loại của các cơ sở sản xuất, kinh doanh khác

nhau. Tên thương mại: là tên gọi của tổ chức, cá nhân dùng trong kinh doanh để

phân biệt chủ thể kinh doanh mang tên gọi đó với chủ thể kinh doanh khác trong

cùng lĩnh vực và khu vực. Nhìn chung, bất kì chữ cái, từ ngữ, chữ số, hình vẽ, màu

sắc, hình ảnh, sự sắp đặt, tiêu đề quảng cáo nhãn hàng hoặc sự kết hợp các yếu tố kể

trên được sử dụng để phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các công ty khác nhau có thể

coi là nhãn hiệu hoặc tên thương mại.

Cũng như tên thương mại và nhãn hiệu hàng hóa, thương nhân có quyền

đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm quảng cáo thương mại theo

quy định của pháp luật (khoản 2 Điều 21 Nghị định 37/2006/NĐ-CP). Như vậy, sản

phẩm quảng cáo cũng là đối tượng điều chỉnh trực tiếp của Luật Sở hữu trí tuệ. Các

hành vi sao chép nội dung, cách thức sản phẩm quảng cáo trước tiên đặt ra vấn đề

về xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

(3) Quảng cáo đưa thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng

Hành vi quảng cáo đưa thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng

là một dạng hành vi cạnh tranh không lành mạnh phổ biến được quy định trong hầu

hết pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh của các quốc gia. Bởi vì mục đích

của quảng cáo là xúc tiến thương mại, thuyết phục khách hàng bằng những thông

điệp về công dụng, kiểu dáng, chủng loại hàng hóa, chất lượng, giá cả dịch vụ… Vì

lợi nhuận, doanh nghiệp đã không ngần ngại đưa vào trong các sản phẩm những

thông tin gian dối, không trung thực hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng.

Dưới góc độ cạnh tranh, Luật Cạnh tranh điều chỉnh trực tiếp vào hành vi cụ

thể ở đây là quảng cáo gian dối hoặc gây nhầm lẫn. Cũng giống như điều chỉnh

quảng cáo bắt chước, quảng cáo so sánh, pháp luật cũng hiện hành chưa quy định

thế nào là quảng cáo gian dối hay quảng cáo gây nhầm lẫn, cũng không liệt kê các

hành vi quảng cáo gian dối cụ thể.

Có thể thấy, cả hai quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 45 Luật Cạnh tranh

năm 2018 đều quy định về dấu hiệu gây nhầm lẫn cho khách hàng. Nhưng quảng

cáo bắt chước tại khoản 2, khách hàng nhầm lẫn về nguồn gốc của sản phẩm, người

sản xuất hàng hoá, cung ứng dịch vụ. Doanh nghiệp bắt chước dựa dẫm vào uy tín,

thương hiệu của doanh nghiệp khác, làm cho khách hàng tin tưởng về nguồn gốc

của sản phẩm. Mặt khác, việc bắt chước đó cũng làm giảm tính đặc trưng, nổi trội

của sản phẩm được quảng cáo. Như vậy, quảng cáo bắt chước gây hậu quả trực tiếp

lên cho đối thủ cạnh tranh của doanh nghiệp. Còn quảng cáo đưa thông tin gian dối

hoặc gây nhầm lẫn cho khách cũng có yếu tố gian dối và sự gian dối này tác động

trực tiếp, gây thiệt hại cho người tiêu dùng, làm cho họ nhầm lẫn, nhận thức sai lệch

về hàng hoá dịch vụ và có sự lựa chọn không chính xác.

(4) Hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh khác

Ngoài các quy định tại khoản 1, 2, 3 Điều 45 Luật Cạnh tranh năm 2018 về

các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh, khoản 4 điều này còn

cấm doanh nghiệp thực hiện “các hoạt động quảng cáo khác mà luật có quy định

cấm”. Có thể dễ nhận thấy đây là một dạng quy định mở trong lập pháp để quét các

quy định của pháp luật, tránh trường hợp bỏ sót hoặc những quy định được bổ sung

trong các văn bản pháp luật chuyên ngành sau khi Luật Cạnh tranh đã được ban

hành và có hiệu lực. Trong trường hợp này có thể hiểu hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh đồng nghĩa với hành vi quảng cáo trái pháp luật.

Trên thực tế, có những hành vi quảng cáo không đúng, gây phản cảm hoặc

ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng nhưng không thuộc đối tượng điều

chỉnh của pháp luật cạnh tranh và cũng chưa được bất kì văn bản pháp luật hay tập

quán thương mại nào điều chỉnh. Bên cạnh đó, pháp luậtcũng chưa cho phép Tòa án

hay cơ quan quản lý cạnh tranh có thể giải thích hoặc xác định các hành vi quảng

cáo này là có phải là hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh hay

không. Bởi cũng có nguyên tắc rằng, thương nhân được làm những gì pháp luật

không cấm. Chính vì vậy, cơ quan có thẩm quyền cũng gặp khó khăn trong việc giải

quyết các hành vi quảng cáo có dấu hiệu cạnh tranh không lành mạnh nhưng chưa

được pháp luật điều chỉnh.

2.1.1.2. Các quy định trong Luật Tổ chức tín dụng năm 2010 và sửa đổi bổ sung

năm 2017

Luật các TCTD được Quốc hội thông qua ngày 16/6/2010, thay thế Luật các

TCTD số 02/1997/QH10 và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các TCTD

số 20/2004/QH1. Luật các TCTD năm 2010 không chỉ thể hiện sự cải cách hành

chính trong hệ thống ngân hàng, khắc phục tồn tại, hạn chế của luật hiện hành, mà

còn hướng đến mục tiêu cao hơn là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức,

cá nhân có quan hệ tín dụng với TCTD, bảo vệ sự an toàn của hệ thống ngân hàng

nói riêng và nền kinh tế nói chung. Luật các TCTD năm 2010 cũng đã cụ thể hóa

nhiều quy định của Luật Cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng nhằm bảo đảm tính

phù hợp giữa luật chung và luật chuyên ngành, bảo đảm hoạt động kiểm soát, quản

lý các hành vi cạnh tranh trên thị trường một cách tốt nhất.

Theo quy định tại khoản 2, Điều 9, Luật TCTD năm 2010 về Hợp tác và

cạnh tranh trong hoạt động ngân hàng: “Nghiêm cấm hành vi hạn chế cạnh tranh

hoặc hành vi cạnh tranh không lành mạnh có nguy cơ gây tổn hại hoặc gây tổn hại

đến việc thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, an toàn của hệ thống các TCTD, lợi

ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.”

Điều này được thể hiện ở các điểm sau đây:

(1) Trước khi Luật các TCTD năm 2010 ra đời, thực tế đã tồn tại sự không

thống nhất giữa Luật Cạnh tranh với pháp luật ngân hàng trong cách tiếp cận vấn

đề cạnh tranh.

Cụ thể, Luật Cạnh tranh năm 2018 đã dự liệu hai nhóm hành vi liên quan đến

cạnh tranh cần được kiểm soát chặt chẽ, bao gồm các hành vi hạn chế cạnh tranh

(Chương II) và các hành vi cạnh tranh không lành mạnh (Chương III). Trong khi

đó, vấn đề cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng lại được tiếp cận bằng khái niệm

cạnh tranh hợp pháp và cạnh tranh bất hợp pháp. Hay nói cách khác, pháp luật ngân

hàng hoàn toàn không đề cập những hành vi hạn chế cạnh tranh bị cấm thực hiện,

mà chỉ liệt kê một số hành vi cạnh tranh không lành mạnh điển hình trong lĩnh vực

ngân hàng, dưới một cách gọi khác là “hành vi cạnh tranh bất hợp pháp”. Vấn đề

này tuy không ngăn cản việc áp dụng trực tiếp các quy định của Luật Cạnh tranh về

những hành vi hạn chế cạnh tranh bị cấm, nhưng lại có thể tạo nguyên cớ cho một

số TCTD tìm cách liên kết với nhau thông qua hình thức “độc quyền nhóm” để gây

thiệt hại cho các TCTD khác và cho khách hàng. Luật các TCTD năm 2010 ra đời

đã có sự thay đổi thuật ngữ “cạnh tranh bất hợp pháp” thành “hành vi hạn chế cạnh

tranh hoặc cạnh tranh không lành mạnh”. Sự phân biệt hành vi hạn chế cạnh tranh,

cạnh tranh không lành mạnh là phù hợp và hoàn toàn thống nhất với quy định của

Luật Cạnh tranh.

(2) Luật Cạnh tranh đã quy định rõ trường hợp có sự khác nhau giữa quy

định của Luật Cạnh tranh với quy định của luật khác về hành vi hạn chế cạnh

tranh, cạnh tranh không lành mạnh thì áp dụng quy định của Luật Cạnh tranh.

Điều đó có nghĩa là, việc xác định hành vi hạn chế cạnh tranh, cạnh tranh

không lành mạnh được quy định theo hướng mở là các luật chuyên ngành được quy

định các tiêu chí xác định hành vi hạn chế cạnh tranh, cạnh tranh không lành mạnh

phù hợp với đặc thù ngành. Do vậy, Luật các TCTD năm 2010 giao cho NHNN quy

định cụ thể về các hành vi hạn chế cạnh tranh, cạnh tranh không lành mạnh và hình

thức xử lý các hành vi này như hiện nay là phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền

hạn của cơ quan quản lý nhà nước về ngân hàng. Tuy nhiên, việc quy định các tiêu

chí để xác định hành vi cạnh tranh không lành mạnh không phải là chuyện đơn giản,

vì nếu không quy định cụ thể, rõ ràng, sẽ tác động tiêu cực đến diễn biến hoạt động

của thị trường ngân hàng. Hiện nay, NHNN đang trình Chính phủ Dự thảo Nghị

định về cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng (dự thảo lần 2 vào

tháng 06/2011). Dự thảo Nghị định có những quy định khá chi tiết, rõ ràng về

những hành vi cạnh tranh không lành mạnh đặc thù của hoạt động ngân hàng, song

vẫn tồn tại nhiều vấn đề còn tranh cãi trong quá trình lấy ý kiến góp ý hiện nay.

(3) Các quy định về hành vi quảng cáo nhằmcạnh tranh không lành mạnh

của NHTM

Theo quy định tại Điều 8, Luật Quảng cáo năm 2012 về hành vi cấm trong

hoạt động quảng cáo:… 7. Quảng cáo xúc phạm uy tín, danh dự, nhân phẩm của tổ

chức, cá nhân. Quảng cáo có sử dụng hình ảnh, lời nói, chữ viết của cá nhân khi

chưa được cá nhân đó đồng ý, trừ trường hợp được pháp luật cho phép. Quảng cáo

không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản

phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch

vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ,

chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hoá, dịch

vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố. Quảng cáo bằng việc sử dụng phương pháp so

sánh trực tiếp về giá cả, chất lượng, hiệu quả sử dụng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ

của mình với giá cả, chất lượng, hiệu quả sử dụng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ

cùng loại của tổ chức, cá nhân khác.

So với sự cạnh tranh giữa các loại hình doanh nghiệp khác thì hành vi cạnh

tranh theo kiểu này giữa các TCTD có tính nguy hiểm cao hơn rất nhiều. Bởi lẽ, uy

tín và lợi ích của mỗi TCTD có tác động, ảnh hưởng trực tiếp và mang tính dây

chuyền đến lợi ích của nhiều chủ thể khác nhau trong xã hội. Tính nhạy cảm cao và

sự ảnh hưởng mang tính chất dây chuyền của hoạt động ngân hàng đối với hệ thống

các quyền lợi khác nhau trong xã hội chính là mối lo thường trực của những cơ quan

công quyền có chức năng quản lý cạnh tranh ở mọi quốc gia trên thế giới. Chỉ cần

một thông tin thất thiệt về một TCTD nào đó được tung ra trước công luận, cũng đủ

để cho tổ chức này lâm vào tình trạng khốn đốn do bị khách hàng rút tiền hàng loạt và

hệ quả kéo theo là cả hệ thống ngân hàng trong nền kinh tế bị ảnh hưởng.

Quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh có thể là hành viquảng cáo sai

sự thật về mình. Đối với một tổ chức kinh doanh thông thường, hành vi này có thể

gây lầm lẫn và dẫn đến hậu quả không nhỏ đối với một bộ phận khách hàng. Tuy

nhiên, hậu quả của quảng cáo sai sự thật của một TCTD sẽ lớn hơn nhiều, bởi lẽ, số

lượng khách hàng lớn hơn, phạm vi ảnh hưởng lớn hơn và cao hơn hết là có thể dẫn

đến sự mất niềm tin của khách hàng vào cả hệ thống ngân hàng. Trong lĩnh vực

ngân hàng, hành vi quảng cáo sai sự thật có thể được thể hiện như:Quảng cáo sai,

không trung thực hoặc không rõ ràng gây nhầm lẫn về lãi suất, điều kiện, thời hạn,

hạn mức, các khoản phí vay vốn;Quảng cáo gây nhầm lẫn hoặc sai lệch với quy

định về tính năng, tiệních của thẻ tín dụng;Quảng cáo sai, không trung thực về các

chương trình quà tặng, khuyến mại;Cung cấp thông tin sai sự thật về các chiến lược

trong tương lai với các đối tác nước ngoài như: đối tác nước ngoài mua cổ phần, ký

kết hợp đồng hợptác cung cấp dịch vụ… khiến cho khách hàng lầm tưởng vào khả

năng tài chính, khả năng kinh doanh của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài

khác;Hành vi so sánh dịch vụ mình cung cấp với dịch vụ của các TCTD khác theo

hướng làm giảm uy tín của các TCTD khác, gây nhầm lẫn cho khách hàng để nhằm

mục đích làm giảm lượng khách hàng của các TCTD này.

Bắt chước sản phẩm quảng cáo của một TCTD khác làm cho khách hàng

nhầm lẫn với dịch vụ mà khách hàng đã biết và tín nhiệm trước đó do TCTD khác

cung cấp.

Trong số các hoạt động kể trên, sự so sánh và đưa thông tin gian dối hoặc

gây nhầm lẫn thường xuyên xảy ra. Tuy nhiên, Luật Cạnh tranh và các văn bản

pháp lý thực thi Luật Cạnh tranh không có hướng dẫn chi tiết nào về vấn đề này.

2.1.2. Đánh giá thực trạng pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh

của các Ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay

2.1.2.1. Những kết quả đạt được

Luật Cạnh tranh năm 2018 đã được ban hành that thế cho Luật cạnh tranh

năm 2004 (có hiệu lực hơn 10 năm) cùng với những quy định tại Luật TCTD năm

2010, sửa đổi, bổ sung năm 2017 đây cũng là khoảng thời gian những quy định của

pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnhcủa các NHTM đi

vào cuộc sống. Trong thời gian qua, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh của các NHTM cũng như việc áp dụng các quy định này đã

đạt được những thành tựu nhất định, thể hiện trên các điểm sau:

Thứ nhất, trước khi Luật Cạnh tranh ra đời, chưa có văn bản nào điều chỉnh

về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM. Tuy

nhiên, những hành vi quảng cáo so sánh, quảng cáo bắt chước hay quảng cáo gian

dối hoặc gây nhầm lẫn cũng đã được điều chỉnh trong các văn bản khác nhau với tư

cách là các hành vi quảng cáo bị cấm thực hiện. Luật Cạnh tranh ban hành đã chính

thức ghi nhận các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các

NHTM là một bộ phận của các hành vi cạnh tranh không lành mạnhcủa các NHTM

nhưng đồng thời cũng là một phần trong số các hành vi quảng cáo bị cấm trước đây.

Tuy nhiên, mục đích của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh của các NHTM không chỉ bảo vệ người tiêu dùng mà còn bảo vệ các

doanh nghiệp và góp phần tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng, bình đẳng và

lành mạnh. Cùng với Luật Thương mại và pháp luật quảng cáo, các quy định của

pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM

góp phần tạo nên hành lang pháp lý cho thị trường quảng cáo phát triển, xây dựng

nền kinh tế cạnh tranh công bằng và lành mạnh.

Thứ hai, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

của các NHTM đã giải quyết được nhiều nội dung liên quan đến việc hành vi quảng

cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh như: Xác định được mối quan hệ giữa pháp

luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnhcủa các NHTM với

pháp luật chuyên ngành; Đề ra các nguyên tắc để xác định hành vi cạnh tranh không

lành mạnh của các NHTM nói chung, liệt kê một số hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh của các NHTM bị cấm là hành vi quảng cáo so sánh, quảng

cáo bắt chước, quảng cáo đưa thông tin gian dối và gây nhầm lẫn. Đồng thời, pháp

luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM cũng

đã xây dựng được các quy định về thẩm quyền, trình tự thủ tục xử lý hành vi quảng

cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM cũng như chế tài đối với các

chủ thể thực hiện hành vi vi phạm. Đây là cơ sở để các cơ quan nhà nước phát hiện

và xử lý hành vi quảng cáo trái với chuẩn mực thông thường trong đạo đức kinh

doanh, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng, doanh nghiệp

và Nhà nước.

Thứ ba, trên cơ sở các quy định của pháp luật, trong thời gian qua, UBCTQG

đã phát hiện và xử lý được nhiều vụ việc cạnh tranh không lành mạnh của các

NHTM nói chung và các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của

các NHTM nói riêng. Kết quả giải quyết của cơ quan quản lý cạnh tranh một lần

nữa khẳng định sự cần thiết của Luật Cạnh tranh nói chung và pháp luật về hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh nói riêng trong việc chống hành vi

cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM. Bên cạnh đó, khi phát hiện các hành

vi vi phạm pháp luật về quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các

NHTM, cơ quan quản lý cạnh tranh đã kịp thời áp dụng các biện pháp chế tài như

phạt tiền, yêu cầu chấm dứt hoạt động quảng cáo vi phạm nhằm trừng trị, răn đe các

chủ thể thực hiện hành vi vi phạm và ngăn ngừa các chủ thể khác đang thực hiện

hoạt động quảng cáo.

Thứ tư, công tác tuyên truyền và phổ biến pháp luật cho các NHTM đã có

những hiệu quả nhất định. Mặc dù, số lượng các doanh nghiệp biết sử dụng Luật

Cạnh tranh như là một công cụ để bảo vệ mình còn chưa nhiều, nhưng qua thực tiễn

cho thấy, càng ngày có càng nhiều NHTM gửi đơn lên cơ quan quản lý cạnh tranh

khiếu nại các hành vi quảng cáo của đối thủ, có nguy cơ xâm phạm đến quyền và lợi

ích của mình. Điều này chứng tỏ rằng, vai trò của Luật Cạnh tranh đã phát huy được

tác dụng, giá trị của pháp luật cạnh tranh bước đầu đã được các doanh nghiệp khai

thác. Bên cạnh đó, việc thông tin các vụ việc hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh của các NHTM góp phần răn đe, giáo dục ý thức chấp hành pháp

luật của các doanh nghiệp kinh doanh trên thị trường.

2.1.2.2. Những hạn chế

Bên cạnh những mặt tích cực đã đạt được, pháp luật về hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnhcủa các NHTM vẫn còn một số hạn chế, bất cập

cần bổ sung, hoàn thiện trong thời gian tới:

Thứ nhất, pháp luật cạnh tranh chưa tạo ra cơ chế điều chỉnh pháp luật hiệu

quả do pháp luật về chống hạn chế cạnh tranh và cạnh tranh không lành mạnh ở

Việt Nam đều được xây dựng chung trong một đạo luật nên không tạo ra cơ chế

điều chỉnh pháp luật hiệu quả đối với mỗi hành vi, đặc biệt là đối với các hành vi

cạnh tranh không lành mạnh. Từ thực tiễn cạnh tranh trên thị trường ngân hàng cho

thấy, vai trò của Luật Cạnh tranh chưa phát huy được tác dụng kiểm soát, điều tiết

hành vi vi phạm pháp luật cạnh tranh. Trong những năm gần đây, thị trường dịch vụ

ngân hàng bùng nổ cạnh tranh khốc liệt, nhưng những quy phạm của pháp luật cạnh

tranh gần như chỉ có tính tham khảo cho các TCTD. Điều đó thể hiện vai trò mờ

nhạt của Luật Cạnh tranh, khi mà các chủ thể coi đó không phải là một “chiếc gậy”

pháp lý cần tránh, mà chỉ khi nào vi phạm quá rõ ràng, bị nhắc nhở thì mới tạm

ngừng hành vi. Điều này có thể kết luận rằng, cần thiết phải có một cơ chế bảo đảm

để Luật Cạnh tranh phát huy tác dụng của nó trong đời sống xã hội.

Trong hệ thống pháp luật cạnh tranh hiện hành, dường như đang thiếu những

hướng dẫn thi hành đối với hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Hiện nay, ngoài

Luật Cạnh tranh và Nghị định 116/2005/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số

điều của Luật Cạnh tranh, thì thực tế cho thấy, hệ thống các văn bản quy phạm pháp

luật hướng dẫn chi tiết còn thiếu. Hiện những dạng văn bản này vừa ít và cũng chỉ

dừng lại ở mức định tính do chưa thể định lượng, nên đây cũng là một khó khăn cho

việc áp dụng pháp luật cạnh tranh trong thực tiễn.

Bên cạnh đó, các quy định của pháp luật chỉ mới dừng lại ở việc liệt kê một

số hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM là quảng

cáo so sánh trực tiếp, quảng cáo bắt chước và quảng cáo đưa thông tin gian dối hoặc

gây nhầm lẫn. Những quy định này là nguyên tắc chung mà chưa mô tả hay đưa ra

được tiêu chí cụ thể làm căn cứ xác định được các hành vi. Ngoài ra, có một số

hành vi quảng cáo xâm phạm quyền và lợi ích của người tiêu dùng nhưng vẫn chưa

được điều chỉnh trong các văn bản pháp luật, chưa bị xử lý vì cũng chưa có quy tắc

đạo đức kinh doanh điều chỉnh hành vi này. Các quy định về hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM mới chỉ ra được ba hành vi. Một

số hành vi quảng cáo gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng, trật tự xã hội nhưng chưa

được điều chỉnh.

Thứ hai, như đã phân tích ở trên, hành vi cạnh tranh không lành mạnh của

NHTM được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật khác nhau (Luật Cạnh tranh và

các văn bản hướng dẫn thi hành, Luật các TCTD và các văn bản pháp luật có liên

quan). Vì vậy, nếu xảy ra một hành vi cạnh tranh không lành mạnh giữa các NHTM

và có ảnh hưởng đến môi trường cạnh tranh thì nguyên tắc áp dụng pháp luật sẽ

được xác định thế nào, đặc biệt trong trường hợp có sự khác nhau về nội dung điều

chỉnh giữa chúng?

Khoản 1 Điều 5 Luật Cạnh tranh đưa ra nguyên tắc áp dụng pháp luật cạnh

tranh trong trường hợp các luật chuyên ngành có quy định khác về các hành vi cạnh

tranh thì áp dụng quy định của luật này. Mặc dù đây là một nguyên tắc mang tính

giải quyết sự mâu thuẫn trong áp dụng luật, nhưng thực tế, tại Luật các TCTD và

Dự thảo Nghị định đều đưa ra những quy định mang tính bổ sung thêm về hành vi

cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng và chỉ ra rằng, khi áp dụng

pháp luật về những hành vi này, cơ quan xử lý vụ việc cạnh tranh phải xin ý kiến

của NHNN. Như vậy, trong trường hợp này nguyên tắc áp dụng pháp luật tại khoản

1 Điều 5 của Luật Cạnh tranh khó có thể thực hiện được.

Thứ ba, từ năm 2001, Pháp lệnh về quảng cáo được Ủy ban Thường vụ Quốc

hội thông qua và năm 2012, Luật Quảng cáo đã được Quốc hội ban hành, trong đó tại

Điều 8 quy định rõ về 19 hành vi cấm trong hoạt động quảng cáo. Hiện nay, các hình

thức xử phạt hành vi vi phạm pháp luật về quảng cáo còn nhẹ, chủ yếu là phạt tiền và

xử lý hành chính, cho nên tính răn đe chưa cao, vì thế cần nâng mức phạt, thậm chí

tùy theo mức độ có thể cấm chủ thể vi phạm đăng hoặc phát sóng các quảng cáo mới.

Bên cạnh đó, để các vi phạm không tái diễn cần trao trách nhiệm kiểm tra, giám sát

cho cá nhân, lãnh đạo đơn vị, tổ chức, địa phương. Mỗi cá nhân hay cơ quan được

giao trách nhiệm phụ trách hoạt động quảng cáo sẽ nhận hình thức khen thưởng, hoặc

khiển trách tương ứng với kết quả làm được. Hình thức giao trách nhiệm cụ thể này

giúp đánh giá năng lực của cơ quan chức năng liên quan và bộ máy chính quyền từ

cấp cơ sở, sớm ngăn chặn các hành vi tiêu cực trong quảng cáo.

Thứ tư, những tồn tại xuất phát từ đặc thù của hoạt động ngân hàng tại Việt

Nam. Do ảnh hưởng bởi các điều kiện lịch sử - chính trị, các NHTM Nhà nước ở

Việt Nam hiện đang chiếm giữ gần 70% tổng nguồn vốn huy động và khoảng 80%

thị phần tín dụng cả nước, nhưng cơ bản vẫn là một hệ thống yếu kém về năng lực

cạnh tranh so với các NHTM trên thế giới. Việc mở cửa hội nhập với bên ngoài

buộc Việt Nam phải chấp nhận xu thế cạnh tranh công bằng, bình đẳng giữa các

NHTM trong nước với nhau và giữa các NHTM trong nước với các NHTM nước

ngoài. Tuy nhiên, trên thực tế, Nhà nước đã không hề buông xuôi để cho “bàn tay vô

hình” của thị trường tự do điều chỉnh, mà bằng chứng là pháp luật hiện hành vẫn có

những điều khoản thể hiện mục đích duy trì vai trò chủ đạo, chủ lực của các NHTM

Nhà nước trong thị trường dịch vụ ngân hàng.

Theo quy định của Quyết định số 112/2006/QĐ-TTg ngày 24/05/2006 của

Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt đề án phát triển ngành ngân hàng đến năm

2010 và định hướng đến năm 2020 xác định: Các NHTM Nhà nước và các NHTM

cổ phần chi phối của Nhà nước đóng vai trò chủ lực và đi đầu trong hệ thống ngân

hàng về quy mô hoạt động, năng lực tài chính, công nghệ, quản lý và hiệu quả kinh

doanh. Các NHTM Nhà nước cùng với NHTM cổ phần trong nước đóng vai trò

nòng cốt trong hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Các TCTD nước ngoài và các TCTD phi ngân hàng khác góp phần bảo đảm

sự phát triển hoàn chỉnh, an toàn và hiệu quả của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Theo định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của các NHTM Việt Nam

với chất lượng dịch vụ cao và thương hiệu mạnh này dường như xác nhận, Nhà

nước vẫn coi trọng và dành một “khu vực riêng” các NHTM Nhà nước, vậy có phải

Nhà nước đã gián tiếp thừa nhận vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền NHTM

Nhà nước trên thị trường ngân hàng? Việc thực hiện chủ trương này có thể sẽ tạo ra

những rào cản nhất định đối với quá trình thực thi Luật Cạnh tranh trong lĩnh vực

dịch vụ ngân hàng, mà hệ quả là có thể sẽ làm chậm lại quá trình xây dựng môi

trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng và bình đẳng thực sự giữa các TCTD đang

hoạt động tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, như đã phân tích, trong lĩnh vực kinh doanh ngân hàng, vì mục

tiêu thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, NHNN có thể can thiệp vào hoạt động

kinh doanh của các TCTD bằng việc quy định lãi suất cơ bản và lãi suất chiết khấu,

tái chiết khấu; ấn định tỉ lệ dự trữ bắt buộc; áp dụng chế độ kiểm soát đặc biệt…

Song đôi khi, sự can thiệp của cơ quan công quyền đặc biệt này còn có thể tạo ra

những lợi thế cạnh tranh cho một vài TCTD so với các đối thủ khác trên thị trường

và điều đó dường như có ảnh hưởng không tốt đến sự vận hành bình thường của

quy luật cạnh tranh. Ví dụ, khi một TCTD có nguy cơ lâm vào tình trạng phá sản,

NHNN có thể can thiệp để “cứu” doanh nghiệp này bằng cách “bơm” thêm vốn cho

nó thông qua cơ chế cho vay, hoặc buộc TCTD phải tiến hành một số cải cách mạnh

mẽ, triệt để trên nhiều lĩnh vực để khôi phục dần khả năng hoạt động trên thị trường

thông qua việc áp dụng chế độ kiểm soát đặc biệt.

Vì vậy, có thể nhận định rằng, việc khắc phục những khó khăn, vướng mắc

trên đây trong quá trình áp dụng pháp luật cạnh tranh vào lĩnh vực dịch vụ ngân

hàng là vấn đề phức tạp.

Thứ năm, những tồn tại từ ý thức pháp luật. Nhận thức pháp luật, ý thức, văn

hóa tuân thủ pháp luật của con người có vai trò hết sức quan trọng trong thực hiện

pháp luật cạnh tranh đối với tất cả các lĩnh vực nói chung và lĩnh vực ngân hàng nói

riêng. Một trong những nguyên nhân lớn dẫn đến việc các chủ thể tham gia thị

trường ngân hàng chưa thực hiện nghiêm và đầy đủ quy định của pháp luật cạnh

tranh chính là xuất phát từ ý thức tuân thủ pháp luật còn yếu kém, hạn chế về hiểu

biết pháp luật.

Thứ sáu, quy định của pháp luật về thẩm quyền cũng như trình tự thủ tục xử

lý các hành vi cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM chưa rõ ràng; có sự

chồng chéo giữa thẩm quyền của cơ quan quản lý cạnh tranh và cơ quan quản lý nhà

nước đối với hoạt động quảng cáo trong quá trình giải quyết các vụ việc liên quan

đến hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM. Pháp luật

cũng như quy định về sự phối hợp giữa các cơ quan trong việc giải quyết và áp

dụng các chế tài đối với chủ thể có hành vi vi phạm. UBCTQG vừa mang tư cách là

cơ quan hành chính nhà nước, đồng thời là cơ quan tài phán giải quyết các vụ việc

cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM, nhưng lại không liên quan đến quá

trình giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm gây ra.

Thứ bảy, nhiều vụ việc về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh của các NHTM đã được phát hiện và xử lý, tuy nhiên, chế tài áp dụng chỉ mới

dừng lại ở việc đình chỉ thực hiện hành vi và phạt tiền. Một số chế tài được pháp

luật quy định hiện nay gần như chưa được áp dụng như: tịch thu phương tiện thực

hiện hành vi, chế tài bồi thường thiệt hại do hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh của các NHTM gây ra. Bên cạnh đó, thông tin về các vụ việc về

hành vi cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM nói chung và hành vi quảng

cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh nói riêng chưa được công khai, phổ biến

rộng rãi nên tác dụng tuyên truyền và phổ biến pháp luật tới rộng rãi cộng đồng

doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng chưa cao.

2.1.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế

Nguyên nhân thứ nhất, do các tổ chức cung cấp dịch vụ ngân hàng chưa quan

tâm, tìm hiểu nghiêm túc đến sự hiện diện, vai trò của Luật Cạnh tranh, Luật Quảng

cáo, Luật Tổ chức tín dụng… trong đời sống xã hội dẫn đến không chấp hành

nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật cạnh tranh như lợi dụng kẽ hở của pháp

luật để thực hiện các hành vi CTKLM (ví dụ hoạt động khuyến mại, quảng cáo

nhằm mục đích CTKLM…); không tuân thủ, chủ động áp dụng pháp luật cạnh tranh

trước các hành vi CTKLM mà lựa chọn các cách giải quyết khác như đàm phán,

giải quyết bằng con đường hành chính…

Nguyên nhân thứ hai, do ý thức tuân thủ pháp luật của những cá nhân có

quyền và nghĩa vụ liên quan đến việc thực thi pháp luật, do đó dẫn đến tình trạng

nhiều cơ quan quản lý chuyên ngành chưa thực sự phối hợp với cơ quan giải quyết

cạnh tranh (UBCTQG). Trong nguyên nhân này cũng có một yếu tố chi phối đó

chính là công cụ pháp lý để bảo đảm tính thực thi của Luật Cạnh tranh còn yếu, lực

lượng con người còn mỏng.

Nguyên nhân thứ ba, là do ý thức người dân về pháp luật cạnh tranh còn hạn

chế. Bên cạnh vai trò bảo đảm sự hoạt động hiệu quả của các chủ thể tham gia thị

trường, phát huy quyền tự do kinh doanh thông qua thị trường và bảo đảm môi

trường kinh doanh lành mạnh thì một trong những mục tiêu quan trọng của Luật

Cạnh tranh chính là mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng. Người tiêu dùng được Luật

Cạnh tranh bảo vệ trong vai trò là một tác nhân ảnh hưởng quan trọng đến quá trình

cạnh tranh trên thị trường, là đối tượng thu hút của cuộc cạnh tranh giữa các doanh

nghiệp. Người tiêu dùng trên thị trường chính là lực lượng chiếm số lượng đông

đảo, đại đa số, do đó người tiêu dùng có vai trò hết sức quan trọng trong việc thúc

đẩy, thực thi pháp luật cạnh tranh.

2.2. Thực tiễn thực thi pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của

Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam hiện nay

2.2.1. Thực tiễn áp dụng pháp luật

Từ thực tiễn áp dụng pháp luật cạnh tranh nói chung và pháp luật về hành vi

quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM nói riêng, có thể khái

quát một số đặc điểm của thực trạng áp dụng pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnhcủa các NHTM trong ở Việt Nam thời gian qua như sau:

Trong bối cảnh thị trường ngân hàng đang dần bão hòa, việc áp dụng các

hình thức cạnh tranh giữa các nhà cung cấp dịch vụ ngân hàng chính là lựa chọn

như một cứu cánh để tồn tại. Do đó, cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng ngày càng

khốc liệt và kéo theo là sự tính toán của các TCTD để có “chiêu thức” cạnh tranh

hiệu quả nhất. Trong bối cảnh đó, việc thực hiện các hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh của các NHTM vẫn tiếp tục diễn ra, khiến lòng tin của

khách hàng bị giảm sút và chắc chắn sẽ tác động tiêu cực đối với sự phát triển bình

thường của ngành ngân hàng.

Qua nghiên cứu thị trường ngân hàng trong những năm gần đây cho thấy, các

hành vi cạnh tranh không lành mạnh của các NHTM phổ biến nhất trong ngành

ngân hàng là khuyến mại nhằm cạnh tranh không lành mạnh, quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh và chỉ dẫn gây nhầm lẫn. Tuy nhiên tỷ lệ vi phạm không quá

cao, lần lượt là 45%, 35% và 25%. Trong đó, hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh đáng kể nhất được giới quản trị ngân hàng phản ánh nhiều nhất là

quảng cáo trong hoạt động huy động - cho vay của các ngân hàng. Nhiều ngân hàng

do sức ép về huy động đã thông qua hoạt động quảng cáo “lách” trần lãi suất huy

động bằng cách “thưởng” cho các khoản huy động vốn. Trong khi có thể góp phần

mở rộng số lượng khách hàng trong ngắn hạn, hành vi này là nguy cơ tiềm ẩn rất

lớn tới an toàn tín dụng cũng như khả năng tồn tại và phát triển của ngân hàng trong

dài hạn.

Có thể khẳng định rằng, thị trường ngân hàng Việt Nam đang trong giai đoạn

tái cấu trúc để phát triển theo hướng thị trường và tình hình cạnh tranh trên thị

trường ngày càng thực chất hơn. Các NHTM cạnh tranh với nhau về chất lượng

dịch vụ ngân hàng và những tiện ích từ dịch vụ ngân hàng; cạnh tranh bằng việc

tăng cường các chương trình khuyến mại, cạnh tranh thông qua việc mở rộng thị

phần thông qua việc mở thêm chi nhánh, văn phòng đại diện… Nhìn chung, hoạt

động cạnh tranh của các NHTM được thực hiện đúng luật và hiện tại chưa có vụ

việc cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng bị xử lý. Tuy nhiên,

thực tiễn diễn biến thị trường ngân hàng Việt Nam đã xuất hiện những hành vi cạnh

tranh không lành mạnh buộc NHNN phải ra văn bản chấn chỉnh thị trường và đó

cũng là lần đầu tiên sử dụng thuật ngữ cạnh tranh không lành mạnh.

Theo Công văn số 339/NHNN-CSTT ngày 07/04/2004 của Thống đốc

NHNN giải trình Thủ tướng Chính phủ về hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động của các NHTM theo yêu cầu tại công văn số 826/VPCP-KTTH

ngày 24/02/2004 của Văn phòng Chính phủ, về hiện tượng cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động của các NHTM tại Báo Thanh niên số 40 ngày 09/02/2004.

Theo văn bản này, trong hoạt động ngân hàng có các hình thức cạnh tranh chủ yếu

là cạnh tranh lãi suất (phí), tỷ giá, chất lượng và tiện ích của dịch vụ, công nghệ

phong cách giao dịch... Qua theo dõi, thanh tra, kiểm tra hoạt động của NHTM cho

thấy, sự cạnh tranh trong hoạt động ngân ngày càng gia tăng, về cơ bản là lành

mạnh và đúng pháp luật, phù hợp dần với thông lệ, chuẩn mực quốc tế và mức độ

phát triển của thị trường tài chính nước ta trong giai đoạn chuyển đổi sang nền kinh

tế thị trường xã hội chủnnghĩa. NHNN cũng thừa nhận trên thị trường tiền tệ, tín

dụng ở thành phố Hồ Chí Minh và một số nơi khác có hiện tượng cạnh tranh không

lành mạnh, nếu không được ngăn chặn, chấn chỉnh sẽ tác động xấu đối với thị

trường và kinh doanh của các ngân hàng, biểu hiện là:

Một là, hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt

động ngân hàng ở nước ta chưa hình thành một cách rõ nét, chủ yếu được biểu hiện

ở những hành vi đánh bóng hoặc nói quá tên tuổi, dịch vụ ngân hàng do mình cung

cấp; bước đầu hình thành các biểu hiện của hành vi gièm pha doanh nghiệp khác.

Các biểu hiện của hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng

của các NHTM đa phần được phát hiện bởi báo chí và là hệ quả của việc buông

lỏng quản lý hoặc lợi dụng chính sách của nhà nước trong thực tiễn điều hành thị

trường ngân hàng để thực hiện hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Điều đó có

nghĩa là, hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng của các

NHTM được phát hiện không phải từ quy định của pháp luật mà chính là từ thực

tiễn cạnh tranh của các NHTM, nhưng cách xử lý đối với các biểu hiện cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng theo hướng coi đó là hành vi vi phạm

pháp luật, được xử lý bằng biện pháp hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động

ngân hàng. Cách thức nhận diện, xử lý đối với các biểu hiện hành vi cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng của các NHTM không phản ánh đúng

bản chất của thực tiễn diễn biến của tình hình cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động ngân hàng của các NHTM.

Hai là, do điều kiện lịch sử nên các NHTM nhà nước vẫn chiếm thị phần

tương đối lớn trên thị trường, trong khi đó, về cơ bản đó vẫn là một hệ thống yếu

kém về năng lực cạnh tranh so với các TCTD là NHTM khác, nhất là các NHTM

100% vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động tại Việt Nam. Theo quy định của

Quyết định số 112/2006/QĐ-TTg ngày 24/05/2006 của Thủ tướng Chính phủ về

việc phê duyệt đề án phát triển ngành ngân hàng đến năm 2010 và định hướng đến

năm 2020 xác định: các NHTM nhà nước và các NHTM cổ phần chi phối của Nhà

nước đóng vai trò chủ lực và đi đầu trong hệ thống ngân hàng về quy mô hoạt động,

năng lực tài chính, công nghệ, quản lý và hiệu quả kinh doanh. Các NHTM nhà

nước cùng với NHTM cổ phần trong nước đóng vai trò nòng cốt trong hệ thống

ngân hàng Việt Nam. Các NHTM nước ngoài và các NHTM phi ngân hàng khác

góp phần bảo đảm sự phát triển hoàn chỉnh, an toàn và hiệu quả của hệ thống ngân

hàng Việt Nam. Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của các NHTM Việt Nam

với chất lượng dịch vụ cao và thương hiệu mạnh. Định hướng này dường như Nhà

nước vẫn coi trọng và dành một “khu vực riêng” các NHTM nhà nước hoặc nhà

nước chiếm đa số vốn.

Thực tiễn pháp lý này đã gián tiếp gây ra hiện tượng các NHTM nhà nước

được những lợi thế một cách không chính đáng. Chính sự ưu tiên này đã tạo nên sức

mạnh cho các ngân hàng này, làm ảnh hưởng đến hoạt động của các NHTM ngoài

nhà nước. Diễn biến thị trường ngân hàng nước ta thời gian qua cho thấy, các

NHTM nhỏ đã bất chấp các quy định của pháp luật đẩy lãi suất huy động lên cao để

hút vốn nhằm bảo đảm sự tồn tại của mình đã dẫn đến cuộc đua lãi suất huy động

mà NHNN đã tốn nhiều công sức mới có thể lập lại được trật tự của thị trường. Do

vậy, việc tiếp tục thừa nhận vai trò chủ đạo của các NHTM nhà nước trong điều

kiện thị trường Việt Nam có thể là nguyên nhân dẫn đến những bất ổn trên thị

trường ngân hàng và Nhà nước cũng rất “khó” khi xử lý các ngân hàng nhỏ khi họ

có những hành vi cạnh tranh không lành mạnh để duy trì hoạt động.

Ba là, hiện tại vấn đề cạnh tranh không lành mạnh chưa phải là vấn đề lớn

của thị trường ngân hàng Việt Nam, nhưng nó sẽ trở thành vấn đề cần phải quan

tâm giải quyết song song với quá trình vận hành thị trường ngân hàng, bởi lẽ, cạnh

tranh không lành mạnh là hiện tượng tất yếu của kinh tế thị trường, nó sẽ ngày càng

đa dạng, phức tạp theo sự phát triển của thị trường. Hiện tại hệ thống NHTM Việt

Nam đang trong quá trình tái cơ cấu nhằm tạo lập hệ thống ngân hàng có đủ sức

mạnh, hoạt động an toàn và hiệu quả. Trọng tâm của quá trình tái cơ cấu là tìm kiếm

các giải pháp nâng cao năng lực tài chính, khả năng quản trị - đây là những khâu

yếu nhất đã được các chuyên gia khẳng định. Trong quá trình tái cơ cấu này chắc

chắn sẽ xuất hiện những hành vi cạnh tranh không lành làm ảnh hưởng đến thị

trường, đây sẽ là cơ sở thực tiễn quan trọng cho việc nhận diện và luật hóa các hành

vi cạnh tranh không lành mạnh nhằm thiết lập hành lang pháp lý điều chỉnh hành vi

cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng.

Trong thực tiễn hoạt động, các NHTM đang cố gắng kinh doanh theo pháp

luật thì việc sử dụng chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh để đánh giá

hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng của các NHTM là

rất khó khăn. Kể từ khi Luật Cạnh tranh có hiệu lực đến nay chưa có vụ việc cạnh

tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng nào bị xử lý. Quan sát trên thị

trường ngân hàng nước ta thời gian qua cho thấy, đã có khá nhiều biểu hiện của

cạnh tranh không lành mạnh, nhưng nó lại được xử lý bằng các đợt thanh tra, xử lý

vi phạm của NHNN Việt Nam. Về bản chất cách thức xử lý như trên không phản

ánh đúng bản chất của vụ việc.

Bốn là, trong điều kiện thị trường ngân hàng còn nhiều biến động, NHNN sẽ

còn phải sử dụng nhiều biện pháp can thiệp hành chính vào thị trường - đây cũng sẽ

là nguyên nhân cho việc xuất hiện các hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động ngân hàng. Bởi lẽ, các biện pháp can thiệp hành chính không phù hợp với

quy luật của thị trường sẽ cản trở các hành vi cạnh tranh lành mạnh, tạo cơ hội cho

các hành vi cạnh tranh không lành mạnh có cơ hội tồn tại và phát triển.

Bên cạnh đó, cũng không loại trừ trường hợp các NHTM lợi dụng những kẽ

hở trong các biện pháp can thiệp hành chính nhằm mục đích cạnh tranh không lành

mạnh. Chẳng hạn, để chống lại cuộc đua lãi suất huy động tiền gửi trên thị trường

ngân hàng Việt Nam trong những năm 2008-2012, NHNN đã chuyển từ cơ chế điều

hành lãi suất thỏa thuận sang cơ chế điều hành lãi suất “trần” và cơ chế điều hành

lãi suất này là minh chứng sinh động cho tình trạng “trên bảo, dưới không nghe”,

các hành vi vượt trần lãi suất và cạnh tranh không lành mạnh trong huy động lãi

suất không được ngăn chặn và xử lý kịp thời với nhiều quyết định xử phạt vi phạm

hành chính do vi phạm trần lãi suất huy động, các cá nhân vi phạm bị cách chức, xử

lý… được ban hành. Song, quan sát trên thị trường ngân hàng sau hàng loạt các đợt

ra quân “ào ạt” đó người ta lại thấy “sự im ắng” của NHNN mặc dù trên thị trường

vẫn liên tục diễn ra các đợt đua lãi suất huy động như trước đây. Hệ quả của việc

điều hành lãi suất bằng mệnh lệnh hành chính là thị trường không tuân theo mà vận

động theo đúng “quy luật” của nó nhưng “trái luật”, không phù hợp với mong muốn

của nhà quản lý và như vậy, nếu “khoảng cách” giữa hoạch định chính sách và thị

trường không được thu hẹp thì những bất ổn, méo mó trên thị trường tài chính Việt

Nam vẫn không thể nào giải quyết, các chủ thể tham gia thị trường sẽ vẫn phải “đi

đêm”, không thể tiên liệu được tương lai của những thay đổi chính sách. Bởi lẽ,

nguyên nhân của cuộc đua lãi suất huy động “không phải hoàn toàn xuất phát từ

nhu cầu vốn mà từ nhu cầu giữ khách hàng”

Năm là, vai trò của Hiệp hội ngân hàng trong phát hiện hành vi cạnh tranh

không lành mạnh chưa cao. Với vai trò là tổ chức đại diện của các TCTD, Hiệp hội

Ngân hàng Việt Nam mới chỉ trú trọng đến “nhiệm vụ chính trị” hơn là nhiệm vụ

bảo vệ quyền lợi của hội viên cũng như mức độ bình ổn của thị trường ngân hàng.

Điều này được chứng minh khi Hiệp hội ngân hàng đứng ra “làm chủ” cho cuộc

thỏa thuận lãi suất hồi buộc dư luận xã hội phải đặt câu hỏi việc đứng ra “làm chủ”

đó của Hiệp hội ngân hàng có vi phạm Luật Cạnh tranh hay không?

Sáu là, dư luận xã hội, sức mạnh của người tiêu dùng, giá trị của đạo đức

kinh doanh trong lĩnh vực ngân hàng chưa được phát huy tác dụng, chưa trở thành

công cụ hiệu quả trong việc chống hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh

vực ngân hàng. Điều này được thể hiện ở, người tiêu dùng/khách hàng vẫn còn tâm

lý “xin vay” và ngân hàng vẫn còn tư tưởng “cho vay” nên việc ngân hàng áp đặt

những điều kiện bất lợi với khách hàng vay vốn vẫn còn phổ biến; các NHTM được

“tự do” ấn định các loại phí, trong đó có không ít những thứ “phí vô lý”, song

không có biện pháp hay cơ chế nào loại bỏ khiến người đi vay đành chấp nhận nó

như một điều kiện bất xâm phạm. Không những thế, tình trạng vi phạm pháp luật, vi

phạm đạo đức kinh doanh thông qua việc thông đồng giữa cán bộ tín dụng với

người có thẩm quyền quyết định cho vay của NHTM vẫn còn khá phổ biến, tình

trạng “lại quả” cho cán bộ tín dụng khi vay được vốn vẫn còn phổ biến và chưa có

biện pháp ngăn chặn...

Bảy là, khảo sát nội dung các Báo cáo công tác ngành tòa án do Tòa án nhân

dân tối cao công bố các năm 2013 - 2017 cho thấy chưa có vụ việc yêu cầu bồi

thường thiệt hại do hành vi quảng cáo nhằmcạnh tranh không lành mạnh trong hoạt

động ngân hàng gây ra nào được giải quyết. Thực tiễn giải quyết yêu cầu bồi

thường thiệt hại do hành vi cạnh tranh không lành mạnh cho thấy, việc giải quyết

yêu cầu đòi bồi thường thiệt hại cũng khá phức tạp, có những vụ án phải trả qua thủ

tục giám đốc thẩm.

2.2.2. Thực tiễn xử lý hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động của các ngân hàng thương mại

2.2.2.1. Xử lý theo quy định tại Luật Cạnh tranh và các văn bản liên quan

Để Luật Cạnh tranh đi vào cuộc sống, cần phải có các thiết chế tương ứng

đảm bảo sự thực thi. Các thiết chế này chính là những cơ quan nhà nước có thẩm

quyền, tiến hành những thủ tục tố tụng trong các vụ việc cạnh tranh. Ở Việt Nam,

cơ quan có thẩm quyền quản lý cạnh tranh là UBCTQG và Hội đồng cạnh tranh.

Theo Điều 50 Luật Cạnh tranh năm 2018, UBCTQG có thẩm quyền điều tra, xử lý

và xử phạt hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Hội đồng cạnh tranh chỉ có thẩm

quyền giải quyết các vụ việc liên quan đến hành vi hạn chế cạnh tranh. Nội dung xử

lý hành vi cạnh tranh không lành mạnh hiện nay được thực hiện theo Nghị định số

71/2014/NĐ-CP ngày 21 tháng 7 năm 2014 của Chính phủ quy định chi tiết Luật

Cạnh tranh về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh (gọi tắt là Nghị định

71/2014/NĐ-CP). Khi giải quyết vụ việc về hành vi cạnh tranh không lành mạnh,

UBCTQG phải thực hiện theo quy định của Luật Cạnh tranh và pháp luật về xử lý vi

phạm hành chính.

Nghiên cứu quy định pháp luật về thẩm quyền và các biện pháp xử lý vụ việc

cạnh tranh, chúng tôi có một số nhận xét sau:

Thứ nhất, về bản chất, UBCTQG vừa mang bản chất “hành chính” vừa mang

bản chất “tài phán”.

Đây là cơ quan thực thi quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực cạnh tranh,

Bên cạnh đó, vừa có quyền điều tra, xem xét để ra quyết định như một cơ quan tài

phán. Đây là mô hình có nhiều ưu điểm, giúp giải quyết triệt để các vấn đề liên

quan đến vụ việc cạnh tranh. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, UBCTQG được quy

định “ôm đồm” quá nhiều chức năng, từ điều tra xử lý các hành vi cạnh tranh không

lành mạnh, điều tra các hành vi hạn chế cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng đến

quản lý nhà nước về chống bán phá giá, chống trợ cấp và áp dụng các biện pháp tự

vệ trong thương mại quốc tế. Có một thực tế là không một cơ quan quản lý cạnh

tranh nào trên thế giới được quy định nhiều chức năng, đặc biệt là bao gồm cả các

chức năng thực thi pháp luật về các biện pháp đảm bảo công bằng trong thương mại

quốc tế như Việt Nam. Điều này đã dẫn đến tình trạng quá tải cho hoạt động của

UBCTQG trong thời gian qua. Việc đảm nhận nhiều chức năng mà đối tượng điều

chỉnh áp dụng khác nhau như vậy sẽ làm cho chức năng chính là quản lý cạnh tranh

bị giảm đi.

Thứ hai, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

chưa có quy định rõ ràng về thẩm quyền và thủ tục xử lý hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh

+ Về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính:

Luật Cạnh tranh quy định, cơ quan quản lý nhà nước đối với hoạt động cạnh

tranh là UBCTQG, thuộc Bộ Công Thương. Để thực hiện các chức năng, nhiệm

vụ của mình, UBCTQG có thẩm quyền “Thu thập, tiếp nhận thông tin nhằm phát

hiện hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật về cạnh tranh; Tổ chức điều tra vụ việc

cạnh tranh; Kiến nghị áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ các biện pháp ngăn chặn và

bảo đảm xử lý vi phạm hành chính trong điều tra, xử lý vụ việc cạnh tranh; Thực

hiện các biện pháp nghiệp vụ điều tra trong quá trình điều tra phù hợp với quy định

của pháp luật” (Khoản 2, Điều 50 Luật Cạnh tranh 2018). Là một trong các hành vi

cạnh tranh không lành mạnh, hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

cũng thuộc thẩm quyền điều tra, xử lý của UBCTQG. Tuy nhiên, bản thân các hành

vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh được quy định tại Điều 45 Luật

Cạnh tranh năm 2018 cũng đồng thời là những hành vi quảng cáo bị cấm theo pháp

luật quảng cáo. Theo Luật Quảng cáo, Bộ Thể thao, Văn hóa và Du lịch, Ủy ban

nhân dân các cấp là những cơ quan trực tiếp thực hiện các nội dung quản lý nhà

nước về hoạt động quảng cáo, có quyền “thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố

cáo và xử lý vi phạm trong hoạt động quảng cáo”.

+ Về thủ tục giải quyết vụ việc quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh: Luật Cạnh tranh quy định “việc giải quyết vụ việc cạnh tranh liên quan đến

hành vi cạnh tranh không lành mạnh thực hiện theo quy định của Luật này và pháp

luật về xử lý vi phạm hành chính”. Điều 43 Nghị định 71/2014/NĐ-CP quy định:

“Việc xử lý hành vi vi phạm quy định về kiểm soát hành vi hạn chế cạnh tranh và

cạnh tranh không lành mạnh phải tuân theo trình tự, thủ tục trong tố tụng cạnh tranh

được quy định tại Chương V của Luật Cạnh tranh và các quy định tại Chương III của

Nghị định số 116/2005/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Cạnh

tranh”. Thế nhưng, nội dung của Chương 3 Nghị định 116/2005/NĐ-CP ngày

15 tháng 9 năm 2005 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật

Cạnh tranh lại hướng dẫn thủ tục tố tụng đối với hành vi hạn chế cạnh tranh.

Luật Xử lý vi phạm hành chính cũng như Nghị định 158/2013/NĐ-CP có

chứa đựng quy định về thủ tục và thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính nói chung

và trong hoạt động quảng cáo nói riêng với trình tự thủ tục đơn giản hơn, về thẩm

quyền xử phạt vi phạm hành vi vi phạm pháp luật quảng cáo được trao cho nhiều cơ

quan khác nhau cùng có chức năng quản lý nhà nước về hoạt động quảng cáo.

Với những quy định như vậy, dễ dẫn đến chồng chéo trong việc giải quyết

các vụ việc liên quan đến hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh.

Người bị vi phạm lúng túng trong việc tìm cơ quan có thẩm quyền; còn các cơ quan

nhà nước có thẩm quyền cũng dễ đùn đẩy cho nhau khi giải quyết các trường hợp cụ

thể. Trong quá trình xử lý các hành vi vi phạm, cần có sự phối hợp giữa cơ quan

quản lý nhà nước trong lĩnh vực quảng cáo với UBCTQG trong việc xác định tính

không lành mạnh của hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh lại chưa

được quy định trong các văn bản pháp luật hiện hành.

+ Về chế tài bồi thường thiệt hại:

Luật Cạnh tranh và các văn bản hướng dẫn thi hành quy định rõ trách nhiệm

của chủ thể có hành vi vi phạm, gây thiệt hại cho người khác thì phải bồi thường

theo pháp luật dân sự, Nghiên cứu các quy định của pháp luật cạnh tranh cũng như

pháp luật về bồi thường thiệt hại cho thấy:

(i) Pháp luật cạnh tranh chưa quy định rõ ai là người có quyền yêu cầu bồi

thường thiệt hại cũng như cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết yêu cầu bồi thường

thiệt hại do hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh gây ra;

(ii) Điều 40 của Nghị định 71/2014/NĐ-CP quy định về thẩm quyền xử lý

hành vi vi phạm pháp luật cạnh tranh của cơ quan quản lý cạnh tranh, trong đó không

có quy định về thẩm quyền giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại. Vì vậy, có thể

hiểu, thẩm quyền này được trao cho Tòa án theo quy định của pháp luật dân sự;

(iii) Pháp luật cạnh tranh và pháp luật dân sự không quy định về mối quan hệ

giữa việc xử lý vi phạm hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh của

UBCTQG và giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại của Tòa án. Theo đó, Tòa án

có thể giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại mà chưa cần có quyết định xử phạt vi

hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh.

Từ những phân tích này cho thấy, việc giải quyết các yêu cầu khác nhau liên

quan đến một hành vi vi phạm mà trao cho nhiều cơ quan sẽ dẫn đến sự chồng chéo,

mất thời gian của các cơ quan tiến hành tố tụng. Khi Tòa án giải quyết yêu cầu bồi

thường thiệt hại được thực hiện trước, UBCTQG xử phạt hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh sau thì cả hai cơ quan đều phải tiến hành để xác định

tính không lành mạnh của hành vi quảng cáo. Pháp luật Việt Nam hiện nay chưa

quy định về cơ chế phối hợp giữa hai cơ quan trong quá trình giải quyết yêu cầu liên

quan đến một hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh.

Thứ ba, mức xử phạt của Luật Cạnh tranh đối với hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh là chưa có tính răn đe, chưa thống nhất ở các văn bản

pháp luật và chưa phù hợp với thực tế.

Một là, để phù hợp với thực tiễn đời sống kinh tế cũng như Luật Xử phạt vi

phạm hành chính năm 2012, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2013, Chính phủ

ban hành Nghị định 71/2014/NĐ-CP thay thế Nghị định 120/2005/NĐ-CP, đã

nâng mức xử phạt đối với hành vi cạnh tranh không lành mạnh lên tối đa là 100

triệu đối với cá nhân và 200 triệu đối với tổ chức. Trong đó, tổ chức có hành vi

quảng cáo so sánh và quảng cáo bắt chước có mức phạt từ 60 triệu đến 80 triệu;

hành vi quảng cáo gian dối có mức phạt từ 80 triệu đến 140 triệu. Nếu cá nhân có

cùng hành vi vi phạm thì bị áp dụng mức phạt bằng một phần hai mức phạt đối với

tổ chức. Trong khi đó, số tiền mà doanh nghiệp phải trả để có thể quảng cáo 30 giây

trên Kênh truyền hình VTV1 vào khung giờ từ 20h đến 21h30 là 80 triệu – 90 triệu.

Mức phạt này cũng chỉ bằng 1 hoặc 2 lần phát sóng quảng cáo trên truyền hình vào

các khung giờ vàng . Do vậy, có thể nói, mức phạt này là chưa phù hợp, chưa có

tính răn đe, trừng trị các doanh nghiệp có hành vi vi phạm. Nhiều doanh nghiệp

chấp nhận nộp phạt để có thể thực hiện hành vi giúp họ đưa được thông tin cần thiết

đến với đông đảo người tiêu dùng.

Hai là, chưa có sự thống nhất mức xử phạt đối với hành vi quảng cáo gian

dối, gây nhầm lẫn của Nghịđịnh 71/2014/NĐ-CP và Nghịđịnh 158/2013/NĐ-CP về

xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo

(Nghị định 158/2013/NĐ-CP). Theo Nghị định 158/2013/NĐ-CP, đối với hành vi

quảng cáo thuốc không đúng nội dung đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm

quyền thì bị phạt từ 10 triệu đến 20 triệu đồng; hành vi quảng cáo thực phẩm chức

năng và các sản phẩm không phải là thuốc với nội dung không rõ ràng, gây hiểu

nhầm sản phẩm đó là thuốc bị thì phạt từ 30 triệu đồng đến 40 triệu đồng (Điều 68).

Chúng tôi cho rằng, đây cũng là hành vi quảng cáo gian dối và hành vi quảng cáo

gây nhầm lẫn thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 45 Luật Cạnh tranh.

Nhưng mức xử phạt mà Nghị định 71/2014/NĐ-CP đưa ra mức phạt là 40 triệu

đến70 triệu đối với cá nhân. Có ý kiến cho rằng, hình thức phạt tiền chưa đủ ngăn

ngừa hành vi vi phạm, các hình phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả được

trông đợi sẽ góp phần khắc phục được vấn đề này. Hình thức xử phạt bổ sung và

biện pháp khắc phục được quy định tại khoản 3 Điều 33, dẫn chiếu khoản 4 Điều 28

của Nghị định 71/2014/NĐ-CP: “(a) Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng

để thực hiện hành vi vi phạm bao gồm cả tịch thu khoản lợi nhuận thu được từ việc

thực hiện hành vi vi phạm; (b) Buộc cải chính công khai”. Theo chúng tôi, quy định

này có một số bất cập như: (i) Đối với hành vi quảng cáo, đặc biệt là quảng cáo trên

báo chí (bao gồm báo nói, báo hình và báo giấy), việc tịch thu tang vật và phương

tiện để thực hiện hành vi vi phạm là không phù hợp với thực tiễn. Bởi người quảng

cáo không phải là người có toàn bộ các phương tiện để thực hiện hoạt động quảng

cáo, bên cung ứng dịch vụ (Đài truyền hình, Đài phát thanh, cơ quan báo chí) mới là

người có các phương tiện để thực hiện hành vi để có thể thực hiện hành vi quảng

cáo; (ii) Để thu được khoản lợi nhuận có được do hành vi vi phạm mà có thì phải

xác định được khoản lợi này là bao nhiêu không phải là điều dễ dàng. Hiện nay,

pháp luật cũng chưa có quy định cụ thể về cách thức xác định khoản lợi thu được do

thực hiện hành vi vi phạm mà có.

2.2.2.2. Xử lý theo quy định của Luật các Tổ chức tín dụng và các văn bản pháp

luật khác có liên quan

Theo quy định tại khoản 2 Điều 118 Luật Cạnh tranh, cơ quan có thẩm quyền

xử phạt có thể tiến hành phạt tiền đối với hành vi vi phạm quy định về cạnh tranh

không lành mạnh và các hành vi khác vi phạm quy định của Luật này không thuộc

trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này theo quy định của pháp luật về xử lý vi

phạm hành chính hoặc theo quy định của pháp luật có liên quan. Như vậy, đối với

mỗi hành vi vi phạm pháp luật về cạnh tranh nói chung, tổ chức, cá nhân vi phạm

về cơ bản sẽ được xử lý theo pháp luật hành chính; đồng thời, do đặc thù trong lĩnh

vực ngân hàng, sau khi Nghị định về cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực

ngân hàng được chính thức ban hành và có hiệu lực, thì chủ thể thực hiện hành vi vi

phạm pháp luật về cạnh tranh trong lĩnh vực này sẽ bị xử lý theo những quy định

của Nghị định mới. Luật các TCTD năm 2010 cũng có quy định tương tự về việc xử

lý vi phạm trong hoạt động ngân hàng nói chung: “Chính phủ quy định cụ thể các

hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng và hình thức xử lý

các hành vi này” (khoản 3 Điều 9).

Dự thảo Nghị định về hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực

ngân hàng có quy định như sau:

Việc xử lý hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng

thực hiện theo nguyên tắc quy định tại Điều 3 Pháp lệnh số 44/2002/PL-

UBTVQH10 ngày 2/7/2002 về xử phạt vi phạm hành chính và Điều 3 Nghị định

120/2005/NĐ-CP ngày 30/9/2005 về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cạnh

tranh.Tuy nhiên cần chú ý rằng, Pháp lệnh về xử phạt vi phạm hành chính đã bị

chấm dứt hiệu lực và được thay thế bằng Luật Xử lý vi phạm hành chính số

15/2012/QH13, hơn nữa, Nghị định 120/2005/NĐ-CP cũng đã bị thay thế bởi Nghị

định 71/2014/NĐ-CP ngày 21/7/2014 của Chính phủ.

Điều 6 Dự thảo Nghị định quy định về căn cứ xác định mức độ xử lý đối với

các hành vi cạnh tranh không lành mạnh thực hiện theo quy định của Luật các

TCTD và Điều 7 Nghị định 120/2005/NĐ-CP ngày 30/9/2005 quy định về xử lý vi

phạm pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh. Tuy nhiên, trong Luật các TCTD năm

2010 hiện tại không có điều khoản nào quy định về căn cứ để xác định mức độ xử

lý đối với các hành vi vi phạm trong lĩnh vực ngân hàng và Nghị định

120/2005/NĐ-CP cũng đã hết hiệu lực.

Về thẩm quyền xử phạt: Thẩm quyền xử phạt hành vi cạnh tranh không lành

mạnh là những cơ quan nhà nước, cá nhân có thẩm quyền tiến hành các thủ tục

trong các vụ việc về cạnh tranh không lành mạnh. Dự thảo Nghị định có quy định

cụ thể về thẩm quyền xử phạt cạnh tranh không lành mạnh đó là: Thanh tra giám sát

NHNN (Điều 22) và Chủ tịch UBCTQG (Điều 25).

Quy định như trong Dự thảo Nghị định là phù hợp, bởi lẽ, hành vi cạnh tranh

không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng là những hành vi có tính chất phức tạp,

thường xuyên xảy ra và có khả năng gây biến động lớn cho hệ thống ngân hàng nói

chung, gây hậu quả tiêu cực cho nền kinh tế... nên cần phải qua quá trình điều tra,

xem xét, xác minh bởi các cá nhân, tổ chức có trình độ, có kinh nghiệm chuyên sâu

trong lĩnh vực ngân hàng. Vì vậy, quy định nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan quản

lý cạnh tranh và Thanh tra giám sát NHNN như trong Dự thảo Nghị định là nhằm

đảm bảo tính khách quan, đúng đắn khi ra các quyết định đối với từng vụ việc cạnh

tranh không lành mạnh cụ thể trong hoạt động ngân hàng.

Ngày 12/6/2014 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 35/2014/QĐ-

TTg quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cơ quan

Thanh tra, giám sát ngân hàng trực thuộc NHNN Việt Nam. Theo đó, cơ quan chịu

trách nhiệm chính việc thanh tra, giám sát các TCTD hiện nay là Cơ quan thanh tra

giám sát ngân hàng, được tổ chức thành hai cấp, trực thuộc NHNN trung ương và

trực thuộc NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, hiện nay, các văn bản

hướng dẫn thực hiện Luật NHNN 2010 và Luật Thanh tra rất chậm được ban hành.

Các văn bản pháp lý hiện còn thiếu như: Thông tư về trình tự, thủ tục thanh tra ngân

hàng, giám sát ngân hàng; Thông tư về hệ thống quản lý rủi ro trong hoạt động ngân

hàng; Thông tư về giám sát rủi ro lãi suất, rủi ro thanh khoản và rủi ro tỷ giá đối với

TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài… Tình trạng này dẫn đến khuôn khổ pháp

lý cho hoạt động thanh tra giám sát TCTD còn rất nhiều khoảng trống.

Về các chế tài xử lý áp dụng đối với hành vi cạnh tranh không lành mạnh

trong lĩnh vực ngân hàng. Bên cạnh các quy định về xử phạt hành vi vi phạm cạnh

tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng trong khuôn khổ pháp luật cạnh

tranh còn có các quy định về xử phạt vi phạm hành chính khác điều chỉnh nội dung

trên. Trong số đó có thể kể đến Nghị định 96/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 của

Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng

(thay thế các Nghị định 202/2004/NĐ-CP ngày 10/12/2004 của Chính phủ về xử

phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng, Nghị định

số 95/2011/NĐ-CP ngày 10/12/2004 về sửa đổi, bổ sung một số Điều của Nghị định

số 202). Theo các văn bản trên cùng với Dự thảo Nghị định, các hình thức xử phạt

chính là cảnh cáo hoặc phạt tiền và các hình thức xử phạt bổ sung cũng như các

biện pháp khắc phục hậu quả. Các hình thức xử phạt bổ sung như tước quyền sử

dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề; tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng

để vi phạm hành chính; công khai mức phạt trên trang Thông tin điện tử Ngân hàng

và Thời báo Ngân hàng theo quy định của NHNN; xử lý theo quy định tại khoả 12

Điều 4 và khoản 2 Điều 59 Luật NHNN Việt Nam (theo Khoản 3 Điều 9 Dự thảo

Nghị định). Các biện pháp khắc phục hậu quả như: buộc khôi phục lại tình trạng

ban đầu đã bị thay đổi do hành vi vi phạm gây ra; và các biện pháp khắc phục hậu

quả khác do người có thẩm quyền quyết định áp dụng theo quy định của Chính phủ.

Nhưng nhìn chung, hình thức xử phạt chủ yếu là xử phạt hành chính, biện pháp truy

cứu trách nhiệm hình sự chưa được chú ý nhiều. Bên cạnh đó, Điều 22 và Điều 25

Dự thảo Nghị định quy định về hình thức xử phạt cảnh cáo là chưa hợp lý vì mức

độ ảnh hưởng của hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng

thường rất lớn nên khó có thể áp dụng biện pháp xử phạt này.

Về thủ tục xử phạt của thanh tra giám sát NHNN:

Thứ nhất, theo quy định tại Điều 24 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012,

mức phạt trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng, tín dụng tối đa là 2.000.000.000 đồng

(Hai tỷ đồng), mức phạt tiền tối đa của lĩnh vực này quy định tại Nghị định

96/2014/NĐ-CP là 1 tỷ đồng, trong khi đó, Dự thảo Nghị định về cạnh tranh không

lành mạnh trong hoạt động ngân hàng cũng chỉ quy định là 100 triệu đồng. Theo

quan điểm cá nhân, mức phạt như quy định tại Dự thảo Nghị định là quá thấp và

chưa đồng bộ với các văn bản pháp luật hiện hành. Mức xử phạt này cần cân đối với

tình hình lợi nhuận của ngành nghề, lĩnh vực và mức độ thiệt hại đến kinh tế, xã hội

để đảm bảo khả năng răn đe, cưỡng chế. Trong thời điểm hiện nay, lợi nhuận của

ngành ngân hàng đem lại là không nhỏ, thu nhập trong ngành ngân hàng thuộc loại

cao trong xã hội, nếu quy định mức xử phạt tiền cao nhất là 100.000.000 đồng e

rằng sẽ không có tính chất răn đe, bởi lẽ, lợi nhuận mà TCTD thu được từ hành vi

cạnh tranh không lành mạnh gấp nhiều lần so với số tiền bị phạt, hi sinh lợi ích bé

cho lợi nhuận cao sẽ là môi trường thuận lợi cho các hành vi cạnh tranh không lành

mạnh tiếp tục sinh sôi. Đó là chưa kể đến thiệt hại do hành vi cạnh tranh không lành

mạnh gây ra trong lĩnh vực ngân hàng còn mang tính chất dây chuyền, gây nguy

hiểm đến toàn bộ hệ thống. Khi mức phạt hành chính thấp so với thực tế, không đủ

sức ngăn chặn và răn đe, các vi phạm có thể xảy ra là điều hoàn toàn không thể

tránh khỏi. Trong khi đó, các hình thức cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực

ngân hàng biến tướng ngày một tinh vi hơn, các vi phạm pháp luật về cạnh tranh

trong lĩnh vực ngân hàng ngày càng nhiều. Do đó, việc tăng mức phạt tiền trong Dự

thảo Nghị định về cạnh tranh không lành mạnh là cần thiết để phù hợp với Luật Xử

lý vi phạm hành chính năm 2012, Nghị định 96/2014/NĐ-CP và việc tuân thủ pháp

luật nghiêm túc hơn; đồng thời tạo điều kiện để công tác quản lý nhà nước đối với

lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng, tín dụng đạt hiệu quả cao hơn.

Thứ hai, Luật các TCTD năm 2010 chưa tạo được cơ chế phối hợp giữa

NHNN và UBCTQG thuộc Bộ Công thương trong việc phát hiện, xử lý các hành vi

vi phạm Luật Cạnh tranh và tố tụng cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng. Chưa kể

trong tình hình hiện nay, UBCTQG được quy định “ôm đồm” quá nhiều chức năng,

từ điều tra xử lý các hành vi cạnh tranh không lành mạnh, điều tra các hành vi hạn

chế cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng đến quản lý nhà nước về chống bán phá giá,

chống trợ cấp và áp dụng các biện pháp tự vệ trong thương mại quốc tế. Có một

thực tế là, không một cơ quan quản lý cạnh tranh nào trên thế giới được quy định

nhiều chức năng, đặc biệt là bao gồm cả các chức năng thực thi pháp luật về các

biện pháp đảm bảo công bằng trong thương mại quốc tế như Việt Nam. Điều này đã

dẫn đến tình trạng quá tải cho hoạt động của UBCTQG trong thời gian qua.

Do vậy, để bảo đảm thực thi tốt chức năng của UBCTQG và giảm tải số

lượng công việc cho cơ quan này, NHNN cần phối hợp với UBCTQG trong việc

quản lý hoạt động cạnh tranh và cơ chế chia sẻ thông tin về hoạt động quản lý cạnh

tranh, nhất là việc phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật cạnh tranh của các

TCTD.

Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP

LUẬT VỀ HÀNH VI QUẢNG CÁO NHẰM CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH

MẠNH TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

VIỆT NAM

3.1. Định hƣớng hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam

3.1.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh

Quảng cáo là một hoạt động xúc tiến thương mại có vai trò quan trọng đối

với các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường. Nhận thức được ý nghĩa này,

ngay từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, Việt Nam đã ban hành các văn

bảncác quy phạm điều chỉnh hoạt động quảng cáo. Tuy nhiên, phải đến năm 2004,

khi Luật Cạnh tranh được thông qua thì mới đánh dấu sự ra đời chính thức của pháp

luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh. Từ đó đến nay, pháp

luật về hành vi quảng cáo đã phát huy vai trò của mình trong việc góp phần bảo vệ

môi trường cạnh tranh công bằng, bình đẳng, bảo vệ các doanh nghiệp kinh doanh,

người tiêu dùng. Tuy nhiên, trong thời gian tới, tiếp tục hoàn thiện các quy định

của pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh là điều

cần thiết vì các lý do sau:

Trước hết, trong bối cảnh hiện nay, hội nhập kinh tế quốc tế được coi là xu

hướng chủ đạo chi phối sự phát triển của ngành ngân hàng trong 10 năm tới, đem

lại nhiều cơ hội cho sự phát triển thị trường tài chính ở Việt Nam. Khi hội nhập

ngày càng sâu rộng, cạnh tranh ngày càng gay gắt, nhu cầu của người dân ngày

càng đa dạng, thì các NHTM đều đang cố gắng mở rộng thị phần, tiếp cận một

lượng lớn người dân chưa biết đến các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng. Do đó, xu

hướng khai thác dịch vụ ngân hàng bán lẻ là một xu thế tất yếu của ngành ngân

hàng Việt Nam. Trên thực tế, các NHTM Việt Nam cũng đã bước đầu tập trung

khai thác thị trường bán lẻ thông qua việc mở rộng mạng lưới hoạt động nhằm cung

ứng các sản phẩm dịch vụ ngân hàng đến các cá nhân, hộ gia đình các doanh nghiệp

nhỏ và vừa, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ ngân hàng, phát triển các loại dịch vụ

mới, đa tiện ích như Internet Banking, Home Banking, PC Banking, Mobile

Banking….

Thứ hai, sự phát triển của khoa học - kỹ thuật, đặc biệt là xu hướng hình

thành và phát triển của nền kinh tế tri thức đã khiến nhu cầu về các dịch vụ tài chính

nói chung và dịch vụ ngân hàng gia tăng mạnh mẽ. Cùng với đó là sự cải tổ nhanh

chóng về chất lượng của các dịch vụ dựa trên khoa học - kỹ thuật hiện đại, đặc biệt

là sự phát triển của mạng lưới công nghệ thông tin, mạng internet trên toàn cầu đã

cho ra đời các dịch vụ ngân hàng hiện đại, việc ứng dụng công nghệ thông tin và

phát triển các kênh phân phối đang là một trong những giải pháp mang tính tiên

quyết cho phát triển. Tại Việt Nam, gần 50 năm phát triển vừa qua, hầu hết các

ngân hàng mới chỉ có duy nhất kênh phân phối truyền thống - hệ thống chi nhánh,

hiện nay đã xuất hiện những kênh phân phối mới thông qua sự trợ giúp của công

nghệ thông tin như ATM, Mobile Banking... với nhiều ưu điểm về thời gian và mức

phí. Xu hướng của các ngân hàng hiện này vẫn là tiếp tục củng cố các kênh phân

phối truyền thống, bao gồm: (i) Hệ thống các chi nhánh; (ii) Ngân hàng đại lý

(thường được áp dụng đối với các NHTM chưa có chi nhánh) và phát triển kênh

phân phối hiện đại bao gồm: Các chi nhánh tự động hoá hoàn toàn; chi nhánh ít

nhân viên; ngân hàng điện tử (E - Banking); Ngân hàng qua mạng gồm Ngân hàng

qua mạng nội bộ và Ngân hàng qua mạng internet.

Thứ ba, một trong những nguyên nhân của cuộc khủng hoảng tài chính bùng

phát đầu tiên tại Mỹ năm 2008 là do những yếu kém trong khâu quản lý rủi ro gây

ra đổ vỡ hàng loạt các ngân hàng. Vì vậy, trong thời gian tới, xu hướng tập trung

hóa quản trị rủi ro và cơ cấu lại danh mục đầu tư sẽ được các ngân hàng đặc biệt

quan tâm. Theo đó, ở Việt Nam, việc cơ cấu lại danh mục đầu tư, giảm tỷ trọng cho

vay vào các lĩnh vực nóng như bất động sản và chứng khoán, tăng tỷ trọng cho vay

tiêu dùng và cho vay đầu tư kinh doanh phục vụ sản xuất sẽ được các ngân hàng đặc

biệt quan tâm nhằm giải quyết những khoản nợ xấu được cho là đang gia tăng do

tác động từ khủng hoảng. Các NHTM ở Việt Nam cũng đã bước đầu xây dựng

khung hệ thống quản lý rủi ro bao gồm cơ cấu tổ chức, các quy định nội bộ, nhằm

quản lý rủi ro ở mọi phạm vi từ khoản mục đến danh mục và các loại hình kinh

doanh, các rủi ro tín dụng, thị trường và hoạt động…

Thứ tư, xu hướng sáp nhập, mua lại các NHTM sẽ diễn ra mạnh mẽ trong

quá trình tái cơ cấu, phục hồi nền kinh tế. Trong thời gian qua, cuộc khủng hoảng

kinh tế, tài chính của thế giới đã ảnh hưởng, tác động xấu đến nền kinh tế toàn cầu

và tất yếu theo quy luật thị trường, sẽ có hàng loạt các vụ mua bán, sáp nhập các

công ty tài chính, ngân hàng, điều này diễn ra mạnh nhất tại Mỹ - nơi đã có hàng

trăm ngân hàng bị phá sản và hàng chục ngân hàng tự nguyện hoặc bị mua bán và

sáp nhập trong những năm vừa qua. Ở Việt Nam hiện nay, hệ thống các TCTD có

số lượng tương đối lớn, nhưng trình độ phát triển không đồng đều, quy mô hoạt

động nhỏ và chưa thật sự hiệu quả. Do đó, việc thực hiện cơ cấu lại hệ thống các

TCTD, xử lý dứt điểm tình trạng các NHTM yếu kém, khắc phục tình trạng thiếu

thanh khoản, lành mạnh hóa và ổn định hoạt động của hệ thống ngân hàng, thiết lập

trật tự kỷ cương thị trường tiền tệ sẽ là một xu hướng tất yếu.

3.1.2. Một số định hướng hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh của các Ngân hàng thương mại

Quán triệt chủ trương của Nghị quyết Hội Nghị lần thứ 4 của Ban Chấp hành

Trung ương Đảng khóa X về một số chủ trương, chính sách để nền kinh tế phát triển

nhanh và bền vững khi Việt Nam trở thành thành viên của WTO, một trong những

nhiệm vụ của yếu của Chính phủ và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đó là hoàn

thiện pháp luật và thể chế kinh tế. Cạnh tranh trên thị trường vốn dĩ là những quan hệ

có sự vận động sáng tạo không ngừng vì thế mà pháp luật cạnh tranh có khả năng lạc

hậu nhanh so với thực tiễn khách quan. Do vậy, việc bổ sung, hoàn thiện pháp luật về

cạnh tranh nói chung và pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh nói riêng là nhu cầu luôn được đặt ra đối với các quốc gia.

Cũng như các khu vực thị trường khác, cạnh tranh trong thị trường dịch vụ

ngân hàng là quy luật tất yếu của nền kinh tế thị trường. Quá trình cạnh tranh chỉ

đem lại hiệu quả và được coi là biện pháp bảo đảm thiết lập trật tự thị trường phát

triển an toàn, lành mạnh khi có được các quy định pháp luật cạnh tranh cụ thể, rõ

ràng, dễ áp dụng, nhất là đối với lĩnh vực nhạy cảm, dễ làm tổn thương đến nền

kinh tế - xã hội, thì cần phải được nghiên cứu một cách thận trọng để tránh những

hậu quả xảy ra. Trong bối cảnh hiện nay, các quy định pháp luật cạnh tranh nói

chung và các quy định về chống hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực

ngân hàng nói riêng cần được hoàn thiện theo những định hướng cơ bản sau đây:

Thứ nhất, hoàn thiện pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của

NHTM cần có sự phù hợp với đường lối chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về phát

triền nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Hơn nữa, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 được Đại hội

Đảng toàn quốc lần thứ XI thông qua đã xác định rõ: Tạo lập đồng bộ và vận hành

thông suốt các loại thị trường... Phát triển thị trường tài chính với cơ cấu hoàn

chỉnh, quy mô tăng nhanh, phạm vi hoạt động mở rộng, vận hành an toàn, được

quản lý và giám sát hiệu quả; Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về cạnh tranh và kiểm

soát độc quyền trong kinh doanh, bảo vệ người tiêu dùng.

Thứ hai, pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của NHTM phải

đảm bảo phù hợp với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam

Pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh phải được hoàn thiện phù

hợp với khung pháp lý của các tổ chức quốc tế mà chúng ta là thành viên, đặc biệt

là phù hợp khuân khổ các Hiệp định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ở

Việt Nam, mặc dù trong hầu hết các văn bản pháp luật quan trong như Bộ luật Dân

sự, Luật Thương mại… đều có các quy định dẫn chiếu trực tiếp đến điều ước quốc

tế, nhưng theo thói quen lập pháp và hành pháp của chúng ta, việc trực tiếp viện dẫn

các quy định của điều ước quốc tế để áp dụng cho những trường hợp cụ thể không

thể thực hiện được. Do đó, pháp luật cạnh tranh nói chung và cạnh tranh không lành

mạnh của NHTM nói riêng luôn phải được đặt trong xu thế chung của tiến trình

nhất thể hóa pháp luật cho phù hợp với khung pháp lý đã được thừa nhận trong

thương mại quốc tế.

Thứ ba, hoàn thiện pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của

NHTM phải đồng bộ với hệ thống pháp luật chung, mà cụ thể là Luật Cạnh tranh,

Luật NHNN, Luật các TCTD, pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính… Một hệ

thống pháp luật thống nhất, đồng bộ sẽ tránh được sự chồng chéo, mâu thuẫn gây

khó khăn trong thực tiễn áp dụng.

Thứ tư, pháp luật về cạnh tranh không lành mạnh cần đảm bảo nguyên tắc

độc lập trong tổ chức và hoạt động của hệ thống cơ quan thực thi pháp luật

Có thể thấy, độc lập trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan thực thi

Luật Cạnh tranh là yếu tố tiên quyết để có được sự công bằng trong việc xử lý các

vụ việc và cũng là điều mà các bên liên quan chờ đợi ở cơ quan này. Vì thế, cho dù

tổ chức bộ máy cơ quan cạnh tranh theo mô hình nào đi nữa thì nguyên tắc quan

trọng hàng đầu là phải đảm bảo chúng không chịu bất kì sự can thiệp hay chi phối

nào từ các cơ quan khác làm ảnh hưởng tới sự công bằng trong thương mại quốc tế.

Chỉ khi sự công bằng được đảm bảo bằng một bộ máy đủ mạnh và công tâm thì lúc

ấy thị trường mới thực sự lành mạnh và phát triển bền vững.

Thứ năm, xây dựng và hoàn thiện pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành

mạnh của NHTM không thể tách rời với công tác xây dựng các chính sách cạnh

tranh hợp lý và hiệu quả

Sự đồng bộ của các biện pháp kinh tế, tài chính, pháp lý… sẽ góp phần nâng

cao giá trị điều chỉnh của pháp luật. Pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành

mạnh của NHTM nói riêng và pháp luật nói chung chỉ thực sự có ý nghĩa khi mang

tính khả thi, đáp ứng được điều kiện đời sống cũng như nhu cầu của các chủ thể

tham gia dịch vụ. Vì vậy, pháp luật về các hành vi cạnh tranh không lành mạnh của

NHTM cần phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước, giải quyết những

nhu cầu của các chủ thể tham gia, muốn thực hiện tốt điều này pháp luật phải phản

ảnh ý chí của các ngân hàng, khách hàng và cơ quan chức năng.

3.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam

3.2.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh

3.2.1.1. Xây dựng các tiêu chí để nhận diện hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh

không lành mạnh

Bên cạnh việc kế thừa các quy định của pháp luật hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh hiện hành, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cũng

cần hoàn thiện hơn các quy định để dễ dàng nhận diện hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh, cụ thể:

Thứ nhất, xây dựng tiêu chí cụ thể để nhận diện hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh bên cạnh việc quy định một số hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh đặc trưng, tiêu biểu, phổ biến như hiện nay. Bên

cạnh đó, pháp luật cũng đưa ra tiêu chí để nhận diện hành vi quảng cáo nhằm cạnh

tranh không lành mạnh, cụ thể:

(i) Có hành vi truyền tải thông tin về hàng hóa, dịch vụ, người kinh doanh

đến với người tiêu dùng;

(ii) Trái pháp luật hoặc không phù hợp với chuẩn mực đạo đức kinh doanh;

(iii) Có thể gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại đối với người tiêu dùng hoặc

doanh nghiệp khác hoặc Nhà nước.

Thứ hai, cần sửa đổi và làm rõ thêm quy định cụ thể về hành vi quảng cáo so

sánh được quy định tại khoản 1 Điều 45 Luật Cạnh tranh

Một là, làm rõ thuật ngữ “hàng hóa, dịch vụ của mình” khi thực hiện hành vi

quảng cáo so sánh. Nếu hiểu theo nghĩa thông thường, “hàng hóa, dịch vụ của

mình” là hàng hóa do doanh nghiệp quảng cáo sản xuất ra, thuộc quyền sở hữu của

chính doanh nghiệp đó.

Hai là, xây dựng tiêu chí xác định “hàng hóa, dịch vụ cùng loại”.

Ba là, cần giải thích rõ về cách hiểu quảng cáo “so sánh trực tiếp” hàng hóa,

dịch vụ của mình với hàng hóa, dịch vụ cùng loại của doanh nghiệp khác”.

Bốn là, bên cạnh tiếp cận hành vi quảng cáo so sánh là hành vi bất hợp pháp,

pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh cũng nên quy

định quảng cáo so sánh sẽ hợp pháp nếu có tài liệu chứng minh nội dung quảng cáo

đó là đúng, trung thực.

Thứ ba, xác định tiêu chí để nhận diện hành vi quảng cáo “bắt chước một sản

phẩm quảng cáo khác” đồng thời, hướng dẫn về nội dung của “gây nhầm lẫn cho

khách hàng”. Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh cần

làm rõ cả hai vấn đề này. Việc bắt chước trong hành vi này không thể là làm giống,

y hệt một sản phẩm quảng cáo khác như hành vi bắt chước được điều chỉnh trong sở

hữu trí tuệ. Do đối tượng bị bắt chước là một sản phẩm quảng cáo, kết quả của việc

bắt chước cũng là một sản phẩm quảng cáo khác, được sử dụng để thông tin rộng rãi

đến công chúng. Cho nên, người bắt chước thường có sự thay đổi, biến hóa để tránh

sự lỗ liễu.

Thứ tư, cần phân biệt hành vi quảng cáo gian dối và hành vi quảng cáo gây

nhầm lẫn được quy định tại khoản 3 Điều 45 Luật Cạnh tranh. Mặc dù, hành vi

quảng cáo đưa thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng đều có đặc

điểm chung: (i) Tạo ra ấn tượng sai lệch về hàng hóa, dịch vụ được quảng cáo; (ii)

Đối tượng tác động trực tiếp là người tiêu dùng. Nhưng đây là hai hành vi có dấu

hiệu khác nhau.

Thứ năm, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

cần điều chỉnh một số hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh mới

như quảng cáo quấy rầy, quảng cáo ép buộc.

3.2.1.2. Hoàn thiện các quy định liên quan đến việc xử lý hành vi quảng cáo nhằm

cạnh tranh không lành mạnh của các Ngân hàng thương mại

Thứ nhất, nâng cao thẩm quyền của cơ quan quản lý cạnh tranh trong việc xử

lý các vụ việc canh tranh không lành mạnh, đồng thời, thống nhất thẩm quyền xử lý

các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

Một là, về thẩm quyền của UBCTQG: Hiện nay, UBCTQG là tổ chức thuộc

Bộ Công Thương có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng thực hiện quản lý nhà

nước và tổ chức thực thi pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh, chống bán phá giá,

chống trợ cấp, áp dụng các biện pháp tự vệ đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt

Nam; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; đối phó với các vụ kiện trong thương mại

quốc tế liên quan đến bán phá giá, trợ cấp và áp dụng các biện pháp tự vệ theo quy

định của pháp luật. Nhiều ý kiến cho rằng, UBCTQG được giao quá nhiều nhiệm

vụ, quyền hạn dẫn đến hạn chế hiệu quả giải quyết vụ việc cạnh tranh nói chung và

vụ việc liên quan đến cạnh tranh không lành mạnh nói riêng.

Hai là, xây dựng các quy định đảm bảo cho UBCTQG là có thẩm quyền giải

quyết tất cả các vụ việc liên quan đến hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không

lành mạnh

Ba là, Quốc hội đã thông qua Bộ luật Tố tụng dân sự số 92/2015/QH13, có

hiệu lực từ ngày 1/7/2016, theo đó, tòa án được áp dụng tập quán để giải quyết vụ

việc dân sự trong trường hợp các bên không có thỏa thuận và pháp luật không có

quy định; tập quán không được trái với những nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân

sự. Tương tự, khi yêu cầu Tòa án giải quyết vụ việc dân sự, đương sự cũng có

quyền viện dẫn tập quán để yêu cầu Tòa án xem xét áp dụng; nếu đương sự viện

dẫn các tập quán khác nhau thì tập quán có giá trị áp dụng là tập quán được thừa

nhận tại nơi phát sinh vụ việc dân sự. Bên cạnh đó, Tòa án cũng không được từ chối

giải quyết vụ việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng.

Thứ hai, hoàn thiện các quy định liên quan đến xử lý hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh

Một là, sửa đổi Điều 56 Nghị định 116/2005/NĐ-CP. Đối tượng được miễn

nộp tiền tạm ứng chi phí xử lý vụ việc cạnh tranh, miễn nộp phí xử lý vụ việc cạnh

tranh không chỉ là người tiêu dùng có thu nhập thấp, mà phải là cá nhân người tiêu

dùng nói chung.

Hai là, hoàn thiện chế định liên quan đến việc yêu cầu bồi thường thiệt hại

do hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh gây ra. Theo nghị định

71/2014/NĐ- CP thì: “1. Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật về cạnh

tranh gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức,

cá nhân khác thì phải bồi thường. 2. Việc bồi thường thiệt hại quy định tại khoản1

Điều này được thực hiện theo các quy định của pháp luật về dân sự”. Theo quy định

của Bộ luật Dân sự, để được bồi thường thiệt hại, người có quyền và lợi ích bị xâm

phạm phải làm đơn gửi đến Tòa án có thẩm quyền, người yêu cầu phải có nghĩa vụ

chứng minh cho yêu cầu của mình là đúng. Trong lĩnh vực cạnh tranh, quy định

nghĩa vụ chứng minh cho các cá nhân người tiêu dùng đã thực sự cản trở quyền

khiếu nại, yêu cầu, bởi vì, thu thu thập chứng cứ là đối tượng quản lý của doanh

nghiệp, cơ quan nhà nước có thẩm quyền không phải là điều dễ dàng.

Ba là, pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh cần

xây dựng cơ chế phối hợp giữa UBCTQG và các cơ quan quản lý nhà nước ở các

lĩnh vực chuyên ngành trong trong việc xử lý các hành vi vi phạm.

Thứ ba, cần chấn chỉnh hoạt động quảng cáo đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ

của các cấp, ngành và ý thức tuân thủ pháp luật của mọi tổ chức, cá nhân. Hiện nay

trong lĩnh vực này đang tồn tại một số vấn đề cần được giải quyết. Thứ nhất, cần

thấy rằng từ lâu quảng cáo đã không còn chỉ là dịch vụ của nền kinh tế thương mại

mà tự thân đã chuyển hóa thành một mặt hàng thương mại và ngang hàng với sản

phẩm khác. Quảng cáo góp phần kích thích tăng trưởng thị trường, tạo môi trường

cạnh tranh cho các doanh nghiệp, truyền bá các giá trị văn hóa,... Vì vậy, chấn chỉnh

hoạt động quảng cáo cần gắn với thực tế và với lợi ích chung của xã hội. Các chính

sách phải được nghiên cứu kỹ lưỡng, không ảnh hưởng tới các lợi ích mà quảng cáo

mang lại. Các cơ quan ban hành chính sách cần nắm rõ thực tế, triển khai tìm hiểu,

khảo sát trên quy mô cả nước, giải quyết hài hòa giữa lợi ích người dân và đơn vị

kinh doanh để quảng cáo hoạt động đúng quy định của pháp luật; tạo điều kiện cho

quảng cáo phát triển lành mạnh, thông qua các sản phẩm thương hiệu Việt góp phần

quảng bá văn hóa, nâng cao hiểu biết của thế giới về Việt Nam. Thứ hai, sự khác

biệt về đặc thù địa phương, đặc thù từng loại hình quảng cáo có thể gây khó khăn

trong công tác quản lý và sự đồng nhất về chính sách, vì vậy các cơ quan chức năng

có nhiệm vụ ban hành chính sách cần nghiên cứu để đưa ra quy định cụ thể, phù

hợp từng địa phương, từng loại hình quảng cáo để tránh hiện tượng máy móc,

khuôn mẫu, phụ thuộc vào ý chí người quản lý. Thứ ba, cần tham khảo kinh nghiệm

xây dựng hệ thống pháp luật về quảng cáo ở các quốc gia tiên tiến, từ đó hoàn thiện

các chế tài và có hình thức xử lý nghiêm minh những sai phạm, tiêu cực. Thêm nữa,

cần lưu ý, việc quản lý, chấn chỉnh hoạt động quảng cáo cần có sự phối hợp giữa

nhiều ngành và địa phương; cho nên có thể làm nảy sinh mâu thuẫn về quyền hạn

và trách nhiệm mỗi bên, vì thế, nếu các ngành và địa phương không được phân công

nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể sẽ dễ xảy ra tình trạng “cha chung không ai khóc”.

3.2.1.3. Hoàn thiện và sớm ban hành Nghị định quy định về hành vi cạnh tranh

không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng

Hiện nay, Dự thảo Nghị định về cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực

ngân hàng đang trong quá trình lấy ý kiến góp ý của các chuyên gia và người dân.

Sau đây là một số góp ý cho Dự thảo Nghị định (Dự thảo 2):

Thứ nhất, cần làm rõ quan niệm “hợp tác” và “cạnh tranh” trong hoạt động

ngân hàng làm cơ sở cho việc xác định hành vi cạnh tranh không lành mạnh giữa

các NHTM. Theo Từ điển tiếng Việt, hai thuật ngữ trên có nội hàm khác nhau, hơn

nữa, trong hoạt động, các TCTD có mối liên hệ khá chặt chẽ với nhau, tuy nhiên, có

những chủ thể lợi dụng việc hợp tác giữa các chủ thể kinh doanh để trục lợi bất hợp

pháp hoặc gây khó khăn cho đối tác. Do vậy, hành vi lợi dụng “chính sách hợp tác”

trong kinh doanh hoặc theo yêu cầu của NHNN của TCTD phải được coi là hành vi

cạnh tranh không lành mạnh.

Thứ hai, cần mở rộng khái niệm hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong

lĩnh vực ngân hàng theo hướng: thay vì xác định hành vi cạnh tranh không lành

mạnh dựa vào dấu hiệu quan trọng là “vì quá chạy theo mục tiêu lợi nhuận”, các

nhà làm luật có thể căn cứ vào dấu hiệu là hành vi vi phạm “chuẩn mực thông

thường về đạo đức kinh doanh”. Hơn nữa, bản chất của hành vi cạnh tranh không

lành mạnh là chủ thể kinh doanh sử dụng nhiều biện pháp, hành vi trái với chuẩn

mực thông thường về đạo đức kinh doanh để gây thiệt hại hoặc đe doạ gây thiệt hại

cho đối thủ cạnh tranh.

Do đó, khái niệm hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân

hàng nên quy định như sau: “Hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động

ngân hàng là hành vi của các tổ chức, cá nhân có liên quan trong hoạt động ngân

hàng trái với những chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh, gây thiệt hại

hoặc có thể gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp khác của TCTD, đến việc

thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, an toàn của hệ thống các TCTD”.

Thứ ba, Nghị định về cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng

cần phải quy định chi tiết hơn để giúp các TCTD hiểu và nắm chắc rằng hình thức

cạnh tranh nào bị luật pháp cấm và được phép. Do 9 hành vi trong Điều 39 Luật

cạnh tranh cũng chịu sự điều chỉnh của các luật khác, nên sẽ hiệu quả hơn nếu quy

định của NHNN tham chiếu tới các nguyên tắc đã được quy định tại những luật đó.

Tham khảo tới các luật khác cũng giúp đảm bảo duy trì tính đồng bộ của cả hệ

thống pháp lý và tránh chồng chéo khi áp dụng các văn bản pháp lý. Chỉ nên xây

dựng hệ thống các quy tắc về cạnh tranh không lành mạnh khi không có hướng dẫn

của bất kể luật nào hoặc trong trường hợp do các đặc thù của ngành ngân hàng.

Liên quan tới sự so sánh các hàng hoá và dịch vụ, NHNN có thể tham khảo

các nguyên tắc của Nghị định 37/2006/NĐ-CP cung cấp chi tiết hướng dẫn thực

hiện Luật Thương mại về xúc tiến thương mại ngày 04/4/2006. Trong Nghị định

này, các doanh nghiệp có thể sử dụng quảng cáo so sánh trong trường hợp: so sánh

giữa các hàng giả và hàng thật; hoặc so sánh giữa hàng thật và hàng hoá được cơ

quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền quy định là vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Liên quan tới quảng cáo gian dối, NHNN có thể tham chiếu quy tắc tại Điều

8 của Luật Quảng cáo 2012. Khoản 9 của Điều này định nghĩa quảng cáo gian dối là

quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung

cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng

hóa, dịch vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu,

xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng

hoá, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố.

Ngoài ra, NHNN nên đưa ra chi tiết yêu cầu về các thông tin tối thiểu mà

một ngân hàng phải cung cấp trong quảng cáo về mỗi hình thức dịch vụ của ngân

hàng mình. Thông tin tối thiểu nên bao gồm toàn bộ thông tin có thể ảnh hưởng tới

lợi ích của khách hàng (chẳng hạn như quảng cáo về thẻ của ngân hàng cần bao

gồm tất cả các thông tin về chi phí và các yêu cầu về tiền gửi tối thiểu...).

Điều 3 Dự thảo nghị định cần tuân thủ quy định tại Luật NHNN và Luật Các

TCTD vừa ban hành, không nên mở rộng bằng cách bổ sung “hoạt động cung ứng

dịch vụ ngoại hối”, vì đây là một nội dung kinh doanh trong lĩnh vực ngân hàng nếu

TCTD đã đăng kí với cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Theo đó, hoạt động ngân

hàng là việc kinh doanh, cung ứng thường xuyên một hoặc một số các nghiệp vụ

sau đây: (i) Nhận tiền gửi; (ii) Cấp tín dụng; (iii) Cung ứng dịch vụ thanh toán qua

tài khoản (Khoản 12 Điều 4 Luật các TCTD và Khoản 1 Điều 6 Luật NHNN).

Khoản 3 Điều 3 Dự thảo Nghị định quy định “xử phạt vi phạm tại Nghị định

này dưới đây được hiểu là xử phạt vi phạm hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong

hoạt động ngân hàng”. Cần bỏ cụm từ “dưới đây” vì không có nghĩa và chỉnh sửa như

sau: “Xử phạt vi phạm tại Nghị định này được hiểu là xử phạt vi phạm hành chính đối

với hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng”.

Sửa đổi lại đồng bộ nội dung quy định tại điểm b khoản 1 Điều 4 và khoản 1,

Điều 3 Dự thảo Nghị định. Bởi lẽ, điểm b khoản 1 Điều 4 quy định: “Các hành vi

cạnh tranh không lành mạnh khác trong hoạt động ngân hàng căn cứ theo tiêu chí

xác định tại Khoản 1 Điều 3 của Nghị định này”, song khoản 1 Điều 3 lại quy định:

“Tổ chức và cá nhân có liên quan đến hành vi canh tranh không lành mạnh trong

hoạt động ngân hàng tại Nghị định này dưới đây được hiểu là tổ chức và cá nhân

nêu tại Điều 2 Nghị định này”.

Điều 6 Dự thảo Nghị định cần được quy định theo hướng cụ thể hoá, bởi lẽ,

Luật Các TCTD năm 2010 không có quy định về căn cứ xử lý đối với hành vi cạnh

tranh không lành mạnh, nội dung quy định tại Khoản 4 Điều 4 Nghị định

71/2014/NĐ-CP ngày 21/7/2014 quy định chi tiết Luật Cạnh tranh về xử lý vi phạm

pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh là để áp dụng chung đối với các hành vi vi phạm

pháp luật cạnh tranh nên khó có thể áp dụng để xử lý đối với hành vi cạnh tranh

không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng. Theo đó, nội dung điều này nên quy

định theo định hướng sau đây: “Điều 6. Căn cứ xác định mức độ xử lý đối với các

hành vi vi phạm Khi xác định mức độ xử lý đối với các hành vi cạnh tranh không

lành mạnh trong hoạt động ngân hàng, cơ quan có thẩm quyền có quyền căn cứ vào

một hoặc một số yếu tố sau đây:Mức độ thiệt hại do hành vi vi phạm gây ra; Khả

năng gây hạn chế cạnh tranh của các đối tượng vi phạm; Khoản lợi nhuận thu được

từ việc thực hiện hành vi vi phạm; Mức độ ảnh hưởng của hành vi vi phạm đối với

việc thực hiện chính sách tiền tệ, khả năng bảo đảm an toàn đối với hệ thống ngân

hàng; Các tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng được quy định tại Điều 85 của Nghị

định số 116/2005/NĐ-CP ngày 15 tháng 9 năm 2005 của Chính phủ quy định chi

tiết thi hành một số điều của Luật Cạnh tranh.

3.2.2. Giải pháp nâng cao khả năng thực thi pháp luật về hành vi quảng cáo

nhằm cạnh tranh không lành mạnh của các Ngân hàng thương mại

Pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của NHTM với những quy

định điều chỉnh đầy đủ, chặt chẽ là rất cần thiết và việc Nhà nước - với tư cách là

chủ thể quyền lực tối cao - quản lý, triển khai áp dụng những quy định đó vào thực

tiễn ra sao cho hiệu quả lại càng quan trọng. Một đạo luật cho dù tốt đến đâu nhưng

chưa có thiết chế thực thi thì không thể phát huy được giá trị điều chỉnh của nó. Một

khi pháp luật chưa làm rõ vị trí, vai trò của các cơ quan trong bộ máy thực thi pháp

luật thì cũng khó có thể thuyết phục người dân tin tưởng vào tính công minh và tính

khả thi của đạo luật. Tuy nhiên, cơ chế đảm bảo thi hành pháp luật vẫn còn tồn tại

một số bất cập. Việc triển khai ban hành một số quy định tương đối chung chung,

chưa bao quát chặt chẽ các hành vi cạnh tranh không lành mạnh của NHTM, tình

trạng buông lỏng trong quản lý vẫn còn tồn tại ở một số địa phương, việc xử lý vi

phạm về cạnh tranh không lành mạnh của NHTM chưa kịp thời, thiếu nghiêm

minh... Công tác quản lý nhà nước về cạnh tranh nói chung và cạnh tranh không

lành mạnh của NHTM nói riêng còn chưa hiệu quả cũng là một trong những nguyên

nhân gây ra hạn chế trong việc thực thi pháp luật. cạnh tranh không lành mạnh của

NHTM là một hoạt động mang tính nhạy cảm cao, do vậy, nhận thức, quan điểm

khác nhau của cơ quan quản lý, các TCTD và khách hàng cũng là một rào cản

không nhỏ gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động này.

Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh

vực ngân hàng chưa được tiến hành thường xuyên, liên tục, có hiệu quả đến các đối

tượng tham gia cũng là yếu tố làm gia tăng vi phạm đối với hoạt động ngân hàng.

Vì những lý do đó,kiến nghị cần phải có biện pháp khắc phục những bất cập trên để

từng bước hoàn thiện cơ chế bảo đảm thi hành pháp luật.

Thứ nhất, cần phải nâng cao vai trò và hoàn thiện cơ chế hoạt động hiệu quả

cho cơ quan quản lý cạnh tranh trong việc triển khai các quy định của pháp luật,

quản lý, giám sát hoạt động tài chính - ngân hàng nói chung và cạnh tranh trong lĩnh

vực ngân hàng nói riêng, bao gồm hai cơ quan chính là UBCTQG và Cơ quan

Thanh tra giám sát của NHNN.

UBCTQG là một thiết chế kinh tế đặc biệt, được xây dựng để thực thi pháp

luật cạnh tranh của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, cùng với sự ra đời của Luật Cạnh

tranh là sự hình thành UBCTQG và Hội đồng cạnh tranh. Mặc dù đây là mô hình

cần thiết phải có để thực thi pháp luật cạnh tranh, nhưng trong những năm qua, cơ

quan quản lý cạnh tranh của Việt Nam nói chung và cụ thể là UBCTQG đã bộc lộ

nhiêu bất cập như: Quy mô và năng lực nhân sự chưa đáp ứng được nhu cầu ngày

càng tăng của cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội và người tiêu dùng. Hình ảnh, vai

trò của cơ quan này trong xã hội còn mờ nhạt; quy định quá nhiều chức năng nhiệm

vụ trong khi tổ chức chưa đáp ứng được điều kiện cần thiết.

Vì vậy, trong thời gian tới, UBCTQG cần được quan tâm tăng cường về chức

năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy, theo đó chức năng giám sát chính

sách vào theo dõi tình hình cạnh tranh theo ngành cần phải được chú trọng tăng

cường. Xu hướng chung trên thế giới hiện nay là đi liền với việc xử lý các vụ việc

điển hình theo cơ chế ad-hoc, cơ quan điều tiết cạnh tranh thường tiến hành các

cuộc giám sát định kỳ theo từng ngành, trước mắt tập trung vào các ngành quan

trọng đối với nền kinh tế, từ đó đề xuất sửa đổi/bổ sung thể chế liên quan. Cũng

theo kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới và trong khu vực, thẩm quyền điều

tra của điều tra viên cạnh tranh gần như tương đương với điều tra viên trong lĩnh

vực hình sự và cảnh sát tư pháp.

Chỉ có như vậy, cơ quan quản lý cạnh tranh mới có thể phát huy được vai trò

của mình trong việc giám sát và thực thi Luật Cạnh tranh.

Đối với Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng trực thuộc NHNN - được coi

là cơ quan chịu trách nhiệm chính việc thanh tra, giám sát các TCTD hiện nay,

trong thời gian qua cũng bộc lộ một số hạn chế như: hoạt động thanh tra giám sát

vẫn chủ yếu tập trung vào rủi ro an toàn vi mô của từng TCTD, trong khi cơ sở

pháp lý về thanh tra, giám sát rủi ro an toàn vĩ mô chưa được ban hành và không

được thực hiện trên thực tế. Bên cạnh đó, phương pháp thanh tra giám sát chưa phù

hợp với chuẩn mực quốc tế vì hoạt động thanh tra tại chỗ, thanh tra tuân thủ vẫn là

các phương pháp chủ yếu trong khi thanh tra tuân thủ và khả năng giám sát từ xa

nhằm phát hiện sớm để phòng ngừa, ngăn chặn xử lý rủi ro còn nhiều hạn chế. Công

tác giám sát hoạt động NHTM hiện mới tập trung nhiều vào giám sát mang tính

định lượng, trong khi còn thiếu những nhận định mang tính định tính về mức độ rủi

ro và khả năng quản trị rủi ro của NHTM. Trong nội bộ các cơ quan thanh tra giám

sát, việc phối hợp cũng còn hạn chế, chưa hiệu quả. Việc phối hợp giữa cơ quan

thanh tra giám sát ngân hàng với NHNN chi nhánh không chặt chẽ và không hiệu

quả, nhất là trong quản lý thanh tra giám sát và xử lý sai phạm của TCTD.

Về lâu dài, Chính phủ cần chỉ định hoặc thành lập cơ quan chịu trách nhiệm

chính về chống cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng. Hiện nay,

mới chỉ một phần rất nhỏ trong các hành vi cạnh tranh không lành mạnh của NHTM

được phát hiện, nguyên nhân do chưa có một cơ quan nào được thành lập chuyên

trách để đảm nhiệm vai trò quản lý vấn đề này. Những sự việc như NHNN “tuýt

còi” Techcombank vì vượt trần lãi suất vào cuối năm 2010 và một số các NHTM

khác như ngân hàng Đông Á, Agribank… chỉ là một trong số ít những hành động

can thiệp đối với các NHTM có hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Do nhiệm vụ

chính của NHNN là điều hành chung chính sách tiền tệ nên NHNN khó có thể theo

dõi sát sao để kịp thời nhận diện và đưa ra can thiệp kịp thời đối với tất cả các hành

vi vi phạm trong toàn bộ hệ thống ngân hàng. Mục tiêu căn bản của giải pháp này là

nhằm đảm bảo trách nhiệm rõ ràng, cụ thể và tập trung đối với việc chống các hành

vi cạnh tranh không lành mạnh của NHM trong thời gian tới ở Việt Nam.

Thứ hai, tăng cường công tác đào tạo cán bộ, xây dựng đội ngũ cán bộ (điều

tra viên, thành viên Hội đồng cạnh tranh, luật sư…) đủ trình độ và năng lực. Cho

đến nay, trong nhiều cuộc tranh luận khoa học về đào tạo luật học tại các cơ sở đào

tạo trên cả nước, những người có trách nhiệm vẫn còn nghi ngờ về vị trí của pháp

luật cạnh tranh. Trong khi đó, chúng ta hiện đang rất thiếu cán bộ, chuyên gia, luật

sư đủ trình độ và kinh nghiệm xử lý các vụ việc cạnh tranh vốn luôn phức tạp. Vì

thế, để có thể thực thi luật cạnh tranh hiệu quả, chúng ta cần có chiến lược đào tạo

hợp lý. Xử lý cạnh tranh không lành mạnh là những vấn đề pháp lý rất mới ở nước

ta. Chính vì thế, trong thời gian tới, Bộ Công thương cần có biện pháp thích hợp để

đào tạo cán bộ, nhất là các cán bộ hoạt động thực tiễn trong vấn đề này (điều tra

viên). Hình thức đào tạo cán bộ có thể đa dạng (đào tạo chính quy hoặc ngắn hạn; đào

tạo trong nước hoặc đào tạo ở nước ngoài). Bên cạnh đó, phía Toà án nhân dân tối

cao cũng cần có biện pháp đào tạo, bồi dưỡng thẩm phán thích hợp để chuẩn bị kiến

thức, kinh nghiệm cần thiết khi phải xử lý các hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Thứ ba, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về

cạnh tranh không lành mạnh cũng góp phần hoàn thiện cơ chế bảo đảm thi hành

pháp luật. Bởi lẽ, các TCTD - chủ thể trực tiếp thực hiện các hoạt động trong lĩnh

vực ngân hàng có hiểu rõ về vấn đề này thì các quy định của pháp luật mới được thi

hành một cách nghiêm túc và hiệu quả. Do đó, đối tượng tuyên truyền, phổ biến,

giáo dục pháp luật về cạnh tranh không lành mạnh chủ yếu nên hướng tới trước tiên

chính là các TCTD. Nội dung tuyên truyền cần giúp các TCTD nhận diện rõ những

hành vi bị coi là cạnh tranh không lành mạnh và quyền khiếu nại, khởi kiện của

TCTD bị xâm hại, các hình thức chế tài có thể được áp dụng đối với TCTD có hành

vi vi phạm. Các nội dung khác như trình tự, thủ tục khiếu nại, khởi kiện đối với

hành vi cạnh tranh không lành mạnh, phạm vi chứng minh, kinh nghiệm xử lý hành

vi cạnh tranh không lành mạnh cũng cần được tuyên truyền, phổ biến. Pháp luật về

cạnh tranh không lành mạnh cũng nên được đưa thành một nội dung trong công tác

đào tạo cử nhân luật, cử nhân kinh tế, thương mại ở nước ta.

Thứ tư, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao hiểu biết và chấp hành

nghiêm chỉnh quy định của pháp luật về hành vi cạnh tranh không lành mạnh của

NHTM đến cá nhân, tổ chức sử dụng dịch vụ ngân hàng. Vì các ảnh hưởng của hoạt

động ngân hàng, kể cả tích cực lẫn tiêu cực đều phụ thuộc và khả năng nhận thức và

ứng xử của khách hàng. Không một cơ chế nào bảo vệ khách hàng tốt hơn chính bản

thân họ tự bảo vệ mình. Khi mặt bằng kiến thức, tri thức của khách hàng được nâng

cao, hoạt động ngân hàng nói chung sẽ phát huy vai trò tích cực thúc đẩy sự phát triển

của thị trường, và các hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực này sẽ dần

bị triệt tiêu. Khách hàng sẽ nhận diện được đâu là hành vi cạnh tranh không lành

mạnh trong hoạt động ngân hàng để tẩy chay dịch vụ của TCTD đó, góp phần làm

cho các TCTD đó không thể đạt được mục đích cạnh tranh không lành mạnh.

Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực pháp luật chống cạnh

tranh không lành mạnh. Đấu tranh với các hành vi cạnh tranh không lành mạnh là

nhiệm vụ khá mới mẻ đối với

Việt Nam nhưng lại là lĩnh vực mà nhiều quốc gia trên thế giới rất có kinh

nghiệm. Quá trình xây dựng Luật Cạnh tranh năm 2004 cho thấy, các nhà lập pháp

Việt Nam cũng còn nhiều lúng túng khi phải đối mặt với lĩnh vực đầy mới mẻ này.

Trong bối cảnh ấy, việc tham khảo, học tập kinh nghiệm nước ngoài trong việc xử

lý các vấn đề về cạnh tranh trong đó có cạnh tranh không lành mạnh là rất cần thiết.

Trong thời gian tới, Bộ Công Thương cần có các chương trình hợp tác nghiên cứu,

học tập trao đổi kinh nghiệm với các nước có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực

pháp luật cạnh tranh nói chung và trong việc đấu tranh chống hành vi cạnh tranh

không lành mạnh nói riêng để tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan quản lý cạnh

tranh của Việt Nam và các cán bộ của cơ quan ấy có thêm kiến thức, năng lực và

trình độ để xử lý các vấn đề mà thực tiễn Việt Nam đặt ra.

Thứ sáu, giảm tính độc quyền của ngành ngân hàng, tạo sân chơi bình đẳng

hơn cho các NHTM ngoài quốc doanh, cổ phần và sáp nhập một số các NHTM

quốc doanh để tăng vốn tự có, từ đó nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của hệ

thống ngân hàng, nâng cao hiệu quả hoạt động; phát triển thị trường tài chính với

nhiều định chế tài chính trung gian.

KẾT LUẬN

Quảng cáo là công cụ xúc tiến thương mại hữu hiệu đối với các doanh

nghiệp. Khi hoạt động cạnh tranh diễn ra mạnh mẽ thì quảng cáo cũng được sử

dụng triệt để hơn và không loại trừ việc sử dụng cả các hành vi quảng cáo trái với

pháp luật và chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh. Vì vậy, “Pháp luật

về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của

các ngân hàng thương mại Việt Nam” là vấn đề được giới chuyên môn quan tâm.

Đây là đề tài có ý nghĩa khoa học và thực tiễn áp dụng. Chống cạnh tranh không

lành mạnh nói chung và chống các hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành

mạnh là hoạt động có vai trò cần thiết để đảm bảo môi trường cạnh tranh, công

bằng, bảo vệ quyền và lợi ích của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Hoàn thiện pháp luật về cạnh tranh, tăng cường năng lực của cơ quan quản lý

cạnh tranh trong việc xử lý các vụ việc cạnh tranh không lành mạnh chính là quyết

tâm của Chính phủ Việt Nam trong giai đoạn tới, giai đoạn thực hiện cuộc “phẫu

thuật” tái cơ cấu nền kinh tế. Như vậy, có thể thấy rằng việc bảo đảm cho cạnh

tranh tồn tại và hoạt động là điều kiện quan trọng để xây dựng thành công mô hình

nền kinh tế thị trường định hướng xã hôi chủ nghĩa ở Việt Nam.

Đối với lĩnh vực ngân hàng, hiện đang là một trong những lĩnh vực kinh

doanh sôi động, có tiềm năng và tình hình cạnh tranh cũng đã và đang diễn ra rất

mạnh mẽ. Nhìn lại lịch sử phát triển của thị trường dịch vụ ngân hàng cho thấy vai

trò và giá trị của cạnh tranh được biểu hiện, hình thành rất rõ nét. Cạnh tranh đã đưa

đến cho thị trường dịch vụ ngân hàng một không khí mới, màu sắc mới, khách hàng

có cơ hội tiếp cận và thụ hưởng lợi ích lớn hơn. Từ hình ảnh thị trường độc quyền

đến cạnh tranh đa dạng của nhiều TCTD và các tổ chức tài chính thực hiện các hoạt

động ngân hàng là kết quả, thành công của sức mạnh và vai trò điều tiết của cạnh

tranh.

Từ những vấn đề mang tính lý luận và thực tiễn thị trường dịch vụ ngân hàng

cho thấy, các tổ chức thực hiện hoạt động ngân hàng cần nhận thức sâu sắc về vai

trò, giá trị và quy luật vận động của cạnh tranh. Để tiếp tục đủ sức cạnh tranh tồn tại

và phát triển, các tổ chức trên cần phải nhận thức, nắm rõ quy luật thị trường, quy

luật cạnh tranh, quy định của pháp luật về chính sách cạnh tranh trong nền kinh tế.

Với những nghiên cứu, phân tích của Luận văn, những vấn đề sau đây đã

được tập trung giải quyết: Một là, phân tích và đánh giá thực trạng các quy định về

cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng của Luật Cạnh tranh, các văn

bản hướng dẫn thi hành và Luật các TCTD cũng như ở các văn bản pháp luật khác

có liên quan. Hai là, phân tích và đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật về chống

hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân hàng ở Việt Nam hiện nay

trong đó có thực trạng xử lý các hành vi này. Từ đó, kiến nghị những điểm cần được

hoàn thiện, những vấn đề cần được bổ sung nhằm tạo khung pháp lý chặt chẽ, phù

hợp điều chỉnh hoạt động ngân hàng, đảm bảo sự phát triển lành mạnh của hoạt

động ngân hàng trong môi trường cạnh tranh của nền kinh tế thị trường Việt Nam.

Tất cả những điều này sẽ góp phần xây dựng một chính sách cạnh tranh, môi trường

cạnh tranh lành mạnh, khoa học phù hợp với quy luật phát triển của nền kinh tế và

đạt được mục tiêu xây dựng một thị trường tài chính ngân hàng lành mạnh, hiệu quả

duy trì lợi ích đa chiều giữa nhà nước, TCTD và khách hàng./.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Phương Anh, Pháp luật về kiểm soát hành vi quảng cáo gây nhầm

lẫn tại Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ - Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 2006.

2. TS.Nguyễn Hoàng Ánh, Đạo đức kinh doanh tại Việt Nam, thực tại và giải

pháp, Kỷ yếu hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ 3, Tiểu ban kinh tế Việt

Nam, Hà Nội 2012, tr 5.

3. Công ước Paris, Về bảo hộ sở hữu công nghiệp thông qua ngày 20/03/1883

và được tổng sửa đổi ngày 28/09/1979, Paris 1983.

4. UBCTQG, Bộ Công thương, Báo cáo đánh giá cạnh tranh trong 10 lĩnh vực,

Hà Nội 2010.

5. Bùi Ngọc Cường, Một số vấn đề về quyền tự do kinh doanh trong pháp luật

kinh tế hiện hành ở Việt Nam, sách chuyên khảo, Nxb Chính trị quốc gia, Hà

Nội 2014

6. Bùi Ngọc Cường, Vai trò của pháp luật kinh tế trong việc bảo đảm quyền tự

do kinh doanh, Tạp chí Khoa học pháp lý, số 7/2002.

7. Chính phủ, Nghị định số 116/2005/NĐ-CP ngày 15/09/2005 quy định chi tiết

thi hành một số điều của Luật Cạnh tranh, Hà Nội 2005.

8. Chính phủ, Nghị định số 06/2006/NĐ-CP ngày 09/01/2006 quy định chức

năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Quản lý cạnh tranh,

Hà Nội 2006.

9. Chính phủ, Nghị định số 37/2006/NĐ-CP ngày 04/4/2006 quy định chi tiết

Luật Thương mại về hoạt động xúc tiến thương mại, Hà Nội 2006.

10. Chính phủ, Nghị định số 89/2006/NĐ-CP ngày 30/8/2006 quy định về nhãn

hàng hóa, Hà Nội 2006.

11. Chính phủ, Nghị định số 42/2014/NĐ-CP ngày 14/5/2014 về quản lý hoạt

động bán hàng đa cấp, Hà Nội 2014.

12. Chính phủ, Nghị định số 71/2014/NĐ-CP ngày 21/7/2014 quy định chi tiết

Luật Cạnh tranh về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh, Hà

Nội 2014.

13. Chính phủ, Nghị định số 96/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 quy định xử phạt

vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng, Hà Nội 2014.

14. Chính phủ, Nghị định số 07/2015/NĐ-CP ngày 16/01/2015 quy định chức

năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Hội đồng Cạnh tranh, Hà

Nội 2015.

15. Nguyễn Thị Dung, Khái niệm “quảng cáo” trong pháp luật Việt Nam và ảnh

hưởng của nó đến việc hoàn thiện pháp luật về quảng cáo, Tạp chí Nhà nước

và pháp luật số 12/2005, tr.33.

16. Đỗ Văn Đại và Nguyễn Thị Hoài Trâm, Bồi thường thiệt hại do hành vi cạnh

tranh không lành mạnh gây ra, Tạp chí Khoa học pháp lý, số 2/2012, tr.62-

tr.71.

17. Nguyễn Hữu Đễ, Đạo đức kinh doanh ở Việt Nam, một số vấn đề lý luận và

thực tiễn, Tạp chí Triết học, số 12/2013, tr.271.

18. Đặng Minh Đức, Chính sách cạnh tranh của Liên minh Châu Âu trong bối

cảnh phát triển mới, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội 2010.

19. Quách Thị Hương Giang, Chế tài đối với hành vi cạnh tranh không lành

mạnh theo pháp luật Việt Nam, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Khoa Luật Đại

học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội năm 2011.

20. Nguyễn Kiều Giang, “Cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực ngân

hàng – Nhìn từ góc độ pháp lý”, Tạp chí Luật học, số 12/2017.

21. Viên Thế Giang, Quảng cáo nhằm mục đích cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động ngân hàng ở Việt Nam hiện nay, Tạp chí Nhà nước và pháp

luật, số 2/2013, tr.73 – tr.79.

22. Viên Thế Giang, Pháp luật về chống cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt

động ngân hàng của các ngân hàng thương mại ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ

ngành Luật học, Hà Nội năm 2014

23. Đỗ Thị Bích Hồng, Một vài nhận định về xu hướng phát triển ngân hàng

trong năm 2012, Viện Chiến lược Ngân hàng trên website: sbv.gov.vn, truy

cập năm 2012.

24. Phan Huy Hồng, Quảng cáo so sánh trong Luật cạnh tranh – Một nghiên

cứu so sánh luật, Tạp chí nhà nước và pháp luật, số 7 (2007).

25. Đặng Vũ Huân, Pháp luật về kiểm soát độ quyền và chống cạnh tranh không

lành mạnh ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà

Nội năm 2002.

26. Đặng Vũ Huân, Pháp luật về kiểm soát độc quyền và chống cạnh tranh

không lành mạnh ở Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2004.

27. Nguyễn Hữu Huyên, Luật cạnh tranh của Pháp và Liên minh Châu Âu, NXB

Tư pháp, Hà Nội 2004.

29. Philip Kotler, Maketting căn bản, Nxb Thống kê, Hà Nội 1998.

28. Bùi Nguyên Khánh, Chức năng của luật tư trong việc bảo vệ trật tự cạnh

tranh từ góc độ nghiên cứu so sánh giữa pháp luật cạnh tranh không lành

mạnh của Việt Nam và Cộng Hoà Liên Bang Đức, Tạp chí Nhà nước và pháp

luật, số 10/2007, tr 46 - tr.50.

30. Đinh Thị Mỹ Loan, Quảng cáo dưới góc độ cạnh tranh, Nxb Lao động xã

hội, Hà Nội 2008.

31. Phạm Văn Lợi & Nguyễn Văn Cương, Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về

hành vi cạnh tranh không lành mạnh, Tạp chí Nghề luật, số 2/2006.

32. Phạm Văn Lợi, Lê Thị Hoàng Oanh, Nguyễn Văn Cương, Hoàng Thế Anh,

Vũ Thị Hiệp, Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh ở Việt Nam –

Những vấn đề lý luận và thực tiễn, Hà Nội 2004, tr.4.

33. Nguyễn Xuân Lưỡng, Pháp luật cạnh tranh trong lĩnh vực kinh doanh dịch

vụ điện thoại di động ở Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Học viện Khoa

học xã hội, Hà Nội 2012.

34. Michael E.Porter, Chiến lược cạnh tranh, Nxb Trẻ, Hà Nội 2012.

35. Michael E.Porter, Lợi thế cạnh tranh, Nxb Trẻ, Hà Nội 2012.

36. Phạm Duy Nghĩa, Pháp luật cạnh tranh ở Việt Nam - Nhu cầu, khả năng và

một vài kiến nghị, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 2001.

37. Phạm Duy Nghĩa, Cạnh tranh và xây dựng pháp luật cạnh tranh ở Việt Nam

hiện nay, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 2001, tr.185.

38. Tăng Văn Nghĩa, Giáo trình Luật cạnh tranh, Nxb Giáo dục, Hà Nội 2009.

39. Phùng Bích Ngọc, Quảng cáo nhằm CTKLM theo luật cạnh tranh năm 2004,

Tạp chí Nhà nước và Pháp luật số 6/2013, tr.54 - tr.60.

40. NHNN Việt Nam, Công văn số 9577/NHNN-CSTT ngày 09/12/2010 về việc

lãi suất huy động VNĐ, Hà Nội 2010.

41. NHNN Việt Nam, Chỉ thị số 02/CT-NHNN ngày 07/9/2011 về việc chấn

chỉnh việc thực hiện quy định về mức lãi suất huy động bằng đồng Việt Nam

và bằng đô la Mỹ của các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, Hà Nội

2011.

42. NHNN Việt Nam, Công văn số 8839/NHNN-TTGSNH1 ngày 14/11/2011

về việc xử lý vi phạm vượt trần lãi suất tại Ngân hàng Phát triển Nhà

TP.HCM (HDBank), Hà Nội 2011.

43. Lê Hoàng Oanh, Bình luận khoa học Luật cạnh tranh, Nxb Chính trị Quốc

gia, Hà Nội 2005.

44. Nguyễn Như Phát và Bùi Nguyên Khánh, Tiến tới xây dựng pháp luật về

cạnh tranh trong điều kiện chuyển sang nền kinh tế thị trường ở Việt Nam,

Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 2001.

45. Nguyễn Như Phát, Trần Đình Hảo, Cạnh tranh và xây dựng pháp luật cạnh

tranh hiện nay ở Việt Nam, NXB Công an nhân dân, Hà Nội 2001.

46. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Luật các TCTD, Hà Nội 1997.

47. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Bộ luật Hình sự, Hà Nội 1999.

48. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Luật Cạnh tranh, Hà Nội 2004.

49. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Bộ luật Dân sự, Hà Nội 2005.

50. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Luật Sở hữu trí tuệ, Hà Nội 2005.

51. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Luật các TCTD, Hà Nội 2010.

52. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Luật Quảng cáo, Hà Nội 2012.

53. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Hà Nội

2012.

54. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Bộ luật Hình sự sửa đổi (được Quốc hội

thông qua ngày 27/11/2015, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2015), Hà

Nội 2015.

55. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Luật Các Tổ chức tín dụng sửa đổi, bổ

sung, Hà Nội 2017.

56. Quốc hội nước CHXH Việt Nam, Luật Cạnh tranh, Hà Nội 2018.

57. Nguyễn Ngọc Sơn, Quyền tự do kinh doanh và bảo vệ cạnh tranh lành

mạnh” Tạp chí nghiên cứu lập pháp, Hà Nội 2012.

58. Nguyễn Trọng Tài, Cạnh tranh của các ngân hàng thương mại - nhìn từ góc

độ lý luận và thực tiễn ở Việt Nam, Tạp chí Ngân hàng, Hà Nội 2008.

59. Nguyễn Trọng Tài, Nguyên nhân và những hệ quả của tình trạng cạnh tranh

không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu

châu Âu, Hà Nội 2012.

60. Lê Anh Tuấn, Hành vi chỉ dẫn gây nhầm lẫn: Điều chỉnh theo pháp luật

cạnh tranh hiện hành, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, Hà Nội 2007.

61. Nguyễn Văn Tuyến, Áp dụng Luật cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ ngân

hàng, Tạp chí Luật học, Hà Nội 2006, tr.51-56.

62. Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 112/2006/QĐ-TTg ngày 24/05/2006 về

việc phê duyệt đề án phát triển ngành ngân hàng đến năm 2010 và định

hướng đến năm 2020, Hà Nội 2006.

63. Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 35/2014/QĐ-TTg ngày 12/6/2014 quy

định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cơ quan Thanh

tra, giám sát ngân hàng trực thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Hà Nội

2014.

64. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật Cạnh tranh, NXB Công an

nhân dân, Hà Nội 2011.

65. Viện Khoa học pháp lý Bộ Tư pháp, Từ điển Luật học, NXB Tư pháp và Nxb

Từ điển bách khoa, Hà Nội 2006.

66. Viện Ngôn ngữ học, Từ điển tiếng Việt, Nxb Chính trị, Hà Nội 1998.

67. Viện Nhà nước và Pháp luật, Cạnh tranh và xây dựng pháp luật cạnh tranh ở

Việt Nam hiện nay, NXB Công an nhân dân, Hà Nội 2000.

Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Chủ đề:

Luật cạnh tranh

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁP LUẬT VỀ HÀNH VI QUẢNG CÁO NHẰM CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

NGUYỄN MINH THẮNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Pháp luật về hành vi quảng cáo nhằm cạnh tranh không lành mạnh

trong hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Ngành: Luật kinh tế

Tài liệu liên quan

Bài giảng Luật kinh tế: Chương 5 - Pháp luật về cạnh tranh

Bài giảng Luật cạnh tranh và luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng - Bài 8: Xử lý hành vi vi phạm pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh

Bài giảng Luật cạnh tranh và luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng - Bài 5: Những vấn đề chung về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Bài giảng Luật cạnh tranh và luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng - Bài 4: Bộ máy thực thi Luật cạnh tranh, tố tụng cạnh tranh và xử lý vi phạm pháp luật cạnh tranh

Bài giảng Luật cạnh tranh và luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng - Bài 2: Pháp luật về hành vi hạn chế cạnh tranh.

Bài giảng Luật cạnh tranh và luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng - Bài 1: Những vấn đề chung về cạnh tranh và pháp luật cạnh tranh

Khóa luận tốt nghiệp Luật học: Pháp luật về cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động khuyến mại

Khóa luận tốt nghiệp Luật kinh doanh: Pháp luật về chống cạnh tranh không lành mạnh

Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật Việt Nam về hành vi cạnh tranh không lành mạnh - thực tiễn áp dụng

Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về chống cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Tài liêu mới

Bài giảng Luật giao dịch điện tử: Chương 3 - Các vấn đề pháp lý của hợp đồng thương mại điện tử

Bài giảng Luật giao dịch điện tử: Chương 2 - Giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu điện tử

Bài giảng Luật giao dịch điện tử: Chương 1 - Mục tiêu và phương pháp luận của Pháp luật thương mại điện tử

Tài liệu Kế hoạch truyền thông chính sách hóa đơn điện tử cho Cục Thuế Hà Nội

Giải pháp nâng cao hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật về quyền sở hữu công nghiệp cho doanh nghiệp tại thành phố Huế

Hướng hoàn thiện pháp luật điều chỉnh hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo

Sổ tay Tìm hiểu một số chính sách ưu đãi cho người nghèo, người dân sinh sống tại các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn

Tài liệu ôn thi chứng chỉ Kiểm toán và Kế toán viên - Chuyên đề 1: Pháp luật về kinh tế và luật doanh nghiệp

Bài giảng Pháp luật về chủ thể kinh doanh: Chương 8 - Những vấn đề chung về phá sản và pháp luật về phá sản

Bài giảng Pháp luật về chủ thể kinh doanh: Chương 2 - Doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh

Câu hỏi ôn thi Luật Ngân hàng

Câu hỏi ôn tập môn Thương mại I (Luật học - Luật Kinh doanh)

“Trọng tài” trong smart contract và cơ chế công nhận và cho thi hành theo Công ước New York 1958

Luật số: 48/2024/QH15

Luật số: 61/2024/QH15

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube

TikTok