Một số yếu tố liên quan đến nhiễm giun truyền qua đất ở học sinh tiểu học tại hai xã nông thôn tỉnh Khánh Hòa năm 2012

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2014<br /> MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN NHIỄM GIUN<br /> TRUYỀN QUA ĐẤT Ở HỌC SINH TIỂU HỌC<br /> TẠI HAI XÃ NÔNG THÔN TỈNH KHÁNH HÕA NĂM 2012<br /> Lê Hữu Thọ*<br /> TÓM TẮT<br /> Để xác định tỷ lệ nhiễm và tìm ra một số yếu tố liên quan đến nhiễm giun truyền qua đất ở<br /> học sinh ở 2 xã nông thôn tỉnh Khánh Hòa, một nghiên cứu mô tả cắt ngang được tiến hành<br /> từ tháng 8 - 2011 đến 8 - 2012 với 418 học sinh tiểu học từ lớp 3 đến lớp 5, tuổi từ 9 - 11 tại<br /> 2 trường tiểu học xã Ninh Quang và Ninh Đông, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa. Sử dụng<br /> phương pháp xét nghiệm phân Kato Katz và phương pháp phỏng vấn trực tiếp đối tượng<br /> nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhiễm giun chung 23,7%; nhiễm giun đũa 15,1%;<br /> giun móc 12,9%; không có nhiễm giun tóc; không có sự khác biệt về tỷ lệ nhiễm giun giữa học<br /> sinh nam và nữ. Nhóm học sinh không hiểu biết về nguyên nhân lây nhiễm giun và các biện<br /> pháp phòng chống có nguy cơ nhiễm cao hơn 2,41 và 1,73 lần so với nhóm hiểu biết. Các yếu<br /> tố làm tăng nguy cơ nhiễm giun là không rửa tay sau khi chơi trên đất (21,26 lần), không tẩy<br /> giun trong vòng 6 tháng (7,05 lần), đi chân đất (2,47 lần), uống nước lã (2,3 lần), không đại tiện<br /> vào hố xí (2,15 lần). Các yếu tố không liên quan là rửa tay sau khi vệ sinh và rửa tay trước khi ăn.<br /> * Từ khóa: Nhiễm giun truyền qua đất; Yếu tố liên quan; Học sinh tiểu học.<br /> <br /> RISK FACTORS OF SOIL-TRANSMITTED HELMINTHES INFECTIONS AMONG<br /> PRIMARY SCHOOLCHILDREN IN<br /> TWO RURAL COMMUNES OF KHANHHOA PROVINCE in 2012<br /> summary<br /> In order to determine the prevalence rate and find some risk factors related to soil-transmitted<br /> helminthes (STH) infections among schoolchildren in two rural communes in Khanhoa province,<br /> a cross-sectional study was conducted from August, 2011 to May, 2012 to 418 schoolchildren<br /> who were from grades 3 through 5, from 9 to 11 years old of the two primary school of Ninhquang<br /> and Ninhdong (Ninhhoa town, Khanhhoa province). Stool samples were microscopically examined<br /> using Kato-Katz and direct interviewing research subjects. The study results showed that STH<br /> infection prevalence rate was 23.7%, 15.1% infected with Ascaris lumbricoides, 12.9% infected<br /> with hookworm and no case trichuris infection. The rate of infection did not differ between male<br /> and female schoolchildren. Schoolchildren group have not known STH infection cause and<br /> overall STH infection prevention measures have a higher risk of 2.41 and 1.73 times respectively<br /> compare to the understanding group. The factors increased the risk of STH infection were to<br /> wash hands after playing on land (21.26 times), no worming within 6 months (7.05 times), barefoot<br /> (2.47 times), drinking water (2.3 times), not defecating in toilets (2.15 times). The factors were<br /> not significantly different of washing hands after toilet and wash their hands before eating.<br /> * Key words: Soil-transmitted helminthes infections; Risk factors; Primary schoolchildren.<br /> * Sở Y tế Khánh Hòa<br /> Người phản hồi (Corresponding): Lª H÷u Thä (lehuutho3@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 10/01/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 24/01/2014<br /> Ngày bài báo được đăng: 31/03/2014<br /> <br /> 23<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2014<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Theo Tổ chức Y tế Thế giới, khoảng<br /> 1/4 dân số thế giới bị nhiễm giun, tuỳ<br /> từng vùng, từng khu vực mà tỷ lệ nhiễm<br /> có khác nhau, dao động từ 25 - 95% và<br /> phụ thuộc vào nhiều yếu tố: địa lý, khí<br /> hậu, tập quán vệ sinh, trình độ dân trí,<br /> điều kiện kinh tế [1]. Theo điều tra của<br /> Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng<br /> TW, 95% người Việt Nam mang mầm<br /> bệnh giun truyền qua đất, trong đó một<br /> người có thể nhiễm từ 1 - 3 loài giun [2].<br /> Ninh Hòa là một thị xã vùng nông thôn<br /> chuyên canh lúa, rau màu cung cấp cho<br /> nhân dân trong tỉnh Khánh Hòa. Việc tìm<br /> hiểu tình trạng nhiễm giun truyền qua đất<br /> ở người dân nói chung và trẻ em nói<br /> riêng là việc làm cần thiết trong sự nghiệp<br /> bảo vệ sức khỏe cho nhân dân. Để góp<br /> phần vào công tác phòng bệnh ký sinh<br /> trùng nói chung, giun sán nói riêng và<br /> công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho<br /> trẻ, chúng tôi tiến hành đề tài nhằm: Mô<br /> tả một số yếu tố liên quan đến nhiễm giun<br /> truyền qua đất ở học sinh tại hai xã nông<br /> thôn của tỉnh Khánh Hòa.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> Học sinh tiểu học từ lớp 3 đến lớp 5,<br /> tuổi từ 9 - 11, cư ngụ ở địa phương > 1 năm.<br /> - Địa điểm nghiên cứu: Trường Tiểu học<br /> xã Ninh Quang và Ninh Đông, thị xã Ninh<br /> Hòa, tỉnh Khánh Hòa.<br /> <br /> - Thời gian nghiên cứu: từ tháng 08 2011 đến 08 - 2012.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang.<br /> * Cỡ mẫu:<br /> Cỡ mẫu tối thiểu cho nghiên cứu mô tả<br /> được tính theo công thức:<br /> p(1-p)<br /> n = Z2(1-0/2)<br /> d2<br /> Trong đó:<br /> n: là số mẫu cần có; p: tỷ lệ ước tính,<br /> theo một nghiên cứu trước đó lấy p = 0,475<br /> [4]; d: là độ chính xác mong muốn (chọn<br /> d = 0,05) ; Z (1-α/2) = 1,96 = hệ số tin cậy,<br /> thay vào công thức ta có n = 383. Để tránh<br /> tình trạng thiếu hụt mẫu trong quá trình<br /> nghiên cứu nên thêm 5% bù trừ, vậy<br /> n = 402.<br /> * Các kỹ thuật sử dụng trong nghiên<br /> cứu:<br /> - Kỹ thuật xét nghiệm phân: phương<br /> pháp xét nghiệm Kato Katz.<br /> - Kỹ thuật điều tra KAP: sử dụng bộ<br /> câu hỏi đã soạn sẵn, hoàn chỉnh sau<br /> khi điều tra thí điểm để điều tra kiến<br /> thức, thái độ và thực hành của học sinh<br /> về phòng chống nhiễm giun truyền qua<br /> đất.<br /> * Xử lý và phân tích số liệu: bằng<br /> phương pháp thống kê trên phần mềm<br /> SPSS 16.0. Tính tỷ lệ phần trăm (%)<br /> và sử dụng phép kiểm định 2, tỷ suất<br /> chênh (OR).<br /> 25<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2014<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> Bảng 1: Tỷ lệ nhiễm giun đũa, tóc, móc/mỏ tại địa điểm nghiên cứu (n = 418).<br /> <br /> Số (+)<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> Số (+)<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> Số (+)<br /> <br /> 99<br /> <br /> 23,7<br /> <br /> 63<br /> <br /> 15,1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 54<br /> <br /> 12,9<br /> <br /> Nam: 238 (56,9%)<br /> <br /> 60<br /> <br /> 25,2 (1)<br /> <br /> 38<br /> <br /> 16,0 (1)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 33<br /> <br /> 13,9 (1)<br /> <br /> Nữ: 180 (43,1%)<br /> <br /> 39<br /> <br /> 21,7(2)<br /> <br /> 25<br /> <br /> 13,9 (2)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 21<br /> <br /> 11,7 (2)<br /> <br /> 9 tuổi: 128 (30,6%)<br /> <br /> 31<br /> <br /> 24,2<br /> <br /> 20<br /> <br /> 15,6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 18<br /> <br /> 14,1<br /> <br /> 10 tuổi: 150 (35,9%)<br /> <br /> 39<br /> <br /> 26,0<br /> <br /> 27<br /> <br /> 18,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 19<br /> <br /> 12,7<br /> <br /> 11 tuổi: 140 (33,5%)<br /> <br /> 29<br /> <br /> 20,7<br /> <br /> 16<br /> <br /> 11,4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 17<br /> <br /> 12,1<br /> <br /> Tình trạng nhiễm<br /> Giới<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> p1-2<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ % Số (+)<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ nhiễm giun chung là 23,7%, trong đó, cao nhất là nhiễm giun đũa (15,1%),<br /> nhiễm giun móc (12,9%), đặc biệt không có nhiễm giun tóc. Tỷ lệ nhiễm giun ở học<br /> sinh nam (25,2%) và nữ (21,7%) khác biệt không có ý nghĩa thống kê.<br /> Bảng 2: Ảnh hưởng của yếu tố kiến thức đến nhiễm giun truyền qua đất (n = 418).<br /> OR<br /> p<br /> (99)<br /> <br /> (319)<br /> <br /> (95% CI)<br /> <br /> Hiểu biết đầy đủ các nguyên nhân nhiễm giun<br /> Không biết<br /> <br /> 90 (25,9%)<br /> <br /> 257 (74,1%)<br /> <br /> Biết<br /> <br /> 9 (12,7%)<br /> <br /> 62 (87,3%)<br /> <br /> 2,41 (1,15 - 5.05)<br /> <br /> 0,025<br /> <br /> 1,73 (1,10-2,72)<br /> <br /> 0,0244<br /> <br /> Hiểu biết đầy đủ các biện pháp phòng chống<br /> Không biết<br /> <br /> 55 (29,1%)<br /> <br /> 134 (70,9%)<br /> <br /> Biết<br /> <br /> 44 (19,2%)<br /> <br /> 185 (80,8%)<br /> <br /> Nhóm học sinh không hiểu biết về nguyên nhân lây nhiễm giun và biện pháp phòng<br /> chống có nguy cơ nhiễm cao hơn 2,41 và 1,73 lần so với nhóm hiểu biết (p < 0,05).<br /> 26<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2014<br /> Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Nguyễn Thị Mỹ Liên ở huyện Bình Chánh,<br /> Thành phố Hồ Chí Minh [3], chứng tỏ sự hiểu biết đã dẫn đến ý thức phòng và chống<br /> bệnh giun truyền qua đất, làm giảm nguy cơ nhiễm giun.<br /> Bảng 3: Ảnh hưởng của yếu tố thực hành phòng chống đến nhiễm giun truyền<br /> qua đất (n = 418).<br /> OR<br /> (99)<br /> <br /> (319)<br /> <br /> (95% CI)<br /> <br /> p<br /> <br /> Đi chân đất<br /> Có<br /> <br /> 46 (35,7%)<br /> <br /> 83 (64,3%)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 53 (18,3%)<br /> <br /> 236 (81,7%)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 87 (26,1%)<br /> <br /> 246 (81,7%)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 12 (14,1%)<br /> <br /> 73 (85,9%)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 60 (31,9%)<br /> <br /> 128 (68,1%)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 39 (17,0%)<br /> <br /> 191 (83,0%)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 22 (31,0%)<br /> <br /> 49 (69,0%)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 77 (22,2%)<br /> <br /> 270 (77,8%)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 11 (18,3%)<br /> <br /> 49 (81,7%)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 88 (24,6%)<br /> <br /> 270 (75,4%)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 71 (67,7%)<br /> <br /> 34 (33,3%)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 28 (9,0%)<br /> <br /> 285 (91,0%)<br /> <br /> 2,47 (1,55-3,94)<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> 2,15 (1,11-4,15)<br /> <br /> 0,0292<br /> <br /> 2,30 (1,45-3,64)<br /> <br /> 0,0005<br /> <br /> 1,57 (0,90 - 2,76)<br /> <br /> 0,1512<br /> <br /> 0,69 (0,34 - 1,38)<br /> <br /> 0,3738<br /> <br /> 21,26 (12,10 -37,35)<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> 7,05 (2,77 - 17,92)<br /> <br /> 0,0001<br /> <br /> Đại tiện vào hố xí<br /> <br /> Uống nước lã<br /> <br /> Rửa tay trước khi ăn<br /> <br /> Rửa tay sau khi vệ sinh<br /> <br /> Rửa tay sau khi chơi trên đất<br /> <br /> Uống thuốc tẩy giun 6 tháng qua<br /> Không<br /> Có<br /> <br /> 94 (28,8%)<br /> <br /> 232 (71,2%)<br /> <br /> 5 (5,4%)<br /> <br /> 87 (94,6%)<br /> <br /> Các yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm giun là đi chân đất (2,47 lần so với nhóm học<br /> sinh không có thói quen đi chân đất), không đại tiện vào hố xí có nguy cơ nhiễm bệnh<br /> giun cao gấp 2,15 lần so với nhóm đại tiện vào hố xí. Nhóm học sinh có thói quen uống<br /> 27<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2014<br /> nước lã có nguy cơ nhiễm giun cao gấp 2,3 lần so với nhóm học sinh không uống<br /> nước lã. Nhóm không rửa tay sau khi chơi trên đất có nguy cơ nhiễm cao hơn 21,26<br /> lần so với nhóm có rửa tay sau khi chơi trên đất. Nhóm học sinh không tẩy. Khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê (p = 0,0001). Các yếu tố không liên quan là rửa tay sau khi vệ sinh<br /> và rửa tay trước khi ăn.<br /> Kết quả của chúng tôi phù hợp với nghiên<br /> cứu của một số tác giả khác. Nghiên cứu<br /> của Trần Duy Thuần cho thấy đi chân đất<br /> thường xuyên làm tăng khả năng nhiễm<br /> giun móc 2,27 lần [5]. Nghiên cứu của<br /> Albea tại Ethiopia cũng cho thấy có sự<br /> liên quan giữa không mang giày dép<br /> ở học sinh tiểu học nông thôn với nhiễm<br /> giun truyền qua đất OR = 2,5 (95% CI:<br /> 1,5 - 4,1) [6].<br /> Nhóm học sinh uống nước lã có nguy<br /> cơ nhiễm giun cao gấp 2,3 lần so với nhóm<br /> học sinh không uống nước lã (p < 0,05).<br /> Kết quả này cũng phù hợp với nghiên<br /> cứu của Trần Duy Thuần [5].<br /> Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu cho<br /> thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê giữa nhóm không rửa tay và<br /> nhóm có rửa tay trước khi ăn (p = 0,1512)<br /> và sau khi đi vệ sinh (p = 0,3738), không<br /> phù hợp với nghiên cứu của Trần Duy<br /> Thuần [5] (có sự liên quan giữa không<br /> rửa tay trước khi ăn với tỷ lệ nhiễm giun<br /> truyền qua đất [OR = 0,26; p < 0,05]) và<br /> nghiên cứu của Sherkhonov tại Tajikistan<br /> [8] (có sự liên quan việc không rửa tay<br /> sau khi đi vệ sinh đến việc nhiễm giun<br /> truyền qua đất [OR = 0,78; p = 0,047]).<br /> Sự không phù hợp này khiến chúng ta<br /> cần quan tâm đến việc rửa tay đúng cách<br /> hay không, nếu nhóm học sinh có thói quen<br /> rửa tay không đúng cách, tỷ lệ nhiễm sẽ<br /> <br /> không khác biệt như nhóm học sinh có<br /> thói quen không rửa tay trước khi ăn và<br /> sau khi đi vệ sinh.<br /> Nhóm học sinh không có thói quen tẩy<br /> giun trong 6 tháng qua có nguy cơ nhiễm<br /> giun 7,05 lần so với nhóm học sinh có<br /> thói quen tẩy giun trong 6 tháng qua<br /> (p = 0,0001). Kết quả này phù hợp với<br /> nghiên cứu của Gyorkos TW và CS [7]:<br /> có sự khác biệt tình trạng nhiễm giữa<br /> nhóm can thiệp có tẩy giun và nhóm<br /> chứng không tẩy giun (aOR = 18,4; 95%<br /> CI: 12,7 - 26,6), nhóm học sinh tiểu học<br /> không tẩy giun có nguy cơ nhiễm giun<br /> 18,4 lần so với nhóm học sinh có tẩy giun.<br /> KẾT LUẬN<br /> Qua nghiên cứu 418 học sinh lớp 3<br /> đến lớp 5 tại hai trường tiểu học xã Ninh<br /> Quang và Ninh Đông, thị xã Ninh Hòa,<br /> tỉnh Khánh Hòa, chúng tôi rút ra một số<br /> nhận xét sau:<br /> - Tỷ lệ nhiễm giun chung 23,7%; nhiễm<br /> giun đũa 15,1%; giun móc 12,9%; không<br /> có nhiễm giun tóc.<br /> - Tỷ lệ nhiễm giun không khác biệt<br /> giữa học sinh nam và nữ.<br /> - Nhóm học sinh không hiểu biết về<br /> nguyên nhân lây nhiễm giun và các biện<br /> 28<br /> <br />