Nghiên cứu đặc điểm chỉ số tương hợp thất trái - động mạch ở bệnh nhân bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

60
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm khảo sát chỉ số tương hợp thất trái - động mạch và các thành phần của chỉ số này: độ đàn hồi động mạch (arterial elastance: Ea), độ đàn hồi thất trái cuối tâm thu (End systolic elastance: Ees) ở bệnh nhân (BN) bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính (BTTMCBMT).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu đặc điểm chỉ số tương hợp thất trái - động mạch ở bệnh nhân bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2017 NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM CHỈ SỐ TƯƠNG HỢP THẤT TRÁI ĐỘNG MẠCH Ở BỆNH NHÂN BỆNH TIM THIẾU MÁU CỤC BỘ MẠN TÍNH Nguy n Th Thanh H i*; L ơng Công Th c* TÓM TẮT Mục tiêu: khảo sát chỉ số tương hợp thất trái - động mạch (Ventricular arterial coupling: VAC) và các thành phần của chỉ số này: độ đàn hồi động mạch (arterial elastance: Ea), độ đàn hồi thất trái cuối tâm thu (End systolic elastance: Ees) ở bệnh nhân (BN) bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính (BTTMCBMT). Đối tượng và phương pháp: 70 BN được chẩn đoán BTTMCBMT và 35 người bình thường tham gia nghiên cứu. Tính chỉ số VAC và các thành phần bằng phương pháp siêu âm tim. Kết quả và kết luận: giá trị trung bình của Ea, Ees ở nhóm nghiên cứu lần lượt là 3,44 ± 1,34 mmmHg/ml và 5,71 ± 2,74 mmHg/ml, chỉ số VAC 0,67 ± 0,27. Ở BN bị BTTMCBMT, Ea, VAC tăng có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (p < 0,05). Chỉ số Ees và VAC có mối liên quan với tình trạng suy tim, rối loạn vận động vùng trên siêu âm tim, vị trí động mạch vành bị tổn thương. Chỉ số Ees có mối tương quan nghịch với Dd, Ds. Chỉ số VAC có mối tương quan thuận với Dd, Ds và BNP. * Từ khóa: Bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính; Tương hợp thất trái-động mạch; Độ đàn hồi động mạch; Độ đàn hồi thất trái cuối tâm thu. Investigation of Ventricular Arterial Coupling Characteristics by Echocardiography in Patients with Chronic Ischemic Heart Disease Summary Objectives: To investigate ventricular arterial coupling (VAC) and its components: arterial elastance (Ea) and left ventricular end systolic elastance (Ees) in patients with ischemic heart disease. Subjects and methods: 70 patients with ischemic heart diseases and 35 healthy idividuals were enrolled. VAC were calculated by using echocardiography in all patients. Results and conclusions: The means of Ea, Ees and VAC were 3.44 ± 1.34 mmmHg/mL, 5.71± 2.74 mmmHg/mL and 0.89 ± 0.18, respectively. The Ea, VAC increased significantly in patients with chronic ischemic heart disease compared to the control group (p < 0.05). Ees and VAC were associated with the presence of heart failure and regional dyskinesia in patients with chronic ischemic heart disease. Ees was negatively correlated with Dd and Ds while VAC was positively correlated with Dd and Ds and BNP. * Key words: Chronic ischemic heart disease; Ventricular arterial coupling; Arterial elastance; Left ventricular end systolic elastance. * Bệnh viện Quân y 103 Ng i ph n h i (Corresponding): L ơng Công Th c (lcthuc@gmail.com) Ngày nh n bài: 26/09/2016; Ngày ph n bi n đánh giá bài báo: 14/12/2016 Ngày bài báo đ c đăng: 26/12/2016 65 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2017 ĐẶT VẤN ĐỀ Bệnh tim thiếu máu cục bộ là bệnh thường gặp ở các nước phát triển và có xu hướng gia tăng ở những nước đang phát triển [1]. Tương hợp tâm thất trái động mạch (ventricular - arterial coupling: VAC) hiện nay được xem là một chỉ số quan trọng đánh giá hoạt động của hệ tim mạch [8, 10]. Chỉ số này được xác định bằng tỷ lệ giữa độ đàn hồi của động mạch (Arterial elastance - Ea) và độ đàn hồi của thất trái cuối thì tâm thu (Left ventricular elastance - Elv hay Ees - end systolilc elastance). Tại Việt Nam, chưa có nhiều nghiên cứu về chỉ số VAC ở BN BTTMCBMT. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài này nhằm: - Khảo sát chỉ số VAC và các thành phần của chỉ số này ở BN BTTMCBMT. - Tìm hiểu mối liên quan giữa chỉ số VAC và các thành phần của nó với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở BN BTTMCBMT. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. 70 BN được chụp động mạch vành chẩn đoán là BTTMCBMT (theo khuyến cáo của Hội tim Mạch học Việt Nam, 2008) và 35 người bình thường không có bệnh tim mạch tham gia nghiên cứu từ tháng 08 - 2015 đến 04 - 2016. - Nhóm bệnh: loại trừ tình trạng bệnh nặng như: nhồi máu cơ tim, rối loạn nhịp nguy hiểm (rung thất, xoắn đỉnh, nhanh thất...), rung nhĩ, cuồng nhĩ, các bệnh nội khoa nặng (nhiễm trùng nặng, suy gan, suy thận, bệnh phổi mạn tính…). 66 - Nhóm người bình thường: loại trừ đối tượng có bệnh tim (bệnh van tim, bệnh cơ tim, bệnh tim thiếu máu cục bộ), tăng huyết áp, bệnh mạch máu não, bệnh động mạch ngoại vi, bệnh động mạch phổi, huyết khối tĩnh mạch sâu, đái tháo đường, bệnh phổi mạn tính, bất thường về chức năng gan hoặc thận, béo phì (BMI > 25). 2. Phương pháp nghiên cứu. - Theo phương pháp mô tả cắt ngang, có đối chứng. Đối tượng được khám lâm sàng phát hiện triệu chứng cơ năng, thực thể, làm xét nghiệm cận lâm sàng thường quy, điện tim, siêu âm tim (nhóm bệnh được chụp động mạch vành) để loại trừ bệnh tim mạch và các bệnh lý kể trên. - Đánh giá các chỉ số: Ees, Ea và VAC theo phương pháp đơn nhịp sửa đổi của Chen và CS: VAC = Ea/Ees [5]. Cụ thể: Ees tính theo công thức: Ees(sb) = (Pd (End(est) × Ps × 0,9))/End(est) × SV). End(est) = 0,0275 - 0,165 × EF + 0,3656 × (Pd/Ps × 0,9) + 0,515 × End(avg). End(avg) tính theo công thức: End(avg) = 0,35695 - 7,2266 × tNd + 74,249 × tNd2 - 307,39 × tNd3 + 684,54 × tNd4 - 856,92 × tNd5+ 571,95 × tNd6 - 159,1 × tNd7. Trong đó, xác định giá trị tNd tỷ lệ giữa thời gian tiền tống máu (từ đỉnh sóng P trên điện tim đến thời điểm bắt đầu tống máu) và tổng thời gian tống máu (từ đỉnh sóng P trên điện tim đến thời điểm kết thúc tống máu), với thời điểm bắt đầu và kết thúc tống máu được xác định trên phổ Doppler của động mạch chủ. Ea tính theo công thức: Ea = Pes/SV. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2017 Với Pes: áp lực động mạch chủ cuối tâm thu ước tính bằng công thức Pes = Ps x 0,9, trong đó Ps là huyết áp động mạch đo ở cánh tay. SV là thể tích nhát bóp của thất trái, đo bằng phương pháp siêu âm tim. - Xử lý số liệu: số liệu được trình bày dưới dạng số trung bình ± độ lệch chuẩn hoặc tỷ lệ phần trăm. Giá trị p < 0,05 được coi có ý nghĩa thống kê. Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 20.0 và Excel 2013. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Bảng 1: Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu. Nhóm BTTMCBMT (n = 70) Nhóm đối chứng (n = 35) p 67,69 ± 10,11 58,94 ± 35,15 > 0,05 Nam 54 (77,1%) 21 (60%) > 0,05 Nữ 16 (22,9%) 14 (40%) > 0,05 Đặc điểm Tuổi Giới Tuổi trung bình của nhóm nghiên cứu 67,69 ± 10,11, BN nam chiếm 77,14%. Không có sự khác biệt về tuổi và giới giữa nhóm nghiên cứu và nhóm đối chứng. Bảng 2: Đặc điểm chức năng tâm trương của nhóm nghiên cứu. Nhóm BTTMCBMT (n = 70) Nhóm đối chứng (n = 35) p E/A 0,88 ± 0,83 1,06 ± 0,23 > 0,05 DT 149,66 ± 46,62 154,26 ± 52,78 > 0,05 E’ 6,04 ± 1,64 7,38 ± 1,72 < 0,05 12,60 ± 9,22 9,29 ± 2,27 < 0,05 Đặc điểm E/E ’ Trên siêu âm Doppler cơ tim ở BN BTTMCBMT, chỉ số E ’giảm hơn so với nhóm đối chứng có ý nghĩa thống kê (p < 0,05), đồng thời tỷ lệ E/E’ tăng hơn nhóm đối chứng có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Bảng 3: Đặc điểm các chỉ số Ea, Ees, VAC của nhóm nghiên cứu. Nhóm BTTMCBMT (n = 70) Nhóm đối chứng (n = 35) p Ea 3,44 ± 1,34 2,44 ± 0,65 < 0,05 Ees 5,71 ± 2,74; 4,81 ± 1,60 > 0,05 VAC 0,67 ± 0,27 0,54 ± 0,17 < 0,05 Đặc điểm Ở BN BTTMCBMT, Ea tăng có ý nghĩ thống kê so với nhóm đối chứng (3,44 ± 1,34 so với 2,44 ± 0,56; p < 0,05). Chỉ số VAC ở BN BTTMCBMT (0,67 ± 0,27) tăng có ý nghĩa thống kê so với nhóm đối chứng (p < 0,05). Chưa thấy sự khác biệt về Ees giữa 2 nhóm. 67 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2017 Bảng 4: Liên quan giữa các chỉ số Ea, Ees, VAC với đặc điểm suy tim của nhóm nghiên cứu. Chỉ số Suy tim (n = 21) Không suy tim (n = 49) p Ea 3,20 ± 1,14 3,54 ± 1,42 > 0,05 Ees 4,34 ± 1,77 6,29 ± 2,88 < 0,05 VAC 0,83 ± 0,39 0,59 ± 0,16 < 0,05 Ở nhóm BN BTTMCBMT có suy tim, Ees giảm rõ rệt so với nhóm BN không suy tim (p < 0,05), tỷ lệ Ea/Ees (VAC) tăng có ý nghĩa so với nhóm không suy tim (p < 0,05). Bảng 5: Mối tương quan giữa các chỉ số Ea, Ees, VAC với Dd, Ds của nhóm nghiên cứu. Chỉ số Phương trình r p y = -0,0465 x Dd + 5,691 0,29 < 0,05 y = -0,1619 x Dd + 13,546 0,5 < 0,05 VAC y = 0,0146 x Dd - 0,0405 0,4 < 0,05 Ea y = -0,0266 x Ds + 4,1452 0,28 < 0,05 y = -0,1459 x Ds + 10,51 0,54 < 0,05 y = 0,0179 x Ds + 0,0804 0,67 < 0,05 Ea Dd Ees Ds Ees VAC Bảng 6: Mối tương quan giữa các chỉ số Ea, Ees, VAC với nồng độ BNP của nhóm nghiên cứu. Chỉ số r b p Ea 0,03 3,4558 > 0,05 Ees 0,27 6,0057 < 0,05 VAC 0,53 0,6103 < 0,05 Có mối tương quan nghịch giữa Ees và mối tương quan thuận mức độ vừa VAC với nồng độ BNP máu ở BN BTTMCBMT. Bảng 7: Liên quan giữa các chỉ số Ea, Ees, VAC với rối loạn vận động vùng trên siêu âm. Chỉ tiêu Ea Ees VAC Không rối loạn vận động vùng (n = 46) 3,58 ± 1,36 6,45 ± 2,84 0,58 ± 0,15 Có rối loạn vận động vùng (n = 24) 3,15 ± 1,28 4,27 ± 1,87 0,81 ± 0,37 > 0,05 < 0,05 < 0,05 p Ở những BN BTTMCBMT có rối loạn vận động vùng trên siêu âm, Ees giảm và VAC tăng có ý nghĩa thống kê so với nhóm BN không rối loạn vận động vùng (p < 0,05). 68 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2017 BÀN LUẬN Sự tương hợp thất trái và hệ động mạch mang tính chất quyết định tới hoạt động của hệ tuần hoàn. Chỉ số VAC được tính bằng tỷ lệ giữa Ea và Fes và các thông số này có thể đo trên siêu âm tim. Tỷ số Ea/Ees cung cấp thông tin về hiệu quả và hoạt động cơ học của hệ thất trái động mạch [6]. Ở BN bị bệnh mạch vành, Ees thường giảm đồng thời Ea tăng do co mạch và nhịp tim nhanh dưới tác dụng của kích hoạt hormon thần kinh [8]. Người ta thấy tỷ lệ Ea/Ees > 1,0 ở BN nhồi máu cơ tim. Ở BN nhồi máu cơ tim diện rộng, tình trạng bệnh nặng, tỷ lệ này lại càng cao [2]. Kết quả nghiên cứu cho thấy, Ea tăng có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (3,44 ± 1,34 so với 2,44 ± 0,56; p < 0,05). Chỉ số VAC ở BN BTTMCBMT tăng có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (0,67 ± 0,27 so với 0,54 ± 0,17, p < 0,05). Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Almet và CS (2004). Tuy nhiên, chúng tôi chưa thấy sự khác biệt về Ees giữa 2 nhóm. Những nghiên cứu gần đây đã làm sáng tỏ tầm quan trọng của VAC trong quá trình gắng sức. BN suy tim với EF bảo tồn, trường hợp tăng Ea và Ees lúc nghỉ, biểu hiện một đáp ứng tăng huyết áp đáng kể và tăng áp lực tâm trương để duy trì gắng sức (Kwaguichi và CS, 2003). Theo Borlaug và CS (2006), BN suy tim có EF bảo tồn thì Ees tăng chỉ bằng 3/4 và giảm khả năng giảm trở kháng ngoại vi và tăng tần số tim trong suốt quá trình gắng sức so với nhóm tăng huyết áp với tăng kích thước thất trái [4]. Bonnie Ky và CS (2013) nghiên cứu trên 466 BN suy tim mạn tính có EF trung bình 27% thấy Ea tăng đáng kể (1,66) và Ees giảm rõ rệt (0,98) so với người bình thường [7], tỷ lệ Ea/Ees (VAC) gần 2,0 (trung bình 1,92), cao hơn gấp đôi giá trị quan sát ở người bình thường có độ tuổi tương tự (khoảng 0,62 - 0,69) [9]. Trong nghiên cứu của chúng tôi, BN BTTMCBMT có suy tim, Ees giảm rõ rệt so với nhóm BN không suy tim (4,34 ± 1,77 so với 6,29 ± 2,88; p < 0,05), chỉ số VAC tăng có ý nghĩa so với nhóm không suy tim (0,83 ± 0,39 so với 0,59 ± 0,16; p < 0,05). Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của các tác giả trên thế giới đã nêu trên. BNP là một dấu ấn sinh học của tim, có giá trị trong chẩn đoán, tiên lượng các bệnh lý tim mạch, đặc biệt là suy tim. Antonini-Canterin và CS nghiên cứu trên 41 BN có tiền sử nhồi máu cơ tim cấp cho thấy BNP tương quan có ý nghĩa thống kê với các chỉ số siêu âm chức năng tâm thu và tâm trương thất trái cũng như Ea/Ees theo phân loại của Hội Tim mạch Hoa Kỳ. VAC như một yếu tố độc lập với BNP trong phân tích đa yếu tố. Tỷ lệ Ea/Ees bộc lộ chính xác trong dự đoán tỷ lệ tử vong, về lâu dài có thể so sánh với BNP ở BN sau nhồi máu cơ tim. Từ đó đưa ra kết luận VAC là một chỉ số siêu âm liên quan độc lập với nồng độ BNP ở BN có tiền sử nhồi máu cơ tim trước đó, có vai trò đáng kể trong dự đoán lâu dài tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch [3]. Trong nghiên cứu này, chúng tôi thấy có mối tương quan nghịch giữa Ees và mối tương quan thuận mức độ vừa của VAC với nồng độ BNP máu ở BN BTTMCBMT. 69