Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng u lympho ác tính non-Hodgkin nguyên phát ngoài hạch tại Bệnh viện Quân y 103 giai đoạn 2008-2014

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

71
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này nghiên cứu hồi cứu 30 bệnh nhân (BN) u lympho ác tính non-Hodgkin (ULPNH) nguyên phát ngoài hạch tại Bệnh viện Quân y 103 giai đoạn 2008 - 2014. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng u lympho ác tính non-Hodgkin nguyên phát ngoài hạch tại Bệnh viện Quân y 103 giai đoạn 2008-2014

TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG U LYMPHO ÁC TÍNH NON-HODGKIN NGUYÊN PHÁT NGOÀI HẠCH TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 103 GIAI ĐOẠN 2008 - 2014 Nghiêm Thị Minh Châu* TÓM TẮT Nghiên cứu hồi cứu 30 bệnh nhân (BN) u lympho ác tính non-Hodgkin (ULPNH) nguyên phát ngoài hạch tại Bệnh viện Quân y 103 giai đoạn 2008 - 2014, tác giả rút ra một số kết luận: U lympho ác tính nguyên phát ngoài hạch chiếm 4,4% tổng số BN ULPNH và xuất hiện ở nhiều vị trí, cơ quan như: đường tiêu hóa: 56,67%, mắt: 13,33%, da: 10%. Tỷ lệ nam/nữ: 2,33/1. Độ tuổi trung bình: 45,5 ± 17,35. Sốt là triệu chứng gặp phổ biến và 63,33% BN có ít nhất 1 triệu chứng “B”. 30% BN tăng nồng độ LDH máu. 90% BN tổn thương tế bào B và 83,33% có grad trung bình. 76,67% có chỉ số IPI tốt tại thời điểm vào viện. * Từ khóa: U lympho ác tính non-Hodgkin ngoài hạch nguyên phát; Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng. RESEARCH on CLINICAL, SUBCLINICAL characteristics of PRIMARY EXTRANODAL NON-HODGKIN LYMPHOMA AT 103 HOSPITAL (2008 - 2014) Summary The descriptive-analytic study was carried out on 30 patients, who were diagnosed the primary extranodal non-Hodgkin lymphoma (PENHL) at 103 Hospital from 2008 to 2014, the results showed that: - PENHL accounted for 24.4% NHL and was distributed in many sites/organs such as gastro-intestinal tract (56.67%), eyes (13.33%) and derma (10.00%). The ratio of male/ female was 2.33/1. Mean age: 45.5 ± 17.35 years old. - Fever is the most common symptom and 63.33% of patients had at least 1 symptom "B" - 30% of patients increased blood levels of LDH. - 90% of patients had B cell damage and 83.33% had an average grad. - 76.67% had an IPI good index at the time of admission. * Key words: Primary extranodal non-Hodgkin lymphoma; Clinical and paraclinical characteristics. * Bệnh viện Quân y 103 Người phản hồi (Corresponding): Nghiêm Thị Minh Châu (chaunghiemminha7@gmail.com) 106 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 Ngày nhận bài: 25/07/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 18/09/2014 Ngày bài báo được đăng: 25/09/2014 ĐẶT VẤN ĐỀ * Tiêu chuẩn loại trừ: BN đến ở giai đoạn U lympho ác tính không Hodgkin là một lan tràn, không xác định được tổn thương ở người nguyên phát chắc chắn là tại hạch hay ngoài lớn. Bệnh có biểu hiện lâm sàng đa dạng và hạch; BN không hợp tác; BN không xếp loại có xu hướng lan tràn. Tổn thương cơ bản của được theo bảng phân loại của Working bệnh là tại hạch lympho, tuy nhiên có thể có Formulation (WF). trong 10 bệnh ung thư thường gặp tổn thương ngoài hạch phối hợp. U lympho ác 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. tính nguyên phát ngoài hạch là ULPNH có Theo dõi dọc kết hợp mô tả hồi cứu. hình ảnh tế bào lympho bệnh lý nguyên phát tại một vị trí/cơ quan ngoài hạch lympho, có thể có hoặc không kèm theo tổn thương hạch vùng giai đoạn IE; IIE [3]. Tỷ lệ ULPNH nguyên phát ngoài hạch gặp từ 20 - 40% tổng số ULPNH [1, 2]. Biểu hiện ban đầu của bệnh xuất hiện ở nhiều cơ quan khác nhau, tùy thuộc vị trí nguyên phát, do vậy, BN có thể đến khám ở các chuyên khoa khác trước khi được điều trị đặc hiệu đúng chuyên ngành. * Các tiêu chuẩn áp dụng trong nghiên cứu: bảng phân loại Working Formulation-WF. Trường hợp kết quả mô bệnh học chỉ mô tả hình ảnh mà không xếp loại, sẽ căn cứu vào hình ảnh mô tả để phiên sang bảng phân loại WF; chỉ số tiên lượng quốc tế đối với ULPNH: International Prognostic Index-IPI. * Xử lý số liệu: bằng phần mềm Epi.info 6.0. Để có kiến thức chung và định hướng chẩn đoán chính xác hơn đối với ULPNH nguyên KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ phát ngoài hạch, chúng tôi tiến hành đề tài BÀN LUẬN này nhằm: Xác định những đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của BN ULPNH nguyên phát ngoài hạch. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. BN được chẩn đoán xác định là ULPNH ngoài hạch điều trị tại Bệnh viện Quân y 103, không phân biệt tuổi, giới. * Tiêu chuẩn chọn: Tất cả BN ULPNH nguyên phát ngoài hạch 1. Đặc điểm về tuổi và giới của nhóm nghiên cứu. Nam: (30,00%); 21 BN (70,00%); tuổi trung được chẩn đoán xác định bằng giải phẫu bệnh lý hoặc hóa mô miễn dịch. 107 bình (X 9 BN ± SD): 45,5 ± 17,35. Trong nghiên cứu, nam chiếm tỷ lệ cao hơn nữ. Kết quả này phù hợp với một số nghiên cứu trong và ngoài nước [1, 2, 5]. 2. Tỷ lệ ULPNH nguyên phát ngoài hạch của nghiên cứu so với một số tác giả khác. Bảng 1: trong số những BN ULPNH điều trị tại Bệnh viện Quân y 103 từ 01 - 2008 đến 01 - 2014 nữ: T¸c gi¶ Krol A.D.G (2003) Tæng ULPNH nguyªn Tû lÖ ULPNH ph¸t ngoµi h¹ch (%) 1164 389 34 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 Gurney K.A (2002) 11.334 3356 31,4 Phổi 1 3,33 Lê Tấn Đạt, Phạm Xuân Dũng và CS (2005) 524 142 27,1 Xương 1 3,33 Vú 1 3,33 Chúng tôi (2014) 124 Tuyến ức 1 3,33 30 24,2 Tỷ lệ ULPNH nguyên phát ngoài hạch trong nghiên cứu này tương tự kết quả của Lê Tấn Đạt, Phạm Xuân Dũng và CS (2005) [2], tuy nhiên, tỷ lệ của chúng tôi thấp hơn của một số tác giả nước ngoài [4, 6, 7]. Điều này có thể do một số BN ULPNH của chúng tôi đến bệnh viện khi đã ở giai đoạn lan tràn, khó xác định tổn thương nguyên phát là tại hạch hay ngoài hạch, do vậy, những trường hợp này không được chọn vào mẫu nghiên cứu. Theo Asenberg A.C (1991) [4], Doll D.C (1999) [6], u lumpho ác tính nguyên phát ngoài hạch là ULPNH có hình ảnh tế bào lympho bệnh lý nguyên phát tại một vị trí/cơ quan ngoài hạch lympho, có thể có hoặc không kèm theo tổn thương hạch vùng - giai đoạn IE; IIE. Mặt khác, phân bố về mặt địa dư sống và chủng tộc, một số tác giả nước ngoài nhận thấy ULPNH thể mắt gặp nhiều hơn ở châu Phi và người da màu [8]. Như vậy, sự khác nhau này cũng có thể do chủng tộc. 3. Phân bố theo vị trí tổn thƣơng nguyên phát. Bảng 2: Do vị trí tổn thương nguyên phát rất đa dạng, BN có thể vào các khoa khác nhau trước khi được chuyển đến đúng chuyên khoa. Trong nghiên cứu này, 56,67% ULPNH nguyên phát ngoài hạch biểu hiện tại đường tiêu hóa, cao hơn một số tác giả đã công bố. Nghiên cứu của Sutclifee S.B, Gospodarwicz M.K (1998) là 24,3%, của Lê Tấn Đạt, Phạm Xuân Dũng và CS (2005) [2] là 14,1%, của Nguyễn Bá Đức và CS (1995) là 10%. Như vậy, các kết quả rất khác nhau. Tuy nhiên, những nghiên cứu trên đều tiến hành từ năm 2005 trở về trước, khi mà kỹ thuật nhuộm hóa mô miễn dịch ở nước ta chưa phổ biến, do vậy có thể một số trường hîp u ở dạ dày, ruột bị bỏ sót, không được chẩn đoán xác định là ULPNH. Tổn thương nguyên phát tại các vị trí khác trong nghiên cứu của chúng tôi chiếm tỷ lệ thấp, nhưng do mẫu nghiên cứu nµy còn ít, mỗi vị trí tổn thương chỉ gặp 1 trường hợp nên không bàn luận vấn đề này mà chỉ đưa ra số liệu để tham khảo. 4. Triệu chứng lâm sàng khi vào viện. Bảng 3: vÞ trÝ Sè Tû lÖ l-îng (%) Đường Dạ dày 6 20,00 tiêu hóa Ruột 9 30,00 Mạc treo 2 6,67 56,67% TriÖu chøng Sè Tû lÖ l-îng Triệu chứng “B” Sốt 19 63,33 Gày sút cân 11 36,67 Ra mồ hôi 12 40,00 Mắt 4 13,33 Có ít nhất 1 triệu chứng B 19 63,33 Da 3 10,00 Hạch vùng 8 26,67 Tinh hoàn 1 3,33 Triệu chứng khác tại cơ 30 100 Não 1 3,33 quan tổn thương (ngoài 108 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 triệu chứng có khối u) Triệu chứng lâm sàng của BN cũng đa dạng và phụ thuộc vào cơ quan tổn thương nguyên phát. 63,33% BN có ít nhất 1 triệu chứng “B” và triệu chứng gặp nhiều nhất là sốt. Sốt của bệnh hạch ác tính có đặc điểm riêng khác với triệu chứng sốt trong một số LDH có trong bào tương của hầu hết các mô. Hạch là tổ chức đứng thứ 5 trong số 10 cơ quan giàu LDH nhất cơ thể. Chỉ số LDH máu toàn phần và tỷ lệ isoenzym của LDH được dùng như một chỉ tiêu theo dõi tình trạng hoạt động của khối u liên quan với cơ quan tạo máu [10]. bệnh lý khác. Do vậy, nắm vững đặc điểm Trong nghiên cứu này, chúng tôi vẫn áp triệu chứng sốt có ý nghĩa trong định hướng dụng xếp loại giải phẫu bệnh theo công thức chẩn đoán ban đầu. Các triệu chứng gày sút thực hành của Mỹ (Working Formulation-WF), cân và ra mồ hôi gặp với tỷ lệ thấp hơn. Triệu do điều kiện xét nghiệm của bệnh viện. Cho chứng tại các cơ quan tổn thương nguyên đến nay, nhiều nghiên cứu trong và ngoài phát có thể là: rối loạn tiêu hóa, nhìn mờ, nước đã nhận thấy xếp loại WF còn nhiều hạn nhức hốc mắt, ngứa ngoài da… chế, nhất là đối với u lympho ác tính nguyên 5. Triệu chứng cận lâm sàng khi vào viện. Giảm huyết sắc tố: 4 BN (13,33%); LDH/máu tăng: 9 BN (30,00%). Trong nhóm nghiên cứu, 4 BN có biểu hiện thiếu máu mức độ nhẹ - trung bình, đều là BN có tổn thương nguyên phát tại đường tiêu hóa. Những BN này đi ngoài ra máu và thiếu máu là do hậu quả mất máu mạn tính, khảo sát tủy đồ của BN chưa thấy tình trạng lan tràn tủy xương. LDH/máu ë BN ULPNH là một trong những yếu tố tính điểm cho chỉ số tiên phát ngoài hạch. Một số thể bệnh của u lympho ác tính nguyên phát ngoài hạch chưa hoặc không thể xếp loại theo phân loại này. Hiện nay, bảng European phân - loại REAL American (Revised Lymphoma Classification) được sử dụng rộng rãi hơn do đã đề cập đến các thể MALT, thể tế bào T hoặc NK, là những thể thường chỉ có ở u lympho ác tính nguyên phát ngoài hạch, nhưng cách phân loại này chưa được áp dụng tại Bệnh viện Quân y 103 và nhiều bệnh viện khác do điều kiện xét nghiệm. lượng IPI. Chúng tôi thấy 30% BN có chỉ số 6. Phân bố theo phân độ mô học (WF). LDH/máu tăng tại thời điểm vào viện, các BN Bảng 4: đều giảm chỉ số LDH sau 3 - 6 chu kỳ điều trị. Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Lê Ph©n ®é m« häc Tấn Đạt và CS (2005) [2]: 47,5% BN u lympho (2003) nghiên cứu chỉ số này trên BN ULPNH Tû lÖ (%) WF1 ác tính nguyên phát ngoài hạch có tăng LDH/máu. Tuy vậy, Phạm Xuân Dũng và CS Sè l-îng Grad WF2 thấp WF3 người lớn thấy chỉ số LDH/máu tăng ở 65,1%. Grad WF4 3 10 WF5 3 10 WF6 16 53,00 trung 109 83,33 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 bình WF7 7 23,33 WF8 8 26,67 và WHO. Việc xác định týp tế bào rất cần (vừa) Grad thiết, vì nó liên quan đến phác đồ điều trị. Trong khi u lympho da nguyên phát tế bào B 26,67 WF9 điều trị như ULPNH nói chung, u lympho da WF10 nguyên phát tế bào T lựa chọn điều trị tương cao Tỷ lệ BN có grad trung bình chiếm cao nhất (83,33%). Kết quả của chúng tôi tương đương với nghiên cứu của Bệnh viện K Hà Nội giai đoạn 1983 - 1993, nhưng thấp hơn kết quả của Viện Ung thư Quốc gia Mỹ (1982). Điều này có thể do sự khác biệt về chủng tộc. 7. Phân bố theo loại tế bào và thể bệnh. ứng với giai đoạn theo NCI - Mỹ là: liệu pháp ánh sáng với tia cực tím A và/hoặc xạ trị chùm tia electron toàn bộ da kết hợp bôi mustart tại chỗ và/hoặc hóa trị toàn thân kết hợp… Trong nghiên cứu này, chưa có BN nµo điều trị liệu pháp ánh sáng với tia cực tím A và/hoặc xạ trị chùm tia electron toàn bộ da kết hợp bôi mustart tại chỗ. 8. Đánh giá tiên lƣợng thời điểm BN vào Bảng 5: viện (dựa trên chỉ số tiên lƣợng IPI). lo¹i tÕ bµo ThÓ bÖnh Tiên lượng tốt (điểm IPI 0 - 1): 23 BN Tế bào Tế bào Thể Thể (76,67%); tiên lượng trung bình (IPI 2 - 3): 7 B T lan tỏa nang BN (23,33%); tiên lượng xấu (IPI 4 - 5): 0 BN. Số lượng 27 3 28 2 Tỷ lệ (%) 90,00 10,00 93,33 6,67 Trong số 30 BN nghiên cứu, không BN nào có chỉ số tiên lượng (IPI) xấu, 76,67% tiên lượng tốt. Kết quả của chúng tôi tương tự Trong số các BN nghiên cứu, chúng tôi nghiên cứu của Lê Tấn Đạt và CS (2005) [2]. phát hiện 3 trường hợp thể tế bào T, đều là Như vậy, nếu lựa chọn phác đồ phù hợp, BN BN ULPNH nguyên phát ở da. Năm 2010, xét sẽ có cơ hội kéo dài thời gian sống toàn bộ và nghiệm hóa mô miễn dịch mới được chỉ định thời gian sống thêm bệnh không tiến triển. rộng rãi tại Bệnh viện Quân y 103. Do vậy, có KẾT LUẬN thể số BN có thể tế bào T, MALT hoặc tế bào NK bị bỏ sót trong những thời gian trước. Qua nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và cận Trước đây khi đề cập đến u lympho da lâm sàng bệnh ULPNH nguyên phát ngoài nguyên phát, người ta chỉ nói đến u lympho hạch tại Bệnh viện Quân y 103 giai đoạn 2008 da nguyên phát dạng tế bào T. Mặc dù hiện - 2014, chúng tôi rút ra kết luận: nay, lympho da nguyên phát dạng tế bào B đã - U lympho ác tính nguyên phát ngoài hạch được xác định, nhưng nó chiếm tỷ lệ thấp hơn chiếm 4,4% tổng số BN ULPNH. Nam chiếm nhiều so với dạng tế bào T. U lympho tỷ lệ cao hơn nữ. Độ tuổi trung bình: 45,5 ± ác tính nguyên phát ở da hiện được xếp loại theo 2 bảng phân loại: European Organization for Research and Treatment of Cancer (EORTC) 110 17,35 tuổi.