VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM
VIỆN CÔNG NGHỆ SINH HỌC
NGUYỄN THỊ THU HẰNG
NGHIÊN CỨU TẠO CHỦNG VIRUS TÁI TỔ HỢP
LÀM VACCINE PHÒNG CHỐNG CÚM A/H5N1
BẰNG KỸ THUẬT DI TRUYỀN NGƯỢC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC
HÀ NỘI, 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM
VIỆN CÔNG NGHỆ SINH HỌC
Nguyễn Thị Thu Hằng
NGHIÊN CỨU TẠO CHỦNG VIRUS TÁI TỔ HỢP LÀM
VACCINE PHÒNG CHỐNG CÚM A/H5N1 BẰNG KỸ THUẬT
DI TRUYỀN NGƯỢC
Chuyên ngành: Di truyền học
Mã số: 9 42 01 21
LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS. Nguyễn Trung Nam
Viện Công nghệ sinh học
2. PGS. TS. Chu Hoàng Hà
Viện Công nghệ sinh học
Hà Nội, 2019
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Luận án “Nghiên cứu tạo chủng virus tái tổ hợp làm vaccine phòng chống
cúm A/H5N1 bằng kỹ thuật di truyền ngƣợc” là công trình nghiên cứu của tôi và
một số kết quả cùng cộng tác với các cộng sự khác;
Các số liệu và kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận án là trung
thực, một phần đã đƣợc tác giả công bố trên các tạp chí khoa học chuyên ngành với
sự đồng ý và cho phép của các đồng tác giả;
Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của luận án.
Hà Nội, ngày tháng năm 2019
Tác giả
Nguyễn Thị Thu Hằng
ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn
Trung Nam và PGS.TS. Chu Hoàng Hà - những ngƣời thầy tận tình hƣớng dẫn,
động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo, các cán bộ Phòng Quản lý tổng
hợp, bộ phận Quản lý đào tạo Sau đại học của Viện Công nghệ sinh học, Viện Hàn
lâm Khoa học & Công nghệ Việt Nam đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi.
Với lòng tri ân và biết ơn, tôi xin cảm ơn Dr. Robert G. Webster, Dr.
Richard J. Webby (St. Jude Children's Research Hospital) đã cung cấp bộ plasmid
pHW2000. Luận án đƣợc thực hiện bằng kinh phí của đề tài cấp Nhà nƣớc “Nghiên
cứu tạo giống gốc để sản xuất vắc-xin cúm A/H5N1” 2016 - 2018 (Mã số
SPQG.05b.03).
Trong thời gian thực hiện đề tài, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của
ThS. Lê Hùng Chí, TS. Hoàng Thị Thu Hằng và tập thể cán bộ của Phòng Công
nghệ ADN ứng dụng, Phòng Công nghệ tế bào thực vật và PTN trọng điểm Công
nghệ gen, Viê
n Công nghệ Sinh học. Tôi xin chân thành cảm ơn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Ban Lãnh đạo Viện CNSH Lâm
nghiệp, các đồng nghiệp đang công tác tại Trƣờng Đại học Lâm nghiệp vì đã tạo
điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn vô hạn tới các thành viên trong đại gia
đình thân yêu của tôi. Nhờ những động viên, khích lệ, đồng hành và chia sẻ khó
khăn của những ngƣời thân trong gia đình mà tôi luôn có sự quyết tâm và nghị lực
cao trong quá trình nghiên cứu.
Hà Nội, ngày tháng năm 2019
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Thị Thu Hằng
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................... viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... xi
DANH MỤC HÌNH ẢNH, ĐỒ TH ..................................................................... xiii
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................. 5
1.1. Tổng quan về virus cúm A/H5N ................................................................. 5
1.1.1. Vị trí phân loại ............................................................................................... 5
1.1.2. Danh pháp ...................................................................................................... 6
1.1.3. Hình thái và cấu trúc ...................................................................................... 6
1.1.4. Chu trình nhân lên ........................................................................................ 13
1.1.5. Tiến hóa của virus ........................................................................................ 15
1.1.6. Độc lực của virus ......................................................................................... 18
1.2. Tình hình dịch bệnh và di truyền của các clade virus cúm A/H5N1 .... 19
1.2.1. Tình hình dịch cúm A/H5N1 độc lực cao .................................................... 19
1.2.2. Di truyền của các clade virus cúm A/H5N1 ................................................ 20
1.3. Vaccine phòng chống cúm A/H5N1 .......................................................... 23
1.3.1. Phân loại vaccine cúm A/H5N1 ................................................................... 23
1.3.2. Nguyên tắc phát triển chủng virus ứng viên vaccine cúm A/H5N1 ............ 25
1.3.3. Thành tựu trong nghiên cứu sản xuất vaccine cúm A/H5N1 ....................... 26
