Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu một số đặc tính sinh học và khả năng gây bệnh của virus dịch tả lợn Châu Phi tại miền Bắc Việt Nam

Dịch tả lợn châu Phi (DTLCP) là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với tỷ lệ tử vong cao ở cả lợn nhà và lợn rừng, gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành chăn nuôi. Tại Việt Nam, dịch bệnh bùng phát từ năm 2019 và nhanh chóng lan rộng khắp cả nước. Do tính chất dễ lây lan và thiếu vaccine hiệu quả, việc nghiên cứu sâu về đặc tính sinh học, sự biến đổi và khả năng gây bệnh của virus DTLCP, đặc biệt là chủng VNUA/HY-ASF1 gây dịch đầu tiên, là vô cùng cấp thiết. Nghiên cứu này nhằm cung cấp dữ liệu khoa học quan trọng để phát triển các biện pháp kiểm soát dịch bệnh hiệu quả, bảo vệ ngành chăn nuôi và an ninh lương thực quốc gia.

Nghiên cứu này hướng tới việc nâng cao hiểu biết về đặc điểm di truyền và độc lực của virus DTLCP tại Việt Nam, cung cấp thông tin quan trọng về cơ chế gây bệnh và lây truyền. Kết quả nghiên cứu sẽ hỗ trợ hiệu quả cho công tác phòng chống dịch bệnh DTLCP trong thực tiễn chăn nuôi, góp phần định hướng phát triển vaccine, chế phẩm sinh học, và đưa ra khuyến nghị cụ thể để kiểm soát dịch bệnh, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực của DTLCP đối với ngành chăn nuôi lợn và an ninh lương thực quốc gia.

Luận án này tập trung nghiên cứu các đặc tính sinh học và khả năng gây bệnh của virus Dịch tả lợn châu Phi (DTLCP) tại miền Bắc Việt Nam, với hai mục tiêu chính. Thứ nhất, phân tích và xác định đặc điểm sinh học phân tử của các chủng DTLCP lưu hành từ năm 2019 đến 2021, làm rõ cấu trúc gene, đặc điểm di truyền và sự đa dạng của virus giữa các vùng địa lý khác nhau. Thứ hai, phân lập và đánh giá độc lực của chủng VNUA/HY-ASF1, chủng gây ra ổ dịch DTLCP đầu tiên tại miền Bắc Việt Nam, trên lợn thí nghiệm thông qua hai con đường lây nhiễm chính là tiêm bắp và mũi/miệng, đồng thời so sánh mức độ tác động của từng phương thức lây nhiễm. Phương pháp nghiên cứu bao gồm sử dụng PCR để nhân các gene đặc hiệu (p72, p54, CD2v, CVR, IGR), giải trình tự gene, phân tích trình tự và xây dựng cây phả hệ bằng phần mềm MEGA X. Virus DTLCP được phân lập trên tế bào đại thực bào phế nang lợn (PAM) và hiệu giá virus được xác định bằng công thức Reed-Muench. Lợn thí nghiệm 8 tuần tuổi, âm tính với các bệnh liên quan, được sử dụng để đánh giá độc lực. Kết quả cho thấy, các chủng DTLCP lưu hành tại miền Bắc Việt Nam trong giai đoạn 2019-2021 thuộc p72 genotype II, p54 genotype II, CD2v serotype VIII và CVR biến thể I, với sự tương đồng 100% với chủng VNUA/HY-ASF1 và các chủng tham chiếu từ Trung Quốc. Ba biến thể IGR (I, II, III) đã được xác định, trong đó IGR II phổ biến nhất và IGR III được phát hiện lần đầu tiên tại Việt Nam. Sáu chủng DTLCP đã được phân lập thành công, với chủng VNUA/HY-ASF1 đạt hiệu giá 10^7.5 HAD50/ml. Đường cong sinh trưởng của chủng VNUA/HY-ASF1 trên tế bào PAM cho thấy virus đạt đỉnh cao nhất ở 96 giờ sau nhiễm. Nghiên cứu thực nghiệm khẳng định độc lực cao của chủng VNUA/HY-ASF1, với lợn nhiễm qua đường tiêm bắp có tỷ lệ chết 100% trong 9 ngày, triệu chứng lâm sàng và virus huyết xuất hiện sớm. Trong khi đó, lợn nhiễm qua đường miệng có tiến triển bệnh chậm hơn, chết trong khoảng 10-27 ngày, triệu chứng và virus huyết xuất hiện muộn hơn. Các biểu hiện lâm sàng, tổn thương đại thể và vi thể, cùng sự phân bố virus đều phù hợp với đặc trưng bệnh lý của DTLCP.