NGỘ ĐỘC RƯỢU
Rượu là một trong nhiều chất độc hại mà con người tự nguyện tiêu thụ. Bất chấp các cảnh
báo của giới y học lẫn ngoài y học, sản lượng rượu bia vẫn đang liên tục gia tăng. Rượu
lại rất phổ thông, được quảng cáo hợp pháp, được bán rộng rãi và được nhiều người
uống. Những “đệ tử lưu linh” ngày càng có độ tuổi trẻ hơn. Viện Chiến Lược & Chính
Sách Y Tế cho biết mức độ sử dụng rượu bia ở người Việt Nam đang cao gấp đôi tiêu
chuẩn an toàn cho phép.
Rượu uống bao gồm những loại nào?
Hiện nay chưa có thống kê nào cho biết chính xác trên thế giới có bao nhiêu loại rượu.
Tuy vậy tất cả những thức uống này có chung một đặc điểm là chứa chất cồn ethylic.
Chất cồn này được tạo ra từ đường dưới tác dụng của nấm men hay còn gọi là men rượu.
- Bia là nước giải khát có nồng độ cồn thấp (2.5% - 8%). Do bia không thông qua
chưng cất nên có nhiều vitamin và nếu uống vừa phải thì có lợi cho sức khỏe.
- Rượu vang là rượu lên men không chưng cất từ nước ép trái nho hoặc nước chiết
xuất lấy ra từ cách ngâm đường một số hoa quả khác. Nồng độ cồn trong rượu vang thay
đổi từ 8% đến 13% tùy loại rượu.
- Rượu mạnh là rượu chưng cất thường có nồng độ cồn trên 20%. Các loại rượu
trắng, rượu đế, rượu nếp, rượu gạo là cách gọi của loại rượu sản xuất từ nguyên liệu
chính chứa tinh bột như gạo, nếp, bắp… qua công đoạn lên men và chưng cất theo cách
thủ công. Việt Nam có các làng nghề sản xuất rượu đế nổi tiếng và các loại rượu này có
độ cồn từ 30% - 40%. Các loại rượu mạnh nhập khẩu như Whisky, Jonny Walker,
Brandy, Martin, Gin... có nồng độ cồn từ 40% - 60%.
Vì sao rượu gây ngộ độc cấp?
1.Do rượu chứa tạp chất cao hoặc hóa chất gây độc
Thị trường hiện có rất nhiều loại rượu giả với độc tố cao. Xét nghiệm mẫu rượu liên quan
đến các ca tử vong cho thấy hàm lượng methanol vượt quá mức cho phép từ vài chục đến
vài trăm lần.
Methanol là chất gì ?
Methanol còn gọi là alcol methylic, carbinol hay đơn giản hơn là rượu gỗ. Đó là chất lỏng
không màu, dễ bốc cháy, mùi vị giống rượu ethanol, có các lý tính như ethanol...
Methanol được dùng trong công nghiệp thí dụ như pha chế các loại sơn đánh bóng đồ gỗ,
chất lau kính xe, chế mực in cho máy photocopy… Và để tránh nhầm lẫn với các loại
dùng để uống, người ta cho chất màu xanh vào methanol nên còn gọi là cồn xanh.
Những loại rượu nào có hàm lượng methanol cao?
– Rượu chế ra từ cồn công nghiệp: dùng cồn công nghiệp pha với nước lã tạo ra
rượu trắng sau đó thêm nước cốt rượu gạo, rượu nếp… tùy theo yêu cầu hoặc pha với
nước cốt thảo mộc cho ra rượu thuốc, ngâm đủ thứ loại cho ra rượu khế, rượu nhàu, rượu
rắn, rượu trứng kiến, rượu ngọc dương, rượu ngầu pín..
– Dùng nguyên liệu có lẫn bã (gỗ): nếu tận dung bã mía vụn hoặc mật mía cặn khi
trong quá trình lên men và chưng cất, bã sẽ phân hủy cho ra hàm lượng methanol trong
rượu sẽ rất cao. Đã từng xảy ra ngộ độc rượu vào thập niên 80 với những rượu chưng cất
từ khoai mì trộn với mạt cưa.
– Chế từ loại cồn ethylic kém chất lượng: thông thường vẫn có thể dùng cồn thực
phẩm hay cồn được dung hòa với nước để có rượu. Một lượng lớn rượu bán trên thị
trường chế theo cách này. Tuy nhiên để tăng lợi nhuận, những nhà làm rượu theo kiểu
này thường mua cồn có chất lượng kém hơn, có giá thấp hơn. Loại cồn có chất lượng
kém này vốn có hàm lượng methanol aldehyt, aceton cao vượt tiêu chuẩn.
– Do không loại bỏ phần rượu chứa methanol lúc đầu: khi chưng cất rượu trắng có 3
phần rượu thu được. Phần rượu đầu ngoài ethanol ra, còn có các tạp chất độc hại là
methanol, acetaldehyde, các acid và ester có độ sôi thấp. Phần rượu giữa, phần nhiều là
cồn ethanol dùng uống. Phần rượu cuối, có chất độc furfurol, các cồn khác độc hơn
ethanol và ester, chúng có độ sôi cao và rất độc cho cơ thể.
– Do “sáng kiến” nâng cấp rượu: nếu rượu đủ tiêu chuẩn thường phải đạt 45 độ.
Nhũng người chế rượu thường chỉ nấu rượu nồng độ khoảng 20 -30 độ; sau đó tiến hành
pha thêm cồn để biến rượu dở thành rượu “xịn”.
Methanol gây độc như thế nào?
Uống rượu dỏm (methanol) chậm say hơn rượu thật (ethanol), nhưng nguy hiểm vì rất
độc, đào thải chậm và tích lũy dần dần. Tùy theo sự nhạy cảm từng người, chỉ cần hấp
thu dần dần đến mức 7 ml methanol là có thể gây hôn mê và chết. Khi vào cơ thể,
methanol được chuyển hóa bằng phản ứng ôxy hóa biến thành formaldehyd và acid
formic rất độc, làm ngừng hô hấp tế bào, nhất là tế bào thần kinh, tích lũy ở dây thần kinh
thị giác làm rối loạn khả năng nhìn. Một dấu hiệu của ngộ độc methanol là người uống
không còn nhìn thấy mọi vật và có khi mù hẳn ngay cả khi đã được cấp cứu tránh khỏi tử
vong.
2. Nguyên nhân do uống rượu quá liều
Rượu sau khi uống được hấp thụ hoàn toàn bằng đường tiêu hóa. Nồng độ rượu trong
máu tăng nhanh và đạt mức tối đa sau nửa giờ nếu uống lúc đói và sau 1 giờ nếu uống
trong bữa ăn. Gan là cơ quan chính để chuyển hóa rượu. Thời gian để thải 1 lon bia ra
khỏi cơ thể mất khoảng 1 giờ. Bản chất ethanol không có độc tính cao, trong quá trình
chuyển hóa, ethanol sinh ra acetaldehyde, có tác động ức chế hệ thần kinh. Khi uống một
lúc vài ly rượu mạnh, lượng cồn vào máu tăng cao gây cảm giác choáng váng nôn nao
khó chịu. Đây là một điểm “trời cho” để chúng ta không uống quá nhiều. Tiếp tục uống
thêm có thể dẫn đến nhiễm độc tế bào, toan chuyển hóa, tăng acid uric máu, hư hại nội
tạng như viêm dạ dày cấp, viêm tụy cấp.
Tác hại lâu dài của rượu là gì?
Việc lạm dụng kéo dài bia rượu, ngay cả những loại rượu an toàn có thể gây ra những tổn
hại lâu dài cho sức khỏe của người uống.
- Tim là cơ quan dễ bị tác động bởi rượu nên người uống rượu dễ bị bệnh cao huyết
áp, xơ mỡ động mạch, cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, đột quị.
- Rượu bia tác động lên các vi khuẩn đường ruột, làm giảm sút khả năng hấp thu
chất đạm, chất đường, chất béo, vitamin B9, B12. Bia rượu có thể làm tăng khả năng dị
ứng với thức ăn và giảm khả năng đề kháng, gây viêm loét dạ dày, viêm tụy mạn tính.
- Rượu làm tăng nguy cơ các bệnh ung thư như ung thư miệng, họng, thực quản,
gan…
- Rượu làm xơ cứng gan, dẫn đến ung thư gan. Tùy theo thời gian và mức độ nghiện
rượu của mỗi người mà dẫn đến tình trạng tổn thương gan khác nhau. Giai đoạn sớm gan
có thể bị thoái hóa mỡ. Giai đoạn này người bệnh chưa có biểu hiện lâm sàng và thường
chỉ chẩn đoán qua hình ảnh siêu âm . Nặng hơn, rượu có thể gây viêm gan biểu hiện bằng
chứng chán ăn, mệt mỏi, thỉnh thoảng đau tức vùng hạ sườn và vàng da. Lâu ngày gan có
thể trở nên chai cứng, chức năng gan suy giảm nặng nề: lách to, mắt vàng, bụng chướng,
chân phù, men gan tăng... sau cùng là hôn mê và tử vong.
- Nam giới uống nhiều rượu sẽ gây suy giảm khả năng tình dục, giảm chất lượng và
số lượng của tinh trùng.
- Phụ nữ uống nhiều rượu sẽ dẫn đến tình trạng kinh nguyệt không đều, suy giảm
tình dục. Uống rượu lúc mang thai sẽ khiến cho thai nhi có nguy cơ bị dị dạng hoặc gây
sảy thai.
Vài biện pháp cho người uống rượu
Lượng rượu tiêu chuẩn được tính như sau:
1 chai hoặc 1 lon bia có dung lượng 12 ounce (360ml) (1 ounce = 30 ml)
Hoặc 1 ly rượu vang có dung lượng 5 ounce (150ml)
Hoặc 1 ly rượu mạnh có dung lượng 1.5 ounce (45ml)
- Nam giới có thể uống 2 lượng tiêu chuẩn mỗi ngày trong khi nữ giới chỉ nên uống
1 lượng rượu tiêu chuẩn mỗi ngày. Với cùng một lượng rượu và cùng thời gian uống,
phái nữ sẽ dễ bị xơ gan hơn do khả năng chuyển hóa rượu của họ ít hiệu quả hơn nam
giới
- Tuyệt đối không nên uống rượu khi đói.