TNU Journal of Science and Technology
229(03): 419 - 426
http://jst.tnu.edu.vn 419 Email: jst@tnu.edu.vn
AMERICAN DIPLOMACY IN THE FIGHT AGAINST BARBARY PIRATES
IN THE MEDITERRANEAN FROM THE SECOND HALF OF
THE 18TH TO THE FIRST HALF OF 19TH CENTURIES
Nguyen Van Sang*, Tran Tan Nghia
University of Science and Education - The University of Danang
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received:
28/02/2024
The policy toward the Barbary pirate states in the Mediterranean was
one of the important issues of American in the first period of the
Founding Fathers of the United States. Based on historical sources, the
article analyzes America's diplomatic activities in opposing the actions
of the Barbary pirate states in the Mediterranean, including: (1) efforts
to strengthen diplomacy with France to combat piracy; (2) Internal
struggle to form a diplomatic policy with pirate states; (3) sign
diplomatic treaties with pirate states to maintain peace. The research
results confirm: (1) choosing a diplomatic solution to combat piracy is a
suitable solution for the United States; (2) these diplomatic activities
are only a temporary solution and do not completely resolve piracy in
the Mediterranean; (3) diplomatic activities have impacted the United
States in all aspects of fighting piracy. The research results contribute to
clarifying the history of America's fight against Barbary pirates in the
Mediterranean and the history of American diplomacy in the early
independence period.
Revised:
31/3/2024
Published:
31/3/2024
KEYWORDS
The United States
Barbary
Mediterranean
Pirate
Treaty
NGOI GIAO CỦA NƯỚC M TRONG CUC CHIN
CHỐNG CƯỚP BIN BARBARY ĐỊA TRUNG HI
T CUI TH K XVIII ĐẾN NỬA ĐẦU TH K XIX
Nguyễn Văn Sang*, Trn Tấn Nghĩa
Trường Đại học Sư phạm - ĐH Đà Nẵng
TÓM TT
Ngày nhn bài:
28/02/2024
Chính sách với các nhà nước cướp bin Barbary khu vc Địa Trung
Hi là mt trong s vấn đề trng tâm của c M buổi đầu thi lp
quốc. Trên sở các ngun s liu, bài báo phân tích hot đng ngoi
giao của nước M trong vic chng lại hành đng ca các nhà nước cướp
bin Barbary khu vực Đa Trung Hi gm: (1) nhng n lực tăng
ng ngoi giao với Pháp để chống cướp biển; (2) đấu tranh ni b đ
hình thành đường li ngoi giao với các nhà nước cướp bin; (3) kết
các hiệp ước ngoi giao với các nhà nước cướp biển để duy trì hòa bình.
Kết qu nghiên cu khẳng định: (1) vic la chn gii pháp ngoi giao
để chống cướp bin phù hp; (2) hoạt động ngoi giao mang tính tm
thi, không gii quyết triệt để nạn cướp bin, (3) các hot động ngoi
giao đã tác động đến nước M trên mọi phương diện trong vic chng
p bin. Kết qu nghiên cứu đóng góp vào m rõ lịch s chống cướp
bin Barbary của nước M khu vực Địa Trung Hi lch s ngoi
giao nước M buổi đầu thời kì độc lp.
Ngày hoàn thin:
31/3/2024
Ngày đăng:
31/3/2024
DOI: https://doi.org/10.34238/tnu-jst.9795
* Corresponding author. Email: nvsang@ued.udn.vn
TNU Journal of Science and Technology
229(03): 419 - 426
http://jst.tnu.edu.vn 420 Email: jst@tnu.edu.vn
1. Gii thiu
Barbary tên gọi chung để ch các quc gia khu vc Bc Phi bao gm Morocco, Algeria,
Tunis (nay là Tunisia) và Tripoli (nay là Libya). Trong lch sử, cưp bin Barbary là ni kinh
hòang đối vi các quc gia châu Âu buôn bán qua khu vực Địa Trung Hi. K t khi c M
tuyên b thành lp, nước Anh tuyên b với các nhà nước cướp bin Barbary rng h không còn
bo h cho nước M trong các hoạt động giao thương qua khu vực Địa Trung Hi. Tình thế đó đã
đặt nước M đứng trưc những khó khăn trong đối phó với cướp biển. Người M nhn thức được
s non tr, tình trạng khó khăn nhiều mt của đất nước. Cho nên ngoi giao hòa bình được coi
công c hu hiệu để đạt đưc mục tiêu đảm bo s cân bằng, tránh xung đột, duy trì s ổn định
ca nn thương mại qua khu vc Địa Trung Hi. Chính vì l đó, chính sách của nước M vi cưp
bin Barbary nhận được s quan tâm ca các nhà nghiên cu. c công trình nghiên cứu đã phân
tích lập trường chính sách ca các tng thng M đối với cướp bin Barbary, quá trình đấu tranh
trong ni các ca chính quyn M đối vi vic nh thành chính sách chống cướp bin Barbary.
Các nghiên cứu đã ch ra được s khác biệt trong quan điểm, đưng li giữa các đời tng thng v
ngoi giao chống cướp bin. Các kết qu nghiên cứu đã khẳng định ch trương thực hin ngoi
giao ca các tng thng M qua các thi k [1] - [5]. Mt s nghiên cu khác li tp trung vào
việc nưc M tiến hành đàm phán, kí kết các hiệp định với các nnước Barbary [6] - [13].
th thy rng, các kết qu nghiên cứu trước đó về ngoi giao của nước M v cuc chiến
chống cướp biển Barbary chưa trình bày về nhng n lc kết ni quc tế trong việc tăng cường
sc mnh ca M để chống cướp bin. Bên cạnh đó, các hiệp ước gia M vi nhà nước Barbary
chưa được các nhà khoa hc tiếp cận như là một trong nhng gii pháp ngoi giao quan trng ca
nước M trong đối sách chống cướp biển. Đồng thi, các nghiên cứu cũng chưa làm sáng tỏ được
tác động ca các hiệp ước hòahòa bình lên nhn thc của nước M, v thế của nước M trong
cuc chiến chống cướp biển. Trên sở kế tha kết qu nghiên cu ca các nhà khoa hc, da
vào các nguồn liệu lch s, bài viết s tập trung phân tích, trình bày, đánh giá chính sách
hoạt động ngoi giao ca M trong cuc chiến chống cướp biển thông qua ba nhóm đối sách
chính n lc phát trin ngoi giao với nước Pháp đồng minh, đấu tranh nội c để hình thành
đường li ngoi giao chống cướp bin và nhng n lực đàm phán với các nhà nước Barbary trong
tiến trình chống cướp bin.
2. Phương pháp nghiên cứu
Bài báo là mt vấn đề ca khoa hc lch s do đó, trong bài báo này, hai phương pháp chuyên
ngành đưc s dụng phương lịch s phương pháp logic. Ngoài ra, các phương pháp nghiên
cu khác cũng được s dng trong bài báo.
3. Kết qu và bàn lun
3.1. Phát trin ngoi giao với nước Pháp để chống cướp bin
Năm 1776, nước Anh tuyên b với các nhà nước cướp bin Barbary rng h s ngng bo h
thương mại đối vi cư dân thuộc địa Bc M buôn bán qua khu vực Địa Trung Hi. Hành động
đó đã đặt nước M vào mối đe doạ p biển. Cho đến khi giành được độc lập, người M cũng
chưa có phương án nào để chng lại cướp biển. Trong khi đó, ngay sau khi Anh t b bo h, các
tàu buôn ca M liên tc b tn công t p biển Barbary. Người M nhn thc được rng h
không kh năng phòng vệ trưc sc mnh ca p bin. Trong tình thế khó khăn này, nước
M đã la chn tranh th s h tr quc tế, trong đó nước Pháp với tư cách đồng minh như là mt
ch da duy nhất để chống cướp bin, xem Pháp là nhân t đóng một vai trò quan trng trong vic
chng li hoạt động cưp biển Barbary để bo v li ích quc gia ca M. Vic M la chn Pháp
là một đối tác ngoi giao quan trng xut phát t nhiu yếu t: (1) Mi quan h liên minh tích cc
gia Pháp và M đã đưc trong thi chiến tranh giành độc lp; (2) t trong bi cnh by
giờ, nước Pháp là mt trong s các quc gia châu Âu có tim lc ln v kinh tế, sc mnh quân
TNU Journal of Science and Technology
229(03): 419 - 426
http://jst.tnu.edu.vn 421 Email: jst@tnu.edu.vn
s chính tr ln th h tr cho M trong cuc chiến chng cướp biển; (3) Xung đột, cnh
tranh trong quan h Pháp-Anh, do đó việc tăng cường mi quan h M - Pháp tạo cơ sở cho nước
Pháp cng c thêm đồng minh và đạt được nhiu li thế trưc nước Anh.
Ngay t khi giành được được lp, nước M cũng cố gng t mình gii quyết vấn đề p bin
Barbary. Mc vy, sau nhng n lc tht bi trong vic tìm kiếm gii pháp ngoi giao vi các
nhà nước Barbary, năm 1794 chính quyn M đã cử phái đoàn gồm Benjamin Franklin, John
Adams và Thomas Jefferson đến Paris để thương lượng ngoi giao vi Pháp. Tại Pháp, phái đoàn
ngoi giao ca M đã bày tỏ mong mun Pháp h tr v quân s để ngăn chặn tình trạng cướp
bin. Trong bi cnh cuc cách mạng nước Pháp đang bước vào thời căng thẳng, cuộc đàm
phán gia M và chính quyn cách mng ca Pháp nhanh chóng tht bại. Nước Pháp khước t đề
ngh của người M. Tiếp đó, nỗ lc ca phái đoàn ngoại giao M trong vic phát trin mi quan
h đồng minh vi Pháp tiếp tc tht bi vi v bối XYZ. Điều này đã dẫn đến s căng thẳng
M - Pháp và cuc “Chiến tranh k quc gia Pháp - M (Quasi war) (1798-1800) [12]. Sau khi
Chiến tranh k quc gia Pháp - M kết thúc, nước M bày t mt ln na mong mun phát
trin quan h ngoi giao vi Pháp. Vào thời điểm đó, Napoleon Bonaparte đang làm ch vùng
Địa Trung Hi và Pháp là mt trong nhng thế lc chính tr và quân s hàng đầu trên thế gii. Do
đó, M nhìn nhn s liên minh ngoi giao ng h ca Pháp s giúp nâng cao v thế chính tr,
ngoi giao ca Mỹ, cũng như được h tr v quân s và kinh tế. M xem đây là một trong nhng
gii pháp hu hiu cho tình thế căng thẳng với cướp biển Barbary. Đồng thi, trong bi cnh lúc
này, s cnh tranh và cuc chiến tranh gia Pháp với Anh đang din ra gay gt mt li thế để
M th tn dụng được nhm thiết lp liên minh với Pháp hướng ti các li ích chiến lược
chung. Chính ph Pháp cũng nhận thy vic duy trì mt quan h tt vi M th mang li li
ích chiến lược cho c Pháp M nên cũng tán đồng vi nhng s liên kết này. Ngoài ra, vic
p bin tiếp tc hot động Địa Trung Hi s th làm suy yếu quan h M-Pháp tạo
hội cho Anh tăng cường ảnh hưởng ca mình [14]. Điều đó tạo thun lợi để M Pháp liên
minh vi nhau trong công vic chống cướp bin.
K t năm 1801, quá trình hợp tác M-Pháp trong vic chống cướp bin chính thức được bt
đầu khi M đã cử một đoàn đại diện đến Pháp để đàm phán với Napoleon và chính ph Pháp [3].
Mc tiêu của nước Mthiết lp mt hiệp ước hp tác chống cướp bin và bo v li ích chung
ti khu vực Địa Trung Hi. Thông qua các cuộc đàm phán khéo léo, Mỹ đã đạt được thành công
trong vic thuyết phc Pháp h tr chng li hoạt động cướp bin. Kết qu ngày 30 tháng 4
năm 1803, hai nước đã kết Hiệp ước M-Pháp, chính thc thiết lập liên minh để chng li
hoạt động cướp bin Địa Trung Hi [14]. Hiệp ước này cam kết s h tr hp tác gia hai
nước trong vic phát trin mt lực lượng hải quân đủ mạnh để đối phó với cướp bin. Thông qua
hp tác v quân s tình hu ngh, M và Pháp đã triển khai các cuc tn công chng li các
p bin trên biển Địa Trung Hi. T liên minh này, nước Pháp đã đóng góp quan trng vào
vic cung cp h tr quân s, tài chính cung cp h tr tình báo cùng nhng thông tin quan
trng v hoạt động của cướp bin Barbary cho M trong cuc chiến. Nhng h tr tài chính, tàu
chiến và quân s đã giúp M tăng cường ngun lc lớn để thc hin cuc chiến chống cướp bin
Barbary [11]. S hợp tác này đã giúp tăng ng kh năng chiến đấu ca M trước các th lĩnh
của nhà nước Barbary đẩy lùi s đe dọa t các cuc tn công ca p biển. Hơn na, vic
hp tác vi Pháp còn giúp M tạo ra đòn phản công mnh m đối với cướp biển như trong năm
1803, M Pháp đã thực hin mt cuc tn công chung vào Tripoli. Ngoài ra, n lc ca hai
nước cũng đã đẩy lùi hoạt động p bin ca Algeria, mt trong những nước ch cht ca lc
ợng cướp bin khu vực Địa Trung Hi [14].
S thành công ca mi quan h hp tác M - Pháp đã to ra một cơ sở vng chc cho quan h
ngoi giao giữa hai nước góp phn m ra mt trang mi trong quan h đối tác gia M
Pháp. S phát trin quan h ngoi giao vi Pháp trong cuc chiến chng Barbary không ch nh
hưởng ngn hn còn lâu dài trong tương lai mang đến nhiu thành công cho c Pháp ln
M. Quan h tt giữa hai nước đã tiếp tc phát triển sau giai đon chống cướp bin, giúp xác lp
TNU Journal of Science and Technology
229(03): 419 - 426
http://jst.tnu.edu.vn 422 Email: jst@tnu.edu.vn
một sở vng chc cho hợp tác song phương trong các vấn đề an ninh và quc phòng, to nên
mt liên minh mnh m trong các vấn đề quan trọng khác như chống li s thng tr ca Anh trên
bin, duy trì s ổn định châu Âu giúp khám phá, phát trin khu vc Tây Bắc nước M. Mi
quan h hp tác M - Pháp cũng góp phần thúc đẩy quan h thương mi gia M vi Pháp, thông
qua các h tr Pháp dành cho M cũng như M phát triển thương mại vi các quc gia
châu Âu khác. Vic tham gia hoạt động chung gia M và Pháp trong ngăn chặn hoạt động cưp
biển đã tạo ra một môi trường an toàn hơn cho các tàu thương mi qua khu vực Địa Trung Hi
tăng cường v thế ca M, thúc đẩy s phát trin ca nn kinh tế c này.
S ng h và hp tác t Pháp đã giúp Mỹ to ra mt liên minh mnh m tạo đà cho việc
xây dng mi quan h đối tác vi các quc gia châu Âu khác cũng như các quốc gia Địa Trung
Hi [6]. M đã thiết lp các mi quan h vi Ottoman các quc gia châu Âu khác nhm xây
dng mạng lưới hợp tác để chng li hoạt động cướp bin và bo v li ích quc gia [7]. Vic m
rng quan h ngoi giao này còn to ra một môi trường thun lợi để M tham gia vào các cuc
thương thảo và hiệp ước nhằm đảm bảo an ninh và thương mại trên bin. Điu này đã mở ra cánh
ca cho s hp tác và liên minh vi các quc gia khác, góp phn vào s tăng cường quyn lc và
vai trò ca M trên trường quc tế. một phương diện nhất định, M đã thành công trong việc
chng li hot động cướp biển và đảm bo an ninh bin quc tế.
Trong bi cnh thế giới đang tồn ti vi nhng mối đe dọa mi, nhng n lc ca M và Pháp
trong hp tác chống cướp bin trên biển Đa Trung Hải đã trở thành mt nh quan h ngoi
giao thành công. T mt tình trng bt n và mâu thun, quan h giữa hai nước đã được ci thin
đáng kể thông qua s hp tác và tình hu nghị. Điều này minh chng cho s quan trng ca vic
phát trin quan h ngoi giao gia các quc gia tm quan trng ca vic tìm kiếm nhng gii
pháp chung nhm gii quyết các vấn đề quan trng và bo v li ích chung. đã tạo ra mt tin
đề cho vic xây dng mạng lưới liên minh hiệp ước quc tế để đối phó vi các mối đe dọa an
ninh. S hp tác gia M và Pháp đã gửi mt thông điệp mnh m rng các quc gia có th cùng
nhau vượt qua nhng mâu thuẫn hướng đến gii quyết nhng vấn đề quc tế bo v li ích
chung [4]. Đây là cơ sở quan trọng để các quc gia châu Âu khác tham gia vào cuc chiến chng
p bin do M phát động giai đoạn sau đó.
3.2. Đấu tranh trong ni b để xây dng chính sách ngoi giao chống cướp bin
Trong chính quyn M lúc by gi, gia Tng thng Thomas Jefferson và Quc hi Ms
khác nhau rõ rệt trong quan đim và cách tiếp cn v vấn đề chống cướp bin. S mâu thun gia
Thomas Jefferson Quc hi th phn ánh cuc đấu tranh gia hai bên v thm quyn
quyn lc. Trong vic xây dng chính sách chống cướp bin Barbary, Thomas Jefferson tìm cách
tăng cường quyn lc ca tng thng v lĩnh vực quân s ngoại giao. Trong khi đó, Quc hi
mun duy trì vai trò ca mình trong vic xác đnh chính sách và quyết định v vic s dng
ngun lc tài chính và quân s. Cuộc đấu tranh ca hai bên trong ni b cũng là một trong nhng
hoạt động có ý nghĩa trong việc xác định con đường, cách thc ngoi giao phù hp của nước M
trong cuc chiến chống cướp bin.
Đầu tiên, cuộc đấu tranh ni b để thc thi các chính sách ngoi giao chống cướp biến bắt đầu
bằng quan điểm v vic s dng quyn lc quân s gia Thomas Jefferson vi Quc hi. Thomas
Jefferson ng h vic s dụng quân đội sc mnh quân s để đối phó với p bin Barbary.
Ông cho rng sc mnh quân s là yếu t quan trng trong vic chm dt hoạt động cướp bin và
bo v li ích quc gia. Tuy nhiên, mt s thành viên ca Quc hội quan điểm khác, nhn
mnh vic m kiếm giải pháp hòa bình, ưu tiên sử dng đàm phán và thương lượng để đạt được
tha thun hòa bình với các nhà nước Barbary [9]. Cuc tranh chp vi Quc hi v quan điểm
hòa bình hay s dng quân s trong quan h với các nhà nước Barbary đã thúc đẩy Thomas
Jefferson đưa ra quyết định cuối cùng. Ông đã quyết định nhanh hơn trong việc đưa ra các chính
sách s dụng vũ lực để khẳng định tính đúng đắn của các chính sách mà ông theo đuổi. Jefferson
tp trung vào việc đưa ra các bin pháp c th cho vic s dng sc mnh quân s để đối phó vi
TNU Journal of Science and Technology
229(03): 419 - 426
http://jst.tnu.edu.vn 423 Email: jst@tnu.edu.vn
p biển Barbary. Ông đã cho phép tăng cường hi quân và trin khai các tàu chiến đến khu vc
biển Barbary đ th hin quyết tâm ca M trong vic bo v thương mi và công dân. Thomas
Jefferson cũng đề cao vic xây dng mi quan h ngoi giao vi các quốc gia châu Âu như Pháp
Anh, để có được s ng h và h tr quc tế trong cuc chiến chống cướp bin [7].
Cuộc đấu tranh ni b vi Quc hi dẫn đến các hành động chống cướp bin của nước M
còn được th hiện trong quan điểm gia Tng thng Quc hi v đường li ngoi giao liên
quan đến vic h tr quc tế. Thomas Jefferson tp trung vào vic xây dng mi quan h vi các
đối tác quc tế để đạt được s h tr trong vic chống cướp bin Barbary. Ông tìm kiếm s h tr
t Pháp và các quốc gia khác đ hp tác trong việc đối phó vi mối đe dọa này. Tuy nhiên, Quc
hi có ý kiến khác khi cho rng ch cn tp trung vào các bin pháp ni b và s h tr t quc tế
có th không đủ hiu qu. Chính vì vy, Quc hi không dành nhiu s quan tâm vi vic hp tác
quc tế. Tuy vậy, i thi cm quyn ca mình, Tng thng Jefferson đã đẩy mnh các hot
động k trên, coi đó một nhân t hu hiu trong bi cnh tim lực nước M còn hn chế. n
cạnh đó, phương din tài chính ngun lc, Thomas Jefferson Quc hi nhng quan
điểm khác nhau. Thomas Jefferson xu hướng đầu vào hải quân tăng cường sc mnh
quân đội để đảm bo an ninh bin và chng lại cưp bin Barbary [9].
Mc dù có nhng khác biệt trong quan điểm và tiếp cn, Thomas Jefferson Quc hội đã cố
gắng đạt đưc s đồng thun hp tác thông qua s tho luận, đối thoi tìm kiếm s đồng
thun trong vic xây dng chính sách chống cướp bin Barbary. C hai bên đều chia s mc tiêu
chung là bo v li ích quốc gia và đm bo an ninh bin. Hai bên đã cố gnga gii bt đồng để
đạt được kết qu mong muốn. Đầu tiên, Thomas Jefferson và Quc hi đã thực hin các cuc tho
luận và đối thoại để trao đổi quan điểm và lng nghe nhau. H tìm hiu nhng lợi ích và khó khăn
ca từng quan điểmc gng tìm ra gii pháp tt nht. Qua vic tho lun, h đã xác định được
mc tiêu chung nm bắt được ý kiến ca nhau [7]. Th hai, Thomas Jefferson đã trao quyn
cho Quc hội để tham gia vào việc đưa ra các quyết định chính sách. Ông nhn thc rng mt
quyết định tt nht không th đạt được mà không s đóng góp của Quc hi. Thông qua vic
trao quyn và s linh hoạt, Jefferson đã tạo điều kin cho s tham gia và đồng lòng ca Quc hi
trong vic xây dng chính sách chng cướp bin. Th ba, trong quá trình tìm kiếm s đồng thun,
c Thomas Jefferson và Quc hội đã thực hin các cuộc đàm phán và thương lượng. H hiu rng
để đạt được thành công trong chính sách chống cưp bin, cn phi có s đoàn kết và tìm kiếm s
đồng thun. H đã lng nghe thu hiu những quan điểm quan ngi ca nhau, c gng
đưa ra nhng quyết định đáp ứng được mc tiêu chung và li ích ca M. Cui cùng, Quc hi đã
cung cp tài chính và h tr đ xây dng, m rng hi quân, nhằm tăng cường kh năng chiến đấu
chống p bin. H nhn thc rng việc đầu vào lực ng các thiết b cho lực lượng hi
quân là tht s cn thiết. Ngun tài chính và s h tr t Quc hội đã cho phép Thomas Jefferson
thc hin kế hoch xây dng lực ng hi quân mạnh để đối phó vi hoạt động cướp bin
Barbary. Việc đầu tư vào hải quân không ch tăng cường sc mnh quân s ca M mà còn gi đi
một thông điệp rõ ràng rng M sn sàng bo v công dân và li ích ca mình trên bin c [9].
Trên thc tế vic gii quyết bất đồng gia Thomas Jefferson Quc hi không phi mt
quá trình d dàng. Mâu thun ni b và s khác bit v quan điểm đã tạo ra căng thẳng tranh
cãi trong quá trình đưa ra quyết định và hành động. Tuy nhiên, thông qua tho lun, đối thoi, tìm
kiếm s đồng thun và s h tr tài chính, h đã tìm ra cách giải quyết bất đồng và đạt được mc
tiêu chung là bo v li ích ca M và chng li hoạt động cướp biển Barbary. Điều này cho thy
s linh hot kh năng thích ng ca h thng chính tr M trong việc đối phó vi thách thc
quc tế. Thomas Jefferson và Quc hội cũng đã cố gng kết hợp các phương tiện quyn lc khác
nhau để đối phó với cướp bin Barbary.
T buổi đầu ca vic xây dng chính quyn, trong cuc chiến chống cướp bin, ni b c
M đã cuộc đấu tranh gia Tng thng Quc hội để đi đến một đường li ngoi giao phù
hp với nhà nước cướp bin Barbary. Nh cuc đấu tranh này, nước M đã định hình được chính