
LICH sir .VAN HOA -
XA
HQI CHAU AU
^
Vj TH€
cun
VUONG QUOC PHO TRONG
QURN H€
QUOC T€
GiniDORN
1850-1871
TS.
Nguyen Thi Huyen Sam
Tran Ngoc Dung
Khoa Lich
su
- Dai hoc
Sie
pham Ha Noi
Quan he qudc te cudi the ki
XIX Id
mdt
vdn de ddy phiic tap vdi nhiing tham vong
ciia
cdc cudng qudc ldn, ddn den su bien ddi
khdn ludng trong qud trinh phdt trien
ciia
lich sir the gidi. Trong giai doan nay, khdng
chi cd
sir
phd dien
sue
manh
ciia
Anh, Phap
hay Nga md cdn cd su thdng nhdt
ciia
nudc
Due
dudi su lanh dao cua Vuong qudc Phd
de trd thanh mdt cudng qudc hang ddu trong
quan he qudc te. Su phdt trien
ciia
Vuong
qudc Phd trong giai doan
1850
-
1871
da
chiu tdc ddng sdu sac cua tinh hinh qudc te
ciing cd anh hudng nhat dinh den su bien ddi
ciia
quan he qudc te. Chfnh vi the, viec tim
hieu ve qua trinh phdt trien cimg vdi tham
vgng cua Vuang qudc Phd se gdp phdn
If
giai nhirng bien ddi sau sac
ciia
quan he qudc
te giai doan cudi the ki XIX.
Trong giai doan nira dau
thi
ki
XIX,
dudng nhu Vuang qudc Phd khdng dugc bilt
nhieu den bdi su yeu kem trong kinh
tl.
ehinh tri, qudn su vd su im lang
ciia
nd trong
quan he qudc te. Nhung, day ciing chinh
Id
giai doan Vuang qudc Phd tien hdnh nhirng
cdi each todn dien trong mgi
ITnh
vuc nham
xda bd
sir
yeu kem cua nd trong nhirng nam
dau the ki
XIX.
Dii
chua cd dugc nhimg
thdnh qua thuc
sir
vang ddi, nhung nhirng cdi
cdch ve kinh te (ndng nghiep, cdng nghiep,
giao thdng van tdi, thul khda, thuong mai)
vd chfnh tri, qudn su, gido
due
da giiip
Vuong qudc Phd cd
sir
chudn bi
kT
ludng cho
muc tieu thdng nhdt nudc Dire dudi su lanh
dao cua minh va khdng dinh dia vi tren
trudng qudc tl giai doan
1850-1871.
1.
Nhung nhan td tac dong
din
kha
nang thay doi vi thd ciia
Vu-ong
qudc Phd
Nhdn td tdc ddng ddu tien la nhu cdu
thdng nhat thi trudng dan tdc vd thdng nhdt
lanh thd, chfnh tri nudc Dire. Su phat triln
kinh te tu ban
chii
nghTa chfnh la tiln dl

^Vl the
eua
<Vu:aug,
quae
<J)hd.
49
quan trgng nhat cho su thdng nhdt nay.
Nhirng nam 20 cua
thi
ki XIX, phuang thuc
sdn xudt tu ban da du nhdp vdo
Due,
gay ra
su bien ddi ldn trong cung
each
ldm an
ciia
cac vuong qudc Dire ciing nhu
sir
phdn hda
xa hdi. Nhiing cai each trong nganh det, giao
thdng cimg vdi su thiet lap Lien minh Thue
quan da tao nen nhirng bien ddi sdu sac. Tu
san
Dire dii
non tre nhung ciing manh dan
dau tu vdo khai thdc than da, quang, van
chuyen hdng hda, xay dung dudng sat
(1848,
Dire
cd 2.500 km dudng sat'). Tu ban tdi
chfnh vd
kT
nghe Diic da dat den mdt trinh do
trudng thdnh khdng cho phep nd thd a vd thu
dpng dudi su dp
hire
cua nen quan
chii
nira
phong Men, nira quan lieu.
Ve chfnh
tri.
Lien hiep
Due
sau nam
1815
tuy rdng ldn nhung lai trdng rdng trong
quyen
lire
vi cac vuang qudc chi quan tam
den quyen lgi rieng
ciia
minh.
YIU
td phong
kien, lac hdu, quan lieu da trd thdnh buc
tudng ngan cdn su phat trien
ciia
qudc gia.
Yeu cau thdng nhdt dan tdc va lanh thd da
trd thanh nhu cdu
hire
thilt
liic
bdy gid. Giai
cap tu sdn mdi ra ddi ciing nhdn thirc rd rdng
can xda bd quyen luc
ciia
giai cdp phong
kien cdng nhu
sir
chia re
ciia
cac vuang qudc
khac nhau. Chinh nhung quy tdc Jongker
cung nhdn thiic dugc dieu dd nen da ddn
din
cugc ddu tranh quylt liet nham muc tieu
thdng nhdt dan tdc.
Nhu cdu thdng nhat dugc the hien cu the
trong eudc ddu tranh thdnh lap Nghi vien
Lien bang vd viec ban bd nhiing quyen tu do
tdi thieu d Hanover, Baden, Wurteberg,
Bremen. Trong van hgc, triet hgc ciing the
hien nhu cdu thdng nhdt, vdi quan diem
chii
dao
Id ''chi
dp
qudn
chit lap hien la hinh
thicc chinh quyin cao nhdt vd hodn thien
nhaf^.
Cdch mang
1848
bung nd chinh
Id
dinh cao ddu tranh cua nhdn ddn eho nhu cdu
thdng nhat ddn tdc ciing nhu xda bd che do
phong kien. Tuy nhien, cude dau tranh dd da
khdng thdnh cdng. Giai cap tu san non yeu
khdng dil
sue
ra ddn quyet dinh vdi che do
phong Men. Nghi vien Frankfurt da trieu tap
ngdy
15/5/1848
nham bdn vl
''thdng
nhdt
ddn tpc'''' ciing khdng dat dugc hieu qua.
Nhirng de nghi ve thdng nhdt kinh tl,
thii
tieu quan thue ndi dia, thdng nhdt tien te vd
he thdng do ludng deu bi cac vuong qudc
phdn ddi vi lgi feh rieng cua hg. Cudi cimg,
Nghi vien de xudt thdnh lap Lien bang Due
mdi khdng cd su tham gia cua
Ao^
vd mdi
hodng de Vuong qudc Phd lam hodng dl
Due.
Nhung bdn than
sir
thdng nhdt nay
cirng chua dung nhiing mdm mdng
ciia
su
' F.L.Polianxki,
1978,
Lich su kinh ti cdc
nieac
ngodi
Lien Xo, tap 2. Thai ki tu hdn chu chu nghia, NXB
KJioa hnr
xa hoi. Ha Noi, tr.495.
"
Ph.Enghen,
1961,
Cdch mgng ddn
chii
tu sdn
Due,
Chiin tranh nhdn ddn a
Dire,
Cdch mang vd phdn
cdch mgng
a
Diec,
NXB Khoa hoc xa hoi Ha Noi tr
187.
• • • •
'Ph.Enghen,
Sdd, tr. 201.

50 NGHIEN
CQU
CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW
N°8 (i 1 010
chia re, bdt hda, tham chi
Id
ndi
chien"*,
nen
viec thdng nhat nudc Due van chua dugc
gidi quylt. Vdn de ndy cdn dugc thuc hien
triet dl ban, vd cdn mdt
lire
lugng khdc thay
thi
tu sdn Due qua non yeu da khdng hodn
thdnh dugc nhiem vu
ciia
minh. Dd chfnh la
CO
hdi cho Vuang qudc Phd cd the thuc hien
tham vgng thdng nhat nudc Dire.
Ben canh dd, su suy yeu cua Ao - ddi
thu
true
tiep canh tranh vdi Vuong qudc Phd
trong viec gidnh quyen lanh dao Lien hiep
Diic
-
Id
mdt yeu td vd ciing thudn lgi. Ve
kinh te, dau the ki XIX, Ao ciing nhu Vuong
qudc Phd vdn
Id
nhirng nudc phong kien lac
hau vd duy tri ldu ddi che do ndng nd.
Nhung, trong khi vuong qudc Phd tien hdnh
cdi
each
theo hudng phdt trien kinh te tu ban
thi Ao van hau nhu khdng thay ddi. Chinh
sdch thien can cua chfnh phu cimg vdi thi
trudng ndi dia nhd hep da ldm
nin
kinh tl
Ao chet mdn. Nhirng hdng rdo thul quan, cdc
vien cdnh sat vd nhdn vien thul van dugc
duy tri de ngan chan dnh hudng
ciia
each
mang chdu Au ciing nhu dnh hudng cua
nin
kinh te Phd.
YIU
td tu bdn da xudt Men d Ao
ddu nhung nam 40
ciia thi
ki XIX vdi
135
xi
nghiep ban
ddu'
nhung chua cd tdc dung
hieu qua. Viec bde lot nhiing "thupc dia ben
trong" nhu Tiep Khdc, Hungary khdng giiip
Ao dil
siic
canh tranh vdi
Vironi ^c
Pho
vd ddnh mat ddn dia vi cu
^^ng
Lien
hiep Dire.
vl
chfnh tri, Ao la nhd tu
ciia
cdc dan
tdc vd
Id
thanh tri virng chac
ciia
che do
phong kien. Ach ap birc dan tdc ket hgp chat
che vdi ach dp hire giai cdp dudi
sir
cai trj ha
khac cua chinh quyen Metternich.
Sir
"dong
cua" vdi the gidi ben ngoai khien Ao khdng
dil sue manh dam bao dia vi trong Lien hiep
Due eiing nhu tren trudng qudc te. Su thieu
hut
sue
mgnh tong the bin
vieng ciia
Ao da
khien nhdn dan Dire mudn gat Ao ra khoi
gidi phdp nudc
Dice
hep vd mudn thdng nhat
dudi su lanh dao
ciia
Vuong qudc Phd.
Trong quan he qude te, su sa
siit
cua Ao
ciing dugc the hien khd sdu sac. Ao tuy tham
gia cdc td chuc phdn ddng cua phong Men
chdu Au nhung khdng cdn
dii lire
lugng can
thiep vdo cdng viec ndi bd cdc nudc khac
nira. Phong trdo each mang
1830
khiln Ao
ngdy cdng suy yeu vd mat di dia vi ma
Metternich da ddy cdng tao dung tai Hoi
nghi Vien
1815.
Sau dd, trong chiln tranh
Crimean^,
su trung lap
ciia
Ao da khiln cho
cd Nga, Phdp
tiic
gidn vd Ao ngay cdng dan
ddc ban trong quan he qudc tl. Vd
din sir
can thiep vdo phong trdo
each
mang
Italia'
•*
Ph.Enghen, Sdd, tr. 205.
^
Pham Gia Hai, Phan Ngoc Lien, 1971, Lich su thi
giai can dgi, quyln 1 (1640 -
1
870), tap 2, NXB, Giao
due,
HaNoi;
tr. 105.
*
Cuoc
chiSn
tranh
giu'a
Nga va lien quan
_ li . pj^ap
n5
ra tir 1853 din 1856 nham tranh gianh
- hu'cma
a
khu vuc bien Den.
^
Sau
each
mang 1848, Italia bj chia cit
th,_
;-
ti6u
qu6c, trong do Lombardy va Venice
nSn

<Vi tlte^eua
IJuloitq^
qxiae
<J)ltd...
51
thi anh hudng cua Ao tai chdu Au dudng nhu
suy sup hodn todn. Cd
thi
ndi,
sir
suy ylu
cua Ao vd nhu cdu thdng nhdt nudc
Due Id
su ket hgp tuyet vdi
ciia
nhirng nhan td
khach quan giiip Vuong qudc Phd cd the
khang dinh dugc dia vi cua minh. Van de
cdn lai se dugc quyet dinh bdi sue manh
tdng hgp vd tham vgng to ldn
ciia
Vuong
qudc Phd.
Ben canh nhiing tdc dgng tich cue til
tinh hinh the gidi, su phdt trien vugt bac cua
kinh te ciing nhu tham vgng
ciia
gidi cam
quyen da dua Vuong qudc Phd den vdi vinh
quang trong quan he qudc te. Cdch mang
1848
-
1849
da md dudng cho su phdt triln
manh me
ciia
tu ban Phd. Cdch mang cdng
nghiep budc vdo giai doan hodn tdt da dem
den nhirng chuyen bien can bdn, quan trgng
vd giup Phd thuc
sir
trd thdnh mdt cudng
qudc kinh tl. Su phdt triln he thdng dudng
sdt
ciia
cd Vuong qudc Phd vd Due
Id
nhan
td ddu tien dua ddn su phdt triln kinh tl.
Nam 1850, toan Due cd
5.822
km dudng
sdt.
din
nam
1865
(trudc khi Lien bang Bac Due
ra ddi)
Id 13.821
km vd nam
1870 Id 18.560
km^.
Giao thdng phdt trien khdng chi thiic
ddy nen kinh te phdt trien md cdn giiip cho
su thdng nhdt chinh tri thuan lgi hon.
Cdng nghiep nang da trd thdnh ddng
lire
phat trien chfnh vdi nganh luyen kim vd khai
thdc md. Trong ngdnh luyen kim,
VA
ddu the
ki XIX mdi cd 2 cdng ty vdi
1.5
trieu mac
tien vdn, giai doan '/4 thu hai cd
18
cdng ty
vdi 82,8 trieu mac tien vdn, den giai doan
1850
-
1871
da cd tdi 79 cdng ty vdi 275,4
trieu mac. Tdng sd ngdnh cdng nghiep nang
Id
295 cdng ty vdi 2,4 ty mac
vdn^.
Vuang
qudc Phd vugt trdi hodn todn cdc vuong
qudc Due khae trong nganh ehl tao may.
Nam 1846, Vuong qudc Phd cd 33 cdng ty
vdi
2.821
cdng nhan,
din
nam
1861 Id
67
cdng ty vdi
5.313
cdng nhdn. Nam
1857,
cd
tdi 1.730 ddu may
ciia Due Id
do cdng ty
Borsig (Phd) san
xuat"*.
(Xem Bang I)
th6ng
trj cua
dg
qudc Ao. Thang
4-1859,
Virong
qu6c
Sardinia
(vuo-ng
qu6c phat triin
nhit a
Italia) lien
minh voi Phap tiln hanh cuoc
chign
tranh
ch6ng
Ao -
mof
dau cho cuoc
dSu
tranh th6ng nhit Italia. Trong
liic
do, phong trao dau tranh chong phong kiln cua
cac
tang lop quin chiing nhan dan
n6
ra khip cac tilu
quoc cua Italia.
DI
ngan chan phong trao
each
mang
va duy tri tinh trang chia cit Italia dual
sir
th6ng tn
ciia
chi
do quan
chii,
Ao da dong y voi giai phap cua
Phap (tilp tue
thSng
tri Venice va tra Lombardy cho
Sardinia). Tuy nhien, giai phap nay
vin
khong
thi '
Alan S
Milward,
S.B.Saul, 1977, The economic
development of Continental Europe 1780 - 1870.
•
.-J
- •
^
. • -
_. o -;- »w,^.^^,„c„i UJ
<^ununeniai
t,urope
I/dU
ngan can duge phong trao each mang va cac
tieu
quoe George
alleu
and Unwin Ltd London p 380
miln trung Italia da ehinh thue sap nhap vao Sardinia
'
F.L.Polianxki, Sdd, tr 508 ' '
^'^
•
(3/1860). 10 Alan S Milward, S.B.Saul, p. 410.

52 NGHIEN
CQU
CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW
N°8 fl ^ ^^^
Nam
1840
1846
1852
1855
I86I
Bdng
1:
San pham ciia nganh chd tao
May mdc su dung
trong cong nghiep,
nong nghiep
615
1.130
2.124
3.049
7.000
Dau may xe Ma
13
275
607
913
1.449
may
a Vxrong
qudc Phd (dv:
cir^:-
Tau chay bdng
dong
CO ho'i
nuoc
6
77
102
123
198
.',i
~'i
Mi)
634
1.491
2.833
4.085
8.647
Nguon: Alan
S.Milward,
S.B.Saul, Sdd,
tr.410.
Bdng 2: San lugng luong thuc cua
vucng
quoc Phd giai doan 1816 - 1870 (dv: tdn)
1816
1831
1852
1870
Liia
mi
392.000
527.000
818.000
847.000
Liia
mach den
1.798.000
2.437.000
3.017.000
4.353.000
Lua mach
895.000
1.050.000
1.040.000
1.335.000
Yen mach
I.54I.000
1.916.000
1.852.000
2.731.000
Nguon: Alan
S.Milward,
S.B.Saul, Sdd, tr. 393.
Ndng nghiep da dp dung nhieu thdnh trong Lien minh Thul quan va vimg Bavaria,
tuu cua cdng nghiep vd dat den trinh do phat cdn tiln Ao bi tir chdi sir
dung'^.
Cugc ddu
trien mdi. Ngdy
2/3/1850,
dao Mat
thii
tieu tranh kinh tl ngay cdng cang thdng khi Ao ra
nhimg nghia vu lat vat
ciia
ndng ddn dugc ban sue thu
hiit
cdc vuong qudc Dire khac chdng
bd. Nam
1865
da cd
12.706
"nong ddn ldn" lai anh hudng
ciia
Vuong qudc Phd. Ao cdn
dugc chude thdn, cimg vdi
1.014.341
"nong mudn thilt lap lien minh kinh tl than thien
ddn nho" vdi sd tiln la 213,8 trieu tale". vdi Vuang qude Phd dl tranh mdt
hit
quyln
Vuong qudc Phd da dam bdo dugc nhirng nhu luc, nhung khdng dugc chdp nhdn. Lien
cdu ve luong thuc qudc gia, tao dilu kien cho minh Thul quan dudi su lanh dao
ciia
Vuang
viec
chii
ddng md rdng anh hudng
din
cdc qudc Phd ngay cdng cd dnh hudng
din
nhilu
nen kinh te khdc. (Xem Bdng 2) nudc Nam Due, tim
each
thdng nhdt thi
Dac biet, Vuang qudc Phd da tirng budc
^™^§ "^^ '^^"S '^^ ^° *^™
gia,
tao dilu
hoan thdnh su thdng nhdt thi trudng kinh tl
^^^ ""^^ ^^ ^''°"g "^^^^ ^'"^'^^ ^'"' sau
nay. Tir
Dire,
tao dilu kien cho
sir
thdng nhdt
laMi
<^°'
^"°^g ^"^^ ^^^ ^° "hung each thirc
thd va chinh tri. Nam 1850, tiln Phd da trd
™^i'
^^"^
"h^"
mdi trong quan he vdi cdc
thanli
ddng
tiln
luu hanh thdng dung
Midt ^"'^^ ^^^" ^ ^^^^^ ^"•
F.L.Polianxki. Sdd.tr. 503.
'^
Alan S Milward, S.B.Saul, Sdd, tr. 385.

