Người không đi cùng chuyến tàu: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 cuốn sách Người không đi cùng chuyến tàu được trình bày nội dung chính như sau: những chùm cúc biển, tái sinh, en - xi, người không đi cùng chuyến tàu, ngôi mộ cổ, người làm ra động đất, sông nước đời thường, cây bạch đàn vô danh. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Người không đi cùng chuyến tàu: Phần 1

NGƯỜI KHÔNG ĐI CÙNG CHUYẾN TÀU Tập Truyện Ngắn Tác giả: Nguyễn Quang Thân Phát hành: Phương Nam Book NXB: Văn Hóa Văn Nghệ —★— Đóng gói ebook: nguyenthanh-cuibap Nguồn text: Waka
TOC Lời giới thiệ u NHƯNG CHUM CUC BIEN TAI SINH EN-XI NGƯƠI KHONG ĐI CUNG CHUYEN TAU NGOI MỌ CO NGƯƠI LAM RA ĐỌ NG ĐAT SONG NƯƠC ĐƠI THƯƠNG CAY BẠ CH ĐAN VO DANH THUE GIƯƠNG LỤ C BINH CAY ĐANG CAY GẠ P LẠ I MƯA SAI GON GIO CAT BUI CO TREN ĐƯƠNG LANG CHANG THI NHAN ĐAU BẠ C PHƯƠNG SAN NGƯƠI VỢ LE PHƯƠNG KHAN XUAN ĐEM CO NGUYẸ T ĐƯƠNG ĐI ĐEM
LỜI GIỚI THIỆU Nguyen Quang Thâ n-trước và sau Người không đi cùng chuyến tàu Trạ i sá ng tá c Vũ ng Tà u 1982 dường như lạ i nhap nhá nh thê m lê n khi thời gian thà nh xa cũ . Khô ng chı̉ vı̀ lan đau sau 1975, Hộ i Nhà vă n Việ t Nam có ý tưởng mời mộ t so nhà vă n ba mien Bac – Trung – Nam ngoi viet bê n nhau. Khô ng chı̉ vı̀ trạ i trưởng là nhà vă n Nguyê n Ngọ c noi tieng với những cú lê n bờ xuong ruộ ng (nay chừng như đang noi tieng hơn). Khô ng chı̉ vı̀ ở đó có chuyệ n “Khó c Nguyê n Hong” là m thà nh mộ t dà n đong ca “noi loạ n, đot đen…”. Và , khô ng chı̉ vı̀ chuyệ n yê u đương đà n ô ng đà n bà vă n giới khá là pho bien bong có mộ t đô i đi suot với nhau đen het “đường thơm”… Trạ i ay nhó m Sà i Gò n có Nhậ t Tuan, Đà o Hieu, Nguyen Nhậ t Anh, Lý Lan, Tran Mạ nh Hả o, Nguyen Mạ nh Tuan, Lưu Ngũ . Từ mien Trung có Chı́nh Tâ m, Nguyen Quang Hà , Tran Thù y Mai. Mien Tâ y Nam bộ có Chu Hong Hả i, Đinh Thị Thu Vâ n, Trà Giang, Nguyê n Tù ng, Dạ Ngâ n. Mien Bac có Hoà ng Minh Tường, Lê Xuâ n Giang và , trạ i đã bat đau nửa thá ng roi, đá ng lý có Nguyen Quang Thâ n cù ng Chu Vă n Mười củ a Hả i Phò ng mà chưa thay đâ u. “Cai trạ i” thı̀ Nguyê n Ngọ c ă n nó i đứng ngoi gı̀ cũ ng ra cung cá ch thủ lı̃nh, Nguyen Thà nh Long bả ng lả ng Lặng lẽ Sa Pa, Huy Phương nhò n nhọ n như tieu thuyet Xi Măng củ a ô ng, cò n Nguyen Xuâ n Sanh, ô i chao, nhẹ bang “đá y đı̃a mù a đi nhịp hả i hà ”. Cuoi cù ng, Nguyen Quang Thâ n cũ ng nhậ p trạ i theo kieu củ a anh: Đi tà u thủ y Hả i Phò ng – Ben Bạ ch Đang, tạ t qua Thanh Đa thă m em gá i, khi ngoi xe đò Sà i Gò n – Vũ ng Tà u mua mộ t tờ vé so (lan đau mua vé so) và trú ng giả i khuyen khı́ch! Anh oang oang rang anh linh cả m ở trạ i viet nà y anh sẽ gặ p may, dù chı̉ khuyen khı́ch thô i nhưng van cứ là may, tin đi! Lơ đenh bởi gã muoi tiê u xương xó c vạ m vỡ bê chiec má y chữ cũ mè m đi từ trê n gá c nhà ă n xuong, tô i nghı̃ đó là Chu Vă n Mười, cá i bú t danh ay hợp với vẻ già già củ a anh ta. Sau nà y anh mô tả khoả nh khac
“tieng sé t” với tô i rang: “Mộ t phụ nữ trẻ , mi-nhon, buon buon, má i tó c té m rat hay, đang đứng chia cơm cho cá c bà n giú p cô cap dưỡng củ a trạ i, chao, người nà y là m vợ thı̀ chac là rat tuyệ t!”. Lê Xuâ n Giang khi ay đang noi tieng với bả n dịch tieu thuyet Hai Mươi Giờ (Hungari) lă ng xă ng giới thiệ u cá c trạ i viê n với nhau. Anh dừng lạ i với Nguyen Quang Thâ n: “Đâ y, Người không đi cùng chuyến tàu, khinh tà u hỏ a mà van cứ phả i lụ y tà u thủ y nê n đen muộ n”. Tô i chưa he biet mộ t nhà vă n có tê n là Nguyen Quang Thâ n và cá i truyệ n ngan đı̀nh đá m kia. Nguyen Quang Thâ n tien đen bả o cũ ng chưa he đọ c gı̀ củ a Dạ Ngâ n nhưng có đọ c khả o cứu củ a Sơn Nam và “Cô em đâ y đú ng vă n minh miệ t vườn thứ thiệ t chưa?”. Rat nhieu trà ng cười khı́ch bá c co vũ chò ng ghẹ o. Tô i chò ng chà nh cả nh cá o: “Gá i mien Nam de thương nhưng thương khô ng de, nha!”. Chuyệ n mộ t con cô ng ra sức xò e đuô i dựng cá nh sẽ ke và o mộ t dịp khá c, dịp vui. Nhı̀n Nguyen Quang Thâ n á o sờn, quan rá ch goi thả m hạ i quá so với may nhà vă n Sà i Gò n, tô i lạ i chú ý anh theo hướng đó . Vı̀ sao và vı̀ sao, với tô i, Hà Nộ i khi ay van â m vang “Mien Bac thiê n đường củ a cá c con tô i” kia mà ? Anh trẻ trung hơn tuoi bon mươi bả y và sự hieu độ ng thı̀ khỏ i nó i, anh rủ “cô em miệ t vườn” đi tam bien, đi leo nú i, đi chù a, đi la cà hủ tieu ngoà i chợ, đi xem anh và Chu Vă n Mười nham lạ c rang với bia hơi và xem anh trê u ghẹ o đá m nữ mien Tâ y hien là nh, nhẹ dạ (từ củ a anh). Bởi khi anh buô ng mộ t câ u ngo ngược kieu nhâ n vậ t trong Người không đi cùng chuyến tàu thı̀ Đinh Thị Thu Vâ n hoặ c Trà Giang la lê n: “Tụ i em đang nhen nhó m niem tin mà anh cứ hat nước vô !”. Anh cười het cỡ: “Cá c em ơi, niem tin củ a cá c anh đù ng đù ng như củ i mà cò n tat ngó m huong chi cá c em mới bat đau nhen nhó m bang những que diê m!”. Gan hai thá ng, tô i trở ve Can Thơ với cá i á n tı̀nh trong lương tâ m và thê m vet đen “ngoạ i tı̀nh chuyê n nghiệ p” trong lai lịch. Xộ c vô thư việ n ngay, tô i có mộ t danh sá ch những tá c giả Nobel từng khu vực mà anh Thâ n liệ t kê cho. Những cuon được phı́a Việ t Nam Cộ ng hò a dịch nữa, “em thử tı̀m ở cá c tủ sá ch những gia đı̀nh quen biet xem sao”. Nhưng tô i phả i đọ c Nguyen Quang Thâ n trước đã . Anh khô ng mang bê n mı̀nh Người không đi cùng chuyến tàu, tờ Văn nghệ in nó cũ ng khô ng tı̀m thay nữa và , ke lạ i mộ t truyệ n ngan thậ t khó và “vô duyê n” (từ củ a anh). Vậ y mà cá ch anh ưu tư, khó e miệ ng đượm buon, má i tó c phong sương… thậ t
“tâ m trạ ng”, sâ u sac và … đá ng tin chứ khô ng như khi bô ng phè ng giữa chon đô ng người. Thư việ n Can Thơ chı̉ có duy nhat cuon Những người chinh phục củ a Nguyen Quang Thâ n in nă m 1977. Tô i mượn ve nhà và kı́n đá o giữ riệ t nó . Anh xuat hiệ n trê n vă n đà n nă m 22 tuoi, ngay truyệ n đau tay đã được giả i thưởng bá o Thống nhất. Hai mươi lă m nă m ngược từ trạ i Vũ ng Tà u ve trước, Nguyen Quang Thâ n đã có ba tậ p truyệ n và mộ t tieu thuyet (Lựa chọn, in nă m 1978), nhưng sao khô ng tieng vang gı̀ may? Tô i bă n khoă n và tá m truyệ n trong Những người chinh phục thı̀ tham với tô i, rang “phương phá p hiệ n thực xã hộ i chủ nghı̃a” là cá i tran mà khô ng may nhà vă n mien Bac nhoi lê n được. Vả lạ i, nă m 1965 khi đang cô ng tá c ở Ty Thủ y lợi Hả i Phò ng, anh phả i viet khieu nạ i gửi Bộ trưởng Bộ Thủ y lợi (hiệ n nay tô i cò n giữ bon trang giay pơ-luya đá nh má y bả n khieu nạ i ay). Vı̀ lý do gı̀? Vı̀ nhà vă n trẻ trong thời gian họ c Trung cap Thủ y lợi đã có những phá t ngô n “lệ ch lạ c” ve Cả i cá ch ruộ ng đat, ve Tự do dâ n chủ , ve Nhâ n vă n giai pham… và từng bị cả nh cá o trước toà n trường! Mộ t “vet đen” trong cá i guong xã hộ i chủ nghı̃a mà người ay van phả i viet đe sinh ton, nuô i vợ nuô i con và … nuô i hy vọ ng cá i long roi sẽ được nới ra, thô i thı̀ cá mè mộ t lứa cả . Chien tranh ket thú c, ò a vỡ, khai phó ng, â m tham chı́n muoi, nung nau. Nhưng bà i họ c tù tộ i củ a bạ n anh – Bù i Ngọ c Tan – sờ sờ ra đó . Châ u Diê n, Dương Tường, Nguyê n Bı̀nh, cù ng Bù i Ngọ c Tan và anh, kẻ ban lê n Hà Nộ i, người trụ lạ i đat Cả ng, tụ tậ p cười khó c đang cay với song và viet “khô ng như trước nữa”. Ơ tuyen tậ p nà y, tô i chọ n ba truyệ n củ a thời kỳ “hiệ n thực xã hộ i chủ nghı̃a là thong soá i” đe bạ n đọ c và bạ n viet yê u men Nguyen Quang Thâ n nhậ n diệ n mộ t giai đoạ n can phả i “ngoan vừa phả i” neu khô ng muon đi tù như Bù i Ngọ c Tan! Nhưng, Những chùm cúc biển, anh viet thá ng 10/1960 (nă m anh 25 tuoi) rat gợi, khô ng khá c gı̀ vă n anh sau nà y khi đã bon mươi hay nă m mươi tuoi, tà i và tı̀nh. Với Tái sinh viet ba nă m sau đó , tá c giả chưa đay 30 tuoi mà đã từng trả i, gâ n guoc và , với En-xi viet nă m 1975 thı̀ khá c nhieu. Gan 20 nă m cam bú t, long lộ n trong xã hộ i “tat cả cho chien tranh và chien thang” và 15 nă m đời song riê ng tư trú c trac, vı̀ vậ y mà tâ m trạ ng tá c giả rười rượi, ngậ p ngừng, quay quat.
Boi cả nh xã hộ i mien Bac sau nă m 1975 lung lay nghiê m trọ ng có tê n là hậ u chien và hậ u hợp tá c hó a toà n diệ n nhưng van được giới lã nh đạ o lê n dâ y có t bang thó i kiê u ngạ o co hữu, bong sụ p đo thê m trong những người “hoà i nghi là thuộ c tı́nh củ a giới trı́ thức” (cụ m từ ưa thı́ch củ a Nguyen Quang Thâ n) khi cuộ c chien ở hai đau đat nước no ra. Lạ i chien tranh ư, đó là những tieng thé t phan uat từ những cá i miệ ng “bị khớp như người ta khớp mõ m chó ”. Người không đi cùng chuyến tàu bậ t ra như chiec lò xo bị né n. Có the hı̀nh dung, thá ng 12 nă m 1979 ay, giữa mù a đô ng đó i ré t, nhà vă n gõ và o má y chữ những dò ng noi đó a, mê mả i, sac nhọ n, mã nh liệ t: “Tôi phản đối những người đi ca chuyến tàu hôm nay!”. Chan độ ng! Đen tai người quyen lực ngang ngửa khi ay, phả i mộ t cú điệ n thoạ i củ a giới chó p bu Hà Nộ i cho lã nh đạ o thà nh pho Hả i Phò ng thı̀ nhà vă n mới được giả i thoá t khỏ i những lời đe dọ a treo bú t. Hơn hai nă m dà i, 1980 và 1981, nhà vă n đứng yê n, cho đen khi được đi mien Nam lan đau, Vũ ng Tà u thá ng 4/1982. Nguyen Quang Thâ n cả quyet: Phả i có những cú bươu đau sứt trá n thı̀ cá i tran đoi với nhà vă n mới được nới lê n. Chı́nh nhà vă n phả i bậ t lê n, khô ng ai giú p được. Và độ c giả dan cũ ng đã khá c theo. Cá i tran ở đâ y là sự tự kiem duyệ t củ a cá c tò a bá o và cá c nhà xuat bả n đe tá c pham được in ra, cù ng thó i quen ngam thỏ a hiệ p củ a chı́nh người viet. Nguyen Quang Thâ n khô ng hà o hứng, đú ng ra là khô ng chap nhậ n hoà n cả nh viet đe ngâ m trong hộ c bà n chờ thời. Anh song cho từng ngà y song củ a mộ t con người và mộ t nhà vă n, anh bả o, trong đường ham thı̀ mı̀nh van cứ phả i cụ c cựa, phả i nong, phả i là m cho cá i ham ay rộ ng ra và đi ve phı́a á nh sá ng. Nhưng sau đe và bú a bởi Người không đi cùng chuyến tàu là mộ t cá i á n tı̀nh ở Vũ ng Tà u, lạ i bị dọ a kỷ luậ t, dò ng tộ c đe dè , con cá i cò n chưa trưởng thà nh xong… Anh ngưng viet cho người lớn và tı̀m vui với đoi tượng khô ng can chı́nh trị, khô ng sợ bat bẻ đe nẹ t. Chú bé có tài mở khóa viet trong cả nă m 1983 và anh đã tı̀m thay thanh sạ ch, trong veo, câ n bang. May nă m sau (1987), mộ t va chạ m riê ng tư đau đớn đã khien anh viet mộ t lè o truyệ n Người làm ra động đất như the truyệ n vừa. Anh bả o anh đã tı̀m lạ i được noi đau nộ i thương đe trở lạ i với truyệ n ngan. Từ nă m 1984 anh tı̀m thay mộ t cho ở cho tự do thâ n the và thời gian: cơ quan Hộ i Vă n nghệ Hả i Phò ng. Gạ o lứt, giường đơn, yoga, bơi bien, họ c tieng Anh và trở lạ i với những trang thơ tieng Nga củ a Akhmatova mà anh mê say từ trước. Anh đọ c nhieu, đi Nam moi nă m ı́t nhat mộ t
lan, mà y mò dịch thơ, là m thơ và viet lien hai tieu thuyet: Một thời hoa mẫu đơn (1987), Ngoài khơi miền đất hứa (1989). Đe chuan bị cho cuộ c song mới ở Hà Nộ i, anh dà nh những khoả n nhuậ n bú t ay mua nửa că n hộ ở Kim Giang. Bat đau “cà y” (từ củ a anh), viet truyệ n, viet bá o đe Dạ Ngâ n sẽ ra họ c viet vă n Nguyen Du (đi bang ke hoạ ch ay thı̀ tı̉nh mới đong ý ). Những truyệ n ngan tung tay với nhieu giọ ng điệ u ra đời, anh tự trà o rang “khô ng ngờ Dạ Ngâ n đi đạ i họ c mà nen truyệ n ngan Việ t Nam phá t trien thê m mộ t bước!”. Vũ điệu của cái bô, Thanh minh, Thuế giường, Gió heo may, Sông nước đời thường… Từ nă m 1993 trở đi, Nguyen Quang Thâ n thà nh “giặ c viet” (cũ ng từ củ a anh). Có mộ t Tet anh cà y mười may cá i truyệ n rả i như bươm bướm từ Bac và o Nam đe Dạ Ngâ n “có tien rac đường” (ý nó i tien tà u xe xuô i ngược Nam Bac thă m con). Cây bạch đàn vô danh xuat than mang so phậ n củ a mộ t cá i sườn tuyệ t vời cho điệ n ả nh. Và anh cũ ng biet sau đó mı̀nh trơn tay với truyệ n ngan nê n dừng lạ i đe viet mộ t tieu thuyet nữa: Con ngựa Mãn Châu. Và roi, dù khô ng cò n bức xú c quá bởi cơm á o gạ o tien, Nguyen Quang Thâ n lạ i thè m viet truyệ n ngan gọ i là “nghı̉ giữa hiệ p” (tức trong khi chờ manh nha mộ t tieu thuyet khá c). Mộ t vệ t truyệ n lịch sử xoay quanh hai nhâ n vậ t chı́nh là Nguyen Du và Ho Xuâ n Hương được viet trong cá c nă m từ 1996 đen 1998. Tô i xep vệ t truyệ n nà y sá t nhau ở cuoi tuyen tậ p đe bạ n đọ c nham nhá p chú ng như những chương đẹ p củ a mộ t tieu thuyet mỏ ng ve mộ t thời ngon ngang, ưu uat củ a hai con người tà i hoa bậ c nhat. Chú ng ta gặ p ở đâ y mộ t nửa Nguyen Quang Thâ n khô ng gieu nhạ i, khô ng “á c mom á c miệ ng” mà thao thiet, sang trọ ng. Chù m truyệ n ngan đặ c sac nhat củ a anh – Thanh minh, Chân dung, Gió heo may, Vũ điệu của cái bô… – đã tá ch riê ng trong tậ p truyệ n song ngữ Anh – Việ t rat thà nh cô ng nhờ bả n dịch hay. Nhưng 20 truyệ n ở đâ y, chọ n từ hà ng tră m truyệ n ngan củ a anh, là sự chọ n lựa kỹ cà ng xep theo thứ tự thời gian chú ng được viet ra. Cả ba truyệ n trước 1975 van khô ng ké m cạ nh lam dù những cá i ket khô ng the choi cã i rang tá c giả bị mac mớ với phương phá p hiệ n thực xã hộ i chủ nghı̃a. Đặ c biệ t sau truyệ n ngan Người không đi cùng chuyến tàu khien anh được liệ t và o hà ng “những nhà vă n tiê n phong đoi mới” thı̀ anh đã được đú ng là anh: sat né t, uy-mua, tà i hoa, nhâ n bả n. Sau tieu thuyet Hội thề viet vat từ Hà Nộ i và o Sà i Gò n, anh chı̉ viet truyệ n ngan khi được cá c tò a bá o đặ t hà ng.
Bước sang tuoi tá m mươi, bời bời the sự, anh dà nh sự ná o nhiệ t sụ c sô i cho bá o chı́. Anh là m web, chơi “phâ y”, bơi bien, the dụ c… đe yê u quỹ thời gian cò n lạ i ı́t ỏ i củ a mı̀nh. Anh dừng viet vă n, mộ t người lã o thực biet đủ là đủ và thực sự là đủ . Thanh Đa, tháng 9/2017 Dạ Ngân
NHỮNG CHÙM CÚC BIỂN Tô i là mộ t cô giá o vù ng bien. Câ u chuyệ n tô i sap ke ra đâ y khô ng gı̀ hơn là chuyệ n xay ra giữa những đứa trẻ và cô giá o củ a chú ng. Cuộ c đời sư phạ m và cá i so lậ n đậ n đã dan tô i và o những cả nh ngộ khá c nhau. Những khó khă n hà ng ngà y củ a mộ t cô giá o trẻ , bờ bien, bã o mù a hè và gió mù a đô ng, noi đau vı̀ người chong chet sớm, cuoi cù ng là những đứa họ c trò hư hỏ ng, roi đen chuyệ n tan man, gan gũ i, uon nan và khê u gợi nă ng khieu cá c em. Đâ y là phan quan trọ ng nhat củ a đời tô i. Hô m đó tô i đen lớp như mọ i lan. Lớp nam trê n bờ bien. Từ bã i cá t am đau thu boc lê n mù i những con sứa giạ t và o đê m hô m qua đang tan chả y trong nang. Thê m và o đó là tieng thı̀ tham củ a cá nh rừng thô ng ké o dà i từ đon biê n phò ng đen cuoi pho chợ. Tô i bat đau kiem tra bà i. – Em Tý lê n bả ng! Mộ t em họ c sinh trong hà ng ghe cuoi cù ng mien cưỡng đứng lê n. Ngay từ hô m khai giả ng, thang bé đã là m tô i chú ý. Tý mặ c quan ong cao, ong thap, mộ t dò ng mũ i sữa bò bá m và o mô i trê n như con đı̉a. Linh tı́nh má ch tô i: “Lạ i gặ p mộ t ô ng tướng roi đâ y”. Tô i đã khô ng nham. Tý khô ng phả i là đứa ngo ngược, nhưng đời song củ a nó là củ a bien. Trong những giờ ra chơi, Tý cởi quan á o chạ y xuong bã i cá t, nhả y xuong nước bơi mộ t chậ p roi và o lớp với cá i đau ướt, nước chả y rò ng rò ng. Lạ i cò n chuyệ n vườn câ y. Tý đưa và o vườn trường những loạ i câ y xương rong kỳ quá i khô ng biet lay đâ u ra. Xương rong phá t trien rat nhanh, trê n bã i cá t khô can nó có ưu the hơn những thứ câ y khá c, đen noi sau mộ t thời gian ngan, cả mieng vườn xinh xan củ a lớp tô i chı̉ cò n lạ i moi xương rong. Roi đen những bà i tı́nh đo khô ng là m ra, hay đú ng hơn, khô ng bao giờ ngó đen nữa. Tat cả đieu an ủ i cò n lạ i chı̉ là mô n vă n. Tý đã nhieu lan là m tô i ngạ c nhiê n vı̀ những câ u vă n giau tưởng tượng và ngộ nghı̃nh: “Con cá chim giong như bà n tay em bé đậ p đậ p trong ro cá củ a mẹ em”, “Sừng bò nhọ n, nhưng sừng trâ u cò n nhọ n hơn nhieu”…
Tô i khô ng mừng mà lo. Bởi vı̀, đoi với mộ t họ c sinh hã y cò n chả y mũ i mà nă ng khieu phá t trien khô ng đeu thı̀ cô giá o khô ng the bỏ qua được. Vı̀ vậ y, Tý là cậ u bé được tô i gọ i lê n bả ng nhieu nhat lớp, và nó khiep sợ, neu có the nó i như the. Và hô m nay, tô i khô ng ngờ sự uon nan có dụ ng ý củ a tô i đã gâ y ra mộ t phả n ứng thậ t sự. – Mộ t người đi chợ... – Tô i ra đau bà i. Tý né p người và o bả ng, tay run run viet những con so. Nhưng nó bong dừng tay lạ i, đỏ mặ t nhı̀n tô i. Lạ i thê m mộ t bà i toá n khô ng giả i được nữa roi. – Đó là do em khô ng chịu là m bà i tậ p ở nhà – Tô i nghiê m giọ ng nó i. – Thưa cô … – Ơ nhà em là m những gı̀? – Bạ n ay bơi suot ngà y ạ – Liê u, mộ t cậ u bé chă m chı̉ ngoi đau bà n, nhac tô i. – Khô ng phả i, xin cô đừng nghe bạ n Liê u. Em phả i đen lớp nửa ngà y, cò n đâ u mà bơi suot ngà y nữa ạ – Tý nhı̀n tô i vẻ oan ức. – Thô i, the những lú c khô ng đi bơi thı̀ em là m gı̀? – Em đọ c Đả o giau và ng ạ . – Đọ c sá ch là tot, nhưng neu chı̉ đọ c truyệ n mà khô ng là m toá n thı̀ có nê n khô ng? – Tô i hỏ i cả lớp. – Khô ng ạ – Cá c em trả lời. – Bâ y giờ em là m mộ t bà i toá n khá c. Tô i khô ng muon nhâ n nhượng và phả i là m cho thang bé bat trị nà y quen với mô n so họ c mới được. Mặ t Tý đỏ nhừ và đú ng là mộ t noi khiep đả m đang hiệ n lê n. – Mộ t đà n bò ... – Tô i lạ nh lù ng đọ c đe bà i khá c. Tý đứng im, chı̉ hơi ngọ nguậ y người. Bong kỳ lạ chưa, tô i thay, rõ rà ng như hai với hai là bon trước mat tô i, mộ t con ran bang ngó n tay ú t ló co ra khỏ i tú i roi từ từ bò dọ c theo ong quan nhem nhuoc củ a Tý. Lú c bị don và o tử địa, con mực phun ra mộ t là n hỏ a mù , bâ y giờ thı̀ cậ u họ c sinh nhỏ củ a tô i thả ra mộ t con ran. Con vậ t rơi bẹ t xuong đat, ngó c co lê n, bò trườn người mộ t cá ch thoả i má i giữa đá m bụ i phan và san so lạ i phı́a tô i. Thú thậ t là , cá i mà tô i sợ nhat trê n đời có lẽ là loà i bò sá t nguy hiem đó . Tô i nhả y ngay lê n bà n
và kê u lê n mộ t tieng hoả ng hot. The là cả lớp vỡ tung. Lũ họ c sinh cũ ng nhả y lê n, khô ng phả i chú ng sợ mà hı̀nh như đe nhı̀n cho rõ hơn cô giá o sợ như the nà o. Và tat nhiê n cậ u họ c sinh noi tieng củ a tô i thoá t nạ n. Tý lặ ng lẽ xuong bà n, mặ t tı̉nh khô . Ngà y hô m sau Tý khô ng đi họ c. Sau đó , hai ba ngà y lien em khô ng đen trường. Chieu hô m đó tô i đen nhà em. Mộ t tú p leu hai gian nhỏ , rá ch ná t, nam giữa vò ng hà ng rà o dà y đặ c ghé p bang câ y sậ y, mộ t thứ sậ y bien to lớn, cà nh lá xum xuê . Cũ ng như những xó m chà i nơi khá c, ở đâ y người ta khô ng muon mà cũ ng khô ng the là m nhà đẹ p. Những hà ng sậ y chong lạ i bã o bien và bụ i cá t, kê u vi vu trong gió bon mù a là m nê n điệ u nhạ c quen thuộ c củ a bờ bien. Nhà Tý đã lê n đè n. Mộ t giọ ng đà n ô ng tram tram vang lê n sau má i tranh. Tô i bước và o nhà và gặ p ngay anh Hợi, bo Tý, mộ t người đà n ô ng vạ m vỡ, mat oc nhoi, đang ngoi trê n phả n nham rượu. Trước mặ t anh, trê n cá i mâ m go, mộ t con cá dưa bang cá nh tay khoanh trò n, boc hơi nghi ngú t. Tý ngoi hau rượu bo, đang gỡ từng mieng cá trang như bô ng, mặ t ı̉u xı̀u. Ơ gó c nhà , chị Hợi ngoi đan lưới trong á nh sá ng chiec đè n con đe tậ n trong vá ch, trê n cá i phả n. Tý nhậ n ra tô i trước tiê n roi đen ô ng bo. Tô i biet anh Hợi, dù khô ng quen lam nhưng cũ ng như mọ i người trong là ng, tô i cò n biet moi ngà y anh noc het bao nhiê u rượu. – Chà o cô ạ – Tý bẽ n lẽ n chà o tô i roi tụ t xuong phả n. – Chà o cô – Anh Hợi xỏ châ n và o đô i guoc mộ c – Hừm, cô ngoi chơi, ngoi xuong đâ y, hay là khô ng dá m, cô uong với bo con tô i mộ t ché n nước nhé ? “Mộ t ché n nước” ở vù ng nà y là bữa cơm. Tô i mạ nh dạ n ngoi và o phả n và cam lay đũ a. Tô i đã quen tậ p tụ c ở đâ y và nó i đù a: – Giá có thê m mộ t chai nữa mới đủ bộ đay, anh ạ . Tức thı̀, anh Hợi tươi han lê n: – Cu Tý ! Chạ y ra quá n bà Thủ cam ve cho bo mộ t chai bả y nghe khô ng con! May dịp được tiep rượu cô giá o. Tô i cười: – Em đù a đay thô i, em có uong được đâ u – Tô i nó i với chị Hợi – Sao chị khô ng ngoi tiep anh ay? Đá ng lẽ chị phả i cá ng đá ng việ c nà y hơn là bat họ c trò em đay, bà chị ạ .
– Chả giau gı̀ cô . Tô i đâ u có dạ i, ngoi ă n với ô ng ay đe lú c rượu và o ô ng ay hat mâ m lê n mặ t à . Anh Hợi gã i tai: – Thậ t oan cho tô i, cô giá o. Tô i bả o anh: – Cá c anh ở đâ y thı̀ em cò n lạ gı̀. Chı̉ bat nạ t cá c chị ay là giỏ i. Chị Hợi nà y, chị ngoi ă n cho vui, em cò n chú t việ c nó i với cả hai anh chị đâ y. Chú ng tô i và o mâ m, tô i chưa ă n cơm nê n cũ ng khô ng là m khá ch. Vả lạ i, với bà con mien bien mà khá ch sá o thı̀ họ giậ n thậ t. Sau khi con cá dưa chı̉ cò n cá i xương dà i thı̀ tô i bat đau nó i đen việ c họ c hà nh củ a cu Tý. Anh Hợi đặ t mạ nh cá i bá t xuong mâ m, trừng mat bả o ô ng con: – The may hô m nay ô ng quý tử khô ng đi họ c à ? Bâ y giờ ô ng lạ i họ c được ở đâ u mô n lủ i đay hả ? – Nó họ c bo nó hoi nhỏ đay! – Chị Hợi đe chuyệ n. – Nà y, mẹ nó đừng có nó i leo, roi chớ trá ch – Hợi dọ a vợ roi quay sang tô i – Cô tı́nh, tô i cò n kiem soá t được là m sao nữa cơ chứ? Chú ng tô i thı̀ suot ngà y đê m ra be... the... the mà … Những tieng nó i cụ c cụ c trong miệ ng anh như sỏ i lă n roi tat han. Tô i nghı̃ neu khô ng có tô i ở đâ y thı̀ the nà o cu Tý cũ ng khô ng thoá t đò n. Nhưng Tý van lo xa và nhanh như con mè o, nó bien mat lú c nà o tô i cũ ng khô ng biet nữa. Sau khi biet được “chien cô ng hien há ch” củ a con ở trường, chị Hợi tỏ rõ noi bực mı̀nh bang mộ t câ u than phien bạ o gan: – Anh Hợi nà y, anh cò n nhớ cá i hoi xửa hoi xưa, lú c thay đo Nghệ cò n ngoi nhà ô ng phó Bá ch ay mà . Cha gửi anh đen họ c được ba ngà y thı̀ anh bat mộ t con muoi dá n và o cá nh tay, anh đậ p và o sau lưng thay mộ t cá i roi bả o: “Thưa thay, con muoi ạ ”. Phả i the khô ng? Cả là ng người ta cò n nhac chuyệ n ay – Chị phâ n bua với tô i – Trứng cá mă ng thı̀ phả i nở ra cá mă ng chứ, phả i khô ng cô ? – Vı̀ ô ng ay đá nh tô i chứ bâ y giờ cô giá o là m gı̀ mà nó dá m hon lá o the? U mà y ạ , con dạ i cá i mang, người ta cũ ng thường bả o vậ y. Vả lạ i cá i chuyệ n thời đe quoc sà i lang thı̀ u mà y lô i ra là m gı̀ cho nó lạ c hậ u hả ? Anh Hợi ngượng nghịu chong che và nhap not ché n rượu thừa. Tô i nó i:
– Thô i, chuyệ n trẻ con em khô ng đe bụ ng đâ u. Nhưng từ nay trở đi, em chı̉ xin anh chị chú ý cho may đieu: mộ t là anh khô ng được bat cu Tý ngoi hau rượu nữa, hai là bả o nó ngà y mai phả i đen trường, ba là anh nê n kè m thê m cho chá u mô n toá n... Tô i chưa ra khỏ i ngõ thı̀ chị Hợi chạ y theo. Chị nó i như nac: – Tră m sự nhờ cô ... Tô i chı̉ trô ng mong và o mı̀nh nó ... Bo nó thı̀ khô ng dạ y được ai đâ u, cô bỏ qua cho chá u, cô cò n lạ gı̀ lũ trẻ ở cá i là ng nà y – Và khô ng nı́n được nữa, chị ò a khó c. Mặ t tră ng treo trê n bien như mộ t cá nh chim hả i â u. Những giọ t nước mat củ a người mẹ là m tô i xú c độ ng. Neu ta cứ chịu khó đụ c đẽ o thı̀ khú c go thô ng kia cũ ng có the thà nh mộ t thứ đo dù ng. Nhưng đoi với những đứa trẻ thı̀ sự việ c lạ i khá c hơn nhieu. *** Tý lạ i đen trường. May ngà y đau em cò n bẽ n lẽ n. Nhưng chı̉ và i hô m sau, đâ u lạ i và o đay. Nó lạ i chạ y đuoi những bô ng hoa đuô i ngựa cá nh nhọ n như lô ng chim trê n bon cá t hay ngụ p lặ n trong giờ chơi. Cò n mô n toá n và mô n “lặ n” trong giờ thı̀ hı̀nh như chang có gı̀ thay đoi. Van những bà i toá n de mà khô ng có đá p so, những quy tac được trı̀nh bay lộ n tù ng phè o. Và moi lan gỡ bı́, con cá mă ng ay lạ i nhı̀n ra bien đe cau cứu. Nhưng bien thı̀ là m được gı̀? Tat nhiê n sá ch lược củ a cô giá o thı̀ van như cũ . Tô i co tı̀m ra những dịp tot đe kiem tra, đưa cậ u bé bat trị củ a tô i lê n bả ng đen. Và tô i khô ng biet rang những việ c xé t hỏ i đay tı̀nh mau tử ay củ a tô i đã dan đen những chuyệ n khô ng ngờ. Mù a đô ng nă m nay đen sớm hơn mọ i nă m. Những trậ n gió may đau mù a đuoi sạ ch mâ y xá m trê n bau trời và qué t het lo â u trong lò ng dâ n đá nh cá . Trời trong vat soi gương được, cò n bien thı̀ ê m dịu như mộ t bà mẹ hien. Cơn thịnh nộ củ a mưa bã o đã qua. Só ng mang lê n đat lien mù i thơm củ a bien am, sưởi những dả i bờ nâ u boc hơi trong buoi sá ng sớm. Mọ i nă m và o thời gian đó , khi những bay cá hong, cá nụ ven bờ đã vã n, những cặ p giã đô i bỏ lộ ng ra khơi tá m chı́n mươi sả i nước đá nh cá gú ng, cá thủ , câ u cá dưa. Nhưng nă m nay cả xó m đá nh cá đó ng được nă m chiec thuyen to. Đe trá nh mat cô ng đi ve, họ neo thuyen hà ng chụ c ngà y ngoà i bien. Họ trú ở mộ t con cá t trô ng trơ trụ i gọ i là Con Và ng, dựng lê n những chiec leu tạ m đe thoi nau, trú nang. Những khi cá nhieu, cửa hà ng thủ y sả n khô ng thu mua kịp thı̀ nửa Con Và ng bien
thà nh sâ n phơi cá khô . Moi buoi chieu hợp tá c đưa thuyen ra đó n cá và cũ ng những chiec thuyen ay mang ra khơi gạ o, muoi, những lời thă m hỏ i, nhan tin, bá o Nhâ n dâ n và cá c thô ng tư chı̉ thị gửi cho chủ nhiệ m hợp tá c xã . Suot thời gian đó , nhieu đứa trẻ đen tuoi đi họ c lạ i ở trê n bờ. Chú ng nó tự chợ bú a, nau ă n lay nê n đứa nà o cũ ng gay đi vı̀ ă n uong that thường và nhớ bo mẹ . Những ngà y đó chú ng tô i thường bậ n bịu, ngoà i việ c dạ y ở lớp cò n phả i đe mat đen cuộ c song củ a cá c em ở nhà , lò ng van nơm nớp những bat trac có the xay ra. Đú ng nă m ngà y sau khi đoà n thuyen ra khơi, Tý vang mặ t ở lớp. Ngay chieu hô m đó , tô i đen nhà em. Khô ng mộ t bó ng người. Gian nhà Tý cửa phê n đó ng kı́n, khô ng khó a nhưng cộ t chặ t bang mộ t sợi chã o to tướng. Trê n phê n cửa dá n mộ t mả nh giay bang hai bà n tay, viet nguệ ch ngoạ c may chữ: “Chú ng tô i đã đen Đả o Và ng. Cam và o nhà . Ai và o nhà sẽ chịu hoà n toà n trá ch nhiệ m”. Đả o Và ng? Tô i boi roi lặ ng người suy nghı̃. Phả i chă ng đó là hò n đả o mà Xti-vâ n-xơn đã cat giau kho và ng củ a những tê n cướp be? Khô ng. Ơ đâ y chı̉ có Con Và ng, nơi tạ m trú củ a xó m chà i. Nhưng Con Và ng, hai tieng đó đủ sức kı́ch thı́ch ó c tưởng tượng củ a những đứa trẻ như cu Tý củ a tô i. Tô i quay lạ i, men theo loi mò n trê n con cá t, suy nghı̃ mộ t mı̀nh. The roi tô i hieu, tô i dan hieu het. Tô i chac Tý đã lê n mộ t chiec thuyen tiep te và ra Con Và ng với bo mẹ . Oi, tuoi nhỏ ngô ng cuong, sức mạ nh củ a cá c quyen sá ch và trı́ tưởng tượng. Nhưng ngoà i ra cò n mộ t cá i gı̀ nữa, mộ t cá i gı̀ do tô i mà ra, tô i lờ mờ cả m thay trá ch nhiệ m củ a mı̀nh. Bâ y giờ thı̀ chuyệ n đó đã xay ra roi... Tô i bat lực đứng mộ t mı̀nh trê n bờ bien. Khoả ng cá ch giữa tô i và đứa họ c trò đã đo bang hả i lý. Bien như cười cợt cho hoà n cả nh củ a tô i, bat chợt đó n mộ t vı̀ sao. Vı̀ phả i chờ gió , mười hai giờ đê m, tô i mặ c á o bô ng ra thuyen. Khi buom giương lê n thı̀ gió chı̉ mới hiu hiu thoi từ đat lien ra be. Bau trời trong vat, sao hiệ n ra ngay trê n đau só ng cà ng là m tă ng thê m vẻ bı́ mậ t nhưng hap dan củ a bien khơi. Lò ng tô i hoi hộ p, khô ng biet cá i gı̀ sẽ chờ đó n tô i ở ngoà i kia. Hò n đả o nhỏ , đứa họ c sinh đã bao lan là m tô i vat vả mà khô ng hieu được, nhiệ m vụ thiê ng liê ng củ a mộ t cô giá o. Tat cả hap dan tô i lạ lù ng. Đú ng lú c trời rạ ng, chú ng tô i đen Con Và ng. Từ đâ y có the nhı̀n rõ Cửa Lâ n như mộ t né t mực Tà u vạ ch ngang châ n trời ve phı́a Nam. Mộ t
vạ t bien mà u nâ u, só ng lă n tă n. Đó là nơi sô ng Hong đo ra bien. Con Và ng hoang vang đú ng như trong tưởng tượng củ a tô i. Mộ t dả i cá t chạ y dà i hơn mộ t câ y so, lơ thơ cú c bien và cỏ đuô i ngựa. Tô i ngạ c nhiê n nhı̀n thay phı́a cuoi bã i may câ y phi lao đã lê n quá đau người. Bà con đi phà ng từ sá ng sớm. Chı̉ cò n lạ i trê n bã i những tú p leu lợp cỏ lá c và lá chung sậ y, những cá i bep cò n boc lê n là n khó i xanh nhạ t. Mộ t con mè o đen như hạ t na lang thang giữa bã i cá t, trô ng hoang rợ như mộ t chú só i rừng. Anh lá i thuyen von ı́t nó i, bả o tô i: – Bâ y giờ cô hã y lê n bã i nghı̉, cứ và o leu mà trú nang. Chú ng tô i đi tı̀m họ , có lẽ trưa mới ve. Buon chet được, the mà cô cũ ng đò i ra chơi. Hay là cô đi với chú ng tô i? Đen bâ y giờ anh ta van khô ng biet tô i ra đâ y đe là m gı̀. Tô i ngước mat nhı̀n anh hỏ i: – Trẻ con chú ng nó có theo thuyen khô ng anh? – Là m gı̀ có trẻ con. Chı̉ moi con thang Hợi mới ra từ hô m trước thô i. – Nó ở nhà hay đi? – Thang bé là m cá i gı̀ suot ngà y trê n bã i ay. Vả lạ i cũ ng can có người trô ng đo đạ c, bep nú c chứ. Anh quay mũ i thuyen. The là cò n lạ i mộ t mı̀nh tô i trê n bã i cá t vang. Nhưng tô i khô ng cả m thay cô đơn. Bởi vı̀ mặ t be bong ngời lê n rat đẹ p, là m tô i thay sung sướng. Lò ng boi roi nhưng van bı̀nh tı̃nh, tô i bước ve phı́a những tú p leu con. Bong sau may câ y phi lao hiệ n ra mộ t đứa bé . Đú ng là Tý roi. Cả nó chac cũ ng nhậ n ra tô i. Dù có vẻ sợ sệ t nhưng gặ p cô giá o nơi châ n trời gó c bien nà y, Tý khô ng giau mộ t tia mat mừng rỡ, á nh lê n roi bat chợt tan ngay. – Chà o cô ạ . – Chà o “ô ng tướng” – Tô i vui vẻ – Tô i ra thă m “ô ng” đâ y. Đe “ô ng tướng” được yê n tâ m, tô i khô ng đả độ ng gı̀ đen chuyệ n Tý tron họ c. Tô i bả o Tý đưa tô i đi thă m cá i Đả o Và ng trứ danh nà y. Chú ng tô i đi ve dã y phi lao đang lac lư vı̀ gió moi lú c mộ t mạ nh. Bong tô i chú ý nhı̀n dưới châ n tô i mộ t con cá t nhỏ mà u và ng ó ng á nh hiệ n ra. – Thưa cô , cả cửa be nà y chı̉ đâ y có cá t và ng. Từ con Thoi đen đâ y chı̉ có cá t nâ u, đâ y mới có thứ cá t nà y – Tý giả i thı́ch, vẻ thà nh thạ o.
– Sao em biet? – Em đã đen những nơi đó roi ạ . Từ lú c cò n họ c lớp hai cơ. Bâ y giờ tô i mới hieu vı̀ sao người ta gọ i đâ y là Con Và ng. Chú ng tô i ngoi xuong đá m cỏ non và nhı̀n ra be. Tô i chı̉ ve phı́a trước mặ t hỏ i Tý : – Em có biet đang xa kia là đâ u khô ng? – Thưa cô , trước mặ t cô và em là cửa sô ng Hong đâ y ạ . Bê n phả i là Cửa Lâ n, xó m em đay mà . – Sao em biet đâ y là cửa sô ng Hong? – Thưa cô , cũ ng de thô i. Sá ng nà o cũ ng có những con giang bay ve phı́a đó , chú ng nó và o cửa sô ng kiem ă n. Gan toi chú ng lạ i bay ra những hò n đả o ngoà i be. Bo em bả o cò n có những hò n đả o toà n chim. Được đen đó xem chim cũ ng thı́ch, cô nhı̉? Tô i mı̉m cười nhưng trong lò ng lo ngạ i. Và tô i hỏ i: – May hô m ra đâ y em là m gı̀? – Thưa cô – Tý chớp mat – Em nau cơm, luộ c cá , vun goc phi lao... – May goc phi lao nà y ư? – Thưa cô , vâ ng ạ . May goc nà y em đưa ra trong từ nă m kia cơ. Lú c em cò n theo họ c lớp hai ay. Em theo bo ra đá nh cá , nho may goc con mang theo. Bo em bả o: “Mà y trong phi lao ở đâ y là m gı̀? Là m đó m à ?”. Em bả o bo: “Khô ng phả i, con trong đe chan cá t, bo khô ng thay bụ i mù lê n đay à ? Cô giá o con bả o the”. The là em moi cá t lê n, cho may câ y con và o hoc vun lạ i. Cô trô ng kı̀a! Tý bong độ t ngộ t chı̉ tay ra bien. Mộ t bay cá thủ đang tớm ở ngoà i kia, nhieu quá đi mat! Tô i nhı̀n theo tay Tý và thay trê n mặ t be lặ ng lẽ , nả y tanh tá ch những giọ t nước như mỡ sô i trong chả o và những chú tô m hay cá nhỏ nhả y vú t lê n. – Cá thủ tớm moi đay cô . Hô m nay the là trời sap mưa roi. Cá thủ và o gan bờ là chac có mưa. Tô i như bước và o mộ t the giới chưa từng thay bao giờ. Cá i the giới là m tô i rung độ ng sâ u sac đó hı̀nh như đã do chú họ c trò bé nhỏ củ a tô i tạ o nê n và giờ đâ y em đang dat tô i bước và o giac mộ ng. Bê n cạ nh chú ng tô i, những goc phi lao cao quá đau người, thâ n câ y xoan như chã o vı̀ đã
chịu nhieu bã o tá p. Biet đâ u nhờ những câ y nhỏ nhan đó , cá t được giữ lạ i, và mộ t ngà y kia, mộ t xó m chà i trù mậ t sẽ ra đời, dâ n là ng cò n nhac đen đứa trẻ yê u thiê n nhiê n và đã từng biet chinh phụ c thiê n nhiê n từ những ngà y cò n hơi sữa nà y khô ng. – Tý nà y – Tô i bả o em – Em bỏ đi như vậ y mà khô ng xin phé p cô là m cô và cá c bạ n lo lang cho em quá . – Thưa cô , em muon xin cô cho em thô i họ c. – Sao vậ y? – Tô i ngạ c nhiê n. – Em dot lam ạ . Em khô ng là m được toá n. – Khô ng, em chı̉ thı̉nh thoả ng mới can bú t thô i chứ – Tô i thay co họ ng tô i cay xè và muon lựa lời, thậ n trọ ng như nâ ng mộ t bô ng quỳ nh sap nở, lo sợ là m những nhụ y hoa tuyệ t vời rụ ng mat – Hô m nay em ve là ng với cô , neu co gang, em sẽ giỏ i toá n. Cô và cá c bạ n sẽ giú p đỡ em. – Em sợ lam ạ . – Sợ cô hỏ i bà i ư? – Vâ ng ạ . Em sợ… – Tý ngậ p ngừng – Neu sau nà y thà nh người lớn đi đá nh cá thı̀ có phả i họ c toá n khô ng ạ ? – Can lam chứ. Sao lạ i khô ng can họ c toá n hả em? Đâ y là lan đau tiê n, mộ t lời phê bı̀nh kı́n đá o nhưng là m tô i xú c độ ng sâ u sac. Tô i bong hieu ra rang trước nay tô i chưa thực sự yê u men cá c em. Tô i khô ng biet rang cá c em có bạ n bè , có khô ng gian riê ng và những gı̀ chú ng hieu biet được trong khi tiep xú c cù ng the giới ay thường vượt ra ngoà i những đieu người lớn có the tưởng tượng được. Chı́nh trong the giới mỹ mieu thâ n thiet ay, bả n lı̃nh là m người củ a chú ng đã hı̀nh thà nh, cá i bả n lı̃nh cò n rat mong manh và rat de tan vỡ. Tô i suy nghı̃ mộ t cá ch nghiê m khac ve đieu đó và giậ t mı̀nh tự cho là may man. Neu như tô i khô ng đen đâ y mà ket thú c câ u chuyệ n bang mộ t hı̀nh thức quở trá ch đơn giả n... thı̀ sẽ ra sao? Tý van đi cạ nh tô i. Nó cú i đau xuong. Tô i há i mộ t bô ng cú c bien và nó i: – Tý nà y, khô ng biet là m sao mà những câ y cú c bien lạ i có the mọ c được ở đâ y? – Thưa cô , phả i có người mang ra chứ. – Hay là gió mang ra hở em?
– Thưa cô , em ạ . Em mang ra từ nă m ngoá i. Bat chợt, như mộ t bà mẹ cú i xuong chiec nô i củ a con mı̀nh, tô i ô m choà ng lay vai Tý roi cú i xuong hô n và o trá n em. Cử chı̉ đó củ a tô i là m Tý cởi mở, nó bat đau thı́ch khơi chuyệ n. – Nă m ngoá i em cò n đưa ra đâ y mộ t con mè o và ba con chuộ t. Đen nă m nay con mè o đen van cò n đó , nhưng chuộ t thı̀ khô ng thay nữa. Có lẽ cậ u mè o đã xơi mat roi cô nhı̉? Nó bé o mượt ra the kia. – Mộ t nă m trời mà nó chı̉ ă n có ba con chuộ t thô i à ? – Thưa cô , cò n cá lá c chứ. Thứ cá nà y có hai châ n trước, nó theo só ng lê n bờ và the là chú mè o ta ngoi rı̀nh bê n mé p nước. Nhưng có những lú c nó vo được cá c thứ cá nhỏ nữa, nó ngoi nhai, lô ng ướt mem nhưng vẻ thı́ch chı́ lam. – The là em... Tô i chưa nó i het câ u, bong kê u thé t lê n. Trước mat tô i, mộ t con ran đen sı̀ đang lá ch mı̀nh giữa những chù m cú c bien. – Thưa cô , ran nước đay ạ . Nó khô ng bao giờ can. Mà can cũ ng chang đau, chı̉ như con kien đot the thô i. Tý buô ng hà ng lô ng mi xuong như sợ tô i quở trá ch. – Chac lạ i em mang ran ra đâ y chứ? – Thưa cô , vâ ng ạ . Chú ng tô i thong thả đi ve leu vı̀ mặ t trời đã lê n cao nhưng trời van lạ nh và da tô i bat đau nhớp nhá p vı̀ hơi muoi trong khô ng khı́. Chieu hô m ay, tô i và Tý xuong thuyen cá ve đat lien. Mọ i người khô ng ai biet được giữa cô trò chú ng tô i đã có chuyệ n gı̀ xay ra. Tô i ngoi bê n Tý nhı̀n ve phı́a Con Và ng. Bâ y giờ có lẽ khô ng nê n gọ i nó là con nữa. Nó thậ t sự được gọ i là đả o, bởi vı̀ ở đay cuộ c song đã hiệ n lê n giữa trời nước hoang sơ. Cuộ c song đã xuat hiệ n với mà u xanh củ a những chù m cú c bien, những con ran khô ng can người và con mè o đen lang thang như mộ t ô ng chú a sơn lâ m. Tý cũ ng nhı̀n ve phı́a đả o. Em khô ng giau được luyen tiec khi phả i xa cá i the giới huyen diệ u củ a em. Cá i the giới được sức mạ nh sá ng tạ o củ a con người dat ra từ những trang sá ch. Tô i nhı̀n em và nghı̃ bụ ng: Cá i chú Kha-Luâ n-Bo nà y, roi ra chú sẽ có mộ t cá i gı̀ đó gó p cho đời. Chú sẽ là nhà vă n, mộ t nhà sinh vậ t hay mộ t kỹ sư chuyê n khan hoang những
vù ng đat mới? Nhưng chú ạ , giờ đâ y, chú cò n phả i co gang mà giả i cho được những bà i tı́nh đó , cũ ng như mai sau những câ u hỏ i củ a cuộ c đời. Tô i chac rang bước đường củ a chú cò n nhieu gian kho. Nhưng chú có bả n lı̃nh, phả i khô ng cu Tý củ a tô i? Thái Bình, tháng 10/1960