NHÀ BÁO TRẺ:NĂNG ĐỘNG HAY CHỘP GIẬT?
Lật giở những trang báo ngày, lướt xem những trang báo mạng, những người quan
tâm đến sự phát triển của báo chí có thể có nhiều suy nghĩ lẫn lộn. Rõ ràng là
phong cách tác nghiệp của các phóng viên Việt Nam những năm đầu thế kỷ 21 này
khác hẳn với lối làm báo thời bao cấp, nhưng bảo là chất lượng hơn hẳn, thì chưa
chắc.
Bên cạnh rất nhiều bài phóng sự hay, những bài phỏng vấn sắc sảo, những thông
tin nhanh chóng là những mớ "hổ lốn" không thể gọi là thông tin báo chí. Người ta
chạy đua nhau để đưa tin về những vụ quan chức này bị quay cảnh nóng, thày giáo
kia gạ gẫm học sinh, anh công an tát người dân thường hay mấy tên yêu râu xanh
hãm hại các em nhỏ. Các báo cũng chạy đua nhau bỉ báng người này, vùi dập
người kia nhưng khi mọi chuyện xoay theo chiều hướng khác lại thì liên tục đăng
những bài viết như thể mình.... vô can trong những tin trái ngược trước đó.
Điều đáng nói là những thông tin nửa vời không đến nơi đến chốn này được tung
lên để nhằm tăng lượng truy cập, nâng số người mua báo chứ hình như không phải
vì muốn làm cho xã hội trong sạch hơn. Dẫn chứng rõ ràng là những thông tin đó
cứ được tung ra "hồn nhiên," thậm chí chỉ dưới dạng tin đồn, hoặc chưa được kiểm
chứng thấu đáo, và dẫu đúng hay sai thì loại thông tin này cũng rất hời hợt, nói ra
rồi bỏ đó mà thôi.
Dường như rất nhiều phóng viên trẻ không được đào tạo về những nguyên tắc cơ
bản nhất của nghề báo - một nghề đầy trách nhiệm.
Trong một vài lần nói chuyện với các phóng viên trẻ,
tôi nói rằng xã hội luôn dành sự trân trọng đặc biệt
với một số nghề và gọi những người làm nghề đó
bằng "thầy" - thầy giáo, thầy thuốc - vì những nghề
đó có vai trò quan trọng. Nhưng nghề báo cũng có vai
trò quan trọng không kém, xét ở phương diện nhất
định. Những bài giảng của một thầy giáo có thể đến
với hàng trăm, hàng ngàn người trong cả quãng đời
làm việc, một sai lầm của bác sĩ có thể ảnh hưởng
đến sức khỏe, hay sinh mạng của một con người.
Nhưng với nghề báo, chỉ một bài, thậm chí một câu
viết, có thể được tiếp nhận bởi hàng triệu người, và có thể ảnh hưởng đến cuộc
sống của rất nhiều người.
Nhận xét của tôi là thế hệ các nhà báo 7x, 8x hiện nay cực kỳ năng động, họ lại
được trang bị những kiến thức mới mẻ của xã hội, những công nghệ mới nhất để
tác nghiệp, và việc tham khảo báo chí của các nước khác thì quá thuận lợi. Sự tự
tin của họ là điều quá tốt, bởi mỗi người đều phải tự tin vào chính mình, và yếu tố
này càng cần thiết ở nhà báo. Có người gọi đây là sự tự kiêu/kiêu căng - nghe thì
nó có vẻ thiên về khía cạnh "xấu" nhưng thực ra ở vào đúng hoàn cảnh thì nó cũng
không phải là tệ. Người giỏi có quyền tự kiêu ở một chừng mực nào đó (khi đó ta
gọi là "kiêu hãnh"), cốt sao nó đừng biến thành "ngạo mạn" là được.
Nhưng điều đó không có nghĩa là các nhà báo trẻ hiện nay có thể dễ dàng giỏi hơn
những nhà báo lớn tuổi. Báo chí đòi hỏi kinh nghiệm thực tế nhiều hơn là tài năng
bẩm sinh, bởi vậy những người không lăn lộn, không va vấp với cuộc đời - với
thái độ trung thực và lương tâm nghề nghiệp - thì khó mà rèn ngòi bút được (nói
cho văn vẻ chứ bây giờ chúng ta dùng computer hết).
Báo chí đòi hỏi kinh
nghiệm thực tế nhiều hơn
là tài năng bẩm sinh, bởi
vậy những người không
lăn lộn, không va vấp với
cuộc đời - với thái độ
trung thực và lương tâm
nghề nghiệp - thì khó mà
rèn ngòi bút được.
Tôi chứng kiến rất nhiều phóng viên, nhà báo lợi dụng vị thế của mình để lên mặt,
thậm chí để kiếm chác, tôi cũng biết nhiều người ngoại ngữ mới thuộc loại "tàm
tạm" nhưng dịch "tá lả" trên báo, truyền tải thông tin sai mà chả ai biết. Tôi cũng
thấy có không ít tờ báo với nhiều bài báo không hề đặt mục tiêu phục vụ công
chúng lên hàng đầu mà chỉ muốn câu khách, giật gân, bôi xấu. Những hiện tượng
này không phải ngày xưa không có mà vì hiện nay chúng ta có nhiều tờ báo hơn
và nhiều nhà báo hơn, vì thế dễ thấy hơn.
Nhưng âu đó cũng là chuyện bình thường. Xã hội luôn có mặt xấu mặt tốt, con
người cũng có mặt phải mặt trái. Vấn đề là làm sao tăng mặt tốt lên, và chuyện
chán nản than vãn không bao giờ là một giải pháp tích cực