Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
84
NHẬN DIỆN TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC CỦA NGƯỜI CÓ
ẢNH HƯỞNG TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG (KOLs) ĐỐI VỚI
SINH VIÊN VIỆT NAM
IDENTIFYING THE NEGATIVE IMPACT OF KEY
OPINION LEADERS (KOLs) ON VIETNAMESE STUDENTS
Tống Quang Minh
Trường Đại học An ninh nhân dân
Tác giả liên hệ: quangminhtong538@gmail.com
THÔNG TIN
TÓM TẮT
Từ khóa:
KOLs, Tác động tiêu cực, Sinh
viên Việt Nam,
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực
tiễn, bài viết phân tích về những tác động tiêu
cực của người có ảnh hưởng trên không gian
mạng (KOLs) đối với sinh viên Việt Nam, xác
định một số vấn đề đặt ra và đề xuất giải pháp
nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tác
động tiêu cực do người có ảnh hưởng trên
không gian mạng gây nên đối với sinh viên
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay
Keyword:
KOLs, Negative impact,
Vietnamese university students
ABSTRACT
Based on theoretical and practical
research, the article analyzes the negative
impacts of Key opinion leaders (KOLs) on
Vietnamese students, identifies a number of
issues and proposing solutions to improve the
effectiveness of preventing negative impacts
caused by influential people in cyberspace on
Vietnamese students in the current period
1. Người có ảnh hưởng trên không gian mạng KOLs (Key Opinion Leaders)
để chỉ những người có khả năng tác động, định hướng dẫn dắt dư luận xã hội. Họ
sở hữu, quản lý, chi phối, sử dụng hệ thống các tài khoản trực tuyến và có số lượng
người theo dõi, tương tác lớn; có khả năng lan tỏa thông tin với tốc độ nhanh chóng.
Ngoài ra, KOLs còn sở hữu năng lực kỹ thuật có khả năng ảnh hưởng gián tiếp đến
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
85
sự lan tỏa các luồng thông tin trên không gian mạng, qua đó có thể tác động đến
quan điểm, hành vi của cộng đồng xã hội. Sự ảnh hưởng của KOLs chính là sự tác
động đến cộng đồng bằng những nội dung được đăng tải lên trên trang thông tin
hay trang mạng xã hội mà họ sở hữu.
Hiện nay, Việt Nam có khoảng 500 kênh Youtube có trên 01 triệu lượt theo
dõi, trong đó khoảng 100 kênh Youtube trên 03 triệu lượt theo dõi, trung bình thu
hút hơn 01 tỷ lượt xem/kênh. Những kênh có số lượng theo dõi lớn đều là kênh sở
hữu cá nhân như: “NTN Vlogs” sở hữu 10,2 triệu lượt theo dõi; “Phú Lê” sở hữu
2,19 triệu lượt theo dõi;… Ngoài những kênh thuộc sở hữu cá nhân, còn có những
hệ thống trang, kênh, nhóm với lượng thành viên, lượng theo dõi rất lớn như: “Thế
Anh 28 Entertainment” với 11 triệu lượt theo dõi trên Facebook,….
Qua nghiên cứu thấy rằng có nhiều cách phân loại KOLs, có thể phân loại
dựa theo số lượng người theo dõi, hoặc phân loại dựa trên các nền tảng mạng xã
hội mà họ hoạt động như: Facebook, Google, Youtube, Tiktok,... Theo hướng tiếp
cận nghiên cứu về tính chất, mức độ tác động, ảnh hưởng của KOLs, có thể phân
chia KOLs thành các dạng sau:
Thứ nhất, những người có uy tín, ảnh hưởng trong cộng đồng xã hội, tham
gia và tạo ảnh hưởng trên môi trường không gian mạng ( KOLs có uy tín ). Đây là
những người có uy tín, địa vị trong xã hội như: chuyên gia, nhà báo, luật sư, bác sĩ,
doanh nhân, chức sắc tôn giáo, diễn giả, văn nghệ sĩ… Họ sử dụng danh tiếng của
mình để thu hút số lượng lớn người quan tâm theo dõi các kênh thông tin hay trang
mạng xã hội trên nền tảng số và tạo ra những tác động nhất định đối với không gian
mạng. Đa số KOLs có uy tín trên không gian mạng là những cá nhân tin tưởng vào
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, tuyệt đối tuân thủ theo
quy định của pháp luật. Trong đó, một số KOLs nổi tiếng còn sử dụng mức độ phủ
sóng của mình để định hướng dư luận, kêu gọi mọi người tin tưởng tuyệt đối vào
chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tham gia đấu tranh phản
bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Quảng bá những hình
ảnh đẹp, giá trị tốt đẹp của con người Việt Nam đến với bạn bè quốc tế. Đóng góp
nhiều trong công cuộc bảo vệ an ninh trật tự, an ninh quốc gia, xây dựng nhà nước
xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tuy nhiên, đối ngược lại với các hoạt động tích cực,
một số KOLs sa đà vào việc đưa thông tin giật gân, “câu like”, “câu view”, gây sự
chú ý để kiếm tiền từ các trang, kênh của mình. Thậm chí họ sẵn sàng sử dụng lời
lẽ thô tục, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác. Những sự việc này tác
động ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng xã hội tham gia không gian mạng, trong
đó có sinh viên. Nổi lên trong thời gian qua là tình trạng những người tự xưng là
nhà báo thiết lập tài khoản mạng xã hội để viết các bài viết nhằm gây xôn xao dư
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
86
luận ngày càng diễn biến phức tạp. Trên danh nghĩa là phòng, chống tiêu cực, những
trang mạng xã hội, tài khoản Facebook cá nhân của các “nhà báo tự xưng” dễ dàng
thu hút lượng lớn quan tâm. Họ chủ động sản xuất những bài viết, thông tin nhạy
cảm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín, phẩm chất, danh dự của các đồng chí lãnh
đạo cấp cao, các tổ chức, doanh nghiệp… gây bức xúc dư luận. Điển hình như đối
tượng T.C.H.D, H.N với số lượng người theo dõi lớn đã gây ra những phức tạp
trong đời sống xã hội.
Thứ hai, người tạo ra ảnh hưởng trên không gian mạng nhờ lượng theo dõi
lớn ( KOL mạng ). Đây thường là những người hoạt động sáng tạo nội dung trên
không gian mạng, thu hút được lượng lớn người quan tâm theo dõi nhờ vào ngoại
hình, tài năng, bản sắc riêng cá nhân. Tuy nhiên một số đối tượng lại dựa vào sự
“khác người”, “dị biệt” để làm “mồi câu” người theo dõi. Thời gian qua, xuất hiện
nhiều “hiện tượng mạng” sở hữu các kênh, tài khoản mạng xã hội với hàng triệu
lượt theo dõi. Các “hiện tượng mạng” này không phải là những người có địa vi, uy
tín trong xã hội mà đa phần làm những công việc như nhân viên văn phòng, lao
động phổ thông… Đặc biệt một số đối tượng còn là giang hồ, nghiện, hút, tù tha
nhưng lại được tung hô trên không gian mạng như những người hùng, thần tượng,
tạo ra tác động tiêu cực đến bộ phận người dùng mạng xã hội, đặc biệt là sinh viên.
Lợi dụng sự “khác người” của mình, nhóm người này thường xuyên làm các video
dạng thử thách, hài nhảm, nói “đạo lý”… Những đối tượng này luôn tìm cách “câu
view” một cách bất chấp, nên đa phần các sản phẩm đăng tải lên mạng xã hội đều
nhảm nhí, thiếu tính giáo dục. Nguy hiểm hơn nữa là các video này lại được thu hút
bởi hàng triệu lượt xem, tác động mạnh mẽ đến đời sống xã hội, cổ xúy cho lối sống
“giang hồ”, bạo lực, thiếu đi tình người. Chẳng hạn như “D.T”, “P.L”, “Đ.N”;
những cái tên được tung hô như là thần tượng của giới trẻ đã lần lượt bị xử lý về
pháp luật.
Thứ ba, những người có ảnh hưởng gián tiếp trên không gian mạng ( KOLs
ẩn ). Khác với những người lộ diện thân phận, tạo ra ảnh hưởng trực tiếp trên không
gian mạng mang tính chất cá nhân, những người có ảnh hưởng gián tiếp quản lý,
điều hành, chi phối các tài khoản, trang, kênh, nhóm trên không gian mạng có số
lượng thành viên đông, lượng theo dõi lớn; có khả năng ảnh hưởng đến mức độ lan
tỏa thông tin hoặc tác động đến hoạt động của nhiều cá nhân khác trên không gian
mạng. Các “KOLs ẩn” có khả năng huy động cộng đồng thông qua các nhóm, trang
trên mạng xã hội cùng thực hiện một hành động nhằm phục vụ cho mục đích riêng.
Từ đó tiềm ẩn những nguy cơ xâm phạm an ninh trật tự, an toàn xã hội, phá hoại
hệ thống chính trị. Những người này còn liên kết giữa các diễn đàn, hội nhóm với
nhau tạo thành một “thế lực” trên không gian mạng, có thể phát động những chiến
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
87
dịch nhằm tấn công vào cá nhân, tổ chức nhất định (cạnh tranh không lành mạnh,
vu khống, làm nhục,…) như “ Hội những người anti hoa hậu Yến Nhi”, …
2. Ngày nay, đa phần sinh viên đều có cơ hội tiếp cận các thiết bị truy cập
vào Internet. Họ có thể truy cập Internet, tham gia mạng xã hội tại nhà, nơi làm
việc, quán cà phê, và nhiều nơi khác. Các phương tiện được sử dụng như: máy tính
xách tay, máy tính gia đình, điện thoại,… Về thời gian truy cập Internet, sinh viên
thường truy cập Internet trong khoảng 6h - 12h và 18h - 22h vào ngày thường. Và
từ 7 - 12h và 17 - 23h vào ngày nghỉ cuối tuần. Mục đích sử dụng mạng xã hội: tìm
kiếm, cập nhật thông tin, giải trí; liên lạc bạn bè, gia đình. Hiện nay, sinh viên tham
gia nhiều mạng xã hội khác nhau như: Facebook, Zalo, Youtube, Tiktok,
Instargram,...
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, với việc đẩy mạnh chuyển
đổi số như hiện nay, các thế lực thù địch, phản động trong và ngoài nước triệt để
sử dụng không gian mạng để chống phá nhà nước, các KOLs gia tăng hoạt động
nhằm nhiều mục đích khác nhau. Hoạt động của KOLs bên cạnh những điều tích
cực thì cũng nảy sinh nhiều tiêu cực, tác động ảnh hưởng xấu đến sinh viên Việt
Nam.
Thứ nhất, tiêm nhiễm lối sống “ảo”, sai lệch chuẩn mực xã hội. Thông tin do
KOLs đăng tải có tốc độ lan truyền nhanh chóng hơn nhiều lần so với các tin được
đăng tải bởi những người sử dụng thông thường. Những thông tin này có khả năng
tác động đến nhiều nhóm đối tượng, nhiều địa bàn, nhiều lĩnh vực trong đời sống
xã hội. Thông tin giật gân, câu khách, chạy theo lối sống xa hoa, vô bổ đã tác động
mạnh đến nhận thức của sinh viên. Thậm chí, KOLs chủ động đưa thông tin có tính
chất ăn chơi đua đòi, hưởng thụ, các cách thức làm giàu nhanh,... dẫn tới lối sống
thiếu chuẩn mực. Sinh viên bị sa đà vào mạng xã hội, chạy theo “hào nhoáng” thức
thời mà không quan tâm đến nhiệm vụ chính của mình là rèn luyện và học tập, tham
gia vào các hoạt động xã hội ý nghĩa.
Thứ hai, kích động bạo lực, thúc đẩy vi phạm về trật tự an toàn xã hội. Nhiều
đối tượng “giang hồ mạng”, nghiện hút, tù tha, cho vay nặng lãi, bốc bát họ, đòi nợ
thuê,.. như “P.L”, “K.B” nhưng vẫn thu hút được đông đảo sự quan tâm, theo dõi
của sinh viên. Họ thường xuyên đăng tải lên kênh Youtube hoặc trang cá nhân
Facebook những video clip, hình ảnh với lời lẽ thô tục, hành vi lệch chuẩn, nói đạo
lý nhưng lại hành xử theo “luật giang hồ” thay vì theo quy định của pháp luật.
Nhiều kênh còn đăng tải những trò chơi, thử thách vô bổ, nhằm cổ xúy mê tín dị
đoan, khiến cho người xem tin vào ma quỷ, xúi giục thực hiện những hành vi gây
nguy hiểm đến bản thân và những người xung quanh, và dẫn chứng là đã có một số
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
88
bộ phận sinh viên làm theo như thử thách “cá voi xanh”, những thử thách trên
Tiktok nhằm trở nên nổi tiếng,…
Thứ ba, tác động ảnh hưởng xấu đến tư tưởng chính trị, lôi kéo tham gia hoạt
động xâm phạm an ninh quốc gia. Vốn là tầng lớp nhạy cảm về vấn đề chính trị và
thường xuyên tiếp cận với mạng Internet, tầng lớp sinh viên được các thế lực thù
địch tăng cường tiến hành các hoạt động lôi kéo, móc nối, tạo thành một lực lượng
đối lập trong nước, coi đây là lực lượng nòng cốt để tiến hành chiến lược “diễn biến
hòa bình” và lật đổ chính quyền khi có thời cơ. Một số KOLs như Đ.N.Q, T.H.S,
T.Q.H lợi dụng sử ảnh hưởng trên không gian mạng của mình để đưa quan điểm cá
nhân, bình luận chỉ trích, phê phán chủ trương, chính sách hoặc lợi dụng các vấn
đề nóng trong xã hội để công kích lãnh đạo, Đảng và Nhà nước. Tình hình ngày
càng nghiêm trọng hơn khi các đối tượng này liên kết, móc nối với nhau tạo thành
những chiến dịch biểu tình, kích động đám đông ra đường, hoặc ký tên qua mạng
để yêu cầu các yêu sách vô lý, phản đối một số chủ trương mới của Đảng, Nhà
nước.
3. Trước những tác động, ảnh hưởng tiêu cực nêu trên đối với sinh viên Việt
Nam, các cơ quan chức năng đã chủ động tổ chức biện pháp công tác nhằm ngăn
ngừa hậu quả xảy ra và thu được nhiều kết quả tích cực. Thời gian tới, để góp phần
tạo môi trường thông tin trên không gian mạng lành mạnh hơn, giúp cho sinh viên
được an toàn khi tham gia mạng xã hội, cần nghiên cứu thực hiện tốt một số nhiệm
vụ sau:
Một là, nâng cao hơn nữa hiệu quả tuyên truyền, vận động sinh viên khi tham
gia mạng xã hội. Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, nội dung tuyền truyền
sáng tạo và tươi mới để có thể đạt được hiệu quả và phù hợp với giới trẻ, tác động
được nhiều hơn đến đời sống sinh viên. Trong thời đại chuyển đổi số hiện nay, công
tác tuyên truyền có vai trò rất quan trọng, phải thường xuyên và liên tục nhằm giúp
cho người dân nói chung và sinh viên nói riêng nhận diện được các thủ đoạn, nội
dung chứa thông tin sai lệch, đâu là quan điểm sai trái, thù địch, nhận thức được
tính chất nguy hiểm của nó đối với cá nhân và xã hội. Tránh thấy được tin “hot”,
tin “sốt dẻo” là chia sẻ, bình luận mà không kiểm chứng được nguồn tin, vô tình
tiếp tay cho các hoạt động chống phá và các hành vi tiêu cực, phản cảm, sai lệch
đối với chuẩn mực đạo đức sống trên không gian mạng. Mỗi sinh viên sẽ trang bị
cho mình những kiến thức cần thiết để có thể tự sàng lọc, tiếp nhận thông tin hữu
ích, cũng như lên án, tẩy chay những KOLs sử dụng tin giả để “câu view”, “câu
like”. Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền trên không gian mạng nhằm giúp
thông tin chính thống đến tay của các bạn sinh viên một cách thú vị hơn. Xây dựng
nội dung tuyên truyền với những từ khóa, gắn liền với những “hot trend”, xu hướng
