vietnam medical journal n01 - JUNE - 2019
78
KST: (++) (3-5 KST trong một lame).
- Lô 3: 20 mẫu cho mỗi loại giun sán, mật độ
KST: (+++) (> 6 KST trong một lame).
Lấy 10 mẫu của mỗi loại giun sán trong mỗi lô,
mỗi mẫu kéo 3 lame, đánh giá tính đồng nhất.
Ở Bảng 2, kết quả đọc lame âm tính xuất
hiện rải rác ở cả 3 loại giun sán khi mật độ KST
(+), với Bảng 3, kết quả đọc lame dương tính
hoàn toàn khi mật độ KST (++), mật độ KST
(+++) cũng cho kết quả tương tự. Tuy nhiên,
với mẫu phân được phân phối cho PXN tham gia
dưới dạng bán lỏng, kết quả trên Bảng 2 vẫn có
thể chấp nhận bởi trên thực tế, khi soi phân trực
tiếp ra kết quả âm tính, kỹ thuật viên cần soi lại
2-3 lần để cho ra kết quả cuối cùng. Sự hiện
diện của KST là kết quả định tính của mẫu, như
vậy cả 3 lô sản xuất thử nghiệm đã đạt yêu cầu
về tính đồng nhất.
Lô 3 với số lượng ấu trùng/trứng giun sán
vừa phải, dễ dàng quan sát hình dạng KST. Lấy
1 mẫu của mỗi loại giun sán trong lô 3, đánh giá
độ ổn định theo thời gian ở nhiệt độ 250C –
300C. Bảng 4 cho thấy ấu trùng giun lương
Strongyloides stecoralis đạt độ ổn định về hình
dạng trong 2 tuần, trứng Ancylostoma
duodenale/Necator americanus và trứng Taenia
sp đạt độ ổn định trong 12 tuần.
V. KẾT LUẬN
Sản xuất được mẫu phân giả định chứa ký
sinh trùng đường ruột đạt tính đồng nhất và độ
ổn định theo thiêu chuẩn ISO 17043 cho ngoại
kiểm ký sinh trùng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Thủ Tướng Chính Phủ, Quyết định số 316/QĐ-
TTg ngày 27/02/2016 về phê duyệt đề án tăng
cường năng lực quản lý hệ thống quản lý chất
lượng xét nghiệm y học giai đoạn 2016 – 2025.
2. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO/IEC 17043:
2011 (2011), Đánh giá sự phù hợp – Yêu cầu
chung đối với thử nghiệm thành thạo, Nhà xuất
bản Hà Nội, tr.9 - 11.
3. Vũ Quang Huy, "Khảo sát nhu cầu tham gia
ngoại kiểm và đánh giá chất lượng năm 2015 tại
các phòng xét nghiệm thuộc Trung tâm kiểm
chuẩn chất lượng xét nghiệm y học thuộc Đại học
Y Dược thành phố Hồ Chí Minh", Tạp chí Y học
Thành phố Hồ Chí Minh, 20 (5): 397-403.
NHẬN XÉT ĐẶC ĐIỂM HÌNH ẢNH CỘNG HƯỞNG TỪ
CỦA 60 BỆNH NHÂN U MÀNG NÃO CÁNH XƯƠNG BƯỚM
ĐƯỢC PHẪU THUẬT TẠI BỆNH VIỆN VIỆT ĐỨC
Đỗ Văn Dũng1, Đồng Văn Hệ2,
Bùi Ngọc Tiến1, Vũ Văn Hòe3, Nguyễn Văn Hưng3
TÓM TẮT21
Mục tiêu:
Nhận xét đặc điểm hình ảnh cộng
hưởng từ của 60 bệnh nhân u màng não cánh xương
bướm được phẫu thuật tại Bệnh viện Việt Đức từ
tháng 3 năm 2013 đến tháng 09 năm 2015.
Đối
tượng và phương pháp nghiên cứu:
nghiên cứu
mô tả cắt ngang không đối chứng kết hợp theo dõi
dọc.
Kết quả:
Một số đặc điểm hình ảnh cộng hưởng
từ UMN cánh xương bướm là: tăng tín hiệu trên T2W
70%, giảm tín hiệu trên T1W 55%, 100% bắt thuốc
đối quang từ. Kích thước u ở nhóm 4-6cm chiếm nhiều
nhất 50%. Phân bổ vị trí u chủ yếu ở 1/3 giữa 46,7%.
Giá trị của cộng hưởng từ nổi bật trong phân tích mối
quan hệ của khối u với thành phần xung quanh ở vị trí
1/3 trong: liên quan động mạch cảnh trong 91%, động
mạch não giữa 61%, xâm lấn xoang hang 36,7%.
1Bệnh viện 198
2Bệnh viện Việt Đức
3Bệnh viện quân y 103
Chịu trách nhiệm chính: Đỗ Văn Dũng
Email: doctordung1969@gmail.com
Ngày nhận bài: 28.3.2019
Ngày phản biện khoa học: 16.5.2019
Ngày duyệt bài: 21.5.2019
SUMMARY
CHARACTERISTICS OF MAGNETIC
RESONANCE IMAGING OF 60 PATIENTS
WITH SPHENOID WING MENINGIOMA
SURGERY AT VIET DUC HOSPITAL
Objective:
Comments magnetic resonance
imaging characteristics of 60 patients with sphenoid
wing meningiomas surgery at Viet Duc hospital from
March to September 2013 2015 years. Research
methods: the study is Cross - sectional descriptive not
confronting combined track along. Result and
Conclusions: Characteristics magnetic resonance
imaging sphenoid wing meningioma is: increase signal
on T2W 70%, reducing the signal on T1W 55%, 100%
T1W with the contrast. Size u in Group 4-6 cm
constitute the most 50%. Allocation of the position
mainly in 1/3 between 46.7%. The value of magnetic
resonance in relationship analysis of the tumor with
surrounding components in the location 1/3: with the
carotid in related: 91%, Middle cerebral artery 61%,
cavernous sinus invasion 36.7%.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
U màng não cánh xương bướm thuộc khối u
nền sọ, năm 1938 Cushing và Eisenhard đã phân
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 479 - THÁNG 6 - SỐ 1 - 2019
79
loại thành ba vị trí 1/3 ngoài, 1/3 giữa, 1/3 trong.
Khối u ở vị trí này có xu hướng xâm lấn vào cánh
xương bướm, đặc biệt ở vị trí 1/3 trong có liên
quan chặt chẽ với xoang hang, động mạch cảnh
trong, các dây thần kinh sọ đi trong xoang hang
với đặc điểm này là yếu tố có ý nghĩa rất lớn liên
quan đến tỷ lệ tử vong, tỷ lệ tái phát, và kết quả
phẫu thuật nói chung [1],[3],[5].
Cộng hưởng từ (CHT) giúp cho việc chẩn
đoán chính xác vị trí, đặc điểm khối u và các
thành phần liên quan đến khối u, dựa trên phân
tích hình ảnh khối u trên CHT giúp cho các nhà
phẫu thuật tiên lượng cũng như lập kế hoạch cụ
thể chiến lược lấy u, dự phòng khó khăn, nguy
cơ có thể xảy ra trong mổ [2][8]. Do vậy chúng
tôi chọn đề tài “Nhận xét đặc điểm hình ảnh
cộng hưởng từ của 60 bệnh nhân u màng não
cánh xương bướm được phẫu thuật tại Bệnh viện
Việt Đức”. Với hai mục tiêu:
1- Mô tả đặc điểm hình ảnh CHT của của u
màng não cánh xương bướm.
2- Nhận xét giá trị của CHT trong xác định
một số thành phần liên quan quan trọng của u
màng não cánh xương bướm.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 Đối tượng nghiên cứu: gồm 60 bệnh
nhân được chẩn đoán là u màng não cánh xương
bướm và đã được điều trị vi phẫu thuật tại bệnh
viện Việt Đức từ tháng 3 năm 2013 đến tháng 09
năm 2015.
2.2. Phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu
mô tả cắt ngang không đối chứng kết hợp theo
dõi dọc.
2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu
- Vị trí u: được chia thành 3 vị trí 1/3 ngoài,
1/3 giữa và 1/3 trong cánh xương bướm theo
giải phẫu theo tác giả Havey Cushing (1938).
- Kích thước u: được đo trên ba chiều lấy
đường kính lớn nhất và chia thành các nhóm:
<3cm, 3-4cm, 4-6cm và > 6cm. Theo phương
pháp Liu D (2013) [4].
- Đặc điểm trên phim chụp cộng hưởng từ
chưa tiêm thuốc cản quang: mô tả đặc điểm khối
u trên các xung T1W và T2W.s
- Đặc điểm khối u trên phim cộng hưởng từ có
tiêm thuốc cản quang: mức độ ngấm thuốc, ranh
giới khối u, tính đồng nhất hay không đồng nhất.
- Đánh giá hình ảnh liên quan của khối u với
động mạch cảnh trong (ĐMCT), động mạch não
giữa đoạn M1,M2 (tiếp xúc hay xâm lấn bao bọc
động mạch) theo tác giả Bronchi (2008) [6].
Bassionuni (2009)[3].
- Đặc điểm khối u liên quan xoang hang: chia
làm hai nhóm, nhóm liên quan xoang hang và
không liên quan xoang hang (không xâm lấn vào
thành hoặc trong xoang hang) theo tác giả
Nakamura (2006)[5].
2.4. Đưa ra một số nhận xét về giá trị
của cộng hưởng từ trong xác định một số thành
phần liên quan quan trọng của u màng não cánh
xương bướm.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
3.1 Đặc điểm hình ảnh u màng não cánh
xương bướm trên cộng hưởng từ.
Bảng 3. 1. Đặc điểm trên phim cộng
hưởng từ chưa tiêm thuốc (N=60)
Đặc điểm u
N
%
Trên
T1W
Giảm tín hiệu
33
55,0
Đồng tín hiệu
14
23,3
Tăng tín hiệu
12
20
Hỗn hợp
1
1,7
Trên
T2W
Giảm tín hiệu
-
-
Đồng tín hiệu
18
30,0
Tăng tín hiệu
42
70,0
Tín hiệu hỗn hợp
-
-
Cộng hưởng từ là phương tiện chẩn đoán
hình ảnh có giá trị nhất, nó khảo sát tương đối
toàn diện các hình thái và đặc điểm khối u và
những thành phần xung quanh. Tương ứng với
chụp CLVT chẩn đoán vị trí giải phẫu, ngoài chẩn
đoán theo tiêu chuẩn phân loại của Cushing
(1938) thì dựa vào gốc bám của u trên CHT, Al-
Mefty còn chia UMNCXB 1/3 trong làm 03 nhóm
[2]. Trong nghiên cứu của chúng tôi 100%
trường hợp được chụp cộng hưởng từ trước mổ,
trong đó vị trí u ở 1/3 trong 24/60 trường hợp
chiếm (40%). Nakamura (2006) [5] chia ra làm
02 nhóm nhóm I: Không liên quan xoang hang
(u không dính hay xâm nhập xoang hang) có 39
/108 ca (36,1%), nhóm II là UMNCXB có liên
quan đến xoang hang (dính hoặc xâm nhập
xoang hang) có 69/108 ca chiếm 63,9%. Trong
nghiên cứu của chúng tôi cho thấy 100% khối u
có hình ảnh của tính chất ngoài trục trên T1W,
trong nghiên cứu của chúng tôi ở bảng 3.1 cho
thấy cường độ tín hiệu giảm nhẹ tỷ trọng so với
chất xám trên các xung T1W (55%), đồng tín
hiệu 23%, tăng tín hiệu trên các xung T2W
(70%). Attia M và cộng sự (2012) [2] có kết quả
phù hợp với nghiên cứu của chúng tôi tăng tín
hiệu trên T2W 86,4%. Tỷ lệ này cũng được
nhiều tác giả công bố [3][4][6][8].
Bảng 3.2. Đặc điểm trên cộng hưởng từ
có tiêm thuốc cản quang (N=60)
Đặc điểm u
N
%
có
60
100,0
Không
không
-
Có
56
93,3
vietnam medical journal n01 - JUNE - 2019
80
Không
4
6,7
Ranh giới
Rõ
60
100,0
Không rõ
-
-
Xâm lấn xoang
hang
Có
36
60
không
24
40
Trên phim CHT có tiêm thuốc đối quang từ
bảng 3.2 cho thấy tỷ lệ bắt thuốc là 100%, bắt
thuốc tương đối mạnh, chứng tỏ nguồn mạch
nuôi u rất phong phú và nguy cơ chảy máu trong
mổ là rất cao, ranh giới của khối u với tổ chức
não rõ 100% cho thấy khả năng lành tính của u
màng não rất cao. Nghiên cứu của Trần Văn việt
(2011) có tới 76% bờ viền rõ khi tiêm thuốc đối
quang từ, Nguyễn trọng Yên (2014) 94,1%,
Nguyễn Ngọc khang (2013) [1] 92,5%, không
đồng nhất chúng tôi có 4 trường hợp chiếm
6,7%, tính không đồng nhất ở đây là do vôi hóa,
nang trong u, hoại tử, chảy máu trong u.
Bảng 3.3. Kích thước khối u trên phim
cộng hưởng từ
Kích thước u
N
%
Dưới 3m
7
11,7
3-4 cm
13
21,7
4-6cm
28
46,7
> 6cm
12
20
Tổng cộng
60
100
Sử dụng kích thước đường kính lớn nhất của
u đại diện cho nghiên cứu, phương pháp này
cũng được nhiều tác giả sử dụng, kết quả của
chúng tôi cho thấy kích thước < 3cm tỷ lệ ít nhất
chiếm 11,7%, 4- 6cm chiếm nhiều nhất 46,7%,
kích thước trung bình u 48,36 mm ± 14,739.
Đường kính khối u chiếm nhiều nhất trong
khoảng từ 4-6cm. Liu D và cộng sự (2012)[4]
báo cáo 127 ca u màng não 1/3 trong cánh
xương bướm trong đó nhóm từ 3-6 cm chiếm tỷ
lệ cao. Jun Y và cộng sự (2013) cũng báo cáo
35/53 (66%) u lớn với đường kính 6 cm, 18 ca
(34%) u khổng lồ với đường kính 8,1cm. Các tác
giả đều nhận thấy rằng tỷ lệ khối u lớn >6 cm
hay khối u khổng lồ cũng chiêm tỷ lệ khá cao,
điều này chứng tỏ rằng khi bệnh nhân được
chẩn đoán cộng hưởng từ thì khối u cũng đã trải
qua thời gian phát triển khá dài. Sughrue (2013)
[7] trong một nghiên cứu gần đây cũng có kết
luận rằng kích thước trung bình của khối u
không có sự khác biệt giữa ba nhóm và không có
ý nghĩa thống kê [3][6][2].
3.4. Giá trị của cộng hưởng từ xác định
mối liên quan động mạch và xoang hang
với khối u
3.4.1. Liên quan đến động mạch cảnh trong
Bảng 3.4. Mối liên quan khối u với động mạch cảnh trong và động mạch não giữa.
Đặc điểm U
Vị trí u
Tổng
p
1/3 ngoài
1/3 giữa
1/3 trong
Bọc ĐMCT
0
2 (9,5%)
19(90,4%)
21
0,000
Bọc M1
0
19(54,3%)
16(45,8%)
35
0,001
Bọc M2
2(8,7%)
20(86,9%)
1(4,3%)
23
0,000
Trong nghiên cứu của chúng tôi cho thấy 21
trường hợp 35% liên quan đên động mạch cảnh
trong, 58,3% xâm lấn động mạch não giữa. Vị trí
u 1/3 trong chiếm 90,4% xâm lấn động mạch
cảnh trong , chỉ có 9,6% ở vị trí u ở1/3 giữa. Sự
khác biệt theo vị trí có ý nghĩa thống kê P<0,05.
Nghiên cứu gần đây của Sughrue (2013) [7]
có 32% vị trí 1/3 trong, 5% vị trí 1/3 giữa và
cũng có ý nghĩa thống kê, ông cũng cho rằng vị
trí u 1/3 trong có liên quan rất lớn tới động mạch
cảnh trong. Tỷ lệ này cao do nhóm bệnh nhân
nghiên cứu của chúng tôi bao gồm cả những
khối u dính và bao bọc động mạch cảnh trong,
Pirotte và Bronchi (2008) [6] cũng cho rằng ĐMC
và nhánh của nó có thể bị đè ép, căng giãn hoặc
xâm lấn, Zhang J và cộng sự (2013) trong
nghiên cứu 178 ca UMNCXB 1/3 trong cũng báo
cáo 132 ca (74,2%) u xâm lấn động mạch cảnh
trong và nhánh của nó. Bassionuni và cộng sự
(2009)[3] nghiên cứu 106 ca UMN 1/3 trong
cánh xương bướm có 50 ca ( 47,2%) liên quan
tới động mạch cảnh trong và nhánh của nó và
các một số tác giả cũng công bố tỷ lệ này khá
cao [4][6][8]. Bởi vậy với việc phân tích hình ảnh
CHT đặc biệt trên xung T2W cho ta biết rõ được
khối u liên quan tới mạch máu xung quanh như
thế nào đặc biệt đối với UMN 1/3 trong cánh
xương bướm là vùng giải phẫu nền sọ với hệ
thống mạch máu quan trong và phức tạp liên
quan tới u. Nghiên cứu của chúng tôi cũng đã
chứng minh được rằng sự liên quan với động
mạch cảnh trong đối với UMN ở 1/3 trong là rất
lớn, với giá trị của CHT trên xung T2W cung cấp
cho ta biết rõ được khối u chỉ tiếp xúc hay bao
bọc xâm lấn động mạch cảnh trong ở đoạn nào
giúp cho các nhà phẫu thuật lập kế hoạch và tiên
lượng được cuộc mổ.
3.4.2. Liên quan đến động mạch não
giữa.
Động mạch não giữa đoạn M1, M2 cũng
thường có liên quan chặt chẽ với vị trí u ở 1/3
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 479 - THÁNG 6 - SỐ 1 - 2019
81
trong và giữa, cũng rất có nguy cơ tổn thương
mà hậu quả là mất máu dẫn đến tử vong, co
mạch dẫn tới thiếu máu não để lại di chứng nặng
nề, việc phân tích đánh giá hình ảnh của M1, M2
liên quan với khối u rất quan trọng để có kế
hoạch khi lấy u. Trong nghiên cứu của chúng tôi
cho thấy tỷ lệ liên quan đến động mạch não giữa
khác nhau ở 03 nhóm, sự khác biệt này có ý
nghĩa thông kê, tỷ lệ u ở 1/3 trong là cao nhất
chiếm 61%, 34,7% ở 1/3 giữa, 4,3% ở vị trí 1/3
ngoài. Theo nghiên cứu của Sughrue (2013) [7]
tỷ lệ xâm lấn động mạch não giữa ở ba vị trí
cũng rất khác nhau 45% ở 1/3 trong, 24% ở 1/3
giữa, 0% ở 1/3 ngoài, ông cũng nhận thấy rằng
sự khác biệt này có ý nghĩa thông kê. Các khối u
lớn thường xâm lấn các cấu trúc mạch máu thần
kinh chính và xâm lấn vào xoang hang và nhận
nguồn cung cấp rất dồi dào.
3.4.3. Liên quan với xoang hang
Bảng 3.5. Mối liên quan với xoang hang theo vị trí của u
Mối liên quan
Vị trí
Tổng
P
0,000
1/3 ngoài
1/3 giữa
1/3 trong
Liên quan
0
12(42,9%)
24(100%)
36
Không liên quan
8(100%)
16(57,1%)
0
24
Tổng
8
28
24
60
Trước một bệnh nhân chẩn đoán UMN cánh
xương bướm đặc biệt là vị trí 1/3 trong thì khi
khám lâm sàng và phân tích hình ảnh thì nhà
phẫu thuật đặt vấn đề quan tâm hàng đầu là
khối u có liên quan đến xoang hang không? Nếu
liên quan thì khối u chỉ dính vào thành ngoài
xoang hang hay xâm lấn vào xoang hang. Kết
hợp với triệu chứng lâm sàng để đánh giá mối
liên quan của khối u với các thành phần ở xoang
hang như thế nào bằng các dấu hiệu thiếu hụt
thần kinh sọ III, IV, V, VI. Trong nghiên cứu của
chúng tôi ở khối u ở vị trí 1/3 trong tỷ lệ xâm
lấn xoang hang chiếm cao nhất 66,7%, ở 1/3
giữa 33,3%, sự khác biệt giữa 3 vị trí có ý nghĩa
thống kê?. Nghiên cứu của Sughrue (2013) [7]
27% ở 1/3 trong, 14% ở 1/3 giữa, chúng tôi
cũng không gặp ca nào ở vị trí 1/3 ngoài, với kết
quả này cũng phù hợp với vị trí giải phẫu liên
quan ở vùng cánh xương bướm. Verma S.K
(2016) [8] cũng có kết quả 43/57 (75,4%), ông
chia làm hai nhóm theo liên quan và không liên
quan tới xoang hang và kết quả nhóm 1: 43,8%
tức nhóm không liên quan đến xoang, nhóm 2
liên quan xoang hang có 85,7%, nhóm 2 cao
hơn nhóm một p< 0,01 có ý nghĩa thống kê
[1],[4],[5],[6]. Phân tích này rất có ý nghĩa trong
lập kế hoạch mổ, đường vào lấy u và dự định lấy
u toàn bộ hay không, chúng tôi cũng cho rằng
với những khối u xâm lấn xoang hang mà trên
lâm sàng có tổn thương thiếu hụt thần kinh rất
rõ thì khả năng cải thiện sau mổ là dè dặt, bởi
vậy dựa trên phân tích này việc thông tin cho
bệnh nhân biết rõ trước được khả năng lấy hết u
và tiên lượng phục hồi sau mổ.
IV. KẾT LUẬN
Một số đặc điểm hình ảnh cộng hưởng từ
UMN cánh xương bướm là: tăng tín hiệu trên
T2W 70%, giảm tín hiệu trên T1W 55%, 100%
bắt thuốc đối quang từ. Kích thước u ở nhóm 4-
6cm chiếm nhiều nhất 50%. Phân bổ vị trí u chủ
yếu ở 1/3 giữa 46,7%, 1/3 trong 40%.
Giá trị của cộng hưởng từ nổi bật trong phân
tích mối quan hệ của khối u với thành phần xung
quanh ở vị trí 1/3 trong: liên quan động mạch
cảnh trong 91%, động mạch não giữa 61%, xâm
lấn xoang hang 36,7%.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Ngọc Khang (2013). “Nghiên cứu chẩn
đoán và kết quả điều trị vi phẫu thuật UMN vùng
củ yên”, Luận án tiến sĩ y khoa, HVQY
2. Attia M., Umansky F. (2012), “Giant anterior
clinoidal meningiomas: surgical techniqueand
outcomes”, J Neurosurg 117, pp. 654–665.
3. Bassiouni H., Siamak Asgari S. (2009),
“Anterior clinoidal meningiomas: functional
outcome after microsurgical resection in a
consecutive series of 106 patients ”, J Neurosurg
111, pp. 1078–1090.
4. Liu D and et al. (2012), “Large Medial Sphenoid
Wing Meningiomas: Long-Term Outcome and
Correlation with Tumor Size after Microsurgical
Treatment in 127 Consecutive Cases”, Turkish
Neurosurgery , 22 (5), pp. 547-557.
5. Nakamura M., et al. (2006), “Medial Sphenoid
Wing Meningioma :Clinical outcome and recurrence
rate”, Neurosurgery 58, pp. 626-639.
6. Pirotte B.J.M., Brotchi J. (2008), “Lateral and
Middle Sphenoid Wing Meningiomas”, Meningioma;
diagnosis.treatment and outcome, Edited by
J.H.Lee, (39), pp. 359-366.
7. Sughrue M.E., Rutkowski M.J (2013), “Modern
surgical outcomes following surgery for sphenoid
wing meningiomas”, J Neurosurg 119, pp. 86–93.
8. Verma S.K., et al. (2016). “Medial sphenoid wing
meningioma: experience with microsurgical
resection over 5 years and a review of literature”,
Neurology India, 64(3), pp. 465-475.