Nhiếp ảnh cơ bản: Bố cục trong nhiếp
ảnh (phần I)
Khi nhắc tới hai từ “bố cục” trong nhiếp ảnh, rất nhiều người ngay lập tức
nghĩ tới “quy tắc 1/3”. Không sai khi nói rằng “quy tắc 1/3” là bố cục phổ
biến và kinh điển trong nhiếp ảnh, nhưng cần lưu ý không đánh đồng hai
khái niệm này với nhau. Thậm chí, nói “quy tắc 1/3” là một thể loại bố cục
trong nhiếp ảnh cũng không đúng, bởi thực chất đó chỉ là một phần rất nhỏ
(nhưng đơn giản, dễ áp dụng nên trở thành phổ biến) trong bố cục về vị trí
các vật thể trong khung hình mà thôi. Để dễ hình dung hơn, có thể xem bảng
sau:
Tuy nhiên, vì quá phổ biến và rất dễ áp dụng trong các thể loại ảnh chụp
thông thường, nên ở phần tiếp theo sau, GenK vẫn sẽ đi sâu vào hướng dẫn
bạn đọc cách vận dụng “quy tắc 1/3” này. Còn trước hết, xin được mạn đàm
đôi lời về bố cục trong nhiếp ảnh.
thì “bố cục hình ảnh trong nhiếp ảnh là việc sắp xếp hay sắp đặt các thành
tố hình ảnh trong một không gian giới hạn để thể hiện được ý tưởng của
nhiếp ảnh gia.”
Nhiều người vẫn thường cho rằng “tôi chụp hình cho vui là chính”, hoặc là
“tôi ghét bị ràng buộc trong khuôn khổ” để trốn tránh việc tìm hiểu về bố
cục trong nhiếp ảnh. Cũng có nhiều người hoang tưởng rằng mình là... thiên
tài nhiếp ảnh, nên cố vặn vẹo người sao cho ra những tư thế và góc chụp thật
kỳ quặc rồi tự gán những tấm hình đó hai chữ “phá cách”. Thực chất, bố cục
trong nhiếp ảnh là một khái niệm quá rộng và bao gồm quá nhiều “tập con”
mà không phải ai – ngay cả các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp – có thể khẳng
định rằng mình biết được hết, bởi vậy đa phần những gì chúng ta nghĩ rằng
mình đang “phá cách”, thực chất chỉ đang nằm trong một vùng tối mà mắt
mình chưa nhìn thấy.
Một tấm hình không có bố-cục-theo-chủ-đích (để phân biệt với bố cục vô
tình tạo ra trong quá trình tìm tòi... phá cách nói tới ở trên) cũng giống như
một căn phòng lộn xộn ngổn ngang. Đôi khi, chỉ đôi khi thôi, chúng tạo ra
đôi chút ấn tượng đối với người xem. Nhưng trong đa số trường hợp, người
ta sẽ đặt câu hỏi “Rốt cuộc tấm hình này có ý nghĩa gì?” Căn phòng này có
gì đặc biệt, đâu là những vật dụng quan trọng được sử dụng, chúng nằm ở
đâu mất rồi? Bố-cục-theo-chủ-đích khi đó là công cụ để loại bỏ những chi
tiết thừa, sắp xếp lại những gì cần thiết theo một trật tự nào đó để bất kỳ một
người khách nào khi mở cửa bước vào phòng cũng dễ dàng nhận ra chúng,
và đoán biết được phần nào tính cách của chủ nhân căn phòng.
Ngay cả với người sử dụng máy ảnh du lịch để chụp một tấm hình cho cả
gia đình (hoặc nhóm bạn) khi đi du lịch, việc sắp đặt người cao đứng giữa,
thấp dần về hai bên hay nam nữ xen kẽ, khuỵu gối xuống hất máy lên để lấy
được cả mái nhà hay ngọn cây phía sau,... cũng là một kiểu bố cục trong
nhiếp ảnh. Vậy có gì là không tốt nếu chúng ta nắm được phần nào đó kiến
thức về chúng và áp dụng để có được những tấm hình đẹp hơn?
2. Quy tắc 1/3 (The Rule of Thirds)
Như đã nói ở trên, bố cục trong nhiếp ảnh là một khái niệm rất rộng, bao
gồm nhiều thể loại như bố cục ánh sáng, bố cục màu sắc, bố cục vị trí các
vật thể trong khung hình. Trong khuôn khổ có hạn của bài viết này, GenK
chỉ xin được giới thiệu tới bạn đọc “quy tắc 1/3”, một “tập con” trong bố cục
về vị trí các vật thể trong khung hình.
Quy tắc 1/3 tạo bởi 2 đường cắt ngang và 2 đường cắt dọc, chia khung hình
ra thành 9 phần bằng nhau:
Các đường cắt dọc gọi là các “đường dọc mạnh”, các đường cắt ngang gọi
là các “đường ngang mạnh” hay các “đường chân trời”, chúng giao nhau tại
4 điểm (đánh dấu đỏ) gọi là các “điểm mạnh”.
Một tấm hình tuân thủ tốt quy tắc 1/3 là khi người chụp đặt các điểm nhấn
của chủ thể vào càng nhiều các đường mạnh và điểm mạnh càng tốt, và phần
hậu cảnh nếu có đường chân trời thì đường chân trời này nằm song song
hoặc trùng khớp với 1 trong 2 đường ngang mạnh.