Nhu động ruột bình thường,
tăng và giảm
Nhu động ruột là một loạt các cử động co và dãn, lan truyền một cách nhịp nhàng
và liên tục của cơ trơn trong ống tiêu hóa nhằm đẩy thức ăn từ trên xuống, làm quá
trình hấp thu thức ăn dễ dàng hơn. Có thể liên tưởng nhu động ruột như những cơn
sóng đẩy thức ăn từ dạ dày xuống ruột già, hết lớp sóng này lại đến lớp sóng khác.
Các nhu động ruột được điều khiển bởi đám rối thần kinh cơ ruột (hay đám rối
thần kinh Auerbach – Leopold Auerbach người đầu tiên mô tả đám rối này). Các
phản xạ nhu động có thể lan truyền theo cả 2 hướng; tuy nhiên đám rối thần kinh
cơ ruột thường khống chế nhu động theo hướng từ miệng xuống hậu môn. Khi
đoạn ruột phía trên co thì đoạn ruột phía xa nó dãn ra chuẩn bị tiếp nhận thức ăn bị
đẩy xuống.
Nhu động ruột bình thường dao động từ 4 – 32 lần một phút. Có thể nghe âm nhu
động ruột bằng ống nghe ở cả 4 góc phần tư bụng, nhưng nghe rõ nhất là ở góc
phần tư phải, dưới rốn (vùng hồi manh tràng). Âm nhu động ruột bình thường có
các đặc trưng: hơi ùng ục như nước chảy, rì rào giống tiếng thổi, hơi ngân như
tiếng chuông.
Nhu động ruột tăng khi tần số dao động trên 32 lần một phút. Đặc trưng của âm
nhu động ruột tăng: âm to, inh ỏi, tiếng ùng ục rất rõ, to, nhanh và dồn dập, sắc
hơn và nghe thấy thường xuyên hơn so với nhu động ruột bình thường. Nhu động
ruột tăng có thể là dấu hiệu của tiêu chảy, táo bón, hoặc bệnh Crohn, hội chứng
ruột kích thích, dị ứng thức ăn, viêm dạ dày ruột, tắc ruột giai đoạn đầu và xuất
huyết ống tiêu hóa.
Nhu động ruột giảm khi tần số dao động nhỏ hơn 4 lần một phút. Âm nghe nhỏ
hơn, trầm hơn, nghe được ít hơn so với bình thường. Nhu động ruột giảm có thể
do viêm phúc mạc, tắc ruột, liệt ruột, sử dụng thuốc ngủ, thuốc gây mê,..
Mất nhu động ruột khi không thể nghe được âm ruột nào trong vòng ít nhất 5 phút
ở cả 4 góc phần tư bụng. Nguyên nhân có thể do phẫu thuật vùng bụng, tắc ruột,
liệt ruột, tắc động mạch mạc treo ruột.
Lưu ý khi nghe âm nhu động ruột:
- Dùng mặt có màng dẹt (mặt to) của ống nghe.
- Trước khi nghe nên làm ấm ống nghe trong lòng bàn tay tránh ống nghe quá lạnh
cỏ thể gây ngừng nhu động ruột tạm thời.
- Nghe mỗi góc phần tư ít nhất 2 phút, dễ nghe nhất là góc phần tư phải dưới.
- Nếu không nghe được âm nhu động ruột nào phải tiếp tục nghe trong vòng 5
phút và nghe cả 4 góc phần tư bụng.
