Những Điều Cần Biết Về Ung
Thư Não Bộ
Phần 1
Bác sĩ Trần Lý Lê, Chuyên Khoa Nội Thương và Khảo Cứu Ung
Thư
Ung thư não bộ nguyên phát (Primary brain tumor)
Tài liệu của viện Ung Thư Quốc Gia Hoa Kỳ (National Cancer
Institute)
Tài liệu này chỉ đề cập đến ung thư não bộ nguyên phát; ung thư lan
đến não bộ có nguồn gốc từ các bộ phận khác được gọi là ung thư não bộ thứ
phát.
Ung thư phổi, ung thư vú,, ung thư thận, da loại melanoma, và một số
loại ung thư khác thường lan đến não bộ. Khi xảy ra, loại ung thư này được
gọi là ung thư não bộ di căn.
Não bộ là sự cấu tạo của một khối tế bào thần kinh, mềm, xốp, bao
bọc bởi xương sọ và 3 lớp màng gọi là meninges; giữa những lớp màng này
là một chất lỏng gọi là cerebralspinal fluid (CSF) hay "dịch não tủy", có tài
liệu dịch là nước tuỷ sống. CSF chảy vào những khoang trống trong não bộ
có tên là ventricles.
Não bộ điều khiển những việc làm ta muốn như nói và đi, hoặc những
công việc làm theo bản năng như thở. Não bộ cũng điều khiển ngũ giác
(ngửi, nghe, thấy, sờ, nếm) và trí nhớ, tình cảm cũng như bản chất.
Hệ thần kinh dẫn đưa các tín hiệu giữa não bộ và các phần khác trong
cơ thể; dây thần kinh nối trực tiếp từ não bộ đến tai, mắt, mũi... hoặc gián
tiếp qua tủy sống để dẫn đến thân mình. Tại não bộ và tủy sống, những tế
bào glial (glial cells) bao quanh những tế bào thần kinh (neurons, nerve
cells) và giúp giữ tế bào thần kinh tại chỗ, không di động.
Ba phần chính của não bộ điếu khiển những cử động, công việc
khác nhau:
1. Đại não (cerebrum): Phần lớn nhất, sử dụng những tín hiệu, tin tức
nhận được từ các giác quan, bảo cho ta biết những sự việc xảy ra chung
quanh và bảo ta phải làm gì để phản ứng. Đại não điều khiển việc đọc, nghĩ,
học, nói và tình cảm (feel).
Đại não có phần bên phải và phần bên trái (right hemisphere, left
hemisphere): Phần đại não trái kiểm soát phần cơ thể bên phải và ngược lại,
phần đại não phải kiểm soát phần cơ thể bên trái.
2. Tiểu não (cerebellum): Nằm phía sau sọ, điều khiển sự thăng bằng
và những tác động cần sự phối hợp (complex actions) như nói và đi cùng
lúc.
3. Brain stem: Phần não bộ nối liền đại não, tiểu não và tủy sống với
nhau. Brain stem điều khiển cảm giác đói, khát, thở, thân nhiệt, áp huyết và
những hoạt động căn bản cần thiết cho sự sống.
Phân loại và xếp hạng bướu
Ung thư bắt đầu từ tế bào, đơn vị căn bản của cơ thể, tế bào tích tụ
thành những mô (tissues), mô hợp thành bộ phận trong cơ thể. Bình thường,
tế bào tăng trưởng rồi sinh sôi tạo ra tế bào mới khi cần thiết. Tế bào tăng
trưởng trở thành tế bào "già", chết, và được tế bào mới thay thế, cứ tuần tự
như thế.
Khi sự biến thái có trật tự này bị đảo lộn, tế bào cứ tiếp tục sinh tế bào
mới dù cơ thể không cần hoặc tế bào "già" không chết, cứ tiếp tục sống.
Những khối tế bào dư thừa này tích tụ lại tạo thành những khối, u. Bướu
khởi thủy từ não bộ gọi là ung thư nguyên phát hay primary brain tumor.
Hầu hết những loại bướu não bộ trong trẻ em đều thuộc loại này.
Ngược lại, hầu hết những loại bướu não tìm thấy trong người lớn là do
ung thư lan đến từ các loại ung thư như ung thư phổi, ung thư vú... Những
loại bướu này gọi là ung thư thứ phát hay secondary brain tumor và đặt tên
theo loại ung thư lúc khởi đầu; chẳng hạn, ung thư phổi lan đến não bộ. Sở
dĩ có sự phân loại cặn kẽ này vì cách chữa trị mỗi loại ung thư khác nhau.
Bướu não có thể là bướu lành hoặc bướu độc.
1. Bướu lành: Khối u không có tế bào ung thư:
• Bướu não lành bị cắt bỏ và thường không tái sinh
• Cạnh, thành (borders) bướu não lành rất rõ nét, tế bào không "ăn
lậm" (invade) đến những tế bào chung quanh hoặc lan ra nơi khác. Tuy
nhiên, bướu não lành vẫn có thể ảnh hưởng nặng nề đến sức khoẻ nhất là khi
khối u nằm ở những vị trí quan trọng và đè lên những bộ phận khác, chẳng
hạn như bướu não lành nằm đè lên thần kinh dẫn ra mắt, dù không phải ung
thư nhưng người bệnh sẽ không nhìn thấy nữa. Đôi khi, bướu não lành có
thể gây nguy hại đến tính mạng vì lý do trên.
• Hiếm khi bướu não lành trở thành bướu độc.
2. Bướu độc (ác tính):
• Thường nguy hiểm đến tính mạng
• Bướu độc lớn nhanh, choán chỗ và ăn lậm đến tế bào chung quanh.
Hiếm khi, tế bào ung thư được bao bọc bởi một lớp tế bào bình thường, hiện
tượng này gọi là encapsulated, giúp việc cắt bỏ dễ dàng hơn.
• Đôi khi, tế bào ung thư lan ra những nơi khác ngoài não bộ.
Xếp hạng ung thư não bộ (tumor grade)
Bướu não được xếp hạng theo cách nhận dạng qua kính hiển vi, từ
hạng thấp (hạng I, grade I) đến hạng cao (hạng IV, grade IV) tùy theo mức
độ bất thường. Bướu hạng cao thường sinh sôi nhanh hơn bướu hạng thấp.