zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Tự Nhiên

Những nhà thiên văn học đầu tiên xứ Australia

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Báo xấu

71
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo chuyên đề vật lý học về Những nhà thiên văn học đầu tiên xứ Australia ( Maryke Steffens ) giúp các bạn mở rộng kiến thức vật lý học của bản thân

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những nhà thiên văn học đầu tiên xứ Australia

Nh ng nhà thiên văn u tiên x Australia Nh ng nhà thiên văn đ u tiên x Australia Maryke Steffens B n có bi t, n n thiên văn h c ã không ra i v i nh ng ngư i Hi L p. Hàng nghìn năm trư c, nh ng ngư i Th dân Úc châu ã săm soi b u tr i êm, s d ng nh ng bí m t c a nó s ng sót trên l c a Australia. Ngày xưa, có m t ngư i àn ông mù s ng cùng v anh ta trong b i r m. M i ngày, anh b o v i ra ngoài săn tr ng chim emu v cho anh ta ăn. M c dù v anh ã h t s c c g ng làm hài lòng ngư i ch ng, nhưng anh ta luôn n i gi n v i cô, b o cô r ng các tr ng chim sao mà nh quá. M t ngày n , trong khi ang i săn, cô v b t g p nh ng v t chân chim emu r t l n. Cô nghĩ t i ngư i ch ng nhà và có l anh ta ã ói l m r i, và cô i theo nh ng v t chân y d n t i t chim. Cô th y m t con emu kh ng l ó và ném á vào nó cư p l y tr ng, nhưng nó ã ng d y và ch y v phía cô v , gi t ch t cô ta. Ngư i àn ông mù nhà c m th y ói và lo l ng cho cô v c a anh ta. Anh mò m m xung quanh l u tr i cho n khi anh n ư c m t b i r m v i nh ng qu m ng và anh ã ăn m t s qu . B t ng , anh có th nhìn th y. Anh t t o m t s mũi giáo và m t cái woomera, r i i tìm v . Anh i theo v t chân c a v và cu i cùng nhìn th y con emu kh ng l và xác c a ngư i v . Anh dùng giáo âm ch t con emu và tr c xu t linh h n c a nó lên D i Ngân hà, nơi nó v n ư c trông th y cho n ngày nay. - m t câu chuy n k c a ngư i Papunya, B c Territory Emu trên Tr i tr i ngang qua D i Ngân hà. ( nh: Barnaby Norris) HiepKhachQuay d ch | 1
Nh ng nhà thiên văn u tiên x Australia Emu trên Tr i s p th ng hàng v i m t hình ch m á Công viên qu c gia Ku-Ring-Gai ( nh: Barnaby Norris) N u ngư c nhìn lên b u tr i êm nay, b n có th v n phát hi n ra Emu [loài à i u châu Úc] trên Tr i. H u như ch c ch n b n ã t ng nhìn vào nó r i, nhưng có l b n chưa bao gi trông th y nó. Emu tr i ngang qua m t trong nh ng v t th quen thu c nh t trên b u tr i êm, ó là D i Ngân hà. Hãy nhìn kĩ vào B i tinh phương Nam, b n s th y cái u c a nó là m t v t t i g p n p g n góc dư i bên trái c a chòm sao. C c a nó n i gi a hai ngôi sao ch hư ng, và thân th t i c a nó tr i theo chi u dài c a thiên hà r c r c a chúng ta. Emu trên Tr i ã ư c mô t trong truy n thuy t Th dân Úc châu trong hàng nghìn năm qua. Nhi u nhóm ngôn ng khác có l i gi i thích riêng c a h cho s ph n thiên nh c a Emu, cùng v i nh ng câu chuy n phong phú và a d ng v à i u, v t, cá, cá u i gai c, ngư i i săn, àn ông, ph n , con gái và con trai. M t khi b n ã nghe qua nh ng câu chuy n này, thì b u tr i êm s không bao gi còn trông như cũ n a. Và nó không ch là nh ng câu chuy n b n s tìm g p – n n thiên văn h c Th dân có m tb n b n tìm hi u, t n t i và s ng dung hòa v i m nh t phương nam r ng l n này. Nh ng m ng t i trên b u tr i Không gi ng như truy n th ng thiên văn Hi L p, nơi h u như t p trung ch y u vào nh ng ngôi sao, n n thiên văn h c Th dân t p trung vào D i Ngân hà và thư ng h p nh t nh ng m ng t i gi a các vì sao. Emu trên Tr i, m t câu chuy n ph bi n v i nhi u nhóm Th dân, là m t thí d cho i u này – cơ th c a nó c u thành t nh ng m ng t i trong D i Ngân hà. Ngư i Boorong thì nhìn nh ng m ng t i y là khói phát ra t ng n l a Nurrumbunguttias, nh ng linh h n xưa cũ. Ngư i Kaurna thì HiepKhachQuay d ch | 2
Nh ng nhà thiên văn u tiên x Australia nhìn D i Ngân hà – g i là Wodliparri – là m t con sông l n nơi Yura (yêu quái) s ng trong nh ng m ng t i. V i ngư i Ngarrindjeri, hình d ng t i hình thành b i B i tinh phương Nam là con cá u i gai c Nunganari và nh ng ngôi sao ch hư ng là Ngarakani, hay cá m p. Nh ng nhà thiên văn u tiên Ngư i Th dân ã t ng ư c mô t là “nh ng nhà thiên văn u tiên c a th gi i”. Ngư i Yolngu Arnhem Land, ch ng h n, có nh ng câu chuy n thơ m ng gi i thích th y tri u, nh t th c, s m c và l n c a m t tr i, m t trăng, và s thay i v trí m c lên c a các vì sao và hành tinh trong năm. Chàng th săn Orion mang tên Djulpan i v i ngư i Yolngu B c Territory. ( nh: Ray Norris) Trong m t trong nh ng câu chuy n c a h , th n m t tr i Walu là m t ph n th p l a m i bu i sáng và gieo r c t trên nh ng ám mây, t o ra bình mình. R i v n th n mang u c c a mình trên kh p b u tr i, t o ra ánh sáng ban ngày. Lúc cu i ngày, v n th n lùi xu ng, t t u c i, và i xu ng t qua êm t i tr l i doanh tr i ban mai c a mình. Nhà v t lí thiên văn Ray Norris ã sưu t p và l ng nghe nh ng câu chuy n k Th dân v b u tr i êm trên kh p l c a Australia. M t trong nh ng câu chuy n ưa thích c a ông là chuy n k Yolngu v ba ngư i anh em trên m t chi c xu ng trong chòm sao Djulpan (theo th n tho i Hi L p là chàng th săn Orion [Thiên lang]). Ba ngôi sao trong vành ai Orion là nh ng ngư i anh em ng i bên nhau, v i ngôi sao Betelgeuse và Rigel ánh d u phía trư c mũi và sau lái c a chi c xu ng. Các ngôi sao trong tinh vân Orion th hi n m t con cá, và các ngôi sao thu c ph n thanh ki m c a Orion th hi n lư i cá kéo phía sau chi c xu ng. HiepKhachQuay d ch | 3
Nh ng nhà thiên văn u tiên x Australia “Tôi thích câu chuy n này vì nó trông th t s gi ng như m t chi c xu ng khi b n ng m nó”, Norris nói. Có nhi u câu chuy n k v chòm sao Orion trên kh p t nư c Australia, và chúng g n như luôn luôn k v m t nhóm ngư i àn ông săn b n ho c ánh cá, Norris nói. Thư ng thì chúng có m t nhóm ph n tr i theo phía sau, th hi n b i nh ng ngôi sao trong c m Pleiades [Nhóm Th t tinh] thu c chòm sao Taurus [Kim ngưu]. Th t b t ng , nh ng câu chuy n này r t gi ng v i th n tho i Hi L p, trong ó chàng th săn Orion u i theo các ch em Pleiades trên b u tr i. N th n báo ng c a Orion, Scorpius, cũng ư c mô t là m t con b c p trong m t s câu chuy n k Th dân. Ví d , m t câu chuy n Yolngu k v th n b c p Bundungu t p trung dân chúng c a mình d c theo b sông Milnguya (D i Ngân hà) v i các h hàng Baripari (chu t túi) và Wahk (qu ) c a h. “Lo i câu chuy n ó ã mê ho c tôi, ch nh ng n n văn hóa khác cũng i n nh ng k t lu n tương t ”, Norris nói. Con r n tr i Nh ng câu chuy n k Th dân thơ m ng có th giúp nh v các s ki n thiên văn h c – theo th i gian và trong không gian - Duane Hamacher, m t nghiên c u sinh ti n sĩ t i trư ng i h c Macquarie, nói. Hamacher ang sưu t m nh ng câu chuy n k Th dân v sao ch i và thiên th ch – thư ng ư c mô t là con m t phát sáng c a m t con r n tr i ang bay trên tr i – và xem ông có th s d ng chúng cùng v i b n Google xác nh v trí c a nh ng mi ng h va ch m chưa ư c phát hi n ra trư c ây hay không, ki u như mi ng h t i Wolf Creek (Thung lũng Chó sói) mi n tây Australia. Ông ã tìm th y m t câu chuy n k v m t ngôi sao t trên tr i rơi xu ng và gây ra l a cháy, ch t chóc và phá h y t m t nơi cách vùng ngo i ô Alice Springs kho ng 100 kilo mét mi n b c Territory, dư ng như tương ng v i m t c u trúc l n, hình tròn mà ông tìm th y trên các b n Google. “Khi tôi trông vào nó, nó ã b xói mòn m nh, cho th y nó ã hàng tri u năm tu i, tuy nhiên, n u chúng ta có th tìm ra m t mi ng h va ch m d a trên m t câu chuy n k thơ m ng, thì i u ó khá quan tr ng”. B u tr i là m t quy n l ch Ngư i Th dân có m t lí do r t th c t cho s say mê thiên văn h c c a h : b u tr i là m t quy n l ch cho bi t khi nào thì các mùa chuy n d ch và khi nào thì nh ng lo i th c ph m nh t nh có s n dùng – theo l i Roslynn Haynes, m t phó giáo sư t i trư ng i h c New South Wales và là tác gi c a quy n Explorers of the Southern Sky (Thám hi m B u tr i phương Nam), m t quy n l ch s c a n n thiên văn h c Australia. “Các chòm sao xu t hi n trên b u tr i, thư ng thì lúc m t tr i m c và lúc m t tr i l n, là r t quan tr ng. Chúng giúp [ngư i Th dân] d báo cái gì ang x y ra trong th gi i xung quanh h ”, Haynes nói. Thí d , vào nh ng th i i m khác nhau trong năm, Emu trên Tr i nh hư ng sao cho nó dư ng như ho c ang ch y ho c ang ng i xu ng. Tùy vào v trí c a nó, m i ngư i sa m c phía tây [Australia] bi t ư c th i i m thích h p i săn chim emu hay thu gom tr ng c a chúng. HiepKhachQuay d ch | 4
Nh ng nhà thiên văn u tiên x Australia Khi chòm sao Scorpius [Cung B c p] có th nhìn th y trên b u tr i êm v cu i tháng 4, ngư i Groote Eylandt vùng V nh Carpentaria bi t là mùa m ư t ã qua và nh ng cơn gió tây nam khô c n s s m b t u th i. Ngư i Boorong tây b c Victoria nhìn vào chòm sao chim mallee, Neilloan (Lyra [Thiên c m]) bi t khi nào h nên khai thác tr ng chim. Khi Neilloan xu t hi n b u tr i tây b c vào kho ng tháng 4, h bi t chim chóc ang chu n b làm t ki u c a chúng. S bi n m t c a Neilloan vào cu i tháng 9 hay u tháng 10 có nghĩa là ã n lúc b t u thu gom tr ng chim. “Toàn b nh ng th này r t quan tr ng vì là ngu n th c ăn”, Haynes nói. Trong khi b u tr i êm có công d ng r t th c t i v i ngư i Th dân, thì nó còn có giá tr v m t tâm linh, là m t phương ti n c ng c văn hóa và c ng ng, Haynes nói. “[Các v t th trên b u tr i] có nh ng câu chuy n g n li n v i nh ng công vi c h ph i làm v i nh ng giá tr và o c c a c ng ng. Cho nên, khi các chòm sao xu t hi n, nh ng câu chuy n l i ư c k cho nhau nghe và nh ng bài h c ó s ăn sâu vào ti m th c c a th h tr ”. “H r t thích cái nhìn chính th ó, nó ã mang l i cho h c th gi i, mang b u tr i ng n h như môi trư ng m t t xung quanh”. Gi cho b u tr i êm Th dân s ng mãi Ph n nhi u s phong phú c a b u tr i êm Th dân ã không còn, Norris nói. “M t s n n văn hóa ã b phá v nghiêm tr ng, nên không th xem cái gì còn l i, và b n ch còn có trong tay nh ng m nh v ch p ghép mà thôi”. Ngay c ngư i Yolngu Arnhem Land, nh ng ngư i v n ti n hành nh ng bu i l chính th c truy n t ki n th c, cũng ang nh n th y r ng n n thiên văn h c Th dân không d gì phù h p v i th gi i th k 21. “Nó ang bi n m t r t nhanh”, Norris nói. “B n th y y, m i ngư i th t ra ch ng mu n i d nh ng bu i t l n a, h nên i vào trư ng i h c hơn”. Norris nói ngư i Yolngu ang gi i quy t v n này, h ang th o lu n sôi n i trong c ng ng v vi c làm th nào gi cho nên văn hóa c a h t n t i trong khi v n cho b n tr c a h nh ng cơ h i mà chúng áng ư c hư ng. Trong khi ó, các nhà nghiên c u ang chuy n n nh ng t p san và bài báo vi t v nh ng ngư i Australia da tr ng th i xa xưa, ví d như các nhà thám hi m, các nhà truy n giáo và các nhà nhân ch ng h c xa xưa, cũng như các a i m kh o c , hé l nh ng ghi chép lâu nay b b quên c a n n thiên văn h c Th dân. Thí d , Norris và Hamacher ang ghi chép l i thông tin t m t a i m á kh i g n Geelong Victoria dư ng như s p th ng hàng v i các i m chí mùa h và mùa ông – m t lo i Stonehenge c a Úc châu. i u quan tr ng là nên gi gìn nh ng câu chuy n k và công trình t o tác này làm b ng ch ng c a ni m say mê mà nh ng nhà thiên văn h c u tiên c a th gi i ã có v i b u tr i êm, Norris nói. “Chúng ta u ã quen v i ngh thu t, didgeridoo, và nh y múa ki u Th dân, và thư ng thì m i ngư i không ánh giá úng chi u sâu và tính ph c t p và tính trí tu ph n ánh trong [nh ng câu chuy n k Th dân]”. Haynes ng ý r ng n n thiên văn h c Th dân có th giúp m i ngư i dân Australia suy nghĩ khác i v th gi i – c bi t là xem xét nh ng m i quan h ph c t p gi a sinh v t s ng và môi trư ng. HiepKhachQuay d ch | 5
Nh ng nhà thiên văn u tiên x Australia “Sinh thái h c là m t cách r t quan tr ng suy nghĩ v th gi i. Theo m t ki u nào ó, ó là cái mà n n thiên văn h c Th dân ã làm, m c dù nó mô t trên tr i cũng như dư i t, cho nên b n có m t vũ tr an xen ph c t p”. Thông tin thêm v nh ng câu chuy n k trong bài báo này, vui lòng vi ng thăm nh ng website sau ây: Australian Aboriginal Astronomy: http://www.atnf.csiro.au/research/AboriginalAstronomy/whatis.htm • Astronomy and Australia's Indigenous People: http://www.assa.org.au/nacaa/aaaip.pdf • Theo abc.net.au HiepKhachQuay d ch | 6

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.