Nh ng tác d ng ph có th g p khiữ ụ ụ ể ặ
tiêm vaccin
B n ch t vaccin dù hi u nh th nào thì cũng chính là nh ng m m b nh. Th nênả ấ ể ư ế ữ ầ ệ ế
chúng s ch a nh ng tai bi n và bi n ch ng sinh h c c n dè ch ng. Không thẽ ứ ữ ế ế ứ ọ ầ ừ ể
không ch ng vaccin nh ng cũng không th s d ng vô t i v ...ủ ư ể ử ụ ộ ạ
B n ch t là m m b nhả ấ ầ ệ
Vaccin là nh ng ch ph m sinh h c ch a m m b nh hay nh ng thành ph n t ng tữ ế ẩ ọ ứ ầ ệ ữ ầ ươ ự
m m b nh đã đ c làm gi m đ c l c hay ho t tính đ làm m t ho c gi m kh năngầ ệ ượ ả ộ ự ạ ể ấ ặ ả ả
gây b nh nh ng còn gi đ c tính kháng nguyên. B ng cách ch ng vaccin, khángệ ư ữ ượ ằ ủ
nguyên c a m m b nh s đ c trình di n đ c th ti p xúc và ph n ng. Nh ngủ ầ ệ ẽ ượ ệ ể ơ ể ế ả ứ ữ
m m b nh này s tác đ ng vào các c quan mi n d ch đ kích thích t o ra nh ng thànhầ ệ ẽ ộ ơ ễ ị ể ạ ữ
ph n có th m quy n mi n d ch nh kháng th , b th , t o ra các d u n mi n d ch màầ ẩ ề ễ ị ư ể ổ ể ạ ấ ấ ễ ị
không làm t n th ng t bào s ng hay c quan. S ph n ng gi ng nh là c th đangổ ươ ế ố ơ ự ả ứ ố ư ơ ể
ch ng c l i v i m t b nh t t th t s , ch khác là m m b nh mà c th đang chi n đ uố ự ạ ớ ộ ệ ậ ậ ự ỉ ầ ệ ơ ể ế ấ
ch là nh ng y u t hay sinh th s ng đã b làm y u đi r t nhi u. K t qu là c th sỉ ữ ế ố ể ố ị ế ấ ề ế ả ơ ể ẽ
th ng và t o ra m t trí nh mi n d ch lâu dài. V sau, n u c th b nhi m ph i m mắ ạ ộ ớ ễ ị ề ế ơ ể ị ễ ả ầ
b nh này thì c th s đ s c t o ra m t c s kháng th đ kháng c . ệ ơ ể ẽ ủ ứ ạ ộ ơ ố ể ể ự
N u không đ c s d ng vaccin thì c th s d nhi m b nh và tình tr ng b nh n uế ượ ử ụ ơ ể ẽ ễ ễ ệ ạ ệ ế
có s d b n ng. Nh ng n u đ c s d ng vaccin đ y đ thì c th s ít b nhi mẽ ễ ị ặ ư ế ượ ử ụ ầ ủ ơ ể ẽ ị ễ
b nh ho c n u có nhi m b nh thì m c đ b nh cũng không đ n m c t vong. Đó chínhệ ặ ế ễ ệ ứ ộ ệ ế ứ ử
là u đi m tuy t đ i c a vaccin ư ể ệ ố ủ
Các lo i vaccin hi n nayạ ệ
Cho đ n nay chúng ta đã có khá nhi u lo i vaccin. Các vaccin tuy khác nhau thànhế ề ạ ở
ph n, công ngh ch t o và tác d ng nh ng v b n ch t thì chúng bao g m ba lo i sauầ ệ ế ạ ụ ư ề ả ấ ồ ạ
đây:
Lo i 1 là các vaccin ch a các m m b nh còn s ng đã đ c làm y u đi (vaccin s ngạ ứ ầ ệ ố ượ ế ố
gi m đ c l c) nh vaccin ch ng b nh b i li t, than, d ch h ch, đ u mùa, s t vàng, laoả ộ ự ư ố ệ ạ ệ ị ạ ậ ố
và d i. ạ
Lo i 2 là nh ng vaccin ch a các m m b nh đã ch t nh vaccin th ng hàn, phó th ngạ ữ ứ ầ ệ ế ư ươ ươ
hàn, cúm, ho gà, b i li t, s i, cúm rubella (s i Đ c), t . ạ ệ ở ở ứ ả
Lo i 3 là các vaccin ch a đ c t gây b nh đã đ c gi m đ c tính nh vaccin ch ngạ ứ ộ ố ệ ượ ả ộ ư ố
b ch h u, u n ván.ạ ầ ố
Ch ng ng a vaccin là m t bi n pháp hi u qu đ đ y lùi t l b nh truy n nhi m. uủ ừ ộ ệ ệ ả ể ẩ ỷ ệ ệ ề ễ Ư
đi m n i tr i c a vaccin là không th ch i cãi. Tuy nhiên, nó không ph i là m t chể ổ ộ ủ ể ố ả ộ ế
ph m ch có u đi m, b n thân nó cũng ch a nh ng r i ro đáng ng i.ẩ ỉ ư ể ả ứ ữ ủ ạ
Các tai bi n có th g pế ể ặ
Nh đã nói trên, b n ch t vac-cin dù hi u nh th nào thì cũng chính là m m b nh,ư ở ả ấ ể ư ế ầ ệ
th nên chúng cũng ch a nh ng tai bi n và bi n ch ng sinh h c c n dè ch ng. Khôngế ứ ữ ế ế ứ ọ ầ ừ
th không ch ng vaccin nh ng cũng không th s d ng không đúng ch đ nh. ể ủ ư ể ử ụ ỉ ị
Loét da t i ch tiêm.ạ ỗ
M t trong các tác d ng ph đáng ng i chính là gây bi n ch ng t i ch n u s d ngộ ụ ụ ạ ế ứ ạ ỗ ế ử ụ
vaccin theo đ ng tiêm. Chúng có th gây viêm, s ng, ph ng đau n i tiêm. Đau đ n m tườ ể ư ồ ơ ế ấ
ng . T h n chúng có th đ a đ n loét da t i ch gây nhi m khu n. Tác d ng khácủ ệ ơ ể ư ế ạ ỗ ễ ẩ ụ
cũng gây khó ch u đó là s t cao, th m chí là s t r t cao do chúng gây ra các ph n ngị ố ậ ố ấ ả ứ
mi n d ch. S t do tiêm vaccin có th lên đ n 40oC ho c h n gây ra co gi t tr em.ễ ị ố ể ế ặ ơ ậ ở ẻ
Kèm theo s t là hi n t ng đau m i c kh p, ê m mình m y nh m t ng i m th cố ệ ượ ỏ ơ ớ ẩ ẩ ư ộ ườ ố ự
s . Có khi chúng ta còn th y c th n i ban đ kh p ng i ho c c m giác chóng m tự ấ ơ ể ổ ỏ ắ ườ ặ ả ặ
kéo dài, gi m trí nh và có th m c b nh não tr m tr ng sau khi s d ng. ả ớ ể ắ ệ ở ầ ọ ử ụ
Ngoài ra, m t bi n ch ng khác chính là d ng v i vaccin. m t s ng i và m t sộ ế ứ ị ứ ớ Ở ộ ố ườ ộ ố
lo i vaccin c th ng i ta có th g p nh ng ph n ng d ng quá m c có h i. Cácạ ụ ể ườ ể ặ ữ ả ứ ị ứ ứ ạ
ph n ng d ng này có th gây ra t vong n u không đ c x trí bài b n và đúng quyả ứ ị ứ ể ử ế ượ ử ả
trình. Hi n t ng d ng v i vaccin là do c th d ng v i nh ng ch t đ m trongệ ượ ị ứ ớ ơ ể ị ứ ớ ữ ấ ệ
vaccin hay d ng v i chính nh ng kháng nguyên là nh ng protein trong thành ph n c aị ứ ớ ữ ữ ầ ủ
nó. D t khoát sau khi tiêm vaccin 15 phút, chúng ta ph i l i n i tiêm đ đ c quan sátứ ả ở ạ ơ ể ượ
và x lý nh ng d ng có th x y ra.ử ữ ị ứ ể ả
T t c nh ng tác d ng không mong mu n trên là nh ng tác d ng ph th ng g p nh t.ấ ả ữ ụ ố ữ ụ ụ ườ ặ ấ
Song có l tác d ng ph hay bi n ch ng tai h i nh t c a nó chính là nhi m m m b nhẽ ụ ụ ế ứ ạ ấ ủ ễ ầ ệ
mà vaccin đ a vào. Đi u này có th do vaccin kém ch t l ng, không làm gi m ho tư ề ể ấ ượ ả ạ
tính gây b nh đ m c c n thi t hay là c th không đ kh năng mi n d ch t i thi u đệ ủ ứ ầ ế ơ ể ủ ả ễ ị ố ể ể
tiêu di t nh ng m m b nh “y u xìu” này. Vì th thay vì phòng b nh c th l i nhi mệ ữ ầ ệ ế ế ệ ơ ể ạ ễ
b nh. Tai bi n này c n đ c bi t đ c l u tâm v i các vaccin s ng gi m đ c l c nhệ ế ầ ặ ệ ượ ư ớ ố ả ộ ự ư
vaccin lao và d i. Ng i b nh không nh ng không phòng đ c lao và d i mà còn m cạ ườ ệ ữ ượ ạ ắ
chính lao và d i do m m b nh trong vaccin tr i d y. Đ tránh nh ng bi n ch ng này,ạ ầ ệ ỗ ậ ể ữ ế ứ
vi c s d ng đúng vaccin cho đúng đ i t ng là tiêu chu n hàng đ u. ệ ử ụ ố ượ ẩ ầ
Nh ng đ i t ng c n đ c bi t l u ýữ ố ượ ầ ặ ệ ư
Vì vaccin có th gây ph n ng d ng nên chúng ta c n h t s c chú ý v i nh ng ng iể ả ứ ị ứ ầ ế ứ ớ ữ ườ
hay b d ng. C th , nh ng ng i mà d ng v i kháng sinh neomycin hay polymyxinị ị ứ ụ ể ữ ườ ị ứ ớ
B thì không nên s d ng vaccin rubella, s i, quai b hay vaccin ph i h p (vaccin MMRử ụ ở ị ố ợ
ch ng ba b nh s i-quai b -rubella). Nh ng ng i mà d ng v i n m men thì không nênố ệ ở ị ữ ườ ị ứ ớ ấ
s d ng vaccin phòng nhi m viêm gan virus B. Nh ng b nh nhân mà b d ng v iử ụ ễ ữ ệ ị ị ứ ớ
kháng sinh dòng aminoglycosid nh gentamicin, streptomycin thì không nên s d ngư ử ụ
vaccin cúm do chúng có th gây d ng d d i. Còn n u nh ng đ i t ng có d ng v iể ị ứ ữ ộ ế ữ ố ượ ị ứ ớ
tr ng gà thì hãy dè ch ng v i nh ng vaccin ch ng cúm, s i, quai b vì chúng đ c chứ ừ ớ ữ ố ở ị ượ ế
t o trong phôi gà. Do v y, h i k v ti n s d ng nh ng ng i này bao g m d ngạ ậ ỏ ỹ ề ề ử ị ứ ở ữ ườ ồ ị ứ
thu c, d ng th c ăn là m t vi c làm c n h t s c c n th n tr c khi tiêm ch ng.ố ị ứ ứ ộ ệ ầ ế ứ ẩ ậ ướ ủ
Lý do vaccin có th làm nhi m chính m m b nh c a vaccin nên nh ng ng i có s cể ễ ầ ệ ủ ữ ườ ứ
kho y u, đang m c b nh c p tính, m c b nh nhi m trùng, đang đi u tr hoá ch t, bẻ ế ắ ệ ấ ắ ệ ễ ề ị ấ ị
suy gi m mi n d ch thì c n đi u ch nh chi n l c dùng vaccin. Ví d , nh ng ng i bả ễ ị ầ ề ỉ ế ượ ụ ữ ườ ị
viêm ph i hay b viêm ph qu n m n giai đo n bùng phát thì nên cân nh c khi s d ngổ ị ế ả ạ ạ ắ ử ụ
vaccin cúm. Ph n mang thai không nên s d ng vaccin ch ng b i li t. Ba tháng sauụ ữ ử ụ ố ạ ệ
khi s d ng vaccin rubella, s i, quai b m i nên có thai vì nh ng vaccin này có th gâyử ụ ở ị ớ ữ ể
quái thai cho thai nhi. Nh ng ng i đang s t cao cũng không nên s d ng vaccin ngayữ ườ ố ử ụ
trong giai đo n s t.ạ ố
Và cu i cùng, vì nh ng tác d ng ph đáng ng i nên ngo i tr nh ng vaccin thôngố ữ ụ ụ ạ ạ ừ ữ
th ng thì các vaccin khác c n ph i có ch đ nh đ y đ khi s d ng. Đó là nh ng vaccinườ ầ ả ỉ ị ầ ủ ử ụ ữ
ch ng l i nh ng b nh c th m t s nhóm đ i t ng c th . N u không thì r t cóố ạ ữ ệ ụ ể ở ộ ố ố ượ ụ ể ế ấ
th s gia tăng nguy c khi s d ng, các nguy c khác nhau ph thu c vào tu i, b nhể ẽ ơ ử ụ ơ ụ ộ ổ ệ
s n có và ngành ngh . Nh ng vaccin này bao g m: vaccin ch ng viêm gan A, phòng t ,ẵ ề ữ ồ ố ả
d i và th ng hàn. ạ ươ
Trong qua trình s d ng vaccin chúng ta c n l u ý là ph i s d ng đ li u, đ l n thìử ụ ầ ư ả ử ụ ủ ề ủ ầ
c th m i đ kh năng mi n d ch hay đ trí nh mi n d ch sau này. C n thi t tuân theoơ ể ớ ủ ả ễ ị ủ ớ ễ ị ầ ế
l ch tiêm ch ng và tham gia đ y đ , nh t là 3 tháng đ u s sinh. Tham gia càng đ ,ị ủ ầ ủ ấ ầ ơ ủ
chúng ta càng ít c h i nhi m b nh.ơ ộ ễ ệ
V i s phát tri n c a khoa h c nh ngày nay, nhi u lo i vaccin m i đã đ c t o ra v iớ ự ể ủ ọ ư ề ạ ớ ượ ạ ớ
ho t tính m nh h n, an toàn h n. Nh ng cho dù có v y thì chúng v n ch a trong mìnhạ ạ ơ ơ ư ậ ẫ ứ
nh ng nguy c quan ng i không tránh kh i. Vì th , m i ng i, không ch m i gia đìnhữ ơ ạ ỏ ế ỗ ườ ỉ ỗ
mà m i bác sĩ hãy dùng vaccin an toàn đ có m t hi u qu t i u trong công cu c phòngỗ ể ộ ệ ả ố ư ộ
ch ng b nh t t c a qu c giaố ệ ậ ủ ố