N I DUNG TH O LU NỘ Ả Ậ
I. NHÀ N C PHÁP QUY N:ƯỚ Ề
1. Nhà n c pháp quy n là gì?ướ ề
Chúng ta có th hi u nhà n c pháp quy n theo cách đ n gi n, đó là ể ể ướ ề ơ ả m t nhàộ
n c qu n lý kinh t - xã h i b ng pháp lu t và nhà n c ho t đ ng tuân theoướ ả ế ộ ằ ậ ướ ạ ộ
pháp lu t.ậ
Nhà n c pháp quy n là nhà n c ph c tùng pháp lu t mà ch th ph c tùngướ ề ướ ụ ậ ủ ể ụ
pháp lu t tr c h t là các c quan nhà n c và công ch c nhà n cậ ướ ế ơ ướ ứ ướ
2. Nhà n c pháp quy n XHCH t i Vi t Namướ ề ạ ệ
T t ng và h c thuy t pháp quy n hi n đ i c a ph ng Tây đ c truy nư ưở ọ ế ề ệ ạ ủ ươ ượ ề
bá vào Vi t Nam k t khi ệ ể ừ Nguy n Ái Qu c, ng i sáng l p ra n c Vi t Namễ ố ườ ậ ướ ệ
Dân ch c ng hoà,ủ ộ ti n hành cu c đ u tranh nh m v ch tr n và lên án ch đế ộ ấ ằ ạ ầ ế ộ
cai tr hà kh c, tàn b o, phi nhân tính, phi pháp quy n c a Chính ph Pháp t iị ắ ạ ề ủ ủ ạ
thu c đ a Vi t Nam. ộ ị ệ
Sau 5 năm th c hi n chính sách đ i m i, t i ự ệ ổ ớ ạ H i ngh l n th 2 Ban Ch pộ ị ầ ứ ấ
hành Trung ng khóa VII ngày 29 tháng 11 năm 1991, khái ni m Nhà n cươ ệ ướ
pháp quy n xã h i ch nghĩa l n đ u tiên đ c đ c p t i nh m t m c tiêuề ộ ủ ầ ầ ượ ề ậ ớ ư ộ ụ
c n h ng t i c a m t xã h i văn minh.ầ ướ ớ ủ ộ ộ Sau m t th i gian dài c a quá trìnhộ ờ ủ
nh n th c, tìm tòi, th nghi m, đ n năm 2002, yêu c u xây d ng “Nhà n cậ ứ ể ệ ế ầ ự ướ
pháp quy n XHCN” m i chính th c tr thành m t nguyên t c hi n đ nh đ nhề ớ ứ ở ộ ắ ế ị ị
h ng cho quá trình xây d ng và hoàn thi n b máy nhà n c Vi t Nam.ướ ự ệ ộ ướ ệ
3. Nh ng đ c tr ng c a Nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩa Vi t Namữ ặ ư ủ ướ ề ộ ủ ệ .
M t làộ, Nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩa Vi t Nam là Nhà n c c aướ ề ộ ủ ệ ướ ủ
nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; t t c quy n l c nhà n c thu c v nhânấ ả ề ự ướ ộ ề
dân. Đây là đ c tr ng c b n, đ c ghi nh n trong Hi n pháp c a n c ta vàặ ư ơ ả ượ ậ ế ủ ướ
đ c th hi n trong các quy đ nh v nguyên t c t ch c và ho t đ ng c a bượ ể ệ ị ề ắ ổ ứ ạ ộ ủ ộ
máy nhà n c t trung ng đ n đ a ph ng c a các c quan l p pháp, hànhướ ừ ươ ế ị ươ ủ ơ ậ
pháp và t pháp.ư
Hai là, quy n l c nhà n c là th ng nh t, có s phân công và ph i h p gi aề ự ướ ố ấ ự ố ợ ữ
các c quan nhà n c trong vi c th c hi n các quy n l p pháp, hành pháp và tơ ướ ệ ự ệ ề ậ ư
pháp. Đây v a là nguyên t c t ch c và ho t đ ng c a b máy nhà n c ta, v aừ ắ ổ ứ ạ ộ ủ ộ ướ ừ
là quan đi m ch đ o quá trình ti p t c th c hi n vi c c i cách b máy nhàể ỉ ạ ế ụ ự ệ ệ ả ộ
n c.ướ
Ba là, Hi n pháp và các đ o lu t gi v trí t i th ng trong đi u ch nh cácế ạ ậ ữ ị ố ư ợ ề ỉ
quan h thu c t t c các lĩnh v c c a đ i s ng xã h iệ ộ ấ ả ự ủ ờ ố ộ . H th ng pháp lu t thệ ố ậ ể
hi n đ y đ , đúng đ n ý chí c a nhân dân, phù h p v i hi n th c khách quan,ệ ầ ủ ắ ủ ợ ớ ệ ự
thúc đ y ti n b xã h i. Nghĩa v tuân theo Hi n pháp, pháp lu t là c a t t cẩ ế ộ ộ ụ ế ậ ủ ấ ả
công dân, không lo i tr đ i v i b t c ai.ạ ừ ố ớ ấ ứ
B n làố, Nhà n c ta tôn tr ng và b o đ m quy n con ng i, quy n công dân;ướ ọ ả ả ề ườ ề
nâng cao trách nhi m pháp lý gi a Nhà n c và công dân, th c hành dân ch ,ệ ữ ướ ự ủ
đ ng th i tăng c ng k c ng, k lu tồ ờ ườ ỷ ươ ỷ ậ . M c tiêu cao c c a Đ ng C ng s nụ ả ủ ả ộ ả
Vi t Nam và Ch t ch H Chí Minh v b o đ m quy n con ng i, quy n côngệ ủ ị ồ ề ả ả ề ườ ề
dân đ c th ch hoá thành lu t và đ c Nhà n c ta t ch c th c hi n có k tượ ể ế ậ ượ ướ ổ ứ ự ệ ế
qu .ả
Năm là, Nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩa Vi t Nam tôn tr ng và th cướ ề ộ ủ ệ ọ ự
hi n đ y đ các đi u c qu c t mà N c C ng hoà Xã h i ch nghĩa Vi tệ ầ ủ ề ư ớ ố ế ướ ộ ộ ủ ệ
Nam đã ký k t ho c tham gia.ế ặ
Sáu là, Nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩa Vi t Nam đ c t ch c và ho tướ ề ộ ủ ệ ượ ổ ứ ạ
đ ng d i s lãnh đ o c a Đ ng C ng s n Vi t Namộ ướ ự ạ ủ ả ộ ả ệ . Đây là đ c tr ng c b nặ ư ơ ả
đ phân bi t nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩa và nhà n c pháp quy n tể ệ ướ ề ộ ủ ướ ề ư
s n ch nghĩa.ả ủ
II QUÁ TRÌNH XÂY D NG H TH NG CHÍNH TR GIAI ĐO N 1996 –Ự Ệ Ố Ị Ạ
2011:
Đ i h i VIII (6-1996) đã b sung, phát tri n, hoàn thi n đ ng l i đ i m i, làmạ ộ ổ ể ệ ườ ố ổ ớ
rõ h n nhi u v n đ lý lu n và th c ti n c a công cu c đ i m i và xây d ngơ ề ấ ề ậ ự ễ ủ ộ ổ ớ ự
CNXH Vi t Nam.ở ệ
Có th th y rõ nh ng n i dung đ i m i quan tr ng và ch y u c v nh n th c,ể ấ ữ ộ ổ ớ ọ ủ ế ả ề ậ ứ
t duy lý lu n và c v lãnh đ o, ch đ o th c ti n su t 15 năm qua.ư ậ ả ề ạ ỉ ạ ự ễ ố
•Tr c h t, ướ ế Đó là đ i m i t duy lý lu n mà th c ch t là n m v ng vàổ ớ ư ậ ự ấ ắ ữ
v n d ng đúng đ n quy lu t khách quan, kh c ph c căn b nh nóngậ ụ ắ ậ ắ ụ ệ
v i, ch quan, duy ý chí.ộ ủ
Ngay t Đ i h i VI, “Th i kỳ quá đ n c ta, do ti n th ng lên ch nghĩa xãừ ạ ộ ờ ộ ở ướ ế ẳ ủ
h i t m t n n s n xu t nh , b qua giai đo n phát tri n t b n ch nghĩa,ộ ừ ộ ề ả ấ ỏ ỏ ạ ể ư ả ủ
đ ng nhiên ph i lâu dài và r t khó khăn”ươ ả ấ
Đ i h i IX (4-2001) t ng k t 15 năm đ i m i, kh ng đ nh: “Xây d ng ch nghĩaạ ộ ổ ế ổ ớ ẳ ị ự ủ
xã h i b qua ch đ t b n ch nghĩa, t o ra s bi n đ i v ch t c a xã h iộ ỏ ế ộ ư ả ủ ạ ự ế ổ ề ấ ủ ộ
trên t t c các lĩnh v c là s nghi p r t khó khăn, ph c t p, cho nên ph i tr iấ ả ự ự ệ ấ ứ ạ ả ả
qua m t th i kỳ quá đ lâu dài v i nhi u ch ng đ ng, nhi u hình th c t ch cộ ờ ộ ớ ề ặ ườ ề ứ ổ ứ
kinh t , xã h i có tính ch t quá đế ộ ấ ộ. Trong các lĩnh v c c a đ i s ng xã h i di nự ủ ờ ố ộ ễ
ra s đan xen và đ u tranh gi a cái m i và cái cũ”ự ấ ữ ớ
•Th haiứ, t nh n th c đúng đ n v th i kỳ quá đ , Đ ng quy t đ nhừ ậ ứ ắ ề ờ ộ ả ế ị
đ i m i c c u kinh t , coi n n kinh t có c c u nhi u thành ph nổ ớ ơ ấ ế ề ế ơ ấ ề ầ
là m t đ c tr ng c a th i kỳ quá độ ặ ư ủ ờ ộ.
Đ i h i VIạ ộ kh ng đ nh n c ta có các thành ph n: ẳ ị ướ ầ kinh t xã h i ch nghĩa baoế ộ ủ
g m khu v c qu c doanh và khu v c t p th ; kinh t ti u s n xu t hàng hóa;ồ ự ố ự ậ ể ế ể ả ấ
kinh t t b n t nhân; kinh t t b n nhà n c; kinh t t nhiên, t túc t c p.ế ư ả ư ế ư ả ướ ế ự ự ự ấ
Đ i h i IXạ ộ b sung thêm m t thành ph n n a là ổ ộ ầ ữ kinh t 100% v n n c ngoài.ế ố ướ
Trong quá trình đ i m i, 15 năm qua, Đ ng và Nhà n c ta ch tr ng th cổ ớ ả ướ ủ ươ ự
hi n nh t quán và lâu dài chính sách phát tri n n n kinh t hàng hóa nhi u thànhệ ấ ể ề ế ề
ph n. Th c ti n đ i m i cũng cho th y nhi u thành ph n kinh t đ ng nhiên làầ ự ễ ổ ớ ấ ề ầ ế ươ
có nhi u hình th c s h u, trong đó kinh t nhà n c gi vai trò ch đ o; kinhề ứ ở ữ ế ướ ữ ủ ạ
t nhà n c cùng v i kinh t t p th ngày càng tr thành n n t ng v ng ch c.ế ướ ớ ế ậ ể ở ề ả ữ ắ
•Th ba, đ i m i n i dung, ph ng th c lãnh đ o c a Đ ng và vai trò,ứ ổ ớ ộ ươ ứ ạ ủ ả
ch c năng qu n lý đi u hành c a Nhà n c.ứ ả ề ủ ướ Nâng cao năng l c lãnhự
đ o và s c chi n đ u c a Đ ng. Xây d ng và hoàn thi n Nhà n c theoạ ứ ế ấ ủ ả ự ệ ướ
h ng nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩa. C ng c s c m nh c a hướ ướ ề ộ ủ ủ ố ứ ạ ủ ệ
th ng chính tr .ố ị
Đ i h i VI c a Đ ng đ t ra yêu c u xây d ng Đ ng ngang t m nhi m v chínhạ ộ ủ ả ặ ầ ự ả ầ ệ ụ
tr c a m t Đ ng c m quy n, tăng c ng s c chi n đ u, năng l c lãnh đ o vàị ủ ộ ả ầ ề ườ ứ ế ấ ự ạ
năng l c t ch c th c ti n, đ i m i phong cách làm vi c, đi sâu, đi sát th c t ,ự ổ ứ ự ễ ổ ớ ệ ự ế
sát c s , g n bó v i nhân dânơ ở ắ ớ . Nâng cao trình đ trí tu , n m b t và v n d ngộ ệ ắ ắ ậ ụ
đúng đ n quy lu t khách quan, hi u bi t sâu s c nh ng v n đ kinh t , xã h i.ắ ậ ể ế ắ ữ ấ ề ế ộ
T sau Đ i h i VII, đ c bi t là HNTW8 khoá VII (1-1995), HNTW3 khoá VIII (6-ừ ạ ộ ặ ệ
1997) đ y m nh xây d ng và hoàn thi n Nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩaẩ ạ ự ệ ướ ề ộ ủ
c a dân, do dân, vì dân.ủ T Qu c h i khoá X (1997) và khoá XI (2002) ho từ ố ộ ạ
đ ng c a Qu c h i ngày càng đ i m i và th c hi n có hi u qu các ch c năngộ ủ ố ộ ổ ớ ự ệ ệ ả ứ
l p pháp, quy t đ nh nh ng v n đ quan tr ng c a đ t n c và quy n giám sátậ ế ị ữ ấ ề ọ ủ ấ ướ ề
t i caoố. T ng b c đ y m nh công cu c c i cách n n hành chính nhà n c cừ ướ ẩ ạ ộ ả ề ướ ả
v ch c năng, c ch v n hành, qu n lý, t ch c b máy và đ i ngũ công ch c.ề ứ ơ ế ậ ả ổ ứ ộ ộ ứ
B máy và ho t đ ng t pháp đ c c ng c và tăng c ng. Cùng v i vi c xâyộ ạ ộ ư ượ ủ ố ườ ớ ệ
d ng, ch nh đ n Đ ng, nhi m v xây d ng hoàn thi n Nhà n c là nh ng n iự ỉ ố ả ệ ụ ự ệ ướ ữ ộ
dung quan tr ng v đ i m i h th ng chính tr và có ý nghĩa quy t đ nh đ n toànọ ề ổ ớ ệ ố ị ế ị ế
b ti n trình c a s nghi p đ i m i.ộ ế ủ ự ệ ổ ớ
•Th ứt , th t s phát huy quy n làm ch c a nhân dân, th c hi n “dânư ậ ự ề ủ ủ ự ệ
bi t, dân bàn, dân làm, dân ki m tra”, tăng c ng và đ i m i công tácế ể ườ ổ ớ
v n đ ng qu n chúng nhân dân và th c hi n n n dân ch xã h i chậ ộ ầ ự ệ ề ủ ộ ủ
nghĩa.
Đ i h iạ ộ VI c a Đ ng đã rút ra bài h c là trong toàn b ho t đ ng, Đ ng ph iủ ả ọ ộ ạ ộ ả ả
quán tri t t t ng “l y dân làm g c”, xây d ng và phát huy quy n làm chệ ư ưở ấ ố ự ề ủ
c a nhân dân lao đ ngủ ộ . Chính l i ích sáng ki n c a nhân dân là ngu n g c hìnhợ ế ủ ồ ố
thành đ ng l i đ i m i... ườ ố ổ ớ
•Th năm, đ i m i chính sách đ i ngo i, th c hi n đa ph ng hóa, đaứ ổ ớ ố ạ ự ệ ươ
d ng hoá, Vi t Nam mu n là b n và là đ i tác tin c y c a các n cạ ệ ố ạ ố ậ ủ ướ