Phân tích cái tôi trong bài thơ bài ca ngất ngưỡng cửa Nguyễn Công Trứ

VĂN MẪU LỚP 11<br /> PHÂN TÍCH CÁI TÔI TRONG BÀI THƠ BÀI CA NGẤT NGƯỠNG<br /> CỬA NGUYỄN CÔNG TRỨ<br /> Nguyễn Công Trứ một ông quan lớn văn võ toàn tài dưới triều Nguyễn. Người ta<br /> nhớ đến công lao khai khẩn đất hoang, lấn biển, lập nên hai xã Kim Sơn (Ninh Bình) và<br /> Tiền Hải (Thái Bình). Người ta cũng không quên một nhà thơ với những vần thơ đầy<br /> khẩu khí của một bậc chính nhân quân tử về chí nam nhi phụng sự đất nước, về cái tôi<br /> ngất ngưởng của một con người hiểu rõ về mình, về xã hội mà mình đang sống. Nếu như<br /> Chí anh hùng tràn đầy khí phách của người tuổi trẻ, thì Bài ca ngất ngưởng, được viết lúc<br /> ông đã thành danh, là bài thơ tổng kết về cuộc đời và khẳng định cái tôi (bản ngã) của cụ<br /> Thượng Trứ.<br /> Nếu như trong nền văn học trước ông, người ta thường thấy các tác giả nói về “cái<br /> ta”, “chúng ta” tức là nói những cái chung chung. Nhưng khi đến với thơ của Nguyễn<br /> Công Trứ người đọc bắt gặp “cái tôi”, đó là cái tôi “ngông”, cái tôi ngất ngưởng với<br /> chính bản thân, với đời. Để làm rõ được cái tôi ngông của mình, nhà thơ đã chọn thể hát<br /> nói bằng chữ Nôm, là một trong những thể thơ tài tử của dân tộc tương đối tự do, viết ra<br /> không phải để đọc mà để ngâm nga, hát xướng. Người thể hiện có thể theo đà cảm xúc<br /> mà luyến láy cho phù hợp. Bài thơ vì vậy mà đầy âm sắc, nhạc điệu.<br /> Trước hết đi vào nội dung bài thơ,cần hiểu được nghĩa của từ “ngất ngưởng”.<br /> Theo từ điển Tiếng Việt: ngất ngưởng là từ chỉ chỗ cheo leo dễ đổ, dễ rơi. Nhưng đặt vào<br /> văn cảnh của bài thơ, ngất ngưởng lại được hiểu là một con người khác đời, một cách<br /> sống khác đời và bất chấp mọi người. Ngay ở đoạn đầu bài thơ đã tác giả đã viết:<br /> “Vũ trụ nội mạc phi phận sự,<br /> Ông Hi Văn Tài bộ đã vào lồng<br /> Khi Thủ khoa, khi Tham tám, khi Tổng đốc Đông<br /> Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng”<br /> Tác giả khẳng định luôn, mọi việc của trời đất, chẳng có việc nào không phải phận<br /> sự của ta. Nhưng lại có sự đối lập giữa phận sự mang tầm vóc to lớn với cảnh “vào lồng”<br /> gợi ra sự tù túng, eo hẹp. Tuy nhiên, giữa quang cảnh ấy, ông “Hi Văn Tài” vẫn khẳng<br /> định tài năng của mình bằng con đường thi cử, làm quan. Khẳng định cái tôi hiên ngang<br /> của mình giữa đất trời.<br /> Không chỉ dừng lại ở đây, tác giả còn cho người đọc hiểu rõ hơn về cái ngất<br /> ngưởng không giống ai của mình “Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng”. Theo sổ sách ghi<br /> lại: lúc về hưu ông thường cưỡi bò vàng có đeo nhạc ngựa (thiên hạ cưỡi ngựa, riêng<br /> <br /> Nguyễn Công Trứ cưỡi bò). Ông còn đem theo một mo cau buộc chỗ đuôi bò và nói để<br /> che miệng thế gian. Đúng là khác đời, khác người mà chỉ có Nguyễn Công Trứ mới dám<br /> làm như vậy. Nếu như người đời cưỡi ngựa thì ông cưỡi bò, đeo nhạc ngựa và ung dung<br /> trong tư thế:<br /> “Tay kiếm nên cung mà nên dạng từ bi<br /> Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì<br /> Bụt cũng bật cười ông ngất ngưởng”<br /> Xưa kia vốn là một danh tướng(tay kiêm cung) đầu đội trời, chân đạp đất, thế<br /> nhưng cuộc sống này rất bình dị, từ bi hiền lành. Hình ảnh ông bụt được hiện lên, làm<br /> cho sự ngất ngưởng trong phong cách sống của ông càng khác đời, mơ mơ, thực thực.<br /> Cung cách sống không chỉ được hiện lên mà tác giả còn thể hiện rõ quan điểm của mình<br /> về được mất và sự lạc quan , bình thản trước cuộc đời “ Được mất dương dương người<br /> Tái Thượng” giống như trong chuyện mất ngựa (Tái ông thất mã), Nguyễn Công Trứ<br /> quan niện được mất là lẽ đương nhiên ở đời vì thế không có gì phải vội vàng hốt hoảng.<br /> Cũng như khen chê là chuyện bình thường, có gì mà phải bi quan sầu muộn, hãy phơi<br /> phới như ngọn đông phong. Vì thế, phải sống đúng với con người thật của mình, làm<br /> những điều mình cho là đúng, là thích, là cá nhân, “ngất ngưởng” khác đời.<br /> Nhưng trong bối cảnh thực tế lúc bấy giờ, một xã hội hà khắc, lắm tục lệ, nghi lễ<br /> gò bó con người, vì thế khi quan niệm sống “ngất ngưởng” khác người, khác đời của<br /> Nguyễn Công Trứ là một thách thức cũng như có những ánh mắt nhìn lại thường của<br /> người đời. Tuy nhiên, nếu người đọc khi đi vào tìm hiểu sâu sẽ thấy sự khát khao mãnh<br /> liệt muốn khẳng định cái tôi của chính mình. Dường như ông muốn phản kháng lại cái xã<br /> hội bóp nghẹt sự sống của con người. Là người ý thức được tài năng, phẩm giá của bản<br /> thân nên trong bài ông đã tự ví mình với bao danh tướng từ đời Hán đến đời Tống<br /> “Chẳng Thái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú”. Thế nhưng, trước cảnh nước nhà, ông<br /> luôn đau đáu, hướng về nước nhà với một tấm lòng thủy chung: “ Nghĩa vua tôi cho trọn<br /> vẹn sơ chung.” Câu thơ thể hiện một niềm cảm động và vang lên như một lời thề son sắt.<br /> Kết thúc bài thơ, tác giả buông một câu lấp lửng “Trong triều ai ngất ngưởng như<br /> ông!” Câu thơ hiện lên vừa khẳng định, vừa thể hiện sự ca ngợi, tự hào, lời tự bạch của<br /> ông, hay lời nhận xét của người đời, hay đó chính là một lời chế giễu đầy ẩn ý. Như vậy,<br /> người đọc có thể thấy được cái tôi của chính tác giả được thể hiện trong cách “sống ngất”<br /> ngưởng của ông. Nhưng có thể thấy được rằng, Nguyễn Công Trứ là một người có thực<br /> tài, danh thực mới đĩnh đạc tự xếp vị thế mình trong lịch sử và phải “vẹn đạo vua tôi”. Từ<br /> “tay ngất ngưởng”, “Ông ngất ngưởng” để người đọc nhận ra được khí chất tài hoa của<br /> ông, một phong cách sống tài hoa, tài tử, không vướng tục cũng không thoát li, để từ đó<br /> tạo nên cái tôi của mình rất Nguyễn Công Trứ.<br /> <br />