Đ tài: Phân tích các đ c tr ng c a c ch k ho ch hóa t p trung quan ề ặ ư ủ ơ ế ế ạ ậ
liêu, bao c p .ấ
GVHD : Vũ H i Hàả
Nhóm th c hi nự ệ : Nhóm 10
1. Ph m Th Vân Anhạ ị 531153
2. Nguy n Th H ngễ ị ằ 541714
3. Bùi Th H nhị ạ 541710
4. Bùi Văn Hoàng 531181
5. Phan Th Thu H ngị ươ 541727
6. Tr n Th Mâyầ ị 541735
7. Đinh Th Thanhị541751
8. Hà Th Th yị ủ 542939
9. Phú Th Ng c Túị ọ 541613
K t c uế ấ
Ph n I : Ph n m đ uầ ầ ở ầ
Ph n II : N i dungầ ộ
1. Tìm hi u v c chể ề ơ ế
2. Đ c tr ng c ch k ho ch hóa t p trung quan liêu, bao c pặ ư ơ ế ế ạ ậ ấ
3. Hình th c bao c pứ ấ
4. u nh c đi mƯ ượ ể
5. Nhu c u đ i m i c chầ ổ ớ ơ ế
Ph n III : K t lu nầ ế ậ
I. Ph n m đ uầ ở ầ
Năm 1954 cu c kháng chi n ch ng th c dân Pháp c a nhân dân ta thăngộ ế ố ự ủ
l i, Hi p đ nh Gi -ne-v v Đông D ng đ c kí k t. Đ t n c ta t m th i b chia c t thànhợ ệ ị ơ ơ ề ươ ượ ế ấ ướ ạ ờ ị ắ
hai mi n Nam - B c. Mi n B c n c ta hoàn toàn đ c gi i phóng và ti n b c lên conề ắ ề ắ ướ ượ ả ế ướ
đ ng xây d ng ch nghĩa xã h i. Sau khi hoàn thành c i t o xã h i ch nghĩa, t năm 1960ườ ự ủ ộ ả ạ ộ ủ ừ
mi n B c b t đ u áp d ng c ch kinh t k ho ch hóa t p trung. Ngày 30/4/1975 cu cề ắ ắ ầ ụ ơ ế ế ế ạ ậ ộ
kháng chi n ch ng M c u n c hoàn toàn th ng l i, đ t n c ta hoàn toàn th ng nh t. Cế ố ỹ ứ ướ ắ ợ ấ ướ ố ấ ả
Page 1
n c b c vào th i kỳ xây d ng và phát tri n kinh t -xã h i. Đ nh h ng c a Đ ng và Nhàướ ướ ờ ự ể ế ộ ị ướ ủ ả
n c: xây d ng n n kinh t theo mô hình KHH t p trung. ướ ự ề ế ậ
C ch này có nh ng u đi m thích h p cho hoàn c nh hi n t i c a đ t n c lúc đó,ơ ế ữ ư ể ợ ả ệ ạ ủ ấ ướ
nh ng cũng có nhi u h n ch kìm hãm s phát tri n kinh t c a đ t n c sau này. V y cư ề ạ ế ự ể ế ủ ấ ướ ậ ơ
ch đó nh th nào ? Có u nh c đi m gì ? Sau đây chúng ta s cùng đi tìm hi u.ế ư ế ư ượ ể ẽ ể
II. N i dungộ
1. Tìm hi u v c chể ề ơ ế
a. Khái ni mệ
C ch có th hi u là h th ng cùng v i nh ng quy t c, ph ng th c nh m v n hànhơ ế ể ể ệ ố ớ ữ ắ ươ ứ ằ ậ
h th ng đó.ệ ố
C ch kinh t là b n thân n n kinh t cùng v i các hình th c ho t đ ng c a n nơ ế ế ả ề ế ớ ứ ạ ộ ủ ề
kinh t đó d i tác đ ng c a các quy lu t kinh t và quy lu t khác.ế ướ ộ ủ ậ ế ậ
C ch qu n lý kinh t là là toàn b h th ng pháp quy, g m nh ng hình th c,cáchơ ế ả ế ộ ệ ố ồ ữ ứ
th c và ph ng ti n mà nhà n c s d ng đ qu n lý và đi u hành n n kinh t .ứ ươ ệ ướ ử ụ ể ả ề ề ế
b. Lo i hình c chạ ơ ế
L ch s phát tri n kinh t đã tr i qua ba lo i hình c ch kinh t : ị ử ể ế ả ạ ơ ế ế
- C ch k ho ch hóa t p trung ( bàn tay h u hình ) : Đ c hi u c ch trong đó n nơ ế ế ạ ậ ữ ượ ể ơ ế ề
kinh t v n đ ng d i s ki m soat c a nhà n c v các y u t s n xu t cũng nh phânế ậ ộ ướ ự ể ủ ướ ề ế ố ả ấ ư
ph i v thu nh p. Nhà n c can thi p sâu vào các ho t đ ng c a n n kinh t , không coiố ề ậ ướ ệ ạ ộ ủ ề ế
tr ng các quy lu t th tr ng.ọ ậ ị ườ
Kinh t Nhà n c và kinh t t p th gi vai trò ch đ o, các thành ph n kinh t khác h uế ướ ế ậ ể ữ ủ ạ ầ ế ầ
nh không đ c chú tr ng.ư ượ ọ
Page 2
- C ch th tr ng ( bàn tay vô hình ) : S v n đ ng c a n n kinh t d i tác đ ng c aơ ế ị ườ ự ậ ộ ủ ề ế ướ ộ ủ
quy lu t th tr ng nh quy lu t cung c u, quy lu t giá tr , quy lu t c nh tranh. Nhà n cậ ị ườ ư ậ ầ ậ ị ậ ạ ướ
h u nh không can thi p ho c can thi p r t ít vào n n kinh t .ầ ư ệ ặ ệ ấ ề ế
- C ch h n h p : N n kinh t v a có s can thi p c a nhà n c v a tuân theo quyơ ế ỗ ợ ề ế ừ ự ệ ủ ướ ừ
lu t th tr ng. Đây là c ch hi n nay n c ta đang áp d ng.ậ ị ườ ơ ế ệ ướ ụ
c. Quy trình k ho ch hóaế ạ
Quy trình k ho ch hóa th c hi n theo công th c” M t lên, hai xu ng”ế ạ ự ệ ứ ộ ố
- Cái xu ng th nh t: B chính tr , Trung ng Đ ng, Chính ph giao cho y ban kố ứ ấ ộ ị ươ ả ủ ủ ế
ho ch nhà n c tinh toán “ s li u ki m tra” r i phân b ch tiêu cho các b , ngành,ạ ướ ố ệ ể ồ ổ ỉ ộ
t nh. Sau đó, s li u l i đ c chuy n xu ng các c p th p h n là các c c, v , xíỉ ố ệ ạ ượ ể ố ấ ấ ơ ụ ụ
nghi p, công ty, xã, ph ng...ệ ườ
- Cái lên: M i c s ph i t xây d ng k ho ch c a mình và trình lên c p trên b ngỗ ơ ở ả ự ự ế ạ ủ ấ ằ
cách cân đ i gi a “ s li u ki m tra” đ c đ a xu ng v i s li u đi u tra tai c s .ố ữ ố ệ ể ượ ư ố ớ ố ệ ề ơ ở
- Cái xu ng th 2: K ho ch cu i cùng đ c đ a ra sau khi c p trên xem xét “ s li uố ứ ế ạ ố ượ ư ấ ố ệ
đi u tra” và k ho ch c a c p d i. K ho ch này đ c tr thành ch tiêu pháp l nhề ế ạ ủ ấ ướ ế ạ ượ ở ỉ ệ
và giao l i xu ng d i.ạ ố ướ
Quy trình k ho ch hóa này th ng đ c b t đ u th c hi n t cu i năm tr c đ nế ạ ườ ượ ắ ầ ự ệ ừ ố ướ ế
kho ng tháng 3 năm sau thì có các ch tiêu, pháp l nh c th . Tuy nhiên, cũng có khi x y raả ỉ ệ ụ ể ả
hi n t ng “ tr ” trong vi c cân đ i s li u gi a các c p và ph i đ n tháng 6 ho c tháng 7ệ ượ ễ ệ ố ố ệ ữ ấ ả ế ặ
ch tiêu m i đ c đ a xu ng. Khi đó, th i gian th c hi n k ho ch s ng n h n rât nhi uỉ ớ ượ ư ố ờ ự ệ ế ạ ẽ ắ ơ ề
trong khi ch tiêu th ng cao, gây khó khăn cho các c p th c hi n.ỉ ườ ấ ự ệ
2. Đ c tr ng c chặ ư ơ ế
a. Nhà n c qu n lý kinh t ch y u b ng m nh l nh hành chính d a trên h th ng chướ ả ế ủ ế ằ ệ ệ ự ệ ố ỉ
tiêu, pháp l nh chi ti t áp đ t t trên xu ng d i. ệ ế ặ ư ố ướ
Tính pháp l nh th hi n ch : Nhà n c xây d ng các ch tiêu m t cách ch quan,ệ ể ệ ở ỗ ướ ự ỉ ộ ủ
sau đó đ a xu ng cho các doanh nghi p, th m chí c h p tác xã th c hi n. Các doanh nghi pư ố ệ ậ ả ợ ư ệ ệ
ho t đ ng trên c s c a các quy t đ nh c a c quan nhà n c có th m quy n và các ch tiêuạ ộ ơ ở ủ ế ị ủ ơ ướ ẩ ề ỉ
pháp l nh đ c giao. T t c ph ng h ng s n xu t, ngu n v t t , ti n v n, đ nh giá s nệ ượ ấ ả ươ ướ ả ấ ồ ậ ư ề ố ị ả
ph m, t ch c nhà máy, nhân s , ti n l ng... đ u do các c p có th m quy n quy t đ nh.ẩ ổ ứ ự ề ươ ề ấ ẩ ề ế ị M iọ
s thay đ i trong k ho ch và t ch c th c hi n đ u ph i báo cáo lên c quan ch qu n, khiự ổ ế ạ ổ ứ ự ệ ề ả ơ ủ ả
nào đ c ch p nh n m i đ c tri n khai.ượ ấ ậ ớ ượ ể
Page 3
H th ng ch tiêu th hi n ch : s n xu t cái gì, s n xu t bao nhiêu và phân ph i choệ ố ỉ ể ệ ở ỗ ả ấ ả ấ ố
ai? C p phát v n, v t t doanh nghi p, doanh nghi p giao n p s n ph m cho nhà n c cũngấ ố ậ ư ệ ệ ộ ả ẩ ướ
đ u n m trong ch tiêu k ho ch Nhà n c giao cho. ề ằ ỉ ế ạ ướ Nhà n c th c hi n ch đ bao c p đ iướ ự ệ ế ộ ấ ố
v i m i đ n v c p d i và doanh nghi p nhà n c, k c h p tác xã. Đ u vào c a cácớ ọ ơ ị ấ ướ ệ ướ ể ả ợ ầ ủ
doanh nghi p – các y u t s n xu t do nhà n c c p hoàn toàn. Do v y toàn b s n ph mệ ế ố ả ấ ướ ấ ậ ộ ả ẩ
làm ra đ u ph i giao n p l i cho nhà n c đ nhà n c phân ph i. H p tác xã cũng ph i bánề ả ộ ạ ướ ể ướ ố ợ ả
toàn b s n ph m cho nhà n c v i giá r t r . ộ ả ẩ ướ ớ ấ ẻ
Các doanh nghi p ch quan tâm đên m t v n đ duy nh t đó là hoàn thành ch tiêu, dùệ ỉ ộ ấ ề ấ ỉ
cho ch tiêu đó có phi lý đ n đâu. B i vì, doanh nghi p không ph i ng i đ nh giá bán s nỉ ế ở ệ ả ườ ị ả
ph m, không quan tâm đ n cái g i là l hay lãi. Ch đ tài chính c a nhà n c th c hi n theoẩ ế ọ ỗ ế ộ ủ ướ ự ệ
nguyên t c thu đ , chi đ . Nghĩa là Nhà n c s thu l i nhu n khi có lãi, và ng c l i cũngắ ủ ủ ướ ẽ ợ ậ ượ ạ
s ph i bù khi b l . Và trong c ch k ho ch hóa t p trung quan liêu bao c p này l thìẽ ả ị ỗ ơ ế ế ạ ậ ấ ỗ
nhi u mà lãi ch ng th y đâu do không có s g n li n gi a quy n l i và trách nhi m c a c pề ẳ ấ ự ắ ề ữ ề ợ ệ ủ ấ
th c hi n.ự ệ
Ch tiêu đ c ví nh cái vòng kim cô trên đ u các doanh nghi p. Năm 1979, công tyỉ ượ ư ầ ệ
khai thác than Thái Nguyên đ c giao ch tiêu khai thác 150.000 t n than. Nh ng công tyở ượ ỉ ấ ư
không tìm đ c đ u ra. S n ph m ch t đ ng trong kho. G n h t năm mà ch tiêu m i th cượ ầ ả ẩ ấ ố ầ ế ỉ ớ ự
hi n đ c g n n a. Lo s nh h ng đ n s ph n chính tr c a ban lãnh đ o, l ng cán bệ ượ ầ ử ợ ả ưở ế ố ậ ị ủ ạ ươ ộ
công nhân viên và danh hi u thi đua c a đ n v . C công ty ra s c khai thác đ đ t b ng đ cệ ủ ơ ị ả ứ ể ạ ằ ượ
ch tiêu. Nh ng kho ch a có gi i h n nên ngoài vi c m t công khai thác công ty còn m t côngỉ ư ứ ớ ạ ệ ấ ấ
đ than đi, đ b t c đâu. S vi c cu i cùng đ n tai c p trên, Giám đ c công ty b khi nổ ổ ấ ứ ự ệ ố ế ấ ố ị ể
trách. Th nh ng cu i năm công ty v n có b ng khen vì đã hoàn thành ch tiêu.ế ư ố ẫ ằ ỉ
Page 4
b. C quan hành chính can thi p quá sâu vào ho t đ ng s n xu t, kinh doanhơ ệ ạ ộ ả ấ c a cácủ
doanh nghi pệ
Can thi pệ t khâu c p phát v nừ ấ ố , s n xu tả ấ đ n khâu phân ph i s n ph m nh ng l iế ố ả ẩ ư ạ
không ch u trách nhi m gì v v t ch t và pháp lý đ i v i cácị ệ ề ậ ấ ố ớ quy t đ nh c a mình. ế ị ủ
Nh ng thi t h i v v t ch t do các quy t đ nh không đúng gây ra thì ngânữ ệ ạ ề ậ ấ ế ị sách nhà
n c ph i gánh ch u. Các doanh nghi p không có quy n t ch s n xu t, kinh doanh,ướ ả ị ệ ề ự ủ ả ấ cũng
không b ràng bu c trách nhi m đ i v i k t qu s n xu t, kinh doanh. ị ộ ệ ố ớ ế ả ả ấ
Gi a c quan hành chính- ữ ơ tr c ti p tham gia vào quá trình lên ch tiêu k ho chự ế ỉ ế ạ và các
doanh nghi p- th c hi n ch tiêu , ệ ư ệ ỉ thì l i không có b t kỳ s ràng bu c pháp lý nào v i hànhạ ấ ự ộ ớ
đ ng c a mình t c là dù có làm sai đi chăng n a thì h cũng không có v n đ gì c vì v y màộ ủ ứ ữ ọ ấ ề ả ậ
không có lý do nào khi n h th c hi n k ho ch m t cách t i u nh t. Mà v n đ c hai bênế ọ ự ệ ế ạ ộ ố ư ấ ấ ề ả
quan tâm đó là ch y theo và ch y đua v i v i ch tiêu đ c n t trên xu ng, làm th nào choạ ạ ớ ớ ỉ ượ ấ ừ ố ế
th t đ p s sách báo cáo, và cu i cùng là nh n đ c t m b ng khen vì đã hoàn thành xu t s cậ ẹ ổ ố ậ ượ ấ ằ ấ ắ
ch tỉiêu đ ra. Khi mà ch tiêu không đ c hoàn thành đ ng nghĩa v i vi c s ph n chính trề ỉ ượ ồ ớ ệ ố ậ ị
c a ban lãnh đ o doanh nghi p, đ ng l ng c a cán b công nhân viên, và thành tích c aủ ạ ệ ồ ươ ủ ộ ủ
doanh nghi p cũng b đe d a theo.ệ ị ọ
Page 5