ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
PHÂN TÍCH LỖI SAI CỦA HỌC SINH VIỆT NAM
TRONG QUÁ TRÌNH SỬ DỤNG CÂU CHỮ “了”
TRONG TIẾNG HÁN HIỆN ĐẠI
Mã số: N.08.04
Chuyên ngành: Lý luận ngôn ngữ
Chủ nhiệm đề tài: TS. Hà Lê Kim Anh
Hà Nội tháng 1 năm 2010
1
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU...............................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài............................................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................................... 2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................................. 2
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................... 2
6. Bố cục nội dung ............................................................................................................. 3
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN..........................4
1.1 Giới thiệu trợ từ “了” và câu chữ “了” ........................................................................ 4
1.1.1 Trợ từ “了”........................................................................................................... 4
1.1.2 Câu chữ “了”........................................................................................................ 5
1.2. Lý luận về thụ đắc ngôn ngữ thứ hai và phân tích lỗi sai ........................................... 6
1.2.1 Lý luận về thụ đắc ngôn ngữ thứ hai ................................................................... 6
1.2.2 Lý luận về phân tích lỗi sai.................................................................................. 8
1.3 Những thành quả nghiên cứu về vấn đề thụ đắc câu chữ “了”.................................. 11
Tiểu kết ............................................................................................................................ 14
CHƯƠNG 2: KHẢO SÁT VÀ PHÂN LOẠI LỖI SAI VỀ.......................15
CÂU CHỮ “了”..............................................................................................15
2.1 Kết quả điều tra.......................................................................................................... 15
2.1.1 Điều tra diện rộng .............................................................................................. 15
2.1.2 Điều tra cá thể.................................................................................................... 16
2.2 Phân loại lỗi sai......................................................................................................... 18
2.2.1 Các loại hình lỗi sai............................................................................................. 18
2.2.2 Sự phân bố lỗi sai trong các cấu trúc câu dùng“了”................................ 20
2.2.3 Khảo sát lỗi sai thiếu trợ từ“了”trong các cấu trúc câu.................................. 27
2.2.4 Khảo sát lỗi sai thừa“了” trong các cấu trúc câu..................................... 32
Tiểu kết ............................................................................................................................ 35
CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH LỖI SAI TỪNG MẪU CÂU CHỮ “了” VÀ
MỘT VÀI KIẾN NGHỊ TRONG VIỆC DẠY HỌC CÂU CHỮ “了” 37
3.1 Phân tích lỗi sai từng mẫu câu chữ “了”.............................................................. 37
3.1.1 S1“V+了+O” .................................................................................................... 37
3.1.2 S2“V+了+O+分句” .......................................................................................... 39
3.1.3 Câu liên động S3............................................................................................... 41
3.1.4 S4“V+了+趋向” ............................................................................................. 42
3.1.5 S5“V+了+V” .................................................................................................... 43
3.1.6 S6“V+了+动量” ............................................................................................. 43
3.1.7 S7“V+了+数量” ............................................................................................... 44
3.1.8 S8 “V+了+时量” ............................................................................................ 45
3.1.9 Câu tồn hiện S9................................................................................................. 47
3.1.10 S10“过+了+时量+分句”............................................................................... 47
3.1.11 S11“V+了”....................................................................................................... 47
3.1.12 S12 “V+O+了”............................................................................................ 49
2
3.1.13 S13“V（+O）+了+分句” ............................................................................... 51
3.1.14 S14“V+了+O/时量+了” .................................................................................. 51
3.1.15 S15“V（+O)+时量+了”.................................................................................. 53
3.1.16 S16“V+O+V+了+时量（+了）”.................................................................. 53
3.1.17 S17“时量+没+V+了” ...................................................................................... 54
3.1.18 S18“不+V+了”............................................................................................ 54
3.1.19 S19 “没有+了” ................................................................................................ 56
3.1.20 S20 “别+V+了” ............................................................................................... 57
3.1.21 S21 “数量+了” ................................................................................................ 57
3.1.22 S22 “快要/要/就要+V+了” ............................................................................. 57
3.1.23 S23“太+Adj+了”和 S24“Adj+极了”............................................................ 58
3.1.24 S25 câu có ngữ khí khẳng định................................................................... 58
3.1.25 S26 câu có ngữ khí thông báo.......................................................................... 59
3.1.26 S27 câu có ngữ khí đề nghị.............................................................................. 59
3.2 Một vài kiến nghị trong việc dạy - học câu chữ “了”.............................................. 59
Tiểu kết ............................................................................................................................ 61
KẾT LUẬN.....................................................................................................63
Tài liệu tham khảo .........................................................................................65
Các bài viết liên quan đến đề tài ..................................................................67
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cho đến nay, việc nghiên cứu quá trình thụ đắc ngôn ngữ thứ hai đã trải qua bốn
giai đoạn, đó là so sánh đối chiếu; phân tích lỗi sai; phân tích việc vận dụng ngôn ngữ và
phân tích diễn ngôn. So sánh đối chiếu là giai đoạn mở đầu cho cả quá trình nghiên cứu,
trên thực tế nó không thuộc phạm vi của việc nghiên cứu vấn đề tiếp thụ ngôn ngữ thứ hai.
Vì đối tượng nghiên cứu của so sánh đối chiếu không nhằm vào người học hay quá trình
học tập của người học, mà chủ yếu nhằm vào sự tương đồng và dị biệt trong ngôn ngữ mẹ
đẻ của người học với ngôn ngữ đích, từ đó dự đoán những khó khăn mà người học có thể sẽ
gặp phải, hi vọng giúp người học tránh hoặc giảm thiểu được những lỗi sai trong quá trình
học. Tuy nhiên, cùng với việc đi sâu nghiên cứu, người ta nhận ra rằng những dự đoán của
so sánh đối chiếu đôi khi rất có hạn và không chính xác. Đôi khi dự đoán người học sẽ phát
sinh lỗi ở một phương diện hay nội dung ngôn ngữ nào đó, nhưng thực tế người học lại
không hề mắc lỗi như dự đoán. Ngược lại, có những nội dung mà so sánh đối chiếu dự
đoán sẽ không xuất hiện lỗi sai thì người học lại bị mắc lỗi sai. Chính vì thế, những nhà
nghiên cứu quá trình thụ đắc ngôn ngữ nhận ra rằng, điều đầu tiên là phải chú ý đến lỗi sai
của người học, vì lỗi sai phản ánh quá trình thử nghiệm ngôn ngữ thứ hai của người học, từ
đó người ta có thể phát hiện ra quy luật diễn biến quá trình thụ đắc ngôn ngữ thứ hai của
người học. Xuất phát từ thực tế này, lý luận ngôn ngữ quá độ (interlanguage) đã xuất hiện.
Hiện nay, lý luận ngôn ngữ quá độ là cơ sở lý luận để giải thích và phân tích lỗi sai
của người học trong quá trình dạy ngôn ngữ thứ hai. Ngôn ngữ quá độ là một hệ thống
ngôn ngữ được tạo thành do người học suy luận và quy nạp các quy tắc của ngôn ngữ đích
trong quá trình học tập. Hệ thống ngôn ngữ này có những biểu hiện khác với hệ thống ngôn
ngữ mẹ đẻ và hệ thống ngôn ngữ đích ở cả các bình diện ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp. Có
một điều đáng chú ý là hệ thống ngôn ngữ quá độ không phải là bất biến, cùng với thời
gian và trình độ tăng lên của người học, nó sẽ chuyển dịch tiến dần về với hệ thống ngôn
ngữ đích.
Có thể thấy, việc tìm ra và phân tích lỗi sai của người học là một mắt xích vô cùng
quan trọng trong quá trình giảng dạy ngoại ngữ.
2
Chữ “了” trong tiếng Hán hiện đại là một hư từ có tần suất sử dụng cao, có cách
dùng khá phức tạp, và là điểm khó đối với người học tiếng Hán nói chung và người học
Việt Nam nói riêng.
Chính vì những lý do trên, chúng tôi quyết định đi sâu tìm hiểu vấn đề lỗi sai của
học sinh Việt Nam và xác định tên đề tài nghiên cứu là “Phân tích lỗi sai của học sinh Việt
Nam trong quá trình sử dụng câu chữ ‘了’ trong tiếng Hán hiện đại” .
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài mong muốn thông qua việc thu thập và phân tích lỗi sai của học sinh Việt
Nam trong quá trình sử dụng câu chữ “了” để tìm hiểu về mức độ phát sinh lỗi sai và các
loại hình lỗi sai của học sinh khi sử dụng hư từ này, đồng thời tìm ra được nguyên nhân gây
ra lỗi sai. Từ đó đưa ra các giải pháp khắc phục nhằm giảm thiểu tỉ lệ lỗi sai của học sinh.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung khảo sát 28 cấu trúc câu chữ “了” trong tiếng Hán hiện đại. Trên cơ
sở thu thập gần 2000 câu của học sinh Việt Nam liên quan đến câu chữ “了” trong tiếng
Hán hiện đại, đề tài tập trung nghiên cứu các loại hình câu sai của học sinh thể hiện trong
28 cấu trúc câu cơ bản của chữ “了”.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Thu thập ngữ liệu của học sinh Việt Nam liên quan đến câu chữ “了”.
- Phân loại câu sai, tiến hành phân tích, miêu tả lỗi sai.
- Chỉ ra nguyên nhân gây ra lỗi sai.
- Đưa ra những giải pháp có tính khả thi để giảm thiểu lỗi sai câu chữ “了” của học
sinh
5. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu, đề tài sử dụng các phương pháp
nghiên cứu như thống kê, điều tra khảo sát, phân tích, miêu tả. Trong đó phần điều tra khảo
sát dùng cả phương pháp điều tra tại một thời điểm theo diện rộng (cross-sectional) và
phương pháp điều tra theo thời gian (longitudinal).