255
PHÁT TRIN KHI NGHIỆP TRONG ĐẤU THẦU TƯ VẤN
GIÁM SÁT THI CÔNG XÂY DNG CÔNG TRÌNH
NCS. Trần Mạnh Linh
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
TS. Hà Sơn Tùng
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Tóm tt
Những năm gần đây, hoạt động đấu thầu nói chung, đấu thu gói thầu tư vấn
giám sát thi công xây dng công trình nói riêng Vit Nam din ra càng ngày càng
sôi động, tc đ tăng lên không ngừng qua các năm cả v s ng gói thu tng
giá tr đấu thầu. Theo đó, số ng các doanh nghip khi nghiệp trong lĩnh vực xây
dựng cũng tăng nhanh. Thông qua các d liu th cấp đưc thu thp t các ngun
có liên quan, bài báo ch ra rng t góc đ th trưng, nhu cu v thi công xây dng
công trình, hay t góc độ lut pháp các doanh nghip khi nghip vn những
hi nht định. Điều quan trng các doanh nghip khi nghip cần làmđể nm
bt các cơ hội đó.
T khóa: Đu thu, gói thầu vấn giám t thi công xây dng ng trình,
d định tham d thu, phân loi các yếu t tác động, doanh nghip khi nghip
1. Đu thu dch v tư vn gói thu gm sát thi công xây dng ng trình
1.1.
Gii thiu chung v đấu thu dch v tư vấn
Đấu thu i thu dch v vấn, gói thầu vấn giám sát thi công y dng
công trình (TCXDCT) nước ta thi gian qua là rt ln và không ngừng tăng lên c
v s ng và giá tr. Nếu trên c nước trong năm 2015 đã tiến hành 1.845 cuộc đấu
thu gói thu dch v vấn, thì trong m 2016 con số đó đã tăng lên thành 6.132
cuộc; trong năm 2017, c nước đã tổ chc 15.891 cuộc đấu thầu năm 2018 đã tổ
chc 23.937 gói thu dch v tư vấn. V mt tng giá tr, nếu các gói thu dch v
vấn đưa ra đấu thầu m 2015 đt mc 1.274 t đồng thì các m 2016, 2017 2018
cũng lần lượt tăng lên thành 4.204 tỷ đồng, 13.874 t đồng 17.397 t đồng (ngun
Cc Quản lý đấu thu, B KH & ĐT)
Theo đó, các gói thu dch v vấn giám sát TCXDCT cũng ng lên c v
s ng giá tr. Tuy vy, s ng các nhà thu thc tế tham d thu tính trung
bình trên mt cuộc đấu thu rt hn chế (dao động trung bình 2 nthu/cuộc đấu
thu) so vi con s trung bình đăng tham dự (dao đng trung bình 4 nhà thu/cuc
25
6
đấu thu). S nhà thu thc tế tham d thấp như trên không ch ảnh hưởng ti tính
cnh tranh gia các nhà thu, phn nào ảnh hưởng chất lượng giám sát TCXDCT mà
còn không đáp ứng mong đi ca Chính ph Việt Nam khi đưa hình mua sm
theo cơ chế đấu thu vào áp dng thay thế cho chế kế hoch hóa tp trung vn b
coi là cơ chế “xin, cho” rất kém hiu qu trước đây.
Thc tế cho thy, các doanh nghiệp tham gia đấu thu gói thầu vấn giám sát
thi công y dng công trình cũng đa dạng v quy mô, loi hình giá tr gói thu.
Vy liu các doanh nghip khi nghip với “tuổi đời” non trẻ, kinh nghiệm ít, năng
lc hn chế cơ hội thng thầu hay không? Đây là câu hỏi mà bài báo mun tìm ra.
T đó, những khuyến ngh phù hp cho các doanh nghip khi nghip khi mun
tham gia đấu thu gói thầu tư vấn giám sát thi công xây dng công trình.
1.2. Đặc điểm ca gói thu giám sát thi công xây dng công trình
i thu giám sát thi công xây dng công trình mt loii thu dch v
vn. Thông qua hoạt động đu thu, nhà thầu tham gia đu thu đ cung cp
dch v vấn; tc là cung cp kiến thc, kinh nghim ca mình đ thc hin
nhim v gm t vic thi công y dng công trình nhm đm bo các yêu cu
đã đưc ch đầu và nhà thu thi ng quy đnh chi tiết trong hp đng thing
y dng công trình (như thi gian, tiến đ thc hin; tiêu chun cht ng thi
ngy dng;...). Dch v tư vn giámt thi côngy dng công trình bao gm
c i thu dch v vn giám t TCXDCT giao thông như đưng cao tc,
đưng ni đô, đưng ni khu công nghip, cu, cng...; dch v vn giám sát
TCXDCT nhà , tr s cơ quan, văn phòng làm vic...; dch v tư vn giám t
TCXDCT h tng đô th và ng tn như ng trình điện lưi, trm đin, nhà
điều hành điện...
Gói thầu tư vấn giám sát thi công xây dng công trình có mt s đặc đim chung
ca gói thu dch v tư vn, bao gm:
Th nht, là hoạt động vô hình bao gm vic cung cp kiến thc, kinh nghim
để thc hin nhng nhim v được giao. Chính đặc điểm y, vic la chn nhà
thu thc hin công việc được giao ch yếu da vào việc đánh giá năng lực, kiến
thc, kinh nghim đội nnhân sự ca nhà thu. cũng chú trọng đến đánh giá giải
pháp, phương pháp lun thc hin hoạt động giám sát thi công y dng công trình
ca nhà thu.
Th hai, dch v vấn khó đánh giá kết quả. Chính đặc điểm y đã làm
phát sinh yêu cu cn phi tìm tòi hình thành h thng các ch tiêu cn thiết, hp
lý và khoa học để đánh giá kết qu phc v cho c khâu đánh giá nhà thu khi tham
d đấu thầu ng như đánh giá kết qu thc hin hợp đồng, khi trúng thu thc
hin hợp đồng.
257
Th ba, vấn giám sát thi công xây dựng công trình luôn đi liền vi quá trình
thi công y dựng công trình. Đặc điểm này đòi hỏi nhà thu cung cp dch v tư vấn
giám sát thi công xây dng công trình cn phải phương pháp lun gii quyết tt
mi quan h gia các bên, tránh làm phát sinh hoặc tăng các mâu thuẫn có th xy ra
trong quá trình thc hin hoạt động thi công xây lắp, đảm bo thc hin các mc tiêu
thi công xây dng ca ch đầu tư.
Th , vấn giám t thi công y dng công trình phi da trên nn tng
sở ca vic am hiu chuyên môn sâu cn nhng k năng riêng biệt để th
phát hin nhng hn chế, khiếm khuyết phát sinh trong quá trình thi công, y dng
lắp đặt ca công trình. Trong mỗi lĩnh vực chuyên môn sâu như y dng giao
thông; y dng nhà , công s; y dựng ng trình điện... đều cn nhng kiến
thức đặc thù, nếu không am hiu, s không th giám sát tốt được. Các lĩnh vực xây
dựng khác nhau cũng cn phi nhng k năng giám sát chuyên bit mới đem lại
hiu qu cao ca hot đng giám sát.
2. hội thách thc cho doanh nghip khi nghip các gói thầu tư vấn
giám sát thi công xây dng công trình
2.1. Tình hình phát trin khi nghip ca các doanh nghip Vit Nam
Những m qua, số ng các doanh nghip khi nghiệp xu hướng tăng
mạnh hơn so với thời điểm trước năm 2015. Các doanh nghiệp khi nghip rất đa
dng v ngành ngh kinh doanh. S ng các doanh nghip khi nghip theo ngành
được th hin trong bng 1 dưới đây:
Bng 1. S ng doanh nghip khi nghip Vit Nam
theo ngành ngh kinh doanh
Đơn vị: S ng doanh nghip
STT
Năm
2016
Năm
2017
Thay
đổi
1
1.883
1.955
3,82%
2
642
687
7,01%
3
14.806
16.191
9,35%
4
763
1.026
34,47%
5
14.502
16.035
10,57%
6
38.956
45.411
16,57%
7
6.269
5.903
-5,84%
8
5.303
6.336
19,48%
25
8
STT
Ngành ngh kinh doanh
Năm
2016
Năm
2017
Thay
đổi
9
Thông tin và truyn thông
2.928
3.649
24,62%
10
Hot đng tài cnh, ngân hàng và bo him
1.185
1.538
29,79%
11
Hot đng kinh doanh bt đng sn
3.126
5.065
62,03%
12
Hot đng chuyên môn, khoa hc và công ngh
8.430
9.392
11,41%
13
Dch v vic làm; du lch; cho th máy móc thiết
b, đ dùng và các dch v h tr khác
5.541
6.742
21,67%
14
Giáo dc và đào tạo
2.793
3.435
22,99%
15
Y tế và hoạt động tr giúp xã hi
535
741
38,50%
16
Ngh thuật, vui chơi và giải trí
1.403
1.518
8,20%
17
Hot đng dch v khác
1.035
1.235
19,32%
Tng s
110.100
126.859
15,22%
Ngun: Cc Quản lý đăng ký kinh doanh
th thy, trong 3 năm trở lại đây, số ng các doanh nghip khi nghip
trong ngành y dng rt lớn. Điu này cho thy mức độ cnh tranh gia các doanh
nghip trong ngành này rất cao. Năm 2018 là năm tương đối khó khăn khi thị trưng
bất động sn có du hiu chng lại. Điều này cho thy s cnh tranh trong ngành xây
dng ngày càng tr nên gay gắt hơn. Năm 2018, doanh nghip ngành xây dng
kết qu kinh doanh gim mnh nht toàn th trường so với m 2017. Theo S giao
dch chng khoán Ni (HNX), xét trên tng li nhun sau thuế ca toàn th trưng
niêm yết ti HNX, ngành y dng ngành kết qu kinh doanh gim mnh nht
so với m 2017, từ 3.380 t đồng m 2017 gim xung 1.642 t đồng năm 2018
(tương đương 51,1%); tới 40/68 doanh nghip ngành xây dng có kết qu kinh
doanh năm 2018 gim so với năm 2017 im danh nhng ngành ngh kinh doanh
thua l nhất 2018, 2019). Điều này th gii thích bng nhiu nguyên nhân như sự
cnh tranh quá mnh gia c doanh nghiệp; đặc thù ngành xây dng b chiếm dng
vn, các doanh nghip ch được thanh toán sau khi nghim thu, bàn giao quyết toán.
Quá trình này thường kéo dài 2-3 tháng tùy theo công trình hay ch đu tư, điều này
ảnh hưởng li nhun ca doanh nghip nếu t l lạm phát tăng cao; hoặc cũng có thể
do nhu cu gim. Xét v khía cnh này, liu nhu cu dch v tư vấn giám sát thi công
công trình thc s giảm hay không, các phân tích dưới đây s cho thấy điều đó.
2.2. nh hình phát trin dch v vấn giám t thi công y dng công trình
Xét v s ng, gói thu dch v vấn giám sát thi ng ng trình s
ợng tăng qua các năm. Năm 2016, số ng gói thu dch v tư vấn đưc tng hp
6.132 gói, bng hơn 3,3 ln so với năm 2015 (năm 2015 cả nước t chc 1.845
259
cuộc đấu thu gói thu dch v vấn). m 2017, với s ng gói thu dch v
vấn đã tổ chc là 15.891 cuộc đấu thu gói thu dch v vấn, bằng hơn 2,58 lần so
với m 2016 bằng hơn 8,6 lần so với năm 2015. (nguồn Cc Quản đấu thu,
B KH & ĐT)
Nếu tính bình quân theo ngày làm vic trên c nước trong vòng 3 năm từ 2015
đến 2017, mi ny t chc trên 32 cuc đu thu dch v tư vấn (năm 2015 khoảng
7,5 cuộc/ngày; năm 2016 khoảng 24,5 cuộc/ngày; m 2017 khong 60
cuc/ngày).
Xét v giá trị, hình 1 dưới đây cho thy s thay đổi trong tng giá tr gói thu
tư vấn giám sát TCXDCT.
Hình 1: Tng giá tr đu thu các gói thu dch v tư vấn t chức trong năm
trên c c tính theo giá gói thu (T đồng)
(Ngun: Cc Quản lý đu thu, B KH & ĐT)
Trong năm 2015, tng giá tr gói thu dch v vấn 1.274,125 t đồng,
năm 2016 tổng giá tr này đã tăng lên đạt mc 4.204,443 t đồng (tương đương 3,35
ln so với năm 2015). Năm 2017, tng giá tr đấu thu gói thu dch v vấn đạt
mc 13.874,193 t đồng, bng gn 3,3 ln so với năm 2016.
Xét v giá tr tính theo giá gói thu, các gói thu dch v vấn đã được t
chc Việt Nam các năm từ 2015 đến 2017 tri rng t 4 triệu đồng/gói thầu đến 80
t đồng/gói thầu (không tính đến các gói thu quá nh khác). So vi các gói thu xây
lp, mua sm hàng hóa, các gói thu dch v vấn, vấn giám sát TCXDCT thưng
có giá tr không cao. Trong đó, các gói thầu dch v tư vấn được t chc đấu thu có
giá tr t 200 triệu đng tr xung chiếm khoảng 55 đến 65%. T trng các gói thu
1274
4204
13874
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
Năm 2015 Năm 2016 Năm 2017
Tổng giá trị đấu thầu
các gói thầu dịch vụ
vấn tổ chức trong năm
tính theo giá gói thầu
(Tỷ đồng)