347
NHNG THÁCH THC VÀ MT S GIẢI PHÁP ĐỐI VI
HOẠT ĐỘNG KHI NGHIP SÁNG TO CA KHU VC KINH T
TƯ NHÂN VIỆT NAM.
TS. Phạm Hương Thảo
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Tóm tt:
Bài viết tp trung nghiên cu thc trng phát trin ca các doanh nghip thuc
khu vc kinh tế nhân Vit Nam trong những năm gần đây hoạt động khi
nghip sáng to ca các doanh nghip thuc khu vc này. Bài viết đi sâu vào tng
hp, phân tích những khó khăn, thách thức trong hoạt động khi nghip sáng to ca
các doanh nghip thuc khu vc kinh tế tư nhân nói chung, các doanh nghip nh
vừa nói riêng đưa ra mt s gi ý v giải pháp để tháo g khó khăn, thách thức
trong thi gian ti.
T khóa: Khi nghip sáng to, khu vc kinh tế nhân, doanh nghiệp nh
và va.
Trong những m gần đây, Nhà nước đã từng c tha nhn vai trò to ln
ca các doanh nghip thuc khu vc kinh tế nhân nói chung doanh nghiệp khi
nghiệp nói riêng đối vi s phát trin kinh tế. Hi ngh Trung ương 5 (khóa XII) đã
ban hành Ngh quyết 10-NQ/TW ngày 03/6/2017 v phát trin kinh tế nhân trở
thành một động lc quan trng ca nn kinh tế th trường định hướng hi ch
nghĩa
7
. Vì vy, việc đẩy mnh hoạt động khi nghip và khuyến khích tinh thn khi
nghip Vit Nam vi nn tng các doanh nghiệp nhân khả năng tăng trưng
nhanh da trên tài sn trí tu, công ngh hình kinh doanh mới đã trở thành
hướng đi đúng đắn. Đây cũng một trong nhng gii pháp hiu qu để bt nhp vi
nhng din biến nhanh chóng ca Cuc cách mng công nghip ln th tư. Một trong
nhng cách thc ng phó phù hợp đẩy mnh hoạt động khi nghiệp đổi mi sáng
to ti Vit Nam (Startup). Trong thi gian qua, s ng chất lượng các doanh
nghip khi nghip sáng tạo ngày càng tăng, c nước hàng nghìn doanh nghip
khi nghip, các khu không gian làm việc chung, các cơ sở ươm tạo t chc thúc
đẩy kinh doanh, đã hình thành thêm một s qu đầu mạo hiểm như Qu đầu
mo him ca Tập đoàn Vingroup, Startup Viet Partner… Nhiều vườn ươm tiêu biểu
đã được hình thành như Vườn ươm doanh nghip công ngh cao Hòa Lạc, Vườn ươm
doanh nghip công ngh cao thành ph H Chí Minh, Vườn ươm Đà Nẵng (DNES),
Trung tâm H tr thanh niên khi nghiệp (BSSC), ờn ươm doanh nghiệp công
7
Báo cáo phát trin bn vng doanh nghiệp khu vực tư nhân 2018.
34
8
ngh thông tin đổi mi sáng to Nội. Tuy nhiên, đa s các doanh nghip khi
nghip sáng to thuc khu vc kinh tế nhân, quy ơng đối nhỏ. Hai năm
tr lại đây, mặc Chính ph đã có nhiều chính sách h tr thúc đẩy khi nghip,
thế nhưng tỷ l tht bi các doanh nghip khi nghip vn chiếm ti 90%. Tìm hiu
môi trường khi nghip sáng to và nhng thách thức đối vi các doanh nghip khi
nghip sáng to Việt Nam, đc bit trong khu vc s hữu nhân đã đang bài
toán cn sm tích cực đưa ra đáp án và giải pháp c th đối vi các doanh nghip
c cơ quan chuyên môn.
1. Doanh nghip khi nghip đi mi sáng to
Theo Eric Ries (2011), “A startup is a human institution designed to create
new products and services under conditions of extreme uncertainty” (Tm dch:
startup mt t chc của con người được thiết kế nhm mục đích tạo ra nhng sn
phm và dch v mới trong các điu kin rt không chc chn).
Theo quyết đnh s 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016 phê duyệt Đề án “Hỗ tr h
sinh thái khi nghiệp ĐMST quốc gia đến m 2025” doanh nghip khi nghip sáng
tạo đưc mô t loi hình doanh nghip có kh năng tăng trưởng nhanh da trên
khai thác tài sn trí tu, công ngh, nh kinh doanh mi
8
. Đây khái niệm
được kế tha da trên các nghiên cu quc tế hiện nay được dùng chính thc trong
các văn bản chính sách ca Vit Nam.
th hiu, khi nghip sáng to khi nghip da trên s đam tột độ,
tri nghim tt cùng công ngh cao để t đó tạo ra các mô hình, sn phm sáng
to, tạo ra các đột phá trong tăng trưởng, t tri trong cnh tranh… Nhằm gii
quyết mt hoc nhiu nhu cầu nào đó đến t th trưng. Doanh nghip khi nghip
đổi mi sáng to hay còn gi là Startup không ch đánh giá lĩnh vực kinh doanh hay
s vn h cần để cnh tranh. nm kh năng “tăng trưởng nhanh” v khách
hàng hoc doanh thu ca doanh nghiệp đó. Doanh nghip khi nghip sáng to được
hiu nhng doanh nghip ngun lc ch yếu bng phát trin công ngh, tri thc
và sáng tạo, hướng ti phát trin nhanh trên sở khai thác tài sn trí tu, nhng
sn phm, các dch v hình kinh tế mi nhằm đa dạng hóa, s hóa các sn
phm, dch v thương mại, tài chính, sn xut, tiếp tục đóng góp cho sự phát trin ca
đất nước trong k nguyên chuyển đổi s các quc gia trên thế giới đều đang nỗ
lực để được thành tu trong cuc cách mng công nghip 4.0. S khác bit gia
khi nghip vi lp nghip nm tính mi, c th là vic cung ng nhng sn phm,
dch v, hình mi ra th trưng. Trong bi cnh ca cuc cách mng 4.0, khi
8
Quyết định số 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016 phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST quốc
gia đến năm 2025”. Định nghĩa doanh nghiệp khởi nghiệp ĐMST trên đây là kế thừa khái niệm khởi nghiệp
của các loại hình “emerging high-growth companies”, “early-stage innovative companies”, “entrepreneurs”
hay “startups” trong các văn bản chính sách và các nghiên cứu trên thế giới.
349
nghip gn liền đổi mi sáng to, ng dng công ngh cao để to nên nhng gii pháp
đột phá. Doanh nghip khi nghip sáng to là mt cộng đồng đặc bit, nó mang tính
cht to ra nhng sn phm mi, phân khúc khách hàng mới…. Thông qua những
công ngh mới cùng các ý tưng kinh doanh mới chưa từng có. Bên cạnh đó là cách
tiếp cn th trưng mi cùng công ngh thông tin không biên gii. Doanh nghip khi
nghip phi da trên mt công ngh mi hoc to ra mt hình thc kinh doanh mi,
xây dng mt phân khúc th trưng mới, nghĩa là phải to ra s khác bit không ch
trong nưc mà vi tt c công ty trên thế gii.
2. Thc trng hoạt động khi nghiệp đổi mi sáng to ti c doanh
nghip thuc khu vc kinh tế tư nhân ở Vit Nam
2.1. Thc trng phát trin doanh nghip khu vc kinh tế nhân
Hin nay, các doanh nghip thuc khu vc kinh tế nhân (DNTN) chiếm hơn
96% v s ng doanh nghiệp đang hoạt động trên th trưng Vit Nam (Hình 1),
tuy nhiên likhu vc có quá trình phát triển chưa dài và cũng không có những li
thế kinh doanh được như khu vực doanh nghiệp nhà c (DNNN) khu vc doanh
nghip vốn đầu c ngoài (DN FDI). Xét v mt lch s các DNTN gn lin
vi công cuộc Đổi mi ca đất nưc. Khi Lut Doanh nghiệp (1999) ra đời đã tạo ra
s bùng n v s ng DNTN. S doanh nghiệp đăng thành lập mới năm 2000
chiếm hơn 31% tổng s doanh nghiệp đăng ký thành lập ca c giai đoạn 1991-1999.
Đặc bit, sau khi Lut Doanh nghiệp được sửa đổi (năm 2005) thì riêng số doanh
nghiệp đăng thành lập mi của riêng năm 2006 đã bằng tng tng s doanh nghip
đăng thành lập ca c giai đoạn 1991-1999 trước đó. Ước tính trong giai đoạn
2015-2017, khu vc kinh tế nhân đóng góp gần 50% GDP, trên 30% thu ngân sách
nhà nước, 45% vốn đầu thực hin toàn hi. Tốc độ tăng năng suất lao động
(NSLĐ) của khu vực này tương đối ổn định.
Hình 1. T l doanh nghip theo thành phn kinh tế (%)
Nguồn: Điều tra doanh nghip, Tng cc Thng kê
35
0
Tình hình doanh nghiệp đăng kinh doanh 5 năm gần đây cũng cho thấy
nhng du hiu kh quan v s ng doanh nghip mi. Vit Nam 504.073 doanh
nghiệp đăng ký thành lập trong giai đoạn 05 năm 2011-2016, xp x s ng doanh
nghiệp đăng kinh doanh trong c 10 năm trước đó. Xu hướng thanh lc doanh
nghip din ra mnh m t sau khng hoảng năm 2011. Hậu khng hong, vi tâm
còn lo ngi ri ro, s ng doanh nghiệp đăng kinh doanh phần chng li.
Giai đoạn 2011-2014, s doanh nghiệp đăng thành lập mi liên tc gim. Tuy
nhiên, đến năm 2015, 2016 thì s doanh nghip thành lp mi quay tr li hot
động đã những kết qu kh quan. Trong năm 2016, tổng s doanh nghip thành
lp mi doanh nghip tr li hoạt động ca Vit Nam 136.789 doanh nghip
(trong đó 110.100 doanh nghip thành lp mi).
Hình 2. Doanh nghiệp đăng ký thành lập mi giai đon 2011 2017
Ngun: Cục Đăng ký kinh doanh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư
Sang năm 2017, s doanh nghiệp đăng thành lập mới đã vươn ti con s
126.859 doanh nghip cao nht t trưc ti nay (Hình 2). Bên cạnh đó, có 26.448
doanh nghip quay tr li hoạt động. Tng s vốn đăng ký vào nền kinh tế trong năm
qua là 3.165.233 t đồng, bao gm: s vốn đăng ký ca doanh nghiệp đăng ký thành
lp mi là 1.295.911 t đồng s vốn đăng ký tăng thêm của các doanh nghip thay
đổi tăng vốn 1.869.322 t đồng với 35.276 t doanh nghiệp đăng b sung
vn. Song song vi nhng n lc ci cách th tc hành chính thì vic ct gim chi
phí khi s kinh doanh cho doanh nghiệp cũng được các B ngành chú trng. Riêng
lĩnh vực đăng doanh nghiệp, k t ngày 20/1/2018, l phí đăng ký doanh nghiệp
được gim 50% so với quy định trước đây miễn phí 100% l phí đối với trường
hp doanh nghiệp đăng ký qua mạng điện t.
351
th nói, vi nhng cải cách đổi mi mnh m trong chính sách phát trin
kinh tế nhân của Đảng và Nhà nước, khu vc doanh nghip tư nhân đã có s phát
trin mnh m trong suốt hơn 1 thập k qua v s ng doanh nghip. Cùng vi s
bùng n v s ợng, DNTN đã góp phần quan trng trong chuyn dch v cu
ngành ngh thông qua to việc làm, thu hút lao động t lĩnh vực nông nghip, tham
gia đầu vào các th trường ngách, góp phần thúc đẩy phát trin sn xut kinh doanh.
2.2. Hoạt động khi nghip sáng to
Các DNTN xu hưng chuyn dch sang các hình kinh doanh sáng to,
hiu qubn vng. Hin nay, DNTN ch yếu hoạt động trong lĩnh vực thương mi
và dch v, chiếm khong 68-70% tng s doanh nghip (Hình 3).
Hình 3. Cơ cu ngành ngh DNTN giai đoạn 2011-2016
Ngun: Tng cc Thng kê
Những năm gần đây, xu hướng phát trin các mô hình kinh doanh khi nghip
sáng to trong khu vc kinh tế nhân đang diễn ra sôi đng. Hin có khong 3.000
công ty khi nghip sáng tạo (startup) đang hoạt động. Trong đó nhiu startup
thành công, được rót vn hàng triu đô từ các qu đầu tư nước ngoài như Cốc Cc -
mt công ty khi nghip ca 3 lp trình viên Việt Nam đã nhận được khoản đầu
14 triu USD t tập đoàn truyền thông Hubert Burda (Đức), KAfe Group (startup ca
người Vit) vào tháng 10/2015 công b được Cassia Investments mt qu đầu
Hng Kông rót vn 5,5 triu USD vi mục đích mở rng th trưng, Qu CyberAgent
(Nht Bn) mới đây cũng rót thêm tiền vào Công ty c phn VeXeRe - mt d án
start-up trong lĩnh vực công ngh vn hành h thng đặt xe khách trc tuyến, ngoài
ra còn có Tiki, NCT - đơn vị s hu website nghe nhc trc tuyến Nhaccuatui.com...
Nhiều DNTN trong lĩnh vc công ngh thông tin khi nghiệp thành công như Công
ty Gii pháp phn mm Hòa Bình, Công ty Phn mm iSphere, Công ty VinaGame,