§Ó ph¶n ®èi cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng M­êi n¨m 1917, nh÷ng ng­êi

theo Quèc tÕ II cho r»ng, n­íc Nga ch­a nªn lµm c¸ch m¹ng XHCN v×

lùc l­îng s¶n xuÊt cña n­íc Nga ch­a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ. V.I.Lªnin chØ ra

r»ng, luËn ®iÓm nµy lµ tr¸i víi phÐp biÖn chøng c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa

M¸c v× chñ nghÜa M¸c cho r»ng, tÝnh quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn

trong lÞch sö toµn thÕ giíi kh«ng lo¹i trõ, tr¸i l¹i, cßn bao hµm mét sè

h×nh thøc ph¸t triÓn ®Æc thï ë mét sè quèc gia riªng biÖt. Nh­ vËy, nh÷ng

ng­êi theo Quèc tÕ II kh«ng thÊy ®­îc thêi kú c¸ch m¹ng míi g¾n víi

nh÷ng m©u thuÉn gay g¾t cña CNTB thÕ giíi; kh«ng hiÓu ®­îc t×nh thÕ

c¸ch m¹ng cã thÓ xuÊt hiÖn ë n¬i nµy hay n¬i kh¸c khiÕn cho c¸c d©n téc

cã thÓ b­íc vµo cuéc chiÕn tranh ®Ó tho¸t khái CNTB vµ giµnh lÊy sù tiÕn

bé x· héi.tõ ®ã V.I.Lªnin nªu luËn ®iÓm: ë mét n­íc kÐm ph¸t triÓn cã

thÓ vµ cÇn ph¶i t¹o ra nh­ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thùc hiÖn CNXH, b¾t

®Çu b»ng mét cuéc c¸ch m¹ng thiÕt lËp chÝnh quyÒn c«ng n«ng, th«ng

qua chÝnh quyÒn Êy mµ tiÕn lªn vµ ®uæi kÞp d©n téc kh¸c.

*Hailµ,luËn ®iÓm vÒ thêi kú qu¸ ®é víi mét lo¹t nh÷ng b­íc

qu¸ ®é. LuËn ®iÓm nµy cña V.I.Lªnin ®­îc rót ra sau nh÷ng sai lÇm dÉn

tíi khñng ho¶ng kinh tÕ, chÝnh trÞ ë n­íc Nga X« ViÕt sau néi chiÕn.

Ph©n tÝch nguyªn nh©n khñng ho¶ng ë Nga, V.I.Lªnin chØ ra r»ng, ®èi víi

mét n­íc mµ CNTB ch­a ph¸t triÓn cao nh­ n­íc Nga, kh«ng thÓ thùc

hiÖn qu¸ ®é trùc tiÕp lªn CNXH ®­îc mµ ph¶i tr¶i qua “ mét lo¹t nh÷ng

b­íc qu¸ ®é ”.

V.I.Lªnin viÕt: “ nÕu ph©n tÝch t×nh h×nh chÝnh trÞ hiÖn nay, chóng

ta cã thÓ nãi r»ng chóng ta ®ang ë vµo mét thêi ®iÓm qu¸ ®é trong thêi kú

qu¸ ®é. Toµn bé nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n lµ mét thêi kú qu¸ ®é nh­ng

hiÖn nay cã thÓ nãi r»ng, chóng ta cã c¶ mét lo¹t thêi kú qu¸ ®é míi ”.

7

LuËn ®iÓm “mét lo¹t nh÷ng b­íc qu¸ ®é ” x©y dùng CNXH ë mét

n­íc mµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ch­a chÝn muåi cña V.I.Lªnin bao

gåm nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y:

Kh«ng thÓ qu¸ ®é trùc tiÕp lªn CNXH mµ ph¶i qua con ®­êng gi¸n

tiÕp chø kh«ng thÓ “ qu¸ véi vµng, th¼ng tuét, kh«ng ®­îc chuÈn bÞ”.

Nh÷ng b­íc qu¸ ®é Êy theo V.I.Lªnin lµ chñ nghÜa t­ b¶n nhµ

n­íc vµ chñ nghÜa x· héi. V.I.Lªnin nãi: “ §Ó chuÈn bÞ ...viÖc chuyÓn

sang chñ nghÜa céng s¶n, th× cÇn thiÕt ph¶i cã mét lo¹t nh÷ng b­íc qu¸

®é nh­ chñ nghÜa t­ bb¶n nhµ n­íc vµ chñ nghÜa x· héi ”.

B­íc qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t­ b¶m nhµ n­íc ®­îc thÓ hiÖn trong “

chÝnh s¸ch kinh tÕ ” míi mµ viÖc trao hµng h¸o ®­îc coi lµ “ ®ßn xeo chñ

yÕu ” cho nªn cÇn cã sù nh­îng bé t¹m thêi vµ côc bé ®èi víi CNTB

nh»m ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt, tõng b­íc x· héi ho¸ s¶n

xuÊt trong thùc tÕ.

1.3.C¸c h×nh thøc lªn Chñ NghÜa X· Héi

a. Qu¸ ®é lªn Chñ NghÜa X· Héi tù n­íc t­ b¶n chñ nghÜa ®i lªn

Chñ NghÜa X· Héi (theo quy luËt t­ nhiªn cña thêi ®¹i). Lo¹i qu¸ ®é

nµy ph¶n ¸nh quy luËt ph¸t triÓn tuÇn tù cña x· héi loµi ng­êi. Lµ sù qu¸

®é lªn chñ nghÜa x· héi ë c¸c n­íc mµ CNTB ®· ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, lùc

l­îng s¶n xuÊt ®· x· héi ho¸ cao m©u thuÉn gay g¾t víi quan hÖ s¶n xuÊt

dùa trªn chÕ ®é chiÕm h÷u t­ nh©n TBCN; m©u thuÉn gi÷a giai cÊp c«ng

nh©n vµ giai cÊp t­ s¶n ®Õn ®é chÝn muåi. C¸ch m¹ng XHCN næ ra vµ

th¾ng lîi, chÝnh quyÒn nhµ n­íc cña giai cÊp c«ng nh©n ®­îc thiÕt lËp,

8

më ®Çu thêi kú qu¸ ®é tõ CNTB lªn CNXH. Cho ®Õn nay lo¹i h×nh nay

ch­a xuÊt hiÖn trong thùc tÕ, do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ

quan ...

b. Qu¸ ®é lªn Chñ NghÜa X· Héi n­íc cã nÒn kinh tÕ ch­a ph¸t

triÓn. Lo¹i qu¸ ®é nµy ph¶n ¸nh quy luËt ph¸t triÓn nh¶y vät cña x· héi

loµi ng­êi.

T­ t­ëng vÒ lo¹i qu¸ ®é thø hai ®· ®­îc C.M¸c vµ Ph.¡ngghen dù

kiÕn. Theo C.M¸c vµ Ph.¡ngghen, sau khi chñ nghÜa x· héi ë c¸c n­íc t­

b¶n T©y ¢u giµnh ®­îc th¾ng lîi, th× c¸c n­íc l¹c hËu cã thÓ ®i th¼ng lªn

CNXH .

TiÕp tôc t­ t­ëng cña C.M¸c vµ Ph.¡ngghen, V.I.Lªnin ®· chØ ra

b¶n chÊt giai cÊp, néi dung vµ c¸c ®iÒu kiÖn cña qu¸ ®é tiÕn th¼ng tíi chñ

nghÜa x· héi, bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa .

T­ t­ëng cña V.I.Lªnin vÒ b¶n chÊt giai cÊp vµ néi dung cña qu¸

®é tiÕn th¼ng lªn CNXH, bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN ®­îc tr×nh

bµy trong bµi ph¸t biÓu n­íc Céng hoµ Nh©n d©n M«ng Cæ n¨m 1921.

*V× sao víi n­íc ta l¹i phï h¬p víi xu thÕ cña thêi ®¹i nÕu ®i lªn

Chñ NghÜa X· Héi : Mét trong nh÷ng t­ t­ëng quan träng cña V.I.Lªnin

vÒ qu¸ ®é tiÕn th¼ng lªn CNXH, bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN, lµ c¸c

®iÒu kiÖn tiÕn th¼ng. Theo V.I.Lªnin, mét n­íc l¹c hËu cã thÓ tiÕn th¼ng

lªn CNXH khi cã ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ ®iÒu kiÖn chñ quan .

* C¸c ®iÒu kiªn cô thÓ ®Ó cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®iªï ®ã

9

 VÒ kh¶ n¨ng kh¸c quan: §iÒu kiÖn bªn ngoµi cña sù ph¸t triÓn

nµy lµ ph¶i cã mét b­íc dµnh ®­îc th¾ng lîi trong c¸ch m¹ng v« s¶n, tiÕn

lªn x©y dùng CNXH. C«ng cuéc x©y dùng thµnh c«ng CNXH ë n­íc nµy

lµ tÊm g­¬ng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gióp ®ë c¸c n­íc l¹c hËu tiÕn lªn

CNXH, bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN. V.I.Lªnin chØ rá: vãi sù gióp

®ë cña giai cÊp v« s¶n cña c¸ n­íc tiªn tiÕn, c¸c n­íc l¹c hËu cã thÓ tiÕn

tíi chÕ ®é x« viÕt vµ tr¶i qua mét vµi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh sÎ tiÕn

tíi chñ nghÜa céng s¶n, bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN.

 VÒ nh÷ng tiÒn ®Ò chñ quan: §iÒu kiÖn bªn trong cña sù qu¸ ®é

tiÕn th¼ng lµ ph¶i h×nh thµnh ®­îc c¸c tæ chøc ®¶ng c¸ch m¹ng vµ céng

s¶n, ph¶i dµnh ®­îc chÝnh quyÒn vÒ tay m×nh, x©y dùng ®­îc c¸c tæ chøc

nhµ n­íc mµ b¶n ch¸t lµ x« viÕt n«ng d©n vµ x« viÕt nh÷ng ng­êi lao

®éng. V.I.Lªnin cho r»ng kh«ng thÓ thiÕu hai ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ

chñ quan trªn cña qu¸ ®é tÕn lªn CNXH, bá qua giai ®oan ph¸t triÓn

TBCN.

10

PhÇn II. Qu¸ tr×nh nhËn thøc vÒ con ®­êng

lªn Chñ NghÜa X· Héi ë n­íc ta

1. Qu¸ tr×nh nhËn thøc cña chóng ta vÒ con ®­êng nµy qua

hai thêi kú tõ tr­íc tíi nay.

Qu¸ tr×nh nhËn thøc cña chóng ta.

1.1. B­íc ®Çu h×nh thµnh ®­êng lèi c¸ch m¹ng XHCN ë miÒn B¾c.

Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m ( 8-1955) míi ®Æt vÊn ®Ò miÒn B¾c

ra søc thùc hiÖn kÕ ho¹ch hai n¨m kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi

®Ó “cñng cè miÒn B¾c vµ tranh thñ miÒn Nam ”, ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh

hoµ b×nh thèng nhÊt ®Êt n­íc. Trong khi ®ã, v¨n kiÖn MÊy vÊn ®Ò vÒ

®­êng lèi c¸ch m¹ng ViÖt Nam ( 1-1956 ) cña Bé ChÝnh trÞ kh¼ng ®Þnh tõ

khi hoµ b×nh ®­îc lËp l¹i, miÒn B¾c ®· chuyÓn sang c¸ch m¹ng XHCN.

Cßn x©y dùng ®­êng lèi c¸ch m¹ng XHCN chØ ®­îc thùc sù ®Æt ra vµo

cuèi n¨m 1957. Trong b¸o c¸o t¹i Héi nghÞ lÇn thø 13 Ban ChÊp hµnh

Trung ­¬ng ( 12-1957) cã nhËn ®Þnh: “ MiÒn B¾c ®· b­íc vµo giai ®o¹n

qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH tõ gÇn ba n¨m nay nh­ng Trung ­¬ng ch­a ®Ò ra

®­êng lèi chung cña thêi kú qu¸ ®é. NhiÖm vô c¸ch m¹ng XHCN ë miÒn

B¾c ®· do thùc tÕ kh¸ch quan ®Ò ra råi, mµ nhËn thøc vµ t­ t­ëng cña c¸n

bé, ®¶ng viªn ta nãi chung vÉn cßn ë trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng cò, ch­a

chuyÓn kÞp”1. Trong khi ®ã th× “ nh÷ng biÕn cè míi l¹i x¶y ra trªn thÕ

giíi vµ trong n­íc lµm cho t­ t­ëng c¸n bé, ®¶ng viªn vµ quÇn chóng

diÔn biÕn phøc t¹p thªm”2. Tõ ®ã, Trubg ­¬ng ®Ò ra nhiÖm vô “ X©y dùng

11

®­êng lèi chung cña thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH ë miÒn B¾c vµ ®¸u

tranh thèng nhÊt n­íc nhµ ”3.

Qóa tr×nh c¸ch m¹ng XHCN ë miÒn B¾c diÔn ra trong sù t¸c ®éng

qua l¹i gi÷a ®­êng lèi cña §¶ng vµ thùc hiÖn phong trµo qu©nhiÒu chóng.

§­êng lèi cña §¶ng tõng b­íc ®­îc bá sung, hoµn thiÖn trong qu¸ tr×nh

ph¸t triÓn cña nhËn thøc lý luËn trªn c¬ së thùc tiÔn tæ chøc thùc hiÖn

®­êng lèi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm rá nh÷ng b­íc ®i, nh÷ng nhiÖm vô

cô thÓ trong mçi b­íc ®i. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c lý luËn

cña §¶ng. Héi nghÞ lÇn thø 13 Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng(12-1957) cho

r»ng “Tõ nay ta ph¶i “chuyÓn” vÌ c«ng t¸c t­¬ng vµ c«ng t¸c lý luËn”.

Cïng víi viÖc “X©y dùng ®­êng lèi c¸ch m¹ng trong giai ®o¹n míi vµ

tæng kÕt kinh nghiÖm vÒ mét sè vÊn ®Ò thuéc vÒ c«ng t¸c vµ l·nh ®¹o cña

§¶ng”, Héi nghÞ ®Ò ra nhiÖm vô “tæ chøc cho c¸n bé ®­îc dÇn dÇn häc

tËp chñ nghÜa M¸c-Lªnin mét c¸ch cã hÖ thèng”. ViÖc Chñ tÞch Hå ChÝ

Minh ®Ých th©n ®äc diÔn v¨n khai m¹clíp häc lý luËn kho¸ ®Çu tiªn cho

c¸n bé cao cÊp vµ trung cÊp cña §¶ng t¹i Tr­êng NguyÔn ¸i Quèc(7-9-

1957) ®· nãi lªn ®iÒu ®ã. Trong diÔn v¨n khai m¹c, Ng­êi nãi: “§¶ng ta

lµ mét §¶ng M¸c-Lªnin, ®· ®­îc rÌn luyÖn, thñ th¸ch l©u dµi trong ®Êu

tranh gian khæ, v× thÕ §¶ng ta cã rÊt nhiÒu ­u ®iÓm... Tuy vËy, §¶ng ta

cßn cã nhiÒu nh­îc ®iÓm mµ mét trong nh÷ng nh­îc lín lµ tr×nh ®é lý

luËn cßn thÊp kÐm”1. V× tr×nh ®é lý luËn thÊp kÐm cho nªn tr­íc nhiÖm

vô c¸ch m¹ng ngµy cµng míi vµ phøc t¹p, trong viÖc l·nh ®¹o, §¶ng ta

kh«ng khái lóng tóng, kh«ng tr¸nh khái sai lÇm, khuyÕt ®iÓm. Trong giai

®o¹n qu¸ ®é lªn CNXH ë miªn B¾c hiÖn nay, chóng ta “ph¶i n©ng cao sù

tu d­ìng vÒ chñ nghÜa M¸c-Lªnin ®Î dïng lËp tr­êng, quan ®iÓm, ph­¬ng

ph¸p chñ nghÜa M¸c-Lªnin mµ tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm cña §¶ng ta,

ph©n tÝch mét c¸ch ®óng ®¾n nh÷ng ®Æc ®iÓm cña n­íc ta. Cã nh­ thÕ,

12