13
chóng ta míi cã thÓ dÇn dÇn hiÓu ®îc quy luËt ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng
ViÖt Nam, ®Þnh ra nh÷ng ®êng lèi, ph¬ng ch©m, bíc ®i cô thÓ cña
c¸ch m¹ng XHCN thÝch hîp víi t×nh h×nh níc ta”2.
§¶ng ta sím v¹ch râ ®Æc ®iÓm lín nhÊt cña c¸ch m¹ng XHCN ë
miÒn B¾c lµ níc ta tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu, s¶n xuÊt nhá víi
lao ®éng thñ c«ng lµ chñ yÕu qu¸ ®é lªn CNXH khåg kinh qua giai ®o¹n
ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa nªn qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ë
miÌen B¾c, ngoµi nh÷ng quy luËt phæ biÕn trong Tuyªn bè M¸tc¬va n¨m
1957 cßn cã thªm quy luËt c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa.
Héi nghÞ lÇn thø 14 cña Trung ¬ng (11-1958) chñ tr¬ng: “®Èy
m¹nh cuéc c¶i t¹o XHCN víi thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ cña n«mg d©n,thî
thñ c«ng vµ cuéc c¶i t¹o XHCN ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t
doanh, ®ång thêi ph¶i ra søc ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh lµ
lùc lîng l·nh ®¹o toµn bé nÒn kinh tÕ quèc doanh”, lÊy hîp t¸c ho¸ néng
nghiÖp lµm kh©u trung t©m trong toµn bé cuéc c¶i t¹o XHCN. Héi nghÞ
lÇn thø 16 cña Trung ¬ng(4-1958) ®· th«ng qua hai nghÞ quyÕt quan
träng: NghÞ quyÕt vÒ hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp vµ NghÞ quyÕt vÒ c¶i t¹o
c«ng th¬ng t b¶n t doanh ë miÒn B¾c.
§¹i héi III cña §¶ng ®¸nh dÊu mét mèc lÞnh sö quan träng cña
c¸ch m¹ng ViÖt Nam, v¹ch ra con ®êng tiÕn lªn CNXH ë miÒn B¾c vµ
con ®êng giai phãng miÒn Nam, thèng nhÊt níc nhµ. §êng lèi chung
cña §¶ng trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë miÒn B¾c ®îc NghÞ quyÕt
§¹i héi nªu lªn lµ: “§¹i ®oµn kÕt, ph¸t huy tinh thÇn yªu níc nång nµn,
truyÒn thèng phÊn ®Êu anh dòng vµ lao ®éng cÇn cï cña nh©n d©n ta,
®ång thêi t¨ng cêng ®oµn kÕt víi c¸c níc XHCN anh em do Liªn x«
®óng ®Çu vµ ®ua miÒn B¾c tiÒn nhanh, tiÕn m¹nh, tiÕn v÷ng ch¾c lªn
14
XHCN, x©y dùng ®êi sèng ©m no, h¹nh phóc ë miªn B¾c vµ cñng cè miÒn
Nam thµnh c¬ së v÷ng m¹nh cho cuéc ®Êu tranh hoµ b×nh thèng nhÊt
níc nhµ, gãp phÇn t¨ng cêng phe XHCN, B¶o vÖ hµo b×nh ë §«ng Nam
¸ vµ thÕ giíi .
Muèn ®¹t ®îc môc tiªu Êy, ph¶i sö dông quyÒn d©n chñ nh©n d©n
lµm nhiÖm vô lÞch sö cu¶ chÝnh quyÒn v« s¶n ®Ó thùc hiÖn c¶i t¹o x· héi
chñ nghÜa ®èi víi n«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp th¬ng nghiÖp nhá vµ
c«ng th¬ng nghiÖp t b¶n t doanh; ph¸t triÓn thanh kinh tÕ quèc doanh,
thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ XHCN b¨ng c¸ch u tiªn ph¸t triÓn
c«ngnghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý, ®ång thêi ra søc ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhe; ®Èy m¹nh c¸ch m¹ng XHCN vÒ t tëng, v¨n
ho¸ vµ kû thuËt; biÕn níc ta thanh mét níc XHCN cã c«ng nghiÖp hiÖn
®¹i, n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, v¨n ho¸ vµ khoa häc tiªn tiÕn”1.
Nh×n mét c¸ch tæng qu¸t, thùc hiÖn ®êng lèi c¸ch m¹ng do §¹i
héi §¶ng lÇn thø III nªu, miÒn B¾c ®· cã nh÷ng bíc tiÕn vµ ph¸t triÓn
nhanh c¸c lÜnh vùc kinh tÕ vµ x· héi; c¬ së vËt chÊt trong c«ng nghiÖp,
n«ng nghiÖp vµ kÕt cÊu h¹ tÇng ®îc x©y dông, ph¸t triÓn t¬ng ®èi
nhanh, x· héi miÒn B¾c trë thµnh x· héi do nh÷ng ngêi lao ®éng lµm
chñ, ®êi sèng tinh thÇn lµnh m¹nh, chÝnh nhê nh÷ng thµnh tùu nµy mµ
miÒn B¾c trë thµnh hËu ph¬ng lín, c¨n cø ®Þa ë níc ta.
1.2. Qu¸ tr×nh bæ sung vµ hoµn chØnh ®êng lèi c¸ch m¹ng XHCN
cña §¶ng
Thêi kú t×m tßi, thö nghiÖm còng lµ thêi kú diÔn ra nhiÒu cuéc häp
bµn, th¶o luËn kh¸ s«i næi trong Bé ChÝnh trÞ, trong Trung ¬ng vµ trong
toµn §¶ng, trong c¸c c¬ quan nhµ níc, trong giíi khoa häc-lý luËn còng
15
nh trong quÇn chóng nh©n d©n víi nhiÒu ý kiÕn phong phó, ®a d¹ng vÒ
nhiÒu vÊn ®Ò quan träng trong ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ c¸c mÆt kh¸c
cña ®Êt níc. TÊt cnh÷ng vÊn ®Ò Êy ®Òu tËp trung vµo môc tiªu: lµm thÕ
nµo ®ua ®Êt níc tho¸t khái khñng ho¶ng, lµm thÕ nµo ®a ®Êt níc ®i lªn
CNXH trong t×nh h×nh thÕ giíi ®· vµ ®ang cã nh÷ng biÕn ®éng lín. Sù
th¶o luËn, bµn b¹c ®i ®«i víi nh÷ng t×m tßi, thö nghiÖm trong ho¹t ®éng
thùc tiÔn ë nhiÒu ®Þa ph¬ng, c¬ së víi nhiÒu ®iÓn h×nh sinh ®éng cã søc
thuyÕt phôc, ®· bæ sung cho nhau, t¹o c¬ së cho ®æi míi nhËn thøc vÒ
CNXH. Cuéc ®Êu tranh cho viÖc ra ®êi nh÷ng ý tëng míi, nh÷ng quan
®iÓm míi, thay thÕ cho nh÷ng quan ®iÓm cò cµng diÔn ra s«i næi h¬n tõ
cuèi n¨m 1985 sang n©m 1986, khi c«ng viÖc chuÈn bÞ cho §¹i héi
§¶ng lÇn thø VI ®· ®îc ®Æt ra.
Qóa tr×nh chuÈn bÞ cho §¹i héi §¶ng lÇn thø VI rÊt c«ng phu. Mäi
cuéc häp bµn, th¶o luËn, tranh luËn ®Òu tËp trung vµo ba vÊn ®Ò quan
träng nhÊt:
- Mét lµ, cÇn lµm rá c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ: cã bao nhiªu thµnh
phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, ë miÒn Nam cã g× kh¸c ë
miÒn B¾c; vÊn ®Ò c¶i t¹o XHCN vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt míi,
môc tiªu vµ tèc ®é c¶i t¹o, th¸i ®é ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t
nh©n vµ c¸ thÓ, vai trß cña kinh tÕ qu«c doanh, tèc ®é hîp t¸c ho¸
n«ng nghiÖp, c¸c lo¹i h×nh hîp t¸c x·..
- Hai lµ, cÇn lµm rá c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vµ c¬ cÊu ®Çu t: c«ng nghiÖp
h¸o XHCN lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é, hiÓu thÕ nµo cho
®óng, c¸i g× cÇn u tiªn ®Çu t, ph¸t triÓn; quan hÖ gia c«ng nghiÖp
nÆng vµ c«ng nghiÖp nhÑ; con ®êng c«ng nghiÖp h¸o thÝch hîp víi
®iÒu kiÖn níc ta; lµm thÕ nµo ®Ó n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu.
16
- Ba la, vÒ c¬ cÊu qu¶n lý: ph¶i xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý cò tËp trung quan
liªu bao cÊp ®Ó x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý míi lµ tÊp trung d©n chñ,
h¹ch to¸n kinh tÕ vµ kinh doanh XHCN – cÇn lµm rá c¬ chÕ nµy víi
c¬ chÕ thÞ trêng, c¬ chÕ thi trêng víi “chñ nghÜa x· héi thÞ trêng”,
quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ trêng, viÖc vËn dông c¸c quy luËt cña
kinh tÕ hµnh ho¸ trong CNXH, ®Æc biÖt lµ quy luËt gi¸ trÞ, quan hÖ
cung –cÇu quan hÖ hµng hãa- tiÒn tÖ... nh»m phôc vô cho nh÷ng môc
tiªu cña x· héi.
Héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ th¸ng 8-1986 ®· xem xÐt kü nh÷ng vÊn ®Ò
trªn vµ ®· ®a ra KÕt luËn ®èi víi mét sè vÊn ®Ò thuéc vÒ quan ®iÓm kinh
tÕ. Néi dung chñ yÕu cña b¶m kÕt luËn lµ kÕt qu¶ tæng kÕt cña mét thêi
kú t×m tßi, thö nghiÖm, mét thêi kú ®Êu tranh gi÷a quan ®iÓm míi vµ
quan ®iÓm cò, ®Æc biÖt trªn lÜnh vùc kinh tÕ. Nhng trong ®ã vÉn cßn gi÷
l¹i nhiÒu quan ®iÓm cò kh«ng phï hîp víi nh÷ng yªu c©u tríc m¾t lµ
kh¾c phôc cho ®îc khñng ho¶ng kinh tÕ-x· héi, vµ l©u dµi lµ ®acníc
®i lªn CNXH .
ViÖc chuÈn bÞ cho §¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®îc triÓn khai rÊt khÈn
tr¬ng trong mét thêi gian ng¾n. Nh÷ng quan ®iÓm míi tiÕp tôc ®îc bbæ
sung, ph¸t triÓn ®Ó ®i ®Õn mét ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn cña §¶ng,
quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña ®éc lËp d©n téc vµ CNXH trªn ®Êt níc ta.
1.3. C¶ níc qu¸ ®é lªn CNXH vµ c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng ta khëi
xíng vµ l·nh ®¹o.
17
Sau khi miÒn Nam ®îc hoµn toµn gi¶i phãng, Héi nghÞ lÇn thø 24
Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng (8-1975) ®· x¸c ®Þng nhiÖm vô chiÕn
lîc cña c¸ch m¹ng níc ta trong giai ®o¹n míi lµ: hoµn thµnh thèng
nhÊt níc nhµ, ®a c¶ níc tiÕn nhanh, tiÕn m¹nh, tiÕn v÷ng ch¾c lªn
CNXH. MiÒn B¾c ph¶i tiÕp tôc ®Èy m¹nh sù nghiÖp x©y dùng CNXH vµ
hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa, miÒn Nam ph¶i ®ång thêi
tiÕn hµnh c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa vµ x©y dùng CNXH.
§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø V cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam
®· ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®Êt níc tõ n¨m 1976 ®Õn 1980 lµ thêi kú nÒn kinh
tÕ ë tr¹ng th¸i tr× trÖ. Trªn mÆt trËn kinh tÕ, ®¸t níc ta ®øng tríc nh÷ng
vÊn ®Ò gay g¾t. KÕt qu¶ thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh tÕ 5 n¨m (1976-1980)
cha thu hÑp nh÷ng m¸t c©n ®èi nghiªm träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
S¶n xuÊt ph¸t triÓn chËm trong khi d©n sè t¨ng nhanh. Thu nhËp quèc d©n
cha b¶o ®¶m ®îc tiªu dïng x· héi, mét phÇn ph¶i dùa vµo vay vµ viÖn
trî, nÒn kinh tÕ cha t¹o ®îc tÝch luü thÞ trêng vµ vËt gi¸ kh«ng æn
®Þnh. §êi sèng ngêi lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n.
ChÝnh nh÷ng khã kh¨n cña ®Êt níc buéc §¶ng ta ph¶i suy nghÜ,
ph©n tÝch t×nh h×nh vµ nguyªn nh©n, t×m ra c¸c gi¶i ph¸p, tõ ®ã thùc hiÖn
®éi míi ë c¸c c¬ së, ®Þa ph¬ng ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ, cã tÝnh
chÊt ®æi míi tõng phÇn nh: kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt cña nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn ë miÒn Nam trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh; c¶i c¸ch
mét phÇn m« h×nh hîp t¸c x· qua ChØ thÞ vÒ kho¸n s¶n phÈm ®Õn nhãm
vµ ngêi lao ®éng trong hîp t¸c x· (ChØ thÞ 100); c¶i tiÕn c«ng t¸c kÕ
ho¹ch vµ h¹ch to¸n kinh tÕ ë c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh nh»m ph¸t huy
quyÒn chñ ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh vµ quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh cña xÝ
nghiÖp (QuyÕt ®Þnh 25/CP); hai lÇn c¶i c¸ch gi¸ vµ l¬ng, coi ®ã lµ kh©u