• Gi¶m c¶m gi¸c nãng l¹nh, mÊt ph¶n x¹ co dùng l«ng
• BÖnh gi¶m khi bÖnh tiÓu ®ưêng ®ưîc kiÓm so¸t.
ư Viªm c¸c d©y thÇn kinh sä n·o: hiÕm gÆp. Mét trưêng hîp ®ưîc
ghi nhËn
la liÖt vËn nh·n t¸i ®i t¸i l¹i va thay ®æi bªn.
454
Copyright@Ministry Of Health
b. BÖnh porphyrie cÊp
Tuæi m¾c bÖnh 20 - 40 tuæi, n÷ nhiÒu h¬n nam, cã tÝnh c¸ch gia
®×nh, xuÊt
hiÖn cã c¬n béc ph¸t.
Khëi ®Çu la dÞ c¶m va ®au, kh«ng cã rèi lo¹n c¶m gi¸c kh¸ch quan
(cã khi
biÓu hiÖn b»ng triÖu chøng ®au bông, bÖnh c¶nh cã thÓ rÊt phøc t¹p
víi c¸c
biÓu hiÖn trung ư¬ng: rèi lo¹n t©m thÇn, co giËt, triÖu chøng th¸p).
LiÖt c¬ duçi ban tay va ngãn tay, teo c¬ x¶y ra nhanh, Ýt khi g©y
liÖt 2 chi
dưíi va kh«ng thÊy tæn thư¬ng c¸c d©y sä.
TriÖu chøng thiÓu n¨ng tuÇn hoan ®éng m¹ch: co th¾t m¹ch m¸u
vâng
m¹c, m¹ch ngo¹i biªn, cã nh÷ng c¬n ®au th¾t ngùc, c¬n cao huyÕt
¸p.
TiÕn triÓn bÖnh chËm.
T×m c¸ch chÈn ®o¸n b»ng yÕu tè gia ®×nh va t×m thÊy acid
aminolevulinic
va porphobilinogen t¨ng trong nưíc tiÓu.
1.2.3. Viªm nhiÒu d©y thÇn kinh trong c¸c bÖnh vÒ m¸u va c¸c
bÖnh ¸c tÝnh
Trong bÖnh Vaquez do t¾c m¹ch m¸u ®Õn nu«i riªng d©y thÇn kinh,
c¸c
bÖnh rèi lo¹n hång cÇu trong m¸u như bÖnh hång cÇu cùc ®¹i,
bÖnh cña hÖ
vâng néi m¹c lanh tÝnh hoÆc ¸c tÝnh, thưêng cã 2 bÖnh c¶nh:
LiÖt 2 chi dưíi hoÆc 4 chi: khëi ®Çu víi mét bªn, kh«ng ®èi xøng,
cã c¸c
c¬n ®au rÊt d÷ déi, rèi lo¹n vËn ®éng, teo c¬ nhiÒu, tæn thư¬ng c¸c
d©y thÇn
kinh sä. Thưêng gÆp trong bÖnh b¹ch huyÕt lympho bao, ung thư
néi t¹ng.
Viªm Ýt d©y thÇn kinh, liÖt c¸c d©y thÇn kinh sä n·o V, VII, thÇn
kinh
tñy sèng, thÇn kinh quay, thÇn kinh trô, thÇn kinh täa, gièng trong
bÖnh
Besnier Boeck Schaumann.
1.2.4. Viªm nhiÒu d©y thÇn kinh trong c¸c bÖnh nhiÔm trïng
Thưêng x¶y ra cïng lóc hoÆc sau c¸c bÖnh nhiÔm trïng cã lam tæn
thư¬ng ë th©n c¸c d©y thÇn kinh. Thưêng gÆp trong bÖnh thư¬ng
han, viªm
phæi, lËu, kiÕt lþ, sèt rÐt, lao, giang mai.
C¸c nguyªn nh©n t¸n trî cña bÖnh: rèi lo¹n dinh dưìng, uèng
rưîu, ngé
®éc thuèc (INH), Zona, phong.
1.2.5. Viªm nhiÒu d©y thÇn kinh trong c¸c bÖnh do nhiÔm ®éc
a. Oxyd carbon
Tæn thư¬ng cña nhiÒu d©y thÇn kinh, cã khi biÓu hiÖn gièng viªm
®a d©y
thÇn kinh. Tæn thư¬ng ®ưîc ghi nhËn n¬i c¸c m¹ch m¸u nu«i thÇn
kinh va cã
hiÖn tưîng xuÊt huyÕt n¬i th©n d©y thÇn kinh.
455
Copyright@Ministry Of Health
b. NhiÔm ®éc barbiturat va sulfamid: Ýt khi gÆp
c. C¸c lo¹i huyÕt thanh
Viªm thÇn kinh c¸nh tay, thÇn kinh ®ïi, thÇn kinh h«ng khoeo
ngoai
ph¶i, thÇn kinh c¬ hoanh, thÇn kinh trô tr¸i.
1.2. §iÒu trÞ
ViÖc ®iÒu trÞ tïy theo nguyªn nh©n:
ư Corticoid, c¸c thuèc chèng dÞ øng, nivaquin cho viªm nót quanh
®éng m¹ch.
ư Sulfon trong ®iÒu trÞ phong.
ư §iÒu trÞ ®óng møc bÖnh tiÓu ®ưêng.
ư §iÒu trÞ víi thuèc kh¸ng viªm th«ng thưêng, sinh tè nhãm B,
thuèc gi¶m
®au, chØnh h×nh ®Ó phßng ngõa c¸c biÕn chøng cña chi. Gi¸ trÞ cña
thuèc
gi·n m¹ch cßn chưa râ.
C . VIªM §A RÔ D©Y THÇN KINH
Viªm ®a rÔ d©y thÇn kinh (polyradiculonÐvrites) la danh tõ chØ
bÖnh lý
tæn thư¬ng bao myelin cña thÇn kinh ngo¹i biªn. BÖnh cã tÝnh chÊt
lan táa, ®èi
xøng, kh«ng trõ nh÷ng thanh phÇn gÇn cña thÇn kinh ngo¹i biªn (rÔ
trưíc va
®¸m rèi thÇn kinh la vïng hay bÞ tæn thư¬ng nhÊt) còng như d©y
thÇn kinh sä
n·o. Nguyªn nh©n cña viªm ®a rÔ d©y thÇn kinh cã rÊt nhiÒu. Cã 2
thÓ l©m
sang chÝnh: cÊp (héi chøng Guillain - BarrÐ do Guillain G. va céng
sù giíi
thiÖu ®Çu tiªn n¨m 1916) va m¹n.
1. VIªM §A RÔ D©Y THÇN KINH CÊP
1.1. DÞch tÔ häc
Tû lÖ m¾c bÖnh h»ng n¨m la 1/100.000.
Tuæi hay gÆp la tõ 20 - 50 tuæi.
XuÊt hiÖn ë 2 giíi ngang nhau.
1.2. Nguyªn nh©n
Nguyªn nh©n cña bÖnh chưa râ rang. Ngưêi ta ghi nhËn ®ưîc
trong 2/3
trưêng hîp, kho¶ng 1 - 4 tuÇn trưíc khi héi chøng bÖnh nay xuÊt
hiÖn, bÖnh
nh©n cã mét giai ®o¹n nhiÔm virus ®ưêng h« hÊp trªn, hiÕm h¬n la
mét héi
chøng tiªu hãa. Nh÷ng nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn nh÷ng trưêng hîp
nhiÔm
trïng Cytomegalovirus va nhÊt la Campylobacter jejuni. HiÕm khi
thÊy xuÊt
hiÖn héi chøng Guillain - BarrÐ trªn nh÷ng bÖnh nh©n nhiÔm virus
ma kh«ng
x¸c ®Þnh ®ưîc như Zona, Varicelle, MNI (Epstein Barr) hay bÖnh
Hodgkin,
lymphome, LED, sarcoidose hay nh÷ng ngưêi nhiÔm HIV.
456
Copyright@Ministry Of Health
1.3. L©m sang
H×nh ¶nh l©m sang næi bËt cña héi chøng Guillain - BarrÐ la t×nh
tr¹ng
liÖt mÒm cÊp, mÊt c¸c ph¶n x¹. DiÔn tiÕn bÖnh bao gåm 3 thêi kú:
thêi kú liÖt
ph¸t triÓn, thêi kú ®øng yªn va thêi kú phôc håi. Thêi kú ph¸t triÓn
cña liÖt
kh«ng kÐo dai qu¸ 4 tuÇn. Thêi kú ®øng yªn rÊt thay ®æi, nh×n
chung tõ 2 - 4
tuÇn nhưng ®«i khi kÐo dai nhiÒu th¸ng. ViÖc phôc håi, trong phÇn
lín trưêng
hîp, thưêng khái hoan toan hoÆc gÇn hoan toan.
TriÖu chøng khëi ph¸t cã thÓ: chØ la dÞ c¶m hoÆc rèi lo¹n c¶m gi¸c
kÕt
hîp víi yÕu liÖt hoÆc chØ cã yÕu liÖt c¬. Ýt h¬n, cã thÓ thÊy bÖnh
khëi ph¸t víi
liÖt ®Çu tiªn ë gèc chi hoÆc ë thÇn kinh sä n·o, ®Æc biÖt la liÖt mÆt 2
bªn.
a. LiÖt
ư Dï do khëi ph¸t c¸ch nao th× chØ sau vai ngay, liÖt còng trë nªn
râ rang,
liÖt cã tÝnh chÊt ®èi xøng. §Çu tiªn liÖt ë phÇn xa cña chi, sau ®ã
lan
nhanh ®Õn c¸c gèc chi va th©n (cã khuynh hưíng liÖt hưíng lªn).
LiÖt cã møc ®é nÆng nhÑ rÊt thay ®æi: tõ chØ liÖt nhÑ ®Õn liÖt tø chi
hoan
toan. §Æc tÝnh næi bËt la liÖt mÒm, gi¶m hoÆc mÊt ph¶n x¹ g©n c¬.
ư §au nhøc c¬, ®Æc biÖt la c¬ däc sèng lưng, rÊt thưêng thÊy va
kÕt hîp víi
t×nh tr¹ng t¨ng men c¬/m¸u.
ư LiÖt ®ång ®Òu ë c¸c phÇn cña tay ch©n hoÆc ë ngän chi nÆng h¬n
gèc chi
(nÕu liÖt ë gèc chi nÆng h¬n th× gäi la thÓ gi¶ bÖnh c¬). LiÖt hai chi
trªn
thưêng nhÑ va x¶y ra sau hai chi dưíi.
ư LiÖt c¬ ë th©n, liÖt c¬ bông, c¸c c¬ h« hÊp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng suy
h« hÊp
cÊp ®ßi hái ngưêi thÇy thuèc ph¶i chó ý kh¸m ®i kh¸m l¹i nhiÒu
lÇn ®Ó
ph¸t hiÖn sím va chuyÓn ngay bÖnh nh©n sang håi søc cÊp cøu
(t×nh
tr¹ng nay chiÕm 15%).
ư LiÖt c¸c d©y thÇn kinh sä n·o: liÖt d©y VII (50-69%) thưêng liÖt
c¶ 2 bªn
LiÖt d©y IX. X xuÊt hiÖn víi tû lÖ gÇn tư¬ng ®ư¬ng như liÖt d©y
VII g©y
