QU N LÝ R I RO, PHÂN LU NG KI M TRA HÀNG HÓA:Ả Ủ Ồ Ể
T O THU N L I CHO DOANH NGHI P XU T NH PẠ Ậ Ợ Ệ Ấ Ậ
KH U, NÂNG CAO HI U QU QU N LÝ TRONG LĨNHẨ Ệ Ả Ả
V C H I QUANỰ Ả
Vi c áp d ng qu n lý r i ro, phân lu ng ki m tra hàng hóa xu t nh p kh u là m tệ ụ ả ủ ồ ể ấ ậ ẩ ộ
ph ng th c qu n lý hi n đi đc áp d ng r ng rãi trên th gi i theo khuy n ngh c a Tươ ứ ả ệ ạ ượ ụ ộ ế ớ ế ị ủ ổ
ch c H i quan th gi i (WCO) và quy đnh c a Lu t H i quan. T i Vi t Nam, ph ng th cứ ả ế ớ ị ủ ậ ả ạ ệ ươ ứ
qu n lý r i ro đang đc ngành H i quan và nhi u B , ngành tri n khai áp d ng nh m t oả ủ ượ ả ề ộ ể ụ ằ ạ
thu n l i cho doanh nghi p ch p hành t t pháp lu t, đng th i nâng cao hi u qu qu n lýậ ợ ệ ấ ố ậ ồ ờ ệ ả ả
v i các doanh nghi p, hàng hóa có nguy c r i ro cao.ớ ệ ơ ủ
Theo T ng c c H i quan, vi c áp d ng qu n lý r i ro, phân lu ng ki m tra hàng hóaổ ụ ả ệ ụ ả ủ ồ ể
đi v i các lô hàng xu t nh p kh u đc th c hi n theo quy đnh c a Lu t H i quan nămố ớ ấ ậ ẩ ượ ự ệ ị ủ ậ ả
2014, Ngh đnh s 08/2015/NĐ-CP c a Chính ph và Thông t 38/2015/TT-BTC c a B Tàiị ị ố ủ ủ ư ủ ộ
chính, qu n lý r i ro đc áp d ng trong t t c các ho t đng nghi p v h i quan, t vi cả ủ ượ ụ ấ ả ạ ộ ệ ụ ả ừ ệ
c ch chính sách qu n lý, quy trình th t c h i quan, đn vi c t ch c th c hi n ki m tra,ơ ế ả ủ ụ ả ế ệ ổ ứ ự ệ ể
giám sát h i quan, ki m tra sau thông quan, thanh tra và các ho t đng nghi p v khác, đuả ể ạ ộ ệ ụ ề
d a trên áp d ng qu n lý r i ro. Đi u này đã đc quy đnh c th trong kho n 18 Đi u 4ự ụ ả ủ ề ượ ị ụ ể ả ề
Lu t H i quan 2014: “Qu n lý r i ro là vi c c quan h i quan áp d ng h th ng các bi nậ ả ả ủ ệ ơ ả ụ ệ ố ệ
pháp, quy trình nghi p v nh m xác đnh, đánh giá và phân lo i m c đ r i ro, làm c s bệ ụ ằ ị ạ ứ ộ ủ ơ ở ố
trí, s p x p ngu n l c h p lý đ ki m tra, giám sát và h tr các nghi p v h i quan khác cóắ ế ồ ự ợ ể ể ỗ ợ ệ ụ ả
hi u qu ”; và t i kho n 2 Đi u 16 Lu t này cũng quy đnh: “Ki m tra, giám sát h i quanệ ả ạ ả ề ậ ị ể ả
đc th c hi n trên c s áp d ng qu n lý r i ro nh m b o đm hi u qu , hi u l c qu n lýượ ự ệ ơ ở ụ ả ủ ằ ả ả ệ ả ệ ự ả
nhà n c v h i quan và t o thu n l i cho ho t đng xu t kh u, nh p kh u, xu t c nh,ướ ề ả ạ ậ ợ ạ ộ ấ ẩ ậ ẩ ấ ả
nh p c nh, quá c nh”. ậ ả ả
Nh v y, vai trò c a qu n lý r i ro trong qu n lý h i quan đc th hi n qua vi c đaư ậ ủ ả ủ ả ả ượ ể ệ ệ ư
ra các quy t đnh ki m tra, giám sát h i quan, ki m tra sau thông quan và ti n hành các bi nế ị ể ả ể ế ệ
pháp nghi p v khác.ệ ụ
V c ch phân lu ng quy t đnh ki m tra đi v i các lô hàng xu t nh p kh u sề ơ ế ồ ế ị ể ố ớ ấ ậ ẩ ẽ
đc phân lu ng Xanh/Vàng/Đ d a trên các phân l p tiêu chí, k t h p v i s d ng cácượ ồ ỏ ự ớ ế ợ ớ ử ụ
thu t toán đ phân lu ng quy t đnh ki m tra theo các m c đ. Các phân l p tiêu chí đó là:ậ ể ồ ế ị ể ứ ộ ớ
1. Tiêu chí theo quy đnh c a pháp lu t qu n lý chuyên ngànhị ủ ậ ả
2. 2.Tiêu chí theo quy đnh c a pháp lu t h i quan, pháp lu t thuị ủ ậ ả ậ ế
3. Tiêu chí theo k t qu đánh giá r i ro tuân th doanh nghi p. C th : Theo quy đnh t iế ả ủ ủ ệ ụ ể ị ạ
kho n 1 Đi u 8 Thông t 38/2015/TT-BTC phân lo i doanh nghi p thành 3 lo i doanhả ề ư ạ ệ ạ
nghi p u tiên, doanh nghi p tuân th và doanh nghi p không tuân th . H th ng tệ ư ệ ủ ệ ủ ệ ố ự
đng đánh giá tuân th doanh nghi p d a trên các thông tin v doanh nghi p đc c pộ ủ ệ ự ề ệ ượ ậ
nh t vào h th ng trên c s tiêu chí đánh giá tuân th doanh nghi p.ậ ệ ố ơ ở ủ ệ
Theo đó, khi hàng hóa đc phân vào lu ng Xanh s thông quan ngay; lu ng Vàng ph i ki mượ ồ ẽ ồ ả ể
tra chi ti t h s ; lu ng Đ ph i ki m tra th c t hàng hóa.ế ồ ơ ồ ỏ ả ể ự ế
C quan H i quan căn c vào k t qu t ng h p, x lý các k t qu đánh giá tuân thơ ả ứ ế ả ổ ợ ử ế ả ủ
pháp lu t c a ng i khai h i quan, phân lo i m c đ r i ro theo tiêu chí do B Tài chính banậ ủ ườ ả ạ ứ ộ ủ ộ
hành đ quy t đnh vi c ki m tra, giám sát h i quan, ki m tra sau thông quan, thanh tra h iể ế ị ệ ể ả ể ả
quan và các bi n pháp nghi p v h i quan khác. ệ ệ ụ ả
V c b n, đây là các quy đnh đc th ch hóa t các thông l qu c t và các tiêuề ơ ả ị ượ ể ế ừ ệ ố ế
chu n, khuy n ngh c a WCO nh m đm b o vi c h i nh p c a Vi t Nam v i n n kinh tẩ ế ị ủ ằ ả ả ệ ộ ậ ủ ệ ớ ề ế
th gi i, đc bi t là d i góc đ t o thu n l i th ng m i toàn c u. Bên c nh đó, ngành H iế ớ ặ ệ ướ ộ ạ ậ ợ ươ ạ ầ ạ ả
quan đang tri n khai quy t li t vi c th c hi n Ngh quy t 19/NQ-CP v ti p t c th c hi nể ế ệ ệ ự ệ ị ế ề ế ụ ự ệ
nh ng nhi m v , gi i pháp ch y u c i thi n môi tr ng kinh doanh, nâng cao năng l cữ ệ ụ ả ủ ế ả ệ ườ ự
c nh tranh qu c gia năm 2018 và nh ng năm ti p theo. Theo đó, m t trong nh ng gi i phápạ ố ữ ế ộ ữ ả
tr ng tâm là chuy n t “ti n ki m” sang “h u ki m”, gi m t l ki m tra đi v i hàng hóaọ ể ừ ề ể ậ ể ả ỷ ệ ể ố ớ
xu t nh p kh u đ t o thu n l i cho doanh nghi p.ấ ậ ẩ ể ạ ậ ợ ệ
Trong bu i làm vi c v i B Giao thông v n t i và B Y t ngày 17/11/2018, Phó Thổ ệ ớ ộ ậ ả ộ ế ủ
t ng V ng Đình Hu - Ch t ch y ban Ch đo qu c gia C ch m t c a ASEANướ ươ ệ ủ ị Ủ ỉ ạ ố ơ ế ộ ử
(ASW), C ch m t c a qu c gia (NSW) và t o thu n l i th ng m i, nh n m nh: C n lo iơ ế ộ ử ố ạ ậ ợ ươ ạ ấ ạ ầ ạ
b d n vi c “ti n ki m” hàng hóa xu t nh p kh u sang “h u ki m” d a trên các nguyên t cỏ ầ ệ ề ể ấ ậ ẩ ậ ể ự ắ
qu n tr r i ro. “Doanh nghi p nh p kh u hàng hóa đm b o tiêu chu n, quy chu n thì l nả ị ủ ệ ậ ẩ ả ả ẩ ẩ ầ
sau c đ hàng hóa c a h đi lu ng Xanh. Không doanh nghi p nào d i d t mà l i đ m t điứ ể ủ ọ ồ ệ ạ ộ ạ ể ấ
uy tín và quy n l i c a mình, th m chí là b truy t hình s . Nh ng cũng có lo i hàng hóa b tề ợ ủ ậ ị ố ự ư ạ ắ
bu c ph i ki m tra ngay t i c a kh u ch không th “h u ki m” khi đc l u thông, phânộ ả ể ạ ử ẩ ứ ể ậ ể ượ ư
ph i trong n i đa đc” – Phó Th t ng nh n m nh.ố ộ ị ượ ủ ướ ấ ạ
Đi di n lãnh đo C c Qu n lý r i ro - T ng c c H i quan, cho bi t: Ngoài vi c ápạ ệ ạ ụ ả ủ ổ ụ ả ế ệ
d ng qu n lý r i ro, phân lu ng ki m tra trong quá trình làm th t c h i quan nh m t oụ ả ủ ồ ể ủ ụ ả ằ ạ
thu n l i cho c ng đng doanh nghi p, gi m th i gian thông quan hàng hóa, đ đm b oậ ợ ộ ồ ệ ả ờ ể ả ả
ki m soát ch t ch các hành vi vi ph m, l i d ng chính sách thông thoáng c a Nhà n cể ặ ẽ ạ ợ ụ ủ ướ
trong ho t đng xu t nh p kh u đ buôn l u, gian l n th ng m i, ngành H i quan đã vàạ ộ ấ ậ ẩ ể ậ ậ ươ ạ ả
đang áp d ng đng b , quy t li t nhi u gi i pháp.ụ ồ ộ ế ệ ề ả
Đó là th c hi n soi chi u tr c đi v i hàng nh p kh u. C th , c quan H i quan tự ệ ế ướ ố ớ ậ ẩ ụ ể ơ ả ổ
ch c thu th p, phân tích thông tin tr c (thông tin b n l c khai hàng hóa đi n t - E-ứ ậ ướ ả ượ ể ự
manifest) nh m k p th i phát hi n các lô hàng có d u hi u r i ro, d u hi u vi ph m, buôn l uằ ị ờ ệ ấ ệ ủ ấ ệ ạ ậ
đ th c hi n soi chi u tr c đi v i hàng hóa nh p kh u theo quy đnh t i Đi u 9 Thông tể ự ệ ế ướ ố ớ ậ ẩ ị ạ ề ư
s 38/2015/TT-BTC.ố
C p nh t t đu năm đn h t tháng 10/2018, toàn ngành H i quan đã làm th t c h nậ ậ ừ ầ ế ế ả ủ ụ ơ
10,3 tri u t khai hàng hóa xu t nh p kh u, trong đó 59,5% t khai đc phân lu ng Xanh,ệ ờ ấ ậ ẩ ờ ượ ồ
35,42% t khai đc phân lu ng Vàng, 5,08% t khai đc phân lu ng Đ. Trong đó, ngànhờ ượ ồ ờ ượ ồ ỏ
H i quan phát hi n h n 19.000 t khai có vi ph m, th c hi n x lý g n 15.000 l t cá nhân,ả ệ ơ ờ ạ ự ệ ử ầ ượ
t ch c vi ph m.ổ ứ ạ
Đy m nh t đng hóa ho t đng ki m tra đi u ki n đăng ký t khai đ quy t đnhẩ ạ ự ộ ạ ộ ể ề ệ ờ ể ế ị
ch p nh n ho c không ch p nh n t khai c a doanh nghi p theo quy đnh t i kho n 2 Đi uấ ậ ặ ấ ậ ờ ủ ệ ị ạ ả ề
19 Thông t s 38/2015/TT-BTC (đc s a đi, b sung t i Thông t s 39/2018/TT-BTCư ố ượ ử ổ ổ ạ ư ố
c a B Tài chính).ủ ộ
Ti n hành các bi n pháp ki m soát, giám sát h i quan; thu th p, trao đi thông tinế ệ ể ả ậ ổ
nghi p v t các c quan H i quan, gi a c quan H i quan và các c quan ch c năng trongệ ụ ừ ơ ả ữ ơ ả ơ ứ
và ngoài n c, ngu n tin do qu n chúng nhân dân cung c p đ phát hi n các doanh nghi p, lôướ ồ ầ ấ ể ệ ệ
hàng vi ph m, k p th i áp d ng bi n pháp d ng hàng qua khu v c giám sát đ ki m tra ho cạ ị ờ ụ ệ ừ ự ể ể ặ
khám xét đi v i các lô hàng có d u hi u vi ph m theo quy đnh t i kho n 32 Đi u 1 Thôngố ớ ấ ệ ạ ị ạ ả ề
t 39/2018/TT-BTC (b sung Đi u 52d Thông t 38/2015/TT-BTC).ư ổ ề ư
Song song đó, c quan H i quan cũng tăng c ng công tác ki m tra sau thông quan theoơ ả ườ ể
quy đnh t i Đi u 77, Đi u 78 Lu t H i quan. Theo đó, c quan H i quan các c p th ngị ạ ề ề ậ ả ơ ả ấ ườ
xuyên xây d ng nhi u ch ng trình, k ho ch tăng c ng ki m tra sau thông quan đi v iự ề ươ ế ạ ườ ể ố ớ
các lô hàng lu ng Xanh, qua đó, m i năm c quan H i quan phát hi n truy thu hàng nghìn tồ ỗ ơ ả ệ ỷ
đng ti n thu cho Nhà n c.ồ ề ế ướ
Đi v i công tác ki m tra, soi chi u sau đi v i các t khai xu t kh u lu ng Xanh đãố ớ ể ế ố ớ ờ ấ ẩ ồ
đc thông quan, c quan H i quan ti n hành các bi n pháp thu th p thông tin nghi p v ,ượ ơ ả ế ệ ậ ệ ụ
đánh giá r i ro, xác đnh các lô hàng xu t kh u có d u hi u r i ro cao đ l a ch n soi chi u,ủ ị ấ ẩ ấ ệ ủ ể ự ọ ế
ki m tra theo quy đnh t i Đi u 9 Thông t 38/2015/TT-BTC.ể ị ạ ề ư
Có th kh ng đnh, vi c áp d ng ph ng th c qu n lý r i ro, phân lu ng ki m traể ẳ ị ệ ụ ươ ứ ả ủ ồ ể
trong công tác qu n lý nhà n c v h i quan đc th c hi n đng b , ch t ch theo quy đnhả ướ ề ả ượ ự ệ ồ ộ ặ ẽ ị
c a pháp lu t và thông l qu c t đ góp ph n quan tr ng c i cách, t o thu n l i cho ho tủ ậ ệ ố ế ể ầ ọ ả ạ ậ ợ ạ
đng xu t nh p kh u, gi m th i gian thông quan hàng hóa, góp ph n c i thi n, nâng caoộ ấ ậ ẩ ả ờ ầ ả ệ
năng l c c nh tranh qu c gia theo ch tr ng c a Chính ph . Cùng v i đó, c quan H i quanự ạ ố ủ ươ ủ ủ ớ ơ ả
cũng tri n khai đng b , quy t li t nhi u bi n pháp đ nâng cao năng l c, hi u qu qu n lý,ể ồ ộ ế ệ ề ệ ể ự ệ ả ả
k p th i phát hi n, x lý các cá nhân, t ch c c tình th c hi n hành vi vi ph m.ị ờ ệ ử ổ ứ ố ự ệ ạ