Rối loạn tuần hoàn não và cách phòng tránh
Thiểu năng tuần hoàn não hay còn gọi là rối loạn tuần hoàn não
(RLTHN) là tình trạng thiếu máu cung cấp cho não. Thiểu năng
tuần hoàn não thường gặp ở lứa tuổi trên 40 nhưng tỷ lệ bị bệnh
cao nhất vẫn là người cao tuổi (NCT). Có nhiều nguyên nhân dẫn
đến tình trạng thiểu năng tuần hoàn não nhưng nếu biết được có
thể đề phòng để hạn chế bệnh và tránh các biến chứng.
Thế nào là RLTHN?
Một số bệnh về hệ tim mạch như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch,
tăng cholesterol, triglycerit máu (gọi chung là tăng mỡ máu), hẹp
lòng động mạch do bẩm sinh hay do chèn ép (u não, xơ vữa động
mạch não...), thoái hoá các đốt sống cổ gây chèn ép hệ thống động
mạch thân nền hoặc do cục máu trong lòng động mạch đi đến làm
tắc nghẽn động mạch não (bệnh loét sùi van tim)… đóng vai trò rất
lớn trong việc đưa đến bệnh thiểu năng tuần hoàn não. Ở NCT,
các bệnh này thường gặp nhiều hơn ở lứa tuổi thanh niên và trung
niên. Các nguyên nhân gây nên bệnh thiểu năng tuần hoàn não là
do: bệnh tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tăng mỡ máu. Trên một
cơ thể NCT mà hiện tượng xơ vữa động mạch càng nặng thì nguy
cơ thiểu năng tuần hoàn não càng cao. Ngoài ra, người ta còn thấy
có một số yếu tố như tuổi cao, thừa cân, nghiện thuốc lá, nghiện
bia rượu, stress cũng góp phần đáng kể vào việc hình thành bệnh
thiểu năng tuần hoàn não.
Rối loạn tuần hoàn não là nguyên nhân chủ
yếu dẫn đến tai biến mạch máu não.
Nhận biết RLTHN cấp và mạn tính
Thiểu năng tuần hoàn não có thể xảy ra cấp tính nhưng bệnh cũng
có thể trở thành mạn tính kéo dài. Bệnh cấp tính thường có đau
đầu. Đau đầu là triệu chứng hay gặp nhất trong thiểu năng tuần
hoàn não, thường chiếm tỷ lệ rất cao (khoảng 90%) và cũng là
triệu chứng xuất hiện sớm nhất. Tính chất của đau đầu lan toả khắp
đầu, nhức hoặc ê ẩm, nặng đầu. Kèm theo đau nhức đầu là ù tai,
chóng mặt, hoa mắt, mất thăng bằng (khó ngồi, khó đứng dậy),
nhất là lúc đang nằm mà thay đổi tư thế (nằm nghiêng chuyển sang
nằm ngửa). Tỷ lệ bị chóng mặt chiếm tỷ lệ khá cao (khoảng 87%).
Nặng hơn là có thể xây xẩm mặt mày, mất ý thức, đột quỵ. Người
bệnh có thể buồn nôn hoặc nôn, có thể liệt nửa người, nói khó…
Người bệnh cũng có thể bị chứng dị cảm như thấy tê đầu ngón tay,
ngón chân hoặc tê bì tay chân hoặc có cảm giác kiến bò. Bệnh
thiểu năng tuần hoàn não cấp tính ở NCT có thể chỉ thoáng qua
trong vài giây, vài phút nhưng có khi cũng có thể xảy ra hàng giờ,
mấy ngày liền. Thiểu năng tuần hoàn não cấp thường xảy ra vào
giữa đêm hoặc lúc gần sáng. Bệnh thiểu năng tuần hoàn não mạn
tính ở NCT thường cũng có nhức đầu ê ẩm từng đợt, nhất là thay
đổi thời tiết, chóng quên (vãng ý thức), rối loạn tâm lý như hay cáu
giận, buồn vui lẫn lộn, mất ngủ kéo dài hoặc rối loạn giấc ngủ (ngủ
ít, ngủ không ngon giấc, đang ngủ lại bị tỉnh giấc không thể nào
ngủ lại được nữa…). Trong một thời gian nhất định có thể xuất
hiện cơn cấp tính tuỳ thuộc vào việc phòng bệnh và điều trị của
người bệnh có tích cực và hiệu quả hay không.
Thiểu năng tuần hoàn não gây nên hiện tượng thiếu máu não và
cũng có thể gây nên phù não. Điều đáng lo ngại nhất của thiểu
năng tuần hoàn não là gây nên các biến chứng nặng nề như nhũn
não hoặc xuất huyết não gây liệt nửa người hoặc tử vong đột ngột.
Biện pháp phòng bệnh
Khi nghi ngờ bị thiểu năng tuần hoàn não (có đau đầu, chóng mặt,
buồn nôn…), cần đi khám bệnh ngay và rất nên khám bệnh định
kỳ. Trong cuộc sống hàng ngày cần có chế độ ăn uống hợp lý như
ăn nhiều rau, quả, cá (mỗi tuần nên ăn vài ba bữa cá), hạn chế ăn
nhiều thịt, không nên ăn mỡ động vật. Nên hạn chế đến mức tối đa
uống rượu, bia. Nên bỏ thuốc lá hoặc thuốc lào. Tập thể dục đều
đặn để ngăn ngừa một số bệnh như tăng huyết áp, xơ vữa động
mạch, thừa cân vì các bệnh này gián tiếp làm xuất hiện bệnh thiểu
năng tuần hoàn não. Khi đã được xác định bị thiểu năng tuần hoàn
não, cần tuân theo những lời tư vấn của bác sĩ khám bệnh cho
mình, nhất là chế độ ăn, tập luyện, dùng thuốc. Cần cho những
thành viên trong gia đình biết về bệnh của mình, nhất là các bệnh
có liên quan đến bệnh thiểu năng tuần hoàn não để được giúp đỡ,
giám sát và tạo điều kiện thuận lợi trong chế độ ăn, uống, nghỉ
ngơi và dùng thuốc. NCT không nên tắm nước lạnh khi mới đi
ngoài trời nắng về và mùa lạnh, NCT nên mặc ấm, nơi nằm ngủ
tránh gió lùa. Mùa đông mỗi lúc thức dậy, nhất là lúc nửa đêm và
gần sáng cần nằm tĩnh dưỡng một lúc mới ngồi dậy, tránh lạnh đột
ngột bởi vì NCT bị thiểu năng tuần hoàn não có nhiều nguyên nhân
gây nên nhưng nếu liên quan đến bệnh của hệ thống tim mạch
(tăng huyết áp) mà bị lạnh thì mạch máu co lại đột ngột làm não
thiếu máu đột xuất sẽ rất dễ gây tai biến mạch máu não.
