Sản xuất phân hữu cơ sinh học từ phế phẩm mạt cưa sau thu hoạch nấm và chất thải chăn nuôi

TẠP CHÍ SINH HỌC, 2012, 34(3SE): 154-160<br /> <br /> SẢN XUẤT PHÂN HỮU CƠ SINH HỌC TỪ PHẾ PHẨM MẠT CƯA<br /> SAU THU HOẠCH NẤM VÀ CHẤT THẢI CHĂN NUÔI<br /> <br /> Dương Đức Hiếu*, Lê Công Nhất Phương, Võ Thị Kiều Thanh,<br /> Lê Thị Ánh Hồng, Trần Quang Vinh, Phùng Huy Huấn<br /> Viện Sinh học nhiệt đới, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, (*)hieuitb@yahoo.com<br /> <br /> TÓM TẮT: Sản xuất nông nghiệp đòi hỏi phân hữu cơ chất lượng cao. Phân hữu cơ sinh học là sản phẩm<br /> của quá trình ủ compost gồm chất hữu cơ, vi sinh vật dị dưỡng và các nguyên tố vi lượng có lợi cho cây<br /> trồng. Trong nghiên cứu này, phân hữu cơ sinh học từ mạt cưa sau thu hoạch nấm và chất thải chăn nuôi<br /> được khảo sát. Hỗn hợp mạt cưa : phân lợn (khối lượng : khối lượng) hoặc mạt cưa : phân gà (khối lượng:<br /> khối lượng) được ủ với 1% chế phẩm Tribio có chứa Trichoderma T1 và 5% mật rỉ đường. 30 ngày sau,<br /> 1% chế phẩm Tribio và 1% A-N fixing có chứa Azotobacter được bổ sung vào đống ủ. Quá trình ủ được<br /> kết thúc sau đó 12 ngày. Sự đảo trộn được thực hiện 1 lần/tuần trong suốt quá trình ủ. Kết quả thử nghiệm<br /> cho thấy tỷ lệ phối trộn mạt cưa : phân lợn (1 : 1) và mạt cưa : phân gà (1 : 1,5) cho sản phẩm phân bón<br /> với các thông số gồm: tỷ số C/N = 15-17; độ ẩm = 48-49%; carbon hữu cơ = 25-34%; nitơ tổng = 1,5-<br /> 2,2%; phosphor tổng = 0,7-1,5%; axit humic = 5,1-5,9% và vi sinh vật hữu ích Trichoderma T1 > 1 × 107<br /> CFU/g và Azotobacter < 1 × 105 CFU/g. Các thông số này đạt tiêu chuẩn của Bộ Nông nghiệp và Phát<br /> triển nông thôn Việt Nam.<br /> Từ khóa: A-N fixing, chất thải chăn nuôi, chế phẩm Tribio, mạt cưa, phân hữu cơ sinh học.<br /> <br /> MỞ ĐẦU sau khi thu hoạch nấm, chất thải từ chăn nuôi<br /> Hiện nay, nông nghiệp được xem là ngành lợn, gia cầm... để sản xuất ra phân bón hữu cơ<br /> kinh tế mũi nhọn của huyện Phú Giáo, tỉnh Bình sinh học, việc này không những xử lý được<br /> Dương. Theo thống kê của Phòng Kinh tế huyện, lượng chất thải tạo ra ngày càng nhiều, mà còn<br /> đến tháng 6 năm 2010, toàn huyện Phú Giáo có góp phần tái tạo lại nguồn hữu cơ dồi dào phục<br /> đến hơn 59.000 gia súc và 862.000 gia cầm. vụ cho nông nghiệp, mang lại lợi ích cho người<br /> Lượng chất thải từ hoạt động chăn nuôi này dân tại địa phương và giải quyết được tình trạng<br /> không nhỏ và nếu không có biện pháp thu gom ô nhiễm môi trường.<br /> xử lý thích hợp sẽ gây ô nhiễm môi trường, tạo<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> mùi hôi, ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng.<br /> Bên cạnh đó tại huyện Phú Giáo còn gần 20 Vật liệu<br /> trại trồng nấm, với lượng mạt cưa thải ra sau khi Chế phẩm Tribio (chứa chủng Trichoderma<br /> thu hoạch nấm hiện tại khoảng 1.000 m3 /năm, T1) và chế phẩm A-N fixing (chủng<br /> lượng mạt cưa phế thải này sẽ tăng lên nhiều Azotobacter) do Phòng Công nghệ biến đổi sinh<br /> hơn khi dự án trồng nấm của huyện được mở học, Viện Sinh học nhiệt đới cung cấp.<br /> rộng. Mạt cưa phế thải sau khi thu hoạch nấm Các nguyên liệu ủ: Mạt cưa sau thu hoạch<br /> nếu để phân hủy tự nhiên phải cần thời gian lâu nấm được thu gom từ các cơ sở nuôi trồng nấm<br /> dài và đòi hỏi diện tích khá lớn chỉ để chứa đóng trên địa bàn huyện Phú Giáo; phân lợn<br /> đựng lượng phế thải này. Trong khi đó, nếu tươi, phân gà tươi được thu gom từ các cơ sở<br /> chúng ta kết hợp tận dụng các phế phẩm trên và<br /> chăn nuôi tập trung tại tp. Hồ Chí Minh và<br /> thực hiện với một quy trình công nghệ hợp lý, Bình Dương.<br /> lượng phế phẩm trên trở thành sản phẩm phân<br /> bón hữu cơ chất lượng cao, đáp ứng cho hoạt Công thức ủ mạt cưa sau thu hoạch nấm với<br /> động trồng trọt tại địa phương. phân lợn và phân gà tươi<br /> Nghiên cứu này giúp người dân tận dụng tối Bố trí 8 thí nghiệm với 3 lần lặp lại, các thí<br /> đa các phế phẩm trong hoạt động sản xuất nông nghiệp TN1, TN2, TN3 và TN4 sử dụng hỗn<br /> nghiệp tại địa phương như phế thải từ mạt cưa hợp mạt cưa sau thu hoạch nấm (MCSTHN) với<br /> phân lợn tươi (PH). Các thí nghiệm TN5, TN6,<br /> <br /> 154<br />  Duong Duc Hieu et al.<br /> <br /> TN7 và TN8 kết hợp mạt cưa sau thu hoạch 0,000 (< 0,05) nên có sự khác biệt có ý nghĩa<br /> nấm (MCSTHN) với phân gà tươi (PG). Tất cả giữa các công thức theo thời gian.<br /> các thí nghiệp đều được bổ sung 1% chế phẩm Các phương pháp xác định nhiệt độ, độ ẩm,<br /> Tribio (giai đoạn 1) và 5% mật rỉ đường trước pH, độ dẫn điện theo Martin Tanner (2003) [5];<br /> ủ, đảo trộn định kỳ 1 lần/tuần, sau 30 ngày bổ Xác định nitơ, photpho (P2O5) và kali (K2O)<br /> sung 1% chế phẩm A-N fixing và Tribio (giai tổng số bằng các phương pháp Micro Kjeldalh,<br /> đoạn 2). Theo dõi và phân tích các chỉ tiêu như: so màu và ion hóa ngọn lửa; xác định canxi theo<br /> nhiệt độ, độ ẩm, độ dẫn điện, pH, chất hữu cơ, TCVN 6496 (2009) và magie theo ACIAR-<br /> các bon, N: P: K, tổng vi sinh vật phân giải AAS 001 (2007); xác định các bon hữu cơ theo<br /> cellulose. Các thí nghiệm (TN) được phối trộn Walkley-Black và axít humíc theo TC: 010/QĐ-<br /> theo trọng lượng giữa MCSTHN với PH (từ TN (1993); kiểm tra vi sinh vật hiếu khí và vi<br /> TN1 đến TN4); và MCSTHN với PG (từ TN5 sinh vật phân giải cellulose theo TCVN 6168<br /> đến TN8) như sau: TN1: [MCSTHN/PH = (2002).<br /> 1,0/0,5], tỷ lệ C/N ban đầu = 48-50, độ ẩm 60-<br /> 70%; TN2: [MCSTHN/PH = 1,0/1,0], tỷ lệ C/N KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> ban đầu = 42-45, độ ẩm 60-70%; TN3:<br /> [MCSTHN/PH = 1,0/1,5], tỷ lệ C/N ban đầu = Đặc tính lý và hóa học của các mẫu nguyên<br /> 32-35, độ ẩm 60-70%; TN4: [MCSTHN/PH = liệu ủ đầu vào<br /> 1,0/2,0], tỷ lệ C/N ban đầu = 23-25, độ ẩm 60- Kết quả ở bảng 1 cho thấy, cả 3 mẫu mạt<br /> 70%; TN5: [MCSTHN/PG = 1,0/0,5], tỷ lệ C/N cưa sau thu hoạch nấm đều có hàm lượng chất<br /> ban đầu = 50-55, độ ẩm 60-70%; TN6: hữu cơ rất cao (dao động từ 75 đến 85%). Độ<br /> [MCSTHN/PG = 1,0/1,0], tỷ lệ C/N ban đầu = ẩm của cả 3 mẫu mạt cưa sau thu hoạch nấm<br /> 48-50, độ ẩm 60-70%; TN7: [MCSTHN/PG = đều phù hợp cho quá trình ủ chất thải. Giá trị<br /> 1,0/1,5], tỷ lệ C/N ban đầu = 43-45, độ ẩm 60- pH của các mẫu mạt cưa dao dộng từ 6,5 đến<br /> 70%; TN8: [MCSTHN/PG = 1,0/2,0], tỷ lệ C/N 7,7, đây là khoảng pH thích hợp cho quá trình ủ<br /> ban đầu = 35-38, độ ẩm 60-70%. composting mạt cưa sau thu hoạch nấm làm<br /> Theo dõi và phân tích các chỉ tiêu: nhiệt độ, phân ủ chất lượng. Qua bảng 1 cho thấy, hàm<br /> độ ẩm, pH, EC, tổng nitơ, phospho, canxi, lượng xơ thô ban đầu của các nguyên liệu mạt<br /> magie, vi sinh vật hiếu khí và nấm phân giải cưa sau thu hoạch nấm không cao (dao động từ<br /> cellulose được xác định mỗi tuần. Kết quả được 1,9-5,2%). Hơn nữa, hàm lượng nitơ tổng số<br /> phân tích biến lượng và xếp hạng bằng trắc (0,5-1,2%) của nguyên liệu ủ mạt cưa sau thu<br /> nghiệm Duncan cho thấy, với mức ý nghĩa hoạch nấm lại khá thấp.<br /> <br /> Bảng 1. Đặc tính lý hóa của nguyên liệu ủ MCSTHN và các loại chất thải chăn nuôi<br /> Các mẫu phế thải nông nghiệp và chất thải chăn nuôi tại Phú Giáo<br /> Mạt cưa<br /> S Phân lợn Phân gà<br /> Chỉ tiêu phân tích sau thu hoạch nấm<br /> TT<br /> Đợt<br /> Đợt 1 Đợt 2 Đợt 3 Đợt 1 Đợt 2 Đợt 3 Đợt 1 Đợt 2<br /> 3<br /> 1 Độ ẩm (%) 58 75 65 92 94 94 27 43 36<br /> 2 pH 6,5 7,7 7,2 8,5 7,8 8,7 7,6 8,2 7,8<br /> 3 Độ dẫn điện (mS) 0,54 0,55 0,64 0,29 0,43 0,3 3,5 2,7 2,9<br /> Hàm lượng xơ thô<br /> 4 5,2 4,8 1,9 12,6 10,4 10,7 25,5 30,0 22,8<br /> (%)<br /> Hàm lượng hữu cơ<br /> 5 85 75 79 65 49 55 65 69 65<br /> (%)<br /> 6 Hàm lượng Nitơ (%) 0,5 1,2 1,1 1,7 2,2 2,6 1,0 2,0 1,5<br /> Hàm lượng phospho<br /> 7 0,018 0,04 0,03 2,0 2,2 1,8 1,8 1,6 2,0<br /> (%)<br /> <br /> <br /> <br /> 155<br />  TẠP CHÍ SINH HỌC, 2012, 34(3SE): 154-160<br /> <br /> Số liệu ở bảng 1 cho thấy, cả 3 mẫu phân lợn (phosphor, nitơ, canxi, magie) cũng phù hợp<br /> đều có hàm lượng chất hữu cơ thấp hơn so với cho các vi sinh vật tham gia quá trình chuyển<br /> các mẫu phế thải mạt cưa sau thu hoạch nấm hóa chất thải trong khối ủ composting. Tuy<br /> (dao động từ 49 đến 65%). Trái lại, độ ẩm của cả nhiên, hàm lượng xơ thô của cả 3 mẫu phân gà<br /> 3 mẫu phân lợn (92-94%) lại cao hơn rất nhiều đều rất cao (22,8-30,0%) so với các nguyên liệu<br /> so với các mẫu chất thải mạt cưa sau thu hoạch ủ mạt cưa sau thu hoạch nấm và phân lợn tươi ở<br /> nấm, do đó, nếu sản xuất phân ủ đơn thuần từ trên. Kết quả này có thể được lý giải như sau,<br /> chất thải chăn nuôi lợn sẽ không hiệu quả, mà do đặc tính của phân gà rất hôi và lỏng nên<br /> còn gây ô nhiễm thứ cấp (như mùi hôi thối bốc ra người dân thường dùng các nguyên liệu phụ (vỏ<br /> từ khối ủ, nước rỉ do độ ẩm quá cao của nguyên trấu, tro) bổ sung vào chuồng trại để giảm độ<br /> liệu). Giá trị pH của các mẫu phân lợn khá cao ẩm và mùi hôi thối.<br /> nên cần kết hợp với nguyên liệu ủ có tính axit. Khảo sát việc phối trộn mạt cưa sau thu<br /> Hàm lượng xơ thô ban đầu của các nguyên liệu hoạch nấm (MCSTHN) với phân lợn (PH) và<br /> phân lợn khá cao (dao động từ 10,4-12,6), kết phân gà (PG) trong quá trình ủ composting<br /> quả này có thể do việc thu mẫu phân lợn có lẫn<br /> tạp chất (như đất, đá, lá cây... từ các bể lắng). Theo dõi sự thay đổi nhiệt độ và độ ẩm của các<br /> Hơn nữa, hàm lượng nitơ tổng số (1,7-2,6%) của nghiệm thức ủ<br /> các nguyên liệu này cũng khá cao so với nguyên Sự thay đổi nhiệt độ là do hoạt động trao đổi<br /> liệu mạt cưa sau thu hoạch nấm. chất của vi sinh vật. Quá trình ủ chất thải<br /> Các nguyên liệu phân gà giàu chất hữu cơ thường được chia làm 4 thời kỳ phụ thuộc vào<br /> dễ phân hủy sinh học (trên 65%). Giá trị pH của nhiệt độ: ấm, nóng, nguội, thời kỳ ổn định. Ứng<br /> các nguyên liệu dao dộng từ 7,6 đến 8,2 đây là với mỗi thời kỳ có các vi sinh vật khác nhau<br /> khoảng pH thích hợp cho quá trình ủ hoạt động. Trong những ngày đầu, vi sinh vật<br /> composting các nguồn phụ phế phẩm nông hoạt động mạnh mẽ, chúng luân phiên nhau sử<br /> nghiệp, độ ẩm (27-43%) của cả 3 loại phân gà dụng chất hữu cơ để đồng hóa và phát triển rất<br /> đều quá thấp, cần phối trộn với các nguyên liệu nhanh. Trong thí nghiệm này, nhiệt độ và độ ẩm<br /> ủ khác có độ ẩm cao sẽ tốt cho quá trình sản của các thí nghiệm được ghi nhận sau mỗi tuần,<br /> xuất phân ủ. Hàm lượng dinh dưỡng tự nhiên kết quả được biểu diễn ở hình 1.<br /> <br /> A B<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ ẩm trong suốt quá trình ủ composting<br /> <br /> Số liệu ở hình 1A cho thấy, các thí nghiệm độ cao cũng giúp các hoạt động phân giải chất<br /> có nhiệt độ đạt giá trị cực đại vào tuần thứ nhất hữu cơ nhanh hơn [4] và cũng là thông số quan<br /> và được duy trì cho đến tuần thứ 2 (ở các thí trọng để đánh giá độ chín (độ hoai mục) của<br /> nghiệm NT2, NT3 và NT4), các thí nghiệm phân ủ [9].<br /> TN1, NT4, TN5 và TN6 đã có xu hướng giảm. Độ ẩm vừa ảnh hưởng đến sự sinh trưởng<br /> Khoảng nhiệt độ cao (> 40oC) kéo dài hơn thực vừa ảnh hưởng đến sự trao đổi chất của vi sinh<br /> sự rất cần thiết để tiêu diệt các loài vi sinh vật vật trong quá trình ủ phân. Độ ẩm thấp hoặc quá<br /> gây bệnh và trứng giun sán trong đống ủ, nhiệt cao sẽ không tạo điều kiện thuận lợi để vi sinh<br /> <br /> <br /> 156<br />  Duong Duc Hieu et al.<br /> <br /> vật khoáng hóa các hợp chất hữu cơ [6]. Kết mạnh và đạt cực đại trong 1 tuần đầu, từ tuần<br /> quả hình 1B cho thấy, độ ẩm ban đầu của các thứ 2 đến tuần 4, pH biến động khá mạnh và có<br /> thí nghiệm dao động trong khoảng 60-70% sau xu hướng giảm nhưng không đáng kể, từ tuần<br /> 49 ngày xử lý bằng phương pháp ủ composting thứ 5, pH ở các thí nghiệm đã dần ổn định, pH<br /> độ ẩm, còn lại là 44-52%, cần giảm độ ẩm bằng tăng do quá trình phân hủy các chất hữu cơ của<br /> cách phơi hoặc sấy để bảo quản nếu chưa sử vi sinh vật tạo ra NH3 [3].<br /> dụng ngay. Độ dẫn điện giữa các thí nghiệm có sự biến<br /> Theo dõi sự thay đổi pH và độ dẫn điện của các động khá lớn, tuy nhiên, trong mỗi thí nghiệm<br /> thí nghiệm ủ composting theo thời gian giá trị EC dao động không nhiều<br /> Số liệu ở hình 2A cho thấy, pH gia tăng (hình 2B).<br /> <br /> A B<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Sự thay đổi pH và EC theo thời gian của các đống ủ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A B<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C D<br /> <br /> <br /> Hình 3. Biến động của hàm lượng phosphor, N tổng, canxi và magie tổng theo thời gian của đống ủ<br /> <br /> Biến động của các yếu tố dinh dưỡng trong với chất thải chăn nuôi để ủ làm phân bón là rất<br /> quá trình ủ composting quan trọng, rút ngắn thời gian ủ, sản phẩm phân<br /> Việc phối trộn các loại phế thải nông nghiệp hữu cơ sinh học thu được đạt chất lượng cao,<br /> <br /> <br /> 157<br />  TẠP CHÍ SINH HỌC, 2012, 34(3SE): 154-160<br /> <br /> các nguyên tố dinh dưỡng trong compost được có bổ sung phân lợn tươi (TN1, TN2, TN3 và<br /> cân bằng tự nhiên và góp phần giảm thiểu ô TN4) (hình 3C).<br /> nhiễm môi trường [2, 7, 1]. Số liệu ở hình 3A Hàm lượng magie tổng (MgO) giữa các thí<br /> cho thấy, hàm lượng phosphor của các thí nghiệm biến động mạnh (hình 3D). Ở các thí<br /> nghiệm đều khá thấp (dao động từ 0,2-0,5%), nghiệm phối trộn mạt cưa sau thu hoạch nấm<br /> kết quả này cũng phù hợp với bản chất của với phân gà tươi, hàm lượng magie tổng cao<br /> nguyên liệu ủ (nguyên liệu ủ từ thực vật nên hơn so với các thí nghiệm TN1, TN2, TN3 và<br /> hàm lượng khoáng có sẵn là không cao). TN4 (phân lợn tươi phối trộn với mạt cưa sau<br /> Hàm lượng nitơ của các thí nghiệm không thu hoạch nấm).<br /> cao (dao động từ 0,7-1,5%). Giữa các thí Kiểm tra vi sinh vật phân giải cellulose trong<br /> nghiệm có sự biến động khá rõ rệt, tuy nhiên, sự suốt quá trình ủ composting<br /> biến động trong mỗi thí nghiệm theo thời gian<br /> là không lớn. Từ tuần thứ 5 trở đi hàm lượng Số lượng vi sinh vật thay đổi trong suốt quá<br /> nitơ của các thí nghiệm đã gia tăng nhưng đáng trình ủ composting. Sự thay đổi này phụ phuộc<br /> kể (hình 3B). nhiều vào nguyên liệu ủ, độ ẩm, và đặc biệt là<br /> nhiệt độ. Quá trình ủ thường chia làm 4 thời kỳ<br /> Hàm lượng canxi tổng (CaO) giữa các thí nhiệt độ: ưa lạnh, ấm, nóng và mát, mỗi thời kỳ<br /> nghiệm biến động mạnh, ở các thí nghiệm phối đều có vi sinh vật trội hơn các nhóm vi sinh vật<br /> trộn giữa mạt cưa sau thu hoạch nấm với phân khác, chúng luân phiên nhau xuất hiện để thực<br /> gà tươi, hàm lượng canxi tổng (dao động từ 1,2 hiện chức năng của mình - phân giải chất hữu<br /> đến 1,9% CaO) cao hơn so với các thí nghiệm cơ [8].<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A B<br /> <br /> <br /> Hình 4. Biến động của vi sinh vật hiếu khí và nấm phân giải cellulose theo thời gian của đống ủ<br /> <br /> Số liệu ở hình 4 cho thấy, theo thời gian vi Số liệu ở bảng 2 cho thấy phân compost<br /> sinh vật biến động khá mạnh, đặc biệt là nấm được làm từ hỗn hợp mạt cưa sau thu hoạch<br /> phân hủy cellulose, sau 49 ngày ủ tổng vi sinh nấm với phân lợn tươi (compost 1, 2, 3 và 4), và<br /> vật hiếu khí (108-109 CFU/g) và tổng nấm (106- phân gà tươi (compost 5, 6, 7 và 8) nhìn chung<br /> 107 CFU/g) phân giải cellulose trong phân ủ cao. đạt tiêu chuẩn phân bón quy định, riêng tỷ số<br /> Qua việc kiểm tra vi sinh vật chúng tôi nhận thấy C/N của các thí nghiệm TN1, TN5, TN6 và<br /> ngoài việc có mặt vi sinh vật trong chế phẩm còn TN8 (dao động từ 19-26) còn cao hơn nhiều so<br /> có sự xuất hiện các vi sinh vật lạ cũng khá đa với tiêu chuẩn quy định. Độ dẫn điện rất quan<br /> dạng (về hình thái khuẩn lạc, sắc tố...). Điều đó trọng, ở thí nghiệm này EC của các thí nghiệm<br /> cho thấy, khu hệ vi sinh vật tự nhiên góp phần mà có phối trộn với phân gà tươi đã cao hơn<br /> không nhỏ vào quá trình phân giải chất hữu cơ. mấy lần so với độ dẫn điện của phân compost<br /> được chế biến từ mạt cưa sau thu hoạch nấm<br /> Sản phẩm của phân ủ sau 42 ngày ủ<br /> phối trộn với phân lợn tươi.<br /> composting<br /> <br /> 158<br />  Duong Duc Hieu et al.<br /> <br /> Bảng 2. Đặc tính lý hóa và sinh học của các sản phẩm phân ủ sau 6 tuần<br /> Các sản phẩm phân ủ<br /> Chỉ tiêu<br /> TN1 TN2 TN3 TN4 TN5 TN6 TN7 TN8<br /> pH 8,8 8,9 8,5 8,5 8,9 8,8 8,2 8,7<br /> Độ ẩm (%) 57 49 52 50 47 54 48 55<br /> Carbon hữu cơ (%) 39 34 30 29 26 40 25 32<br /> Tổng nitơ (%) 1,5 2,2 2,1 1,8 1,4 1,5 1,5 1,3<br /> Phốtpho dạng P2O5 (%) 0,8 1,1 1,5 0,5 0,9 0,7 0,7 0,7<br /> Kali dạng K2O (%) 0,19 0,20 0,22 0,20 0,32 0,35 0,32 0,33<br /> Canxi dạng CaO (%) 0,9 1,5 1,6 1,3 1,7 1,9 1,9 1,6<br /> Magie dạng MgO (%) 0,8 0,4 0,6 0,6 1,6 1,6 1,7 1,5<br /> Axít humíc (%) 3,3 5,1 5,3 4,2 3,5 3,3 5,9 3,9<br /> Cellulose (%) 10,8 8,5 11,8 12,6 20,7 17,7 19,9 22,2<br /> Tỷ lệ C/N 26 15 14 16 19 27 17 25<br /> Độ dẫn điện (mS/cm) 442 543 582 557 1189 1592 1808 1728<br /> Salmonella/25g - - - - - - - -<br /> Tổng Trichoderma T1<br /> 2 × 107 25 × 107 1 × 107 > 107 < 107 < 107 < 107 < 107<br /> (CFU/g)<br /> Tổng Azotobacter<br /> 1 × 106 2 × 105 3 × 105 2 × 105 1 × 105 < 105 < 105 < 105<br /> (CFU/g)<br /> <br /> Hàm lượng axít humíc ở thí nghiệm này dao kiểm chứng, kết quả cho thấy các sản phẩm<br /> động từ 3,3-5,9. Điều này có thể do quá trình compost không chứa Salmonella.<br /> tổng hợp mùn của vi sinh vật diễn ra phức tạp,<br /> giai đoạn đầu vi sinh vật khoáng hoá chất hữu KẾT LUẬN<br /> cơ dễ phân hủy, giai đoạn 2 là tổng hợp chất<br /> mùn - ở giai đoạn này, chỉ những vật liệu khó Công thức sản xuất phân ủ từ mạt cưa sau<br /> phân hủy như lignin, hemi-cellulose và thu hoạch nấm với phân lợn hoặc phân gà tươi,<br /> cellulose, nhờ hoạt động của vi sinh vật phân với các thông số tối ưu cho đầu vào như: tỷ số<br /> giải chúng thành chất mùn ở điều kiện vi hiếu C/Nban đầu dao động 42-45; độ ẩm khối ủ 60-70;<br /> khí; chất mùn bao gồm nhiều thành phần khác bổ sung 1% chế phẩm Tribio và A-N fixing<br /> nhau như axít humíc, fulvic, humin... nhưng chủ trước và sau ủ và 5% mật rỉ đường trước ủ; đảo<br /> yếu là axít humíc. Vì vậy, những compost được trộn định kỳ 1 lần/tuần; thời gian ủ 42 ngày.<br /> làm từ nguồn thải giàu hợp chất khó phân hủy Chất lượng sản phẩm phân ủ sau 6 tuần thu<br /> thường có hàm lượng axít humíc nhiều hơn được phù hợp với tiêu chuẩn phân bón quy<br /> (phụ thuộc vào thời gian và phương pháp ủ). Độ định, được thể hiện qua các thông số sau: đối<br /> dẫn điện EC là thông số được dùng phổ biến để với quy trình ủ mạt cưa sau thu hoạch nấm với<br /> xác định các ion Na+, Ca++, Mg2+, K+, Cl-, SO42-, phân lợn [công thức TN2] như: tỷ số C/Nsau cùng<br /> NO3-, CO32- có trong mẫu compost ở dạng muối 15; độ ẩm 49%; carbon hữu cơ 34%; nitơ tổng<br /> hòa tan, nên mẫu compost được làm từ hỗn hợp 2,2%; phosphor tổng 1,5%; axit humic 5,1%;<br /> các nguyên liệu ủ thường có thành phần dinh tổng nấm Trichoderma T1 25 × 107 (CFU/g) và<br /> dưỡng ở dạng hòa tan cao. Ở hầu hết các thí Azotobacter 2 × 105 (CFU/g). Đối với quy trình<br /> nghiệm, số lượng vi sinh vật hữu ích có mặt ủ mạt cưa sau thu hoạch nấm với phân gà [công<br /> trong sản phẩm phân ủ khá cao, nấm thức TN7] như: tỷ số C/Nsau cùng 17; độ ẩm 48%;<br /> Trichoderma T1 (dao động từ 106-107 CFU/g), carbon hữu cơ 25%; nitơ tổng 1,5%; phosphor<br /> vi khuẩn Azotobacter (dao động trong khoảng tổng 0,7%; axit humic 5,9%; tổng nấm<br /> 105-106 TB/g). Các mẫu compost cũng được gửi Trichoderma T1 < 107 (CFU/g) và Azotobacter<br /> đến Viện Khoa học Nông nghiệp miền Nam < 105 (CFU/g).<br /> <br /> <br /> 159<br />  TẠP CHÍ SINH HỌC, 2012, 34(3SE): 154-160<br /> <br /> Lời cảm ơn: Công trình được sự hỗ trợ về kinh Animal and Veterinary Advances, 10 (13):<br /> phí của Sở Khoa học và Công nghệ Bình Dương 1738-1742.<br /> và Phòng Kinh tế huyện Phú Giáo, tỉnh Bình 5. Martin Tanner, 2003. Nitrogen in co-<br /> Dương. compost and other chemical compost<br /> analyses, Report of a field in Kumasi,<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Ghana, SANDEC.<br /> 1. Dayegamiye A., Isfan D., 1991. Chemical 6. Miller F. C., Finstein M. S., 1985. Materials<br /> and biological changes in compost of wood balance in the composting of wastewater<br /> shavings, sawdust and peat moss. Can. J. sludge as affected by process control, J.<br /> Soil Sci., 71(4): 475-484. Wat. Pollut. Contr. Fed., 57: 122-127.<br /> 2. Frederick C. M., Harold M. K., Jerome R., 7. Saber M., Mohammed Z., Badreldin S.,<br /> Tom W., John P., 2005. Effects of Straw, Awad N., 2010. Composting certain<br /> Sawdust and Sand Bedding on Dairy agricultural residues to potting soils. Journal<br /> Manure Composting. Ohio Agricultural of Ecology and the Natural Environment,<br /> Research and Development Center, Ohio vol. 3(3): 78-84.<br /> State University, Wooster, Ohio: 1-12.<br /> 8. Sadaka S., Taweel A. E., 2003. Effects of<br /> 3. Huang G. F., Wong J. W. C., Wu Q. T., aeration and C:N ratio on household waste<br /> Nagar B. B., 2004. Effect of C/N on composting in Egypt, Compost Science &<br /> composting of pig manure with sawdust. Utilization, vol. 11, No. 1: 36-40.<br /> Waste Manage. Res., 24: 805-813.<br /> 9. Tiquia S. M., Tam N. F. Y., Hodgkiss I. J.,<br /> 4. Li L. M., Ding X. L., Ding Y. Y., Yin Z. J., 1997. Effect of bacterial inoculum and<br /> 2011. Effect of microbial consortia on the moisture adjustment on composting pig<br /> composting of pig manure. Journal of manure, Environ. Pollut., 96: 161-171.<br /> <br /> PRODUCTION OF BIO-ORGANIC FERTILIZER FROM SAWDUST AFTER<br /> MUSHROOM HARVEST AND LIVESTOCK WASTES<br /> <br /> Duong Duc Hieu, Le Cong Nhat Phuong, Vo Thi Kieu Thanh,<br /> Le Thi Anh Hong, Tran Quang Vinh, Phung Huy Huan<br /> Institute of Tropical Biology, VAST<br /> <br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> Agricultural production requires high quality organic fertilizer. Bio-organic fertilizers are products of the<br /> compost consisting of organic matter, heterotrophic microbiota, and trace elements which are required to<br /> plant growth. In this study, bio-organic fertilizer obtained from sawdust after mushroom harvest and livestock<br /> waste was investigated. The mixture sawdust:swine waste (w:w) or sawdust: poultry waste (w:w) was<br /> incubated with 1% of Tribio product containing Trichoderma T1 and 5% of molasses. 30 days later, 1% of<br /> Tribio product and 1% of A-N fixing containing Azotobacter were added. The incubation process was ended<br /> 12 days later. All mixtures were mixed once per week during incubation. Our results showed that the ratio<br /> sawdust:swine waste (1 : 1) and sawdust: poultry waste (1 : 1.5) gave fertilizer products which have C/N ratio<br /> = 15-17, moisture = 48-49%, total organic C = 25-34%, total N = 1.5-2.2%, total P = 0.7-1.5%, humic acid =<br /> 5.1-5.9%, and total beneficial Trichoderma T1 > 1 × 10 7 CFU/g and Azotobacter < 1 × 105 CFU/g. These<br /> parameters get the standard levels of Vietnam Ministry of Agriculture and Rural Develoment.<br /> Keywords: A-N fixing, bio-organic fertilizer, livestock manure, sawdust, Tribio product.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 21-6-2012<br /> <br /> <br /> 160<br />