Sản xuất trái cây: Mỏi mòn chờ “nhạc
trưởng”
Có quá nhiều khuyến cáo, nhiều cuộc họp bàn định hướng phát triển
rau quả Việt Nam, đặc biệt là ngành trái cây, nhưng đến nay ngành này
vẫn còn loay hoay với sản xuất manh mún, nhỏ lẻ và lạc hậu. TS.
Nguyễn Minh Châu, viện trưởng Viện nghiên cứu cây ăn quả miền Nam
từng cho rằng ngành trái cây Việt Nam thiếu một “nhạc trưởng”.
Ông Huỳnh Quang Đấu, phó chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam cho
biết, hạn chế của ngành sản xuất rau quả Việt Nam là nguồn cung ứng manh
mún, hệ thống kho lạnh và quản lý chất lượng bị hạn chế, an toàn vệ sinh
thực phẩm (ruồi đục trái, dư lượng thuốc BVTV, hàm lượng kim loại
nặng…), chưa đủ khả năng đáp ứng đơn hàng lớn, thương hiệu, bao bì
không bảo đảm… Thời gian qua, việc phát triển cây ăn trái thiếu định hướng
lâu dài, ngành chức năng và nông dân chưa gắn kết hay giao cho đơn vị trực
tiếp cấp bộ phát triển trái cây vùng phối hợp với từng địa phương. Nông dân
trồng tự phát, tự do chọn cây trồng, chất lượng giống chưa đảm bảo, chưa
đáp ứng yêu cầu thị trường. Dù Thủ tướng ban hành chính sách hỗ trợ sản
xuất, tiêu thụ rau quả, trà an toàn, tuy nhiên nhiều địa phương do ngân sách
khó khăn nên chưa đầu tư hoặc ít hỗ trợ. Có địa phương xây dựng dự án, phê
duyệt kế hoạch nhưng không có kinh phí triển khai. Lực lượng quản lý nhà
nước, kiểm tra, giám sát chưa đủ mạnh, phân công trách nhiệm chồng
chéo… Bên cạnh đó là thiếu “nhạc trưởng”, tức là chưa có đơn vị quản lý,
phối hợp từng địa phương triển khai cho được kế hoạch đề ra.
Ông Đoàn Xuân Hòa, phó cục trưởng Cục chế biến thương mại nông lâm
sản và nghề muối nhìn nhận, chất lượng xuất khẩu rau quả của Việt Nam
thiếu ổn định, một số lô hàng từng bị nhà nhập khẩu khiếu nại như vấn đề
thuốc BVTV đối với thanh long tươi xuất qua Đan Mạch, Anh, Đài
Loan…Hàm lượng nitrat đối với sản phẩm dứa chế biến, hàm lượng kim loại
nặng đối với vải đóng hộp, hàm lượng acid lactic trong vải, dứa đóng hộp,
vật lạ trong rau đông lạnh xuất đi Nhật… Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan,
Mỹ… từng không cho nhập rau quả tươi từ Việt Nam do ruồi đục trái. Nhiều
năm trước Nhật nhập trái sơ ri (Gò Công - Tiền Giang) đông lạnh số lượng
lớn nhưng nay chấm dứt cũng vì ruồi đục trái. Nhìn chung từ trồng trọt, thu
hoạch, bảo quản, chế biến, ngành rau quả Việt Nam còn lạc hậu dẫn đến chất
lượng thấp, mẫu mã không đẹp, không đồng đều, tỷ lệ hàng hóa ít.
Muốn nâng cao kim ngạch xuất khẩu rau quả nhất thiết phải có vùng
nguyên liệu lớn, bắt đầu từ việc quy hoạch vùng sản xuất, ứng dụng khoa
học công nghệ trong chế biến, bảo quản, liên kết 4 nhà... Theo ông Nguyễn
Văn Nga (Trung tâm khuyến nông quốc gia), năng suất cây ăn trái của Việt
Nam vào loại thấp so với các nước trong khu vực và thế giới, bình quân
năng suất cam, bưởi chỉ bằng 55 - 60% so với Thái Lan, Ấn Độ. Năng suất
dứa chỉ bằng 56% so với Thái Lan, 35% so với Philippines, năng suất chuối
chỉ bằng 60% so với Trung Quốc, Ấn Độ… Hướng tới là mở thị trường tiêu
thụ sản phẩm rau quả an toàn, giúp người sản xuất theo tiêu chuẩn GAP tăng
thu nhập, giúp người tiêu dùng hình thành ý thức tiêu thụ rau quả an toàn.
Cải tiến VietGAP đơn giản, dễ thực hiện cho đa số người dân…
TS. Nguyễn Hữu Đạt, giám đốc Trung tâm kiểm dịch thực vật sau nhập
khẩu 2 cho biết, trái thanh long Việt Nam mở màn cho hai thị trường khó
tính nhất là Nhật và Mỹ, là tiên đề cho các loại trái cây tiếp theo vào thị
trường này. Trái thanh long Việt Nam trước đây có ưu thế cạnh tranh trên thị
trường thế giới gần như độc tôn nhưng nay đã có nhiều nơi trồng thanh long
như Mỹ, Nhật, Đài Loan, Israel,… Thái Lan cũng đã trồng thanh long và
nộp đơn cho thanh long Thái vào Mỹ. Hiện tại, ngoài thanh long, nhóm trái
cây thứ hai được phép xuất vào Mỹ là chôm chôm, nhãn, vải. Chôm chôm
đã xuất được sang Mỹ với số lượng tăng, đầu tháng 12/2011 đã xuất được 20
container. Nhóm trái cây thứ ba đang tiến hành các thủ tục xuất qua Mỹ là
xoài, vú sữa, dự kiến xuất sang Mỹ trong năm 2013.
