CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi : Hội đồng sáng kiến cấp Sở.
Chúng tôi ghi tên dưới đây:
Ngày tháng
Nơi
Trình độ
Tỷ lệ (%)
Stt
Họ và tên
Chức vụ
năm sinh
chuyên môn
đóng góp
công tác THPT
1 Hoàng Thị Diễm
27/07/1987
Giáo viên
Thạc sĩ
50%
Gia Viễn B THPT
2 Nguyễn Thị Thanh Hiên
08/09/1978
Giáo viên
Đại học
20%
Gia Viễn B THPT
3 Nguyễn Thị Hương
03/10/1981
Giáo viên
Thạc sĩ
10%
Gia Viễn B THPT
4 Trần Ngô Mỹ Hậu
06/07/1991
Giáo viên
Thạc sĩ
10%
Gia Viễn B THPT
5 Hoàng Thị Thanh
04/08/1987
Giáo viên
Thạc sĩ
10%
Gia Viễn B
1. Tên sáng kiến, lĩnh vực áp dụng
Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: Sử dụng Infographic nhằm
nâng cao hiệu quả và tăng hứng thú học tập môn Ngữ văn của học sinh THPT.
Lĩnh vực áp dụng: Môn Ngữ văn cấp THPT.
2. Nội dung sáng kiến
a. Giải pháp cũ thường làm:
* Chi tiết giải pháp cũ
ớ ổ ươ ữ ạ ọ ễ Quá trình đ i m i ph ộ ng pháp d y và h c Ng văn đã và đang di n ra m t
ộ ầ ắ ươ ộ ệ ươ cách sâu r ng trên h u kh p các ph ng di n: khung n i dung ch ụ ng trình, m c
ụ ươ ứ ậ ạ ọ ể tiêu giáo d c, ph ặ ng pháp và kĩ thu t d y h c, hình th c ki m tra đánh giá,... Đ c
ệ ướ ứ ụ ạ ọ ầ ệ bi t, xu h ệ ng ng d ng công ngh thông tin vào quá trình d y h c và yêu c u, nhi m
ầ ướ ữ ớ ủ ụ ạ ọ ư ụ ụ v cũng nh m c tiêu c n h ng t i c a giáo d c nói chung, d y h c Ng văn nói
riêng.
ạ ơ ủ ị Tuy nhiên, t i đ n v chúng tôi đang công tác (cũng là tình hình chung c a các
ụ ả ượ ử ụ ị ơ ở c s giáo d c THPT trên đ a bàn), các gi i pháp đã đ c giáo viên s d ng là:
ứ ấ Đa phần giáo viên sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học Ngữ Th nh t:
văn mới đang dừng lại ở mức trình chiếu Power Point, cắt ghét chỉnh sửa các video tư
liệu cho HS xem hoặc cao hơn là yêu cầu HS tự làm Power Point thuyết trình theo
yêu cầu của thầy/cô.
Thứ hai: Do đặc thù bộ môn, phương tiện, công cụ dạy học sử dụng trong các
giờ dạy học Văn phổ biến nhất là phiếu học tập, bảng phụ của HS và bài giảng Power
Point của GV. Phương tiện có sử dụng ứng dụng công nghệ thông tin cũng đa phần là
trên bài giảng của GV: hình ảnh, sơ đồ... mà GV trình chiếu thay cho bảng viết truyền
thống. Phần mềm phổ biến nhất là các Microsoft Office (Word và Power Point).
ử ụ ệ Ngoài ra có thêm một số công cụ tìm kiếm trên internet khác. Vi c s d ng các
ươ ọ ệ ự đặc biệt là những phương tiện gắn liền với ph ụ ạ ng ti n, công c d y h c tích c c
công nghệ thông tin còn chưa được đầu tư đúng mức.
Thứ ba: Những năm gần đây, mặc dù infographic đã có mặt tại Việt Nam trên
nhiều lĩnh vực khác nhau nhưng trong giáo dục thì còn khá mới mẻ. Một số môn học
như Địa lý, Lịch sử, Sinh học, Hóa học…đã được giáo viên sử dụng trong quá trình
dạy học. Tuy nhiên, với môn Ngữ văn, việc làm này còn thực sự mới mẻ, lạ lẫm. Tại
trường THPT Gia Viễn B, các giáo viên Ngữ văn và các môn học khác chưa sử dụng
nhiều infographic. Việc sử dụng chúng trong các bài học như một công cụ, phương
tiện dạy học hiện đại lại càng hạn chế.
* Ưu điểm, nhược điểm và những tồn tại cần khắc phục:
- Ưu điểm:
Có thể thấy, môn Ngữ Văn với đặc thù vừa là bộ môn khoa học, vừa là môn học
nghệ thuật nên việc ứng dụng công nghệ là việc làm rất khó khăn. Các GV đã nỗ lực
trong việc đưa công nghệ thông tin vào trong quá trình dạy học mà vẫn đảm bảo tính
nghệ thuật, “chất văn” trong từng bài học. Việc sử dụng bài giảng trình chiếu, các
phương tiện dạy học chỉ mang tính công cụ thay cho việc đọc - chép theo lối truyền
thụ kiến thức trước đây hơn với những hình ảnh, video tư liệu minh họa cho một đơn
vị kiến thức nào đó, hoặc thay cho phần “giảng” của GV. Không thể phủ nhận việc
cách làm ấy đã góp phần đổi mới phương pháp, hình thức dạy học, giúp giờ học sinh
động hơn, kiến thức thực tế của HS phong phú, trực quan hơn.
- Hạn chế:
Theo đánh giá chủ quan của chúng tôi trên cơ sở trước đây sử dụng và quan sát
thực tế sử dụng các phương tiện dạy học như đã nói ở trên của GV Ngữ văn THPT,
các giải pháp cũ còn bộc lộ một số hạn chế sau:
Thứ nhất, GV sử dụng bài giảng điện tử khiến HS thụ động, phân tán sự chú ý.
Các em thay vì nghe, hiểu, kết hợp nhìn và ghi chép (kết hợp bốn kĩ năng nghe - nói -
đọc - viết) thì khi GV trình chiếu, HS chỉ chăm chú vào việc ghi chép lại nội dung
trên slide bài giảng. Hoặc khi GV đưa các hình ảnh, video tư liệu minh họa kiến thức,
HS bị phân tán sự tập trung, hoặc chỉ chú ý vào hình ảnh mà quên mất nhiệm vụ, mục
tiêu chính của hoạt động học tập hiện tại.
Thứ hai, những năng lực cơ bản cần định hướng hình thành cho HS đôi khi
chưa thật rõ ràng trong mục đích GV sử dụng các phương tiện, học liệu; việc phát huy
khả năng sáng tạo, tính chủ động của HS còn chưa hiệu quả.
Cuối cùng, về phía GV, cách làm cũ bộc lộ hạn chế trong việc chủ động tiếp
cận những hình thức, phương tiện giáo dục hiện đại của xã hội vào quá trình dạy học.
Việc cập nhật những xu hướng giáo dục mới, đưa những hình thức ứng dụng công
nghệ thông tin khác nhau vào dạy học Ngữ Văn luôn luôn là tồn tại cố hữu trong hầu
hết các cơ sở giáo dục, đặc biệt ở các trường đóng trên địa bàn những xã, huyện còn
nhiều khó khăn về kinh tế, vùng nông thôn, miền núi...
b. Giải pháp mới cải tiến:
* Mô tả bản chất của giải pháp mới:
- Cơ sở của giải pháp:
Về cơ sở lý luận: giải pháp của chúng tôi dựa trên tinh thần chỉ đạo chung về
“đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học” của ngành trong suốt
những năm gần đây. Đó cũng là nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm của năm học 2020 -
2021 được Bộ GD&ĐT, UBND tỉnh, Sở GD&ĐT Ninh Bình chỉ đạo quyết liệt trong
năm học này nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Ngoài ra, giải pháp cũng
căn cứ trên những nghiên cứu về infographic và thế mạnh của nó trong giáo dục.
Về cơ sở thực tiễn: xuất phát từ thực tế hiện nay infographic không còn là khái
niệm xa lạ trong đời sống xã hội cũng như trong giáo dục. Trái lại, nó còn có thể trở
thành một công cụ, phương tiện hỗ trợ dạy học đầy tiềm năng trong thời đại mới,
không chỉ giúp nâng cao hứng thú, hiệu quả học tập mà còn mở ra khả năng phát triển
các năng lực của người học. Mặc dù đã có một số infographic Ngữ văn được thiết kế
và đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng nhưng lại chưa được ứng dụng trong
quá trình dạy học trong các nhà trường hiện nay với tư cách một biện pháp mới, góp
phần làm đổi mới phương tiện, công cụ dạy học. Tại đơn vị chúng tôi đang công tác,
nó cũng rất mới mẻ và lạ lẫm với cả GV và HS.
- Chi tiết giải pháp mới:
Nhằm đáp ứng những yêu cầu của lý luận và thực tiễn dạy học Ngữ văn ở cấp
THPT, khắc phục những hạn chế của giải pháp cũ, chúng tôi mạnh dạn đề xuất và áp
dụng giải pháp: sử dụng infographic trong dạy học Ngữ văn THPT.
Giải pháp này chúng tôi thực hiện ở cả hai cấp độ. Cấp độ đầu tiên, cơ bản và
phổ biến nhất là GV sử dụng infographic được sưu tầm và tự thiết kế vào những hoạt
động, mục đích dạy học của mình phù hợp với từng bài học. Dạng tiếp theo, GV yêu
cầu HS thiết kế infographic theo nhiệm vụ học tập cụ thể. Hình thức sử dụng linh hoạt
trong từng khâu, từng hoạt động học tập của cả GV và HS nhằm khai thác tối đa hiệu
quả của phương tiện.
Giải pháp mới cụ thể được chúng tôi áp dụng với các hình thức sau:
Một là: Sử dụng infographic vào quá trình dạy học đáp ứng mục tiêu phát triển
năng lực người học.
Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học nhằm phát huy năng lực của học sinh đặt ra
như một nhu cầu tất yếu cho giải pháp nâng cao chất lượng môn Ngữ văn. Với mong
muốn cải tiến phương pháp để hiệu quả giảng dạy được tốt hơn, chúng tôi nhận thấy
cần tích cực hơn nữa trong việc vận dụng các phương pháp, phương tiện dạy học hiện
đại. Một trong số đó là giải pháp sử dụng infographic trong dạy học Ngữ Văn nhằm
phát triển một số năng lực chung và năng lực chuyên biệt cho người học gắn với đặc
thù bộ môn. Cụ thể chúng tôi hướng tới bốn năng lực cơ bản gồm năng lực ngôn ngữ,
năng lực thẩm mĩ, năng lực tự học, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.
Làm việc với infographic có ưu thế trong việc phát triển năng lực ngôn ngữ cho
HS bởi lẽ yêu cầu của ngôn ngữ trong infographic là chọn lọc từ ngữ, những từ, cụm
từ có tính khái quát cao, rõ ràng, gợi mở…. Việc đọc để thâu tóm lại thành các cụm từ
thể hiện các ý tưởng chính là phát huy năng lực nắm bắt thông tin khi đọc và chọn lọc
ngôn từ để thể hiện của HS. Đây là kĩ năng đọc và viết. Còn khi thuyết trình từ các
hình ảnh, cụm từ giúp phát triển năng lực nói. Quá trình làm việc nhóm, thảo luận, lựa
chọn phương án giúp HS phát triển năng lực nghe. Để giúp HS hình thành và phát
triển các năng lực này, GV cần chú trọng các phương pháp dạy học thông qua hoạt
động, thực hành, cần tổ chức để HS thực hiện các hoạt động kiến tạo kiến thức và các
hoạt động tìm kiếm nguồn ngữ liệu, khai thác ngữ liệu cho nhiều hoạt động đọc, viết,
nghe, nói.
Năng lực cảm thụ thẩm mĩ là năng lực đặc thù của môn Ngữ văn. Infographic là
một dạng thông tin thị giác thú vị và hiệu quả để truyền tải thông tin. Hệ thống hình
ảnh, màu sắc, cách sắp xếp bố cục, bố trí kiểu chữ, cỡ chữ,… trong mỗi infographic sẽ
thể hiện khả năng sáng tạo cá nhân, tư duy thẩm mĩ và dụng ý của mỗi học sinh trong
mục tiêu truyền tải thông điệp của mình. Sản phẩm của các em không đơn thuần chỉ là
việc chuyển tải nội dung văn bản từ dạng chữ sang dạng hình ảnh mà nó là sản phẩm
kết hợp của năng lực đọc hiểu văn bản, sử dụng ngôn ngữ, thẩm mĩ để tạo ra một sản
phẩm cá nhân độc đáo. Đó được xem là một tác phẩm – không chỉ phản ánh nội dung
bài học, mà còn thể hiện rõ quan điểm thẩm mĩ của các em. Cách làm này không chỉ
tạo ra một “sân chơi” cho HS thỏa sức phát huy sáng tạo, mà còn có ý nghĩa thực tiễn
lớn lao, gắn việc học tập với thực hành, gắn kiến thức với cuộc sống, phát huy cá tính,
sở trường, năng lực của từng học sinh.
Xu thế tất yếu của giáo dục hiện đại là tập trung phát triển các năng lực tư duy,
hành động, tự học, tự nghiên cứu của người học. Quá trình HS sử dụng các tư liệu
infographic có sẵn trên mạng hoặc GV cung cấp, đặc biệt khi các em tự thiết kế
infographic cho mình sẽ giúp hình thành, phát triển năng lực tự học của HS một cách
hiệu quả. GV có thể hướng dẫn HS tự ghi nhớ kiến thức bài học, thể hiện lại những
nội dung kiến thức đó một cách sáng tạo với infographic. Đối với môn Ngữ văn, bộ
môn thường được biết đến với đặc trưng dài và khó học, khó nhớ, việc hiểu và ghi
nhớ những phần phân tích các văn bản nghệ thuật luôn là vấn đề khó với HS vì nếu
không thể ghi nhớ, HS sẽ không có “tư liệu” để phục vụ cho phần tập làm văn. Để
khắc phục khó khăn đó, hoàn toàn có thể sử dụng infographic như một cách thức để
hỗ trợ HS cải thiện khả năng ghi nhớ, đồng thời tạo hứng thú học tập cho các em.
Là một trong số những năng lực chung được nhấn mạnh trong chương trình giáo
dục ở nhiều quốc gia, sử dụng công nghệ thông tin đã và đang là một trong những
năng lực cần đạt đối với HS trong nhiều môn học, trong đó có Ngữ văn. Việc rèn cho
HS sử dụng công nghệ thông tin để thiết kế các infographic từ đơn giản đến phức tạp
rất cần thiết. Quá trình HS tìm kiếm tài liệu hoặc dùng các công cụ như email, zalo,
facebook hoặc chia sẻ tài liệu qua google drive để nhận các tài liệu (đã được thẩm
định) do GV cung cấp chính là quá trình giúp HS tích lũy “lượng” kiến thức cần có để
chuyển hóa nó vào các trang infographic. GV có thể giới thiệu tới HS những phần
mềm có thể sử dụng dễ dàng và miễn phí (với gói cơ bản) như: Visme, Snappa,
Canva, Piktochart, Venngage,... hoặc các phần mềm làm phim từ ảnh/ infographic
miễn phí như Proshow Gold, Vivavideo… Những công cụ trên đều có giao diện thân
thiện, cho phép các em truy cập dễ dàng vào thư viện với rất nhiều hình ảnh, biểu
tượng, font chữ và hiệu ứng đẹp mắt. Việc xuất file như thế nào để đảm bảo chất
lượng ảnh đẹp nhất, trích xuất và chia sẻ tài nguyên với GV và các bạn cùng lớp để
tạo thành kho tài liệu chung,… đều là những việc làm cụ thể HS cần làm với mỗi
nhiệm vụ học tập có sử dụng infographic mà thông qua đó, các kĩ năng làm việc với
máy tính của HS sẽ ngày càng thành thạo hơn, hiệu quả hơn.
Hai là: Sử dụng infographic trong thiết kế các hoạt động của tiến trình bài học.
Ngay ở khâu thiết kế các hoạt động dạy học (khởi động, hình thành kiến thức,
luyện tập, vận dụng, mở rộng), GV có thể xác định và ý thức đưa các infographic vào
từng bước, từng nhiệm vụ cụ thể với các mức độ khác nhau phân theo năng lực học
sinh.
Hoạt động khởi động bài học: GV đưa hình ảnh infographic đã chuẩn bị cho HS
quan sát. Sau đó, giáo viên sử dụng các câu hỏi gợi mở để định hướng học sinh tới
những mục tiêu cần đạt của bài học. Hình thức này đã được chúng tôi sử dụng trong
quá trình thiết kể kế hoạch bài dạy tiết 1 - Đọc văn: Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân)
và tiến hành giảng dạy khi đồng chí Hoàng Thị Diễm tham dự hội thi Giáo viên giỏi
cấp THPT tổ chức vào tháng 11 năm 2021 tại trường THPT Ngô Thì Nhậm - TP Tam
Điệp.
Hoạt động hình thành kiến thức: GV sử dụng các thiết kế infographic vào hoạt
động này giúp HS tìm hiểu nội dung kiến thức của bài học, rèn luyện năng lực cảm
nhận, cung cấp cho HS cơ sở khoa học của những kiến thức được đề cập đến trong
chủ đề. Trong thực tiễn giảng dạy, chúng tôi chủ yếu sử dụng trong phần hướng dẫn
học sinh tìm hiểu thời đại, khái quát về tác giả và tác phẩm. Việc sử dụng infographic
đi kèm với hệ thống câu hỏi phù hợp để HS khai thác được nguồn thông tin từ bức
ảnh hoặc dùng vào thời điểm phù hợp trong tiến trình dạy học. Cùng là infographic tư
liệu về tác giả, GV có thể sử dụng ở bước đầu hoạt động tìm hiểu, cho HS quan sát
ảnh, tập trung những thông tin quan trọng. Sau đó GV yêu cầu HS đọc sách giáo khoa
và tài liệu để làm sáng tỏ, cụ thể hóa những thông tin. Hoặc GV tiến hành ngược lại,
cho HS đọc SGK (tiểu dẫn), tư liệu liên quan trước, sau đó đưa infographic về tác giả
cho HS quan sát và ghi nhớ những thông tin trọng tâm. Đối với các tiết văn học sử (về
tác gia văn học, giai đoạn văn học), lượng thông tin trong sách giáo khoa khá dài, nếu
yêu cầu học sinh đọc sau đó tóm lược những kiến thức trọng tâm sẽ rất mất thời gian,
các em nhanh chóng rơi vào trạng thái chán nản, buồn ngủ. Thay đổi việc đó, giáo
viên chủ động đưa ra những hình ảnh infographic về đối tượng để học sinh quan sát,
chọn lọc và ghi nhớ thông tin. Ngoài ra, GV còn có thể sử dụng các mẫu infographic
để thiết kế các phiếu học tập sinh động, thu hút, kích thích hứng thú làm việc của HS.
Hướng đi này cũng đã được chúng tôi sử dụng trong dạy học trên lớp, trong các kì hội
giảng cấp trường, cấp tỉnh và thu được phản hồi tích cực.
Hoạt động luyện tập: Theo tiến trình bài dạy, với đặc thù bộ môn, sau mỗi hoạt
động, mỗi phần của bài học, giáo viên sử dụng inforgraphic giúp học sinh củng cố,
tổng kết, khái quát hóa những kiến thức trọng tâm cần khắc sâu, ghi nhớ. Hoặc trong
các tiết luyện tập, thực hành, ôn tập trong chương trình (có cả ở cả 3 khối lớp, các
phân môn), GV sử dụng infographic để giúp HS ôn tập lại những kiến thức lý thuyết.
Lúc này, infographic có thể được sử dụng để gây hứng thú, tăng mức độ tập trung chú
ý của học sinh, giúp ghi nhớ tốt hơn nội dung bài học thay vì theo hướng truyền
thống, giáo viên lại là người thuyết trình. Các hình ảnh này giáo viên có thể gửi cho
học sinh thông qua các mạng xã hội, trở thành nguồn học liệu để các em sử dụng
trong quá trình tự học, tự ôn tập ở nhà. Kho học liệu này sẽ dày dặn hơn theo từng
năm học bởi sự đóng góp của cả GV và HS qua nhiều thế hệ. HS cũng có nhiều sự lựa
chọn hơn khi sử dụng các infographic phù hợp với tiêu chí riêng của bản thân. Hình
thức này được chúng tôi áp dụng hiệu quả trong quá trình ôn tập trước các kì thi của
học sinh. Năm học 2019 - 2020, biện pháp sử dụng Infographic được chúng tôi nghiên
cứu sau thời gian tạm dừng đến trường do dịch Covid-19, áp dụng trong quá trình dạy
ôn thi Tốt nghiệp THPT.
Hoạt động vận dụng, tìm tòi mở rộng: Mức độ này yêu cầu cao hơn bởi học
sinh phải tìm tòi, nghiên cứu để tự mình thiết kế, hoàn thành một infographic theo
những ý tưởng cá nhân. Giáo viên chỉ đưa ra yêu cầu chủ đề. Còn lại từ hình ảnh, nội
dung thông tin, thiết kế bố cục,...v.v học sinh phải tự thực hiện. Với yêu cầu như vậy,
học sinh hoàn toàn chủ động, phát huy tính tự giác, tính sáng tạo và rèn luyện những
kĩ năng bổ trợ khác về công nghệ thông tin, kĩ năng trình bày, đồ họa...Trong quá trình
giao nhiệm vụ, giáo viên chú ý đến năng lực từng đối tượng học sinh: Đối với học
sinh khá, giỏi, giáo viên yêu cầu mức độ cao hơn: các em hoàn toàn tự lên ý tưởng
thiết kế, trình bày sản phẩm, thuyết trình. Với học sinh trung bình, giáo viên đưa ra
các demo về thiết kế, hướng dẫn học sinh đưa những nội dung thông tin, hình ảnh phù
hợp. Với học sinh yếu hơn, giáo viên có thể giao cho nhiệm vụ vừa sức: tìm hình ảnh
phù hợp với chủ đề; tham khảo những sản phẩm có sẵn sau đó thiết kế, xây dựng lại
thành sản phẩm của mình. Quan trọng là người giáo viên bám sát đối tượng học sinh
để phân công nhiệm vụ phù hợp, đảm bảo tính “vừa sức” và “tạo sức” để các em được
phát huy tối đa năng lực, phẩm chất của mình. Với những học sinh khó khăn, không
có máy tính, internet, sản phẩm các em có thể trình bày ra giấy dưới dạng tranh vẽ, sơ
đồ tư duy,…v.v. Nhiệm vụ phải đảm bảo tất cả học sinh đều được/ phải làm việc, có
sản phẩm minh chứng cho quá trình làm việc đó.
Ba là: Sử dụng infographic cho mô hình dạy học dự án, dạy học theo chủ đề.
Dạy học dự án là hình thức dạy học mà người học thực hiện một nhiệm vụ học
tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm cá nhân
hoặc một nhóm theo yêu cầu. Trong quá trình thực hiện các dự án học tập, chúng tôi
đa dạng hóa sản phẩm học tập của HS bằng việc giao cho HS thiết kế, tạo lập những
infographic với nhiều dạng khác nhau từ ảnh, video, hồ sơ học tập, poster...v.v. Ví dụ,
trong bài Tổng kết phần Văn học (Ngữ Văn 10), Ôn tập Văn học (Ngữ Văn 11, 12)
GV đưa ra các dự án và yêu cầu HS lựa chọn thực hiện như sau:
Dự án về tác giả văn học: Thiết kế một infographic về một tác giả văn học Việt
Nam mà em ấn tượng nhất trong chương trình.
Dự án về tác phẩm văn học: Thiết kế một infographic về một tác phẩm văn học
Việt Nam mà em ấn tượng nhất trong chương trình.
Hay với chủ đề Văn thuyết minh ở chương trình Ngữ Văn 10, GV giao HS dự
án: quảng bá di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh địa phương bằng infographic; hoặc
yêu cầu minh họa bài thuyết minh bằng các infographic tương ứng thay vì trình chiếu
các slide trên Power Point.
Với chủ đề Phong cách ngôn ngữ báo chí trong chương trình Ngữ văn 11, GV
giao dự án cho HS và yêu cầu sản phẩm các thể loại báo chí HS trình bày có sử dụng
các infographic minh họa, giúp HS làm quen với một phương thức mới của truyền
thông nói chung và báo chí nói riêng trong thời đại hiện nay.
Bốn là: Sử dụng infographic cho hoạt động kiểm tra đánh giá quá trình học
tập của HS.
Việc giao cho HS tự thiết kế các infographic hoặc thuyết trình có minh họa
infographic và đánh giá chất lượng làm việc của các em sẽ giúp GV có thêm một kênh
thông tin để đánh giá chính xác sự tiến bộ trong quá trình học tập của các em. Sản
phẩm của các em được giáo viên dùng để đánh giá trong các bài kiểm tra thường
xuyên nhằm đa dạng hóa hình thức và phương tiện đánh giá, đáp ứng yêu cầu đổi mới
kiểm tra đánh giá của ngành, hướng tới chương trình giáo dục phổ thông mới. Biện
pháp này cũng giúp các em có động lực, hứng thú làm việc nghiêm túc, hiệu quả hơn.
Năm là: Sử dụng infographic trong hoạt động ngoại khóa, chuyên đề bộ môn.
GV bộ môn có thể kết hợp với các đoàn thể, các GV bộ môn khác phát động,
tổ chức các hoạt động ngoại khóa có sử dụng infographic. Ví dụ thiết kế logo, poster
cho các ngày lễ (8/3, 30/4, 1/5, 20/10, 20/11, 22/12,...); ngày kỉ niệm thành lập Đoàn
TNCS 26/3; ngày hội đọc sách, tuyên truyền án toàn giao thông; tuyên truyền bầu cử
quốc hội; hoặc gần gũi nhất là lễ khai giảng, bế giảng năm học. Phạm vi nhỏ hơn, GV
tổ chức cuộc thi thiết kế infographic với chủ đề: Văn học trong mắt em cho học sinh
toàn trường. Thiết kế infographic (dạng poster quảng cáo hoặc trang bìa một cuốn
sách) về một tác phẩm/ một nhân vật/ một hình tượng văn học hoặc một địa danh xuất
hiện trong các tác phẩm văn học trong chương trình. Những sản phẩm có chất lượng
sẽ được chọn in ra, trưng bày trong lễ kỉ niệm và trao giải. Các sản phẩm được chia sẻ
công khai trên fanpage của nhà trường để học sinh bình chọn, tham khảo, sử dụng.
Chắc chắn những hoạt động như vậy sẽ thu hút, tạo hiệu ứng mạnh mẽ trong HS, giúp
HS năng động, gắn hoạt động học tập trong nhà trường với thực tiễn cuộc sống.
- Cách thức thực hiện giải pháp:
Để thiết kể và sử dụng được các infographic, trước tiên phải chuẩn bị những
công cụ thiết kế. Có thể được tạo infographic bằng tay với việc sử dụng các công cụ
đơn giản như giấy vẽ, bút chì hay bút dạ, bút màu,… Công cụ là các phần mềm cho
phép hỗ trợ việc thiết kế các infographic như: Visme, Snappa, Canva, Piktochart,
Venngage,… Các mẫu thiết kế có sẵn sẽ hỗ trợ giáo viên, học sinh trong việc lên ý
tưởng và tiến thành thực hiện. Đa phần các phần mềm này dễ sử dụng, có bản miễn
phí hoặc phí trả hàng tháng không quá cao, phù hợp với giáo viên và học sinh.
Việc thiết kế một sản phẩm infographic phục vụ cho hoạt động dạy học cần
thực hiện các bước như sau:
Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu thiết kế
Bước 2: Thu thập thông tin, hình ảnh, số liệu
Bước 3: Thiết kế/ lựa chọn bố cục infographic
Bước 4: Kiểm tra và sửa chữa
Bước 5: Công bố và sử dụng vào các nhiệm vụ học tập
* Tính mới, tính sáng tạo của giải pháp:
Cần khẳng định lại một lần nữa, sử dụng Infographic trong dạy học không phải
là biện pháp mới. Nhưng với môn Ngữ Văn, đặc biệt tại đơn vị tôi đang công tác, biện
pháp này hoàn toàn mới mẻ. Trước năm 2019, giáo viên chúng tôi chưa sử dụng
Infographic trong quá trình dạy học.
Điểm khác biệt cơ bản nhất so với các công cụ trình chiếu trực quan khác là
infographic cho phép thể hiện các thông tin hình ảnh trên cùng một bức ảnh.Vì
internet và điện thoại thông minh ngày nay đã rất phổ biến với học sinh THPT,
infographic cũng trở nên thông dụng hơn.
Bên cạnh những infographic có sẵn đã được thiết kế trên internet, GV và HS có
thể tìm kiếm, in ra giấy để trở thành công cụ hỗ trợ học tập, mỗi giáo viên hoặc học
sinh cũng có thể tự thiết kế infographic tùy theo mục đích sử dụng hoặc phong cách
của riêng mình trong quá trình học tập bộ môn. Việc thiết kế không chỉ thực hiện trên
máy mà có thể sử dụng trên giấy, đặc biệt với những HS có năng khiếu hội họa, các
em hoàn toàn có thể phát huy tối đa sự sáng tạo và năng lực thẩm mĩ của mình trong
môn học.
Thao tác dễ dàng, chi phí thấp, tiết kiệm thời gian, nâng cao hiệu quả… chính
là những ưu thế infographic có thể đáp ứng được với các đối tượng học tập khác nhau,
trong các không gian học tập mở và hoàn toàn không bị giới hạn bởi cơ sở vật chất
nhà trường như các biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin khác. Như vậy, có thể
nói, sử dụng infographic vào dạy học Ngữ Văn sẽ giúp người dạy giảm bớt việc mô tả
thông tin, số liệu mà tập trung vào định hướng HS khai thác trọng tâm nội dung để bài
học được truyền tải “mềm” hơn, thu hút hơn; giúp người học tiếp thu nhanh, dễ dàng
và hứng khởi hơn.
3. Hiệu quả kinh tế, xã hội dự kiến đạt được
- Hiệu quả kinh tế: do đặc thù lĩnh vực, phạm vi nghiên cứu và áp dụng, nên
sáng kiến không mang lại hiệu quả về kinh tế.
- Hiệu quả xã hội:
Về việc nâng cao hiệu quả học tập môn Ngữ Văn của học sinh: biện pháp sử
dụng Infographic trong dạy học Ngữ Văn là một giải pháp có giá trị, đã góp phần
không nhỏ vào việc nâng cao hiệu quả học tập, phát huy tính tích cực, tự giác; rèn
luyện một số kĩ năng cơ bản về công nghệ thông tin; định hướng phát triển các năng
lực cơ bản cho học sinh THPT.
Về việc tăng hứng thú học tập môn Ngữ Văn của học sinh: Các nghiên cứu tâm
lý học đã chỉ ra rằng, hứng thú là tác nhân quan trọng dẫn đến sự tự giác. Hứng thú và
tự giác là hai yếu tố đảm bảo sự hình thành và phát triển tính tích cực, độc lập, sáng
tạo trong học tập. Đây cũng chính là mục tiêu giáo dục theo định hướng phát triển
năng lực người học được triển khai trong những năm học gần đây. Biện pháp sử dụng
Infographic trong các tiết dạy học Ngữ Văn đã đáp ứng được mục tiêu đó của giáo
dục. Giáo viên sử dụng Infographic trong giảng dạy đã làm tăng hứng thú học tập,
mức độ tập trung và tích cực hoạt động của học sinh.
4. Điều kiện và khả năng áp dụng
* Điều kiện áp dụng:
Về điều kiện chung, người dạy và người học khi thiết kế những Infographic
trên phần mềm cần có tối thiểu là máy tính kết nối internet. Đăng kí phần mềm cần
lập tài khoản để đăng nhập và tiến hành thiết kế online. Khi đã hoàn thành thiết kế,
việc sử dụng có thể linh hoạt trên Power Point, in thành tranh/ảnh minh họa, chia sẻ
lên mạng xã hội, lưu thành kho học liệu,...
Bên cạnh đó, mỗi đối tượng, mỗi hình thức sử dụng lại có những yêu cầu cụ thể
khác nhau. Với giáo viên, khi áp dụng biện pháp phải có ý tưởng về hoạt động học tập
cụ thể sẽ sử dụng, mục tiêu và cách thức rõ ràng để triển khai cho học sinh. Ngoài ra,
các thiết kế bên cạnh tính trực quan, sinh động phải đảm bảo nội dung kiến thức chính
xác, đầy đủ. Cùng với đó, GV phải sử dụng kết hợp các phương pháp, kĩ thuật dạy
học khác để giúp học sinh tìm hiểu, ghi nhớ kiến thức trọng tâm. Khi giao nhiệm vụ
cho học sinh thiết kế Infographic phải có chủ đề cụ thể, hướng tới mục tiêu thiết thực,
phù hợp trình độ của học sinh. Khi giáo viên lựa chọn sản phẩm thiết kế của học sinh
làm căn cứ kiểm tra, đánh giá, cần đưa ra các tiêu chí đánh giá và mức điểm cụ thể
cho từng tiêu chí.
Với học sinh: Khi giáo viên sử dụng các thiết kế có sẵn trong hoạt động tổ chức
học tập, ngoài việc chú ý đến hình thức, học sinh phải tìm hiểu, ghi nhớ những thông
tin là nội dung kiến thức trọng tâm của bài học. Trong quá trình thiết kế Infographic
theo nhiệm vụ được giao, cần tìm hiểu kĩ chủ đề nội dung để chọn lựa những từ khóa,
kiến thức chủ chốt sẽ đưa vào. Bên cạnh đó, lựa chọn những thiết kế sinh động, hợp
lý cũng quan trọng không kém để tạo nên một sản phẩm Infographic hoàn chỉnh.
Điều quan trọng cuối cùng cần nhớ là hình ảnh trong một đồ họa thông tin phải
làm được nhiều thứ hơn là kích thích và thu hút. Chúng phải giúp học sinh hiểu và ghi
nhớ nội dung thông tin bài học trong đồ họa đó, đạt mục tiêu cả về kiến thức, năng lực
và phẩm chất của người học.
* Khả năng áp dụng:
Qua những nghiên cứu, áp dụng biện pháp sử dụng Infographic trong dạy học
Ngữ Văn THPT tại đơn vị công tác, chúng tôi rút ra một số kết luận về khả năng áp
dụng của giải pháp mới như sau:
Thứ nhất, infographic có vai trò quan trọng và hoàn toàn có thể trở thành một
công cụ mới, kết hợp với các phương pháp, kĩ thuật dạy học như một đồ dùng trực
quan, tăng tính hình ảnh trong dạy học Ngữ văn. Hiện tại chúng tôi mới chỉ sử dụng
trong các tiết đọc hiểu văn bản, trong quá trình ôn tập và tiến hành chủ yếu ở khối lớp
11, 12. Biện pháp này hoàn toàn có thể được mở rộng phạm vi ở phân môn Làm văn
và Tiếng Việt, cho các khối lớp từ THCS đến THPT.
Thứ hai, đổi mới phương pháp dạy học Ngữ Văn phải được tiến hành
đồng thời ở nhiều khâu và phải phù hợp với từng đối tượng HS. Không phải
HS nào cũng có điều kiện vật chất (máy tính, điện thoại thông minh) để thực
hiện các nhiệm vụ thiết kế các văn bản thông tin dưới dạng infographic online trên
các ứng dụng, phần mềm. Do đó, để sử dụng infographic và hướng dẫn HS thiết kế
infographic hiệu quả, GV cần sáng tạo những cách khác nhau tùy theo mức độ: hướng
dẫn HS thiết kế infographic vẽ trên giấy, sử dụng bộ công cụ office đơn giản (Word,
Powerpoint,…).
Thứ ba: Hình thức sản phẩm cũng đa dạng, không chỉ là các hình ảnh tĩnh mà
hoàn toàn có thể thiết kế thành những video Infographic Amination (có âm thanh,
hình ảnh, nhân vật thuyết minh,...).
Thứ tư: GV cũng có thể tạo một kho dữ liệu, cho phép HS truy cập, khai thác
và sử dụng hoặc bổ sung qua các năm. GV cũng có thể in ấn để tạo thành tư liệu học
tập cho HS. Việc sử dụng infographic như thế hoàn toàn khả thi và có tính ứng dụng
cao trong các nhà trường hiện nay.
* Danh sách những người đã tham gia áp dụng sáng kiến:
TT
Họ và tên
Nơi công tác Chức danh
Nội dung công việc hỗ trợ
Ngày tháng năm sinh
Trình độ chuyên môn
THPT
27/07/1987
Giáo viên Thạc sĩ
1 Hoàng Thị Diễm
Gia Viễn B THPT
01/01/1978
TTCM Thạc sĩ
2 Phạm Thị Huyền
Lên ý tưởng, áp dụng thực tế và viết sáng kiến. Chỉ đạo thực hiện, áp dụng sáng kiến
Gia Viễn B THPT
08/09/1978
Giáo viên Đại học Áp dụng sáng kiến
3 Nguyễn Thị Thanh Hiên
Gia Viễn B THPT
03/10/1981
Giáo viên Thạc sĩ Áp dụng sáng kiến
4 Nguyễn Thị Hương
Gia Viễn B THPT
06/07/1991
Giáo viên
Thạc sĩ Áp dụng sáng kiến
5 Trần Ngô Mỹ Hậu
Gia Viễn B THPT
11/07/1991
Giáo viên Đại học Áp dụng sáng kiến
6 Đinh Thị Thơm
Gia Viễn B THPT
04/08/1987
Giáo viên
Thạc sĩ Áp dụng sáng kiến
7 Hoàng Thị Thanh
Gia Viễn B THPT
30/06/1989
Giáo viên Đại học Áp dụng sáng kiến
8 Nguyễn Thị Hương Sen
Gia Viễn B
Chúng tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật
và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Gia Viễn, ngày 9 tháng 5 năm 2021
XÁC NHẬN CỦA LÃNH ĐẠO
Người nộp đơn
ĐƠN VỊ CƠ SỞ
(Ký và ghi rõ họ tên)
Hoàng Thị Diễm
Nguyễn Thị Thanh Hiên
Nguyễn Thị Hương
Trần Ngô Mỹ Hậu
Hoàng Thị Thanh
