A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đối với trẻ em, hoạt động vui chơi luôn là hoạt động chiếm ưu thế và giữ vai
trò chủ đạo, “Trẻ học mà chơi, chơi mà học”. Vì thế, các hình thức tổ chức mọi
hoạt động của trẻ luôn đặt dưới dạng hình thức của một trò chơi. Xuất phát từ vai
trò quan trọng của hoạt động vui chơi đối với trẻ em và nhu cầu hưởng thụ hoạt
động này, tôi thấy việc tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi dân gian là một việc làm
cần thiết và rất có ý nghĩa.
Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Thanh Trì với cánh đồng lúa trải dài mênh
mông. Tuổi thơ của tôi gắn liền với những trò chơi dân gian, cùng những đứa trẻ
trong xóm ngày ngày vui đùa trên những bãi đất trống cùng chơi các trò chơi như:
thả diều hay đuổi bắt… Những trò chơi ấy tuy không xa xỉ hay quá phô trương như
những trò chơi của trẻ em bây giờ nhưng nó để lại trong tôi những ấn tượng vô
cùng mạnh mẽ và sâu sắc...
Đối với Giáo dục mầm non, ngoài sự cần thiết có một môi trường “Xanh -
sạch - đẹp” chúng ta còn phải xây dựng bầu không khí vui tươi thân thiện cho trẻ
thông qua các trò chơi, đặc biệt là trò chơi dân gian. Qua các trò chơi dân gian trẻ
như được lớn lên về thể lực, trí tuệ, tình cảm đạo đức và thẩm mĩ. Mặt khác trò
chơi dân gian với những chức năng đặc biệt đóng một vai trò và vị thế quan trọng
trong đời sống trẻ thơ, đồng thời thể hiện nhu cầu giải trí, vui chơi, nó làm cho thế
giới xung quanh trẻ đẹp hơn và rộng mở hơn. Chính vì vậy trò chơi dân gian rất cần
thiết được lựa chọn, tổ chức cho trẻ chơi trong nhà trường tuỳ theo lứa tuổi của trẻ.
Là một giáo viên được nhà trường phân công trực tiếp phụ trách lớp 5- 6 tuổi ở
trường mầm non, tôi luôn đau đáu trong lòng mình phải làm sao để tìm ra những
giải pháp, cách làm hay để tổ chức tốt các trò chơi dân gian một cách có hiệu quả
nhất. Đặc biệt trong năm học 2022 – 2023, trường MN A Ngũ Hiệp đã mạnh dạn
thực hiện các hoạt động giáo dục theo mô hình STEAM và lớp mẫu giáo lớn 5-6
tuổi làm thí điểm. Tôi rất băn khoăn phải làm sao để lồng ghép các trò chơi dân
gian vào các hoạt động theo mô hình STEAM cho trẻ. Chính vì vậy tôi đã lựa chọn
đề tài “Một số biện pháp lồng ghép các trò chơi dân gian vào các hoạt động theo
mô hình STEAM cho trẻ 5-6 tuổi” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm năm học này.
Và ngày hôm nay với đề tài này tôi mong muốn sẽ khơi dậy được ở trẻ tình yêu,
sự gắn bó đối với các trò chơi dân gian nhằm khôi phục nét văn hoá tốt đẹp của
dân tộc. Thu hút được tính tích cực tham gia hoạt động của trẻ, kích thích sự sáng
tạo của trẻ trong quá trình chơi đặc biệt là ở những trò chơi mà trong đó trẻ tự tay
làm nên những đồ chơi từ những vật liệu sẵn có trong thiên nhiên. Để từ đó hình
thành ở trẻ tình yêu quê hương, yêu văn hóa dân tộc và yêu đất nước.
Đề tài này được tôi nghiên cứu và triển khai từ đầu năm học và sẽ áp dụng
trong cả năm học trên đối tượng là trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi lớp Mẫu giáo lớn A2
mà tôi đang phụ trách.
2
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Để thực hiện tốt sáng kiến kinh nghiệm này, trước khi bắt đầu thực hiện
tôi đã nghiên cứu lí luận để hiểu rõ “ Trò chơi dân gian là gì? Tổ chức trò chơi dân
gian trong trường mầm non thì phải tổ chức như thế nào để đạt mục tiêu phát triển
toàn diện cho trẻ chứ không phải chỉ thỏa mãn nhu cầu vui chơi? Trò chơi dân gian
Việt Nam là những hoạt động vui chơi giải trí do quần chúng nhân dân Việt Nam
sáng tạo ra và được lưu truyền tự nhiên qua nhiều thế hệ. Trò chơi dân gian diễn ra
mọi lúc, mọi nơi, không hạn định về mặt thời gian, không gian và phản ánh đời
sống tinh thần, văn hóa của dân tộc. Đây là một hình thức sinh hoạt cộng đồng
được nhân dân tiếp cận và gắn bó nhiều nhất. Như vậy kho tàng trò chơi dân gian
Việt Nam là mênh mông vô tận nhưng không phải trò chơi nào cũng phù hợp với
trẻ và không phải trò chơi nào cũng có thể tổ chức trong trường mầm non. Hiểu
được điều đó, ngay từ đầu năm học, với dự định thực hiện sáng kiến kinh nghiệm
“Một số biện pháp để tổ chức tốt các trò chơi dân gian cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi”
tôi đã nghiện cứu và lựa chọn hệ thống trò chơi phù hợp với trẻ và có thể tổ chức
trong trường mầm non. Từ đó tôi tiếp tục đi sâu nghiên cứu về cách thực hiện,
phương tiện, hình thức tổ chức sao cho trẻ đạt hứng thú nhất, phát huy được khả
năng của từng trẻ, sử dụng trò chơi dân gian như một công cụ để góp phần giúp trẻ
phát triển toàn diện.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
Bước vào năm học, bản thân tôi thực hiện nghiên cứu đề tài gặp những thuận
lợi và khó khăn sau.
a.Thuận lợi:
- Bản thân tôi yêu nghề mến trẻ, chịu khó học hỏi và tích cực nghiên cứu tài
liệu, có chút ít vốn hiểu biết về một số trò chơi dân gian truyền miệng. Được sự
quan tâm nhiều mặt của lãnh đạo địa phương, bậc học mầm non, của Ban giám hiệu
nhà trường tạo điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học như: Phòng học
mới khang trang, có khuôn viên rộng rãi thoáng mát, tranh ảnh, sách báo, đồ dùng
đồ chơi đầy đủ. Bản thân được dự giờ thường xuyên của chuyên môn nhà trường
trong công tác bồi dưỡng lý thuyết lẫn thực hành. - Bản thân là một giáo viên đứng
lớp mẫu giáo lớn, có nhiều năm công tác tại trường, có tinh thần trách nhiệm cao
trong việc chăm sóc giáo dục trẻ, hiểu tâm sinh lí và nguyện vọng của trẻ trong độ
tuổi mẫu giáo lớn khi tham gia vào các trò chơi dân gian.
- 100% trẻ đã được học qua lớp mẫu giáo nhỡ nên đã được tham gia một số trò chơi
và thuộc lời đồng dao của một số trò chơi dân gian. Các cháu năng động, khoẻ
mạnh, thích tìm tòi khám phá những điều mới lạ xung quanh.
- Được phụ huynh quan tâm hỗ trợ các nguyên vật liệu dễ kiếm ở địa phương để
làm đồ dùng đồ chơi phục vụ cho các trò chơi. Đồ chơi đơn giản, dễ kiếm, đảm bảo
an toàn cho trẻ và đảm bảo khoa học.
b. Khó khăn :
- Do phụ huynh bận rộn nên khó có điều kiện chăm sóc cho các cháu đầy đủ dẫn
đến sự tiếp thu của các cháu không đồng đều, có những cháu sinh đầu năm, có
những cháu sinh cuối năm, có những cháu phát âm chưa rõ ràng còn nói lắp, nói
ngọng, có những cháu còn chậm, nhút nhát chưa tự tin, mạnh dạn chưa hứng thú
trong giờ học, giờ chơi.
- Quan điểm của một số phụ huynh chỉ chú trọng đến việc học chưa chú ý tạo điều
kiện để cho trẻ được hoạt động vui chơi dẫn đến việc trẻ tham gia các trò chơi dân
gian ở lớp cũng như ở gia đình đạt kết quả chưa cao.
- Bản thân giáo viên chưa nắm bắt hết các trò chơi dân gian dành cho lứa tuổi của
lớp mình, chưa thực sự lôi cuốn trẻ tham gia trò chơi. Việc lồng ghép tích hợp trò
chơi dân gian vào các hoạt động học tập của trẻ chưa được logic nên khi tổ chức
các hoạt động có trò chơi dân gian chưa mang lại hiệu quả cao.
Trước khi thực hiện đề tài, ngay từ những ngày đầu nhận lớp, tôi đã tiến
hành khảo sát lớp, với tổng số 47. Phần nhiều các cháu chưa hứng thú với các trò
chơi dân gian, chưa nắm bắt được cách chơi, luật chơi của các trò chơi dân gian.
Qua quá trình tiếp xúc, trò chuyện làm quen với các cháu, tôi đã tìm hiểu khả năng
nhận biết và hứng thú của trẻ về các trò chơi dân gian như sau:
Nội dung khảo sát Đạt % Chưa %
4
đạt
Trẻ yêu thích, hứng thú với các trò
chơi dân gian
17 36% 30 64%
Hiểu biết về trò chơi dân gian 15 32% 32 68%
Tinh thần đoàn kết- ý thức tập thể
khi tham gia trò chơi
18 38% 29 62%
Trẻ có khả năng tự tổ chức trò chơi
dân gian
13 28% 34 72%
Từ kết quả trên bản thân tôi rất lo lắng, trăn trở, luôn suy nghĩ tìm tòi các biện
pháp tối ưu, để áp dụng nhằm tích hợp các trò chơi dân gian vào các hoạt động một
cách có hiệu quả nhất kích thích tính tò mò, sự sáng tạo và lòng ham hiểu biết của
trẻ để tạo sự hứng thú cho trẻ khi tham gia vào các trò chơi dân gian, các hoạt động
học trong chương trình. Cụ thể tôi đã nghiên cứu và đưa ra 1 số biện pháp thích
hợp, để từng bước dẫn dắt trẻ tích cực tham gia vào các trò chơi dân gian.
III. NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỂ TỔ CHỨC TỐT TRÒ CHƠI DÂN GIAN CHO
TRẺ 5-6 TUỔI
Từ những đặc điểm và tình hình thực tế của trường, của lớp và của bản thân mình,
tôi đã suy nghĩ và đưa ra 1 số biện pháp thích hợp, để từng bước dẫn dắt trẻ tích
cực tham gia vào các trò chơi dân gian như sau:
1. Lựa chọn các trò chơi phù hợp và lập kế hoạch tổ chức trò chơi dân
gian cho trẻ:
Để tổ chức tốt bất kì hoạt động gì thì cần phaircos kế hoạch rõ ràng. Trước hết để
lập được kế hoạch tôi cần nghiên cứu lựa chọn ra những trò chơi phù hợp với trẻ
mầm non và có thể tổ chức trong trường mầm non. Trò chơi dân gian rất phong
phú, không chỉ nhiều về số lượng mà còn đa dạng về thể loại. Nhưng không phải
trò chơi nào cũng phù hợp với trẻ ở từng độ tuổi. Vì thế để tổ chức tốt trò chơi dân
gian cho trẻ tôi luôn làm tốt công tác chuẩn bị: Xác định rõ thể loại, cách chơi, luật
chơi, mục đích yêu cầu cần đạt khi tổ chức trò chơi dân gian đó. Chuẩn bị chu đáo
đồ dùng, đồ chơi phù hợp với trò chơi.
Đối với trò chơi có luật thì bên cạnh cách chơi, lời ca, bài hát đồng dao (nếu có) thì
tôi giới thiệu cho trẻ luật chơi. Lần chơi đầu tôi giới thiệu tỉ mỉ luât chơi, cách chơi