Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng chống với các chất kích thích cho học sinh THPT trên địa bàn thành phố Vinh

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:41

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm là đề xuất những giải pháp để nâng cao nhận thức và phát triển kỹ năng ứng phó, phòng chống với các chất kích thích cho học sinh THPT để xây dựng môi trường học tập trong sạch, lành mạnh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng chống với các chất kích thích cho học sinh THPT trên địa bàn thành phố Vinh

së gd & ®t tØnh nghÖ an --------------- -------------- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ĐỀ TÀI: “N¢NG CAO NHËN THøC Vµ Kü N¡NG PHßNG CHèNG VíI C¸C CHÊT KÝCH THÝCH CHO HäC SINH THPT” MÔN: GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG – AN NINH 0
së gd & ®t tØnh nghÖ an tr-êng THPT hµ huy tËp --------------- -------------- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm ĐỀ TÀI: “N¢NG CAO NHËN THøC Vµ Kü N¡NG PHßNG CHèNG VíI C¸C CHÊT KÝCH THÝCH CHO HäC SINH THPT” MÔN: GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG – AN NINH TÁC GIẢ : Lê Văn Quyền TỔ : Khoa học xã hội ĐIỆN THOẠI : 0944119786 N¨m häc: 2020 - 2021 --------------- ------------ MỤC LỤC 1
ĐỀ MỤC TRANG PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1.1. Lý do chọn đề tài 1 1.2. Mục tiêu, ý nghĩa, tính mới của đề tài 1 1.2.1. Mục tiêu của đề tài 1 1.2.2. Ý nghĩa của đề tài 1 1.2.3. Tính mới của đề tài 2 1.3. Đối tượng nghiên cứu 2 1.4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 2 1.5. Phương pháp nghiên cứu 2 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 3 2.1. Cơ sở lý luận 3 2.2. Cơ sở thực tiễn 3 2.2.1. Một số vấn đề nghiên cứu cơ bản về chất kích thích 3 2.2.2. Một số chất kích thích đang ưu dùng trong giới trẻ hiện nay 5 2.3. Thực trạng học sinh nhận thức và kĩ năng ứng phó phòng 15 chống với các chất kích thích trong các trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh 2.3.1. Khái quát về nghiên cứu thực trạng 15 2.3.2. Khái quát học sinh trên địa bàn thành phố Vinh 17 2.3.3. Thực trạng về cách nhìn nhận các chất kích thích của học 18 sinh THPT 2.3.4. Dấu hiệu và biểu hiện của những học sinh lạm dụng các chất 18 2
kích thích 2.3.5. Hậu quả của học sinh trung học phổ thông khi sử dụng chất 19 kích thích 2.3.6. Nguyên nhân học sinh trung học phổ thông sử dụng chất 21 kích thích 2.4. Một số giải pháp để khắc phục tình trạng học sinh THPT sử 23 dụng chất kích thích trong nhà trường trên địa bàn thành phố Vinh 2.4.1. Nhóm giải pháp về phía học sinh 23 2.4.2. Nhóm giải pháp về phía gia đình 24 2.4.3. Nhóm giải pháp về phía nhà trường 25 2.4.4. Nhóm giải pháp về phía xã hội 31 2.5 Thực nghiệm hình thành nhận thức và những kỹ năng ứng 32 phó, phòng chống với các chất kích thích cho học sinh THPT PHẦN III.KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 35 3.1. Kết luận 35 3.2. Kiến nghị 35 TÀI LIỆU THAM KHẢO 36 DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT 3
Nội dung Viết tắt Trung học phổ thông THPT Học sinh HS Tiến sĩ TS Bác sĩ BS Thạc sĩ Th.S PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Lý do chọn đề tài 4
Trong thời buổi phát triển công nghệ hiện đại, thời kì kinh tế phát triển trên nền tảng công nghệ 4.0, và sắp tới sẽ hướng đến nền công nghệ 5.0; đi cùng với đó là các tệ nạn xã hội gia tăng ngày càng nhiều với sự xuất hiện của các chất kích thích, ảnh hưởng đến con người nói chung và học sinh trung học phổ thông nói riêng Chất kích thích, đó là những thứ rất nguy hiểm, nhưng giới trẻ ngày nay lại thờ ơ xem nó như một thú vui trong cuộc sống hàng ngày. Việc thiếu kiến thức và kĩ năng nhận biết về các chất kích thích không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và học tập của cá nhân các em học sinh, gia đình và nhà trường mà còn là hệ lụy của những vấn nạn trong xã hội, đẩy lùi tiến trình phát triển của một quốc gia, dân tộc. Là một người giáo viên với nhiệm vụ được giao là giảng dạy môn giáo dục quốc phòng – an ninh và phụ trách công tác đoàn trong nhà trường, bản thân tôi phải có trách nhiệm và nghĩa vụ ngăn chặn những tác nhân gây tổn hại tới học sinh, nhà trường và xã hội. Bước đầu tiên, cá nhân tôi muốn bắt đầu từ môi trường mà tôi đang hoạt động công tác, để tìm hiểu nguyên nhân về thực trạng ngày càng nhiều học sinh trung học phổ thông đang sử dụng chất kích thích và đưa ra giải pháp để khắc phục vấn đề. Xuất phát từ thực tế đó, tôi mạnh dạn tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng chống với các chất kích thích cho học sinh THPT trên địa bàn thành phố Vinh” với mong muốn tìm hiểu những kiến thức toàn diện về chất kích thích và các biện pháp để nâng cao, áp dụng những kĩ năng đó nhằm góp phần giáo dục giúp đỡ bản thân các em học sinh có một quãng thời gian học tập văn minh, lành mạnh và đạt kết quả cao nhất. 1.2. Mục tiêu, ý nghĩa, tính mới của đề tài 1.2.1. Mục tiêu của đề tài Thực hiện đề tài này, bản thân tôi hướng tới việc nghiên cứu về các chất kích thích được sử dụng phổ biến trong học đường, đặc biệt là ở các trường THPT hiện nay. Từ đó, bản thân tôi đề xuất những giải pháp để nâng cao nhận thức và phát triển kỹ năng ứng phó, phòng chống với các chất kích thích cho học sinh THPT để xây dựng môi trường học tập trong sạch, lành mạnh. 1.2.2. Ý nghĩa của đề tài - Đối với các em học sinh: Phát triển nhận thức về chất kích thích và có những kỹ năng cơ bản để ứng phó, phòng chống giúp các em có cách giải quyết tỉnh táo và thông minh trước những vấn đề về chất kích thích nói riêng và tệ nạn học đường nói chung. - Đối với các bậc phụ huynh: Có được những kiến thức đúng đắn về các chất kích thích. Từ đó có thể tìm ra những cách giáo dục con cái hiệu quả, tránh 5
cho con sử dụng các chất kích thích và những cách ứng xử đúng đắn đối với những bậc cha mẹ có con nghiện các chất kích thích. - Đối với nhà trường: Thấy được tầm quan trọng của việc giáo dục kiến thức cần thiết về chất kích thích và cách ứng phó, phòng chống các chất kích thích tạo một môi trường học tập thân thiện, văn minh, lành mạnh. - Đối với xã hội: Có hiệu quả tích cực trong việc giáo dục và hình thành nhân cách cho mỗi học sinh THPT. 1.2.3. Tính mới của đề tài - Tìm hiểu, phân tích cụ thể, chi tiết thực trạng, nguyên nhân, hậu quả và một số kĩ năng ứng phó, phòng chống với chất kích thích. - Cập nhật kịp thời một số loại chất kích thích mới đang phổ biển hiện nay trong môi trường THPT ( ví dụ như: Thuốc lá điện tử, Tobacco, bóng cười… ) - Đề xuất một số biện pháp tác động giúp các em học sinh THPT nâng cao kiến thức và phát triển kỹ năng ứng phó, phòng chống với chất kích thích và ma túy học đường. 1.3. Đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Học sinh THPT. - Đối tượng của nghiên cứu: Chất kích thích và ma túy học đường. 1.4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu - Giới hạn về nội dung: Trong khuôn khổ một đề tài sáng kiến kinh nghiệm, tôi giới hạn nghiên cứu ở một số chất kích thích đang được các học sinh trung học phổ thông sử dụng phổ biến. Từ đó làm rõ thực trạng nhận thức và kỹ năng ứng phó, phòng chống cho học sinh khi đối phó với các chất kích thích này, đồng thời phân tích những nguyên nhân, hậu quả cho học sinh biết khi sử dụng chất kích thích. Qua đó, đề xuất những biện pháp và kĩ năng ứng phó phòng chống để giúp học sinh có được những trang bị cần thiết để ứng phó với chất kích thích. - Giới hạn về địa bàn (phạm vi nghiên cứu) : Nghiên cứu được thực hiện qua khảo sát tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh. 1.5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp quan sát sư phạm. - Phương pháp điều tra đánh giá. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động. - Phương pháp đối chiếu kết quả so sánh. PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 2.1. Cơ sở lý luận 6
Học sinh THPT là lứa tuổi đang phát triển hoàn thiện về các đặc điểm tâm sinh lý, các em có những suy nghĩ non nớt, bồng bột, dễ bị lôi kéo, thích ăn chơi đua đòi, thích thể hiện bản thân mình và thích làm người lớn. Đặc biệt những em thiếu sự quan tâm của gia đình và nhà trường là nguyên nhân xô đẩy các em tới con đường nghiện ngập các chất kích thích, ma túy và trở thành tội phạm.Trong tình hình diễn biến phức tạp của tệ nạn ma túy học sinh là đối tượng có nguy cơ cao để các chất kích thích, ma túy xâm nhập, việc giáo dục phòng chống các chất kích thích, ma túy là cần thiết và cấp bách nó không chỉ góp phần thực hiện mục tiêu phấn đấu nhà trường không có chất kích thích, ma túy mà còn ngăn chặn sự phát triển của các chất kích thích trên toàn quốc. Bộ giáo dục đào tạo đã hướng dẫn các địa phương, trường học đẩy mạnh hoạt động nội khóa và ngoại khóa nhằm tạo sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong việc phòng chống các chất kích thích và chất gây nghiện. 2.2. Cơ sở thực tiễn 2.2.1. Một số vấn đề nghiên cứu cơ bản về chất kích thích a. Tình hình nghiên cứu của quốc tế Theo Viện nghiên cứu quốc gia về lạm dụng thuốc (NIDA) của Mỹ cho biết một nghiên cứu tìm ra 86% học sinh THPT Mỹ nói rằng một số bạn cùng lớp sử dụng các chất kích thích trong thời gian học tập tại trường. Thêm vào đó 44% học sinh THPT biết một số học sinh bán thuốc trong trường của họ. Theo một khảo sát thường niên tại các trường học phổ thông tại Australia, dựa vào các cuộc phỏng vấn qua điện thoại với 1003 học sinh từ độ tuổi 16 - 18, 86% trong số đó cho biết họ nhận thấy các bạn cùng lớp của mình đang lạm dụng chất kích thích. Số liệu nghiên cứu cũng cho thấy, có tới 72% người sử dụng ma túy tổng hợp là giới trẻ ở độ tuổi 18-30 tuổi, độ tuổi trên 30 chiếm 26%, riêng độ tuổi dưới 18 ở mức 2% nhưng có xu hướng gia tăng. Một thống kê khác cũng cho thấy hầu hết mọi trẻ em đều đã từng được đề nghị sử dụng ma túy, rượu, thuốc lá hay các chất gây nghiện khác ít nhất một lần trong đời. Hơn 2/3 học sinh trung học ở Ontario sử dụng rượu ít nhất một lần trong năm, 1/3 đã từng sử dụng cần sa. Các nhà nghiên cứu còn phát hiện nhiều thanh niên hiện đang sử dụng ma túy đá là những thanh thiếu niên có hoàn cảnh sống không ổn định và từng phạm tội, tương tự như những thanh niên phải học trong các lớp giáo dục đặc biệt tại trường học. Can thiệp sớm và điều trị cho người trẻ tuổi, bao gồm cả các chương trình điều trị nội trú, là những gì cần thiết. Đồng thời xây dựng các kỹ năng của giới trẻ để quản lý cuộc sống của họ hiệu quả như giải quyết việc làm, đào tạo, xây dựng mối quan hệ, quản lý tâm trạng và dạy kỹ năng phòng chống tái phát. b. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam. 7
Ở Việt Nam những năm gần đây, vấn đề nghiên cứu về chất kích thích và ma túy học đường đang dần được quan tâm. Đã có rất nhiều bài báo giới thiệu về các chất kích thích hiện nay trong học đường và tác hại của chúng, cũng có rất nhiều giải pháp được đặt ra để giải quyết vấn đề sử dụng chất gây nghiện trong lứa tuổi vị thanh niên. Kết quả khảo sát cho thấy hầu hết các bạn học sinh sinh viên đều nhận biết được những chất gây nghiện bất hợp pháp như: thuốc phiện (93,8%), heroin (89,8%) và cần sa (75,9%). Tuy nhiên, những loại ma túy có tác hại trực tiếp đến hệ thần kinh của người sử dụng và đang trở nên phổ biến hiện nay, đặc biệt là trong giới trẻ như methaphetamine (ma túy đá) chỉ có 56,4 % cho rằng chất đó khả năng gây nghiện. Khả năng gây nghiện của một số chất khác như shisha, bóng cười cũng được rất ít học sinh sinh viên biết đến. Ngoài ra, chưa thực sự có một công trình nghiên cứu nào chuyên sâu và toàn diện, tổng hợp được các chất kích thích phổ biến hiện nay ở các trường trung học phổ thông. Các biện pháp được nêu ra nhưng chưa thật chất lượng và có tính ứng dụng cao trong cộng đồng. Như vậy, mặc dù đã nhìn thấy được tình trạng lạm dụng chất kích thích trong môi trường trung học phổ thông nhưng các bài báo hay nghiên cứu nói chung vẫn còn nhiều mặt hạn chế trong cả thực trạng và giải pháp. Vì vậy, bản thân tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài này để nghiên cứu chuyên sâu và cập nhật kịp thời những chất kích thích mới, đề ra những giải pháp mới, hiệu quả và triệt để nhằm giảm thiểu tối đa tình trạng sử dụng chất kích thích trong môi trường THPT. c. Kỹ năng phòng chống, ứng phó với “ma túy học đường” “Ma túy học đường” hiện đang ngày càng trở nên phổ biến và gây ảnh hưởng lớn đến tâm sinh lý đối với giới trẻ, đặc biệt là HS trong các trường THPT. Vì vậy khi trực tiếp tiếp cận với các chất kích thích, các em cần có kiến thức sâu rộng hơn về kỹ năng đối phó với “ma túy học đường” để định hướng suy nghĩ. Qua tìm hiểu và tra cứu, tôi nhận thấy tuy có khá nhiều lí giải khác nhau về kỹ năng ứng phó với chất kích thích trong học đường nhưng chưa có tài liệu đưa ra thực sự hoàn chỉnh những kỹ năng cần thiết để phòng tránh và ứng phó với “ma túy học đường”. Chính vì thế, dựa vào các tài liệu và các nghiên cứu khách quan, tôi đã xác định như sau: Kỹ năng phòng tránh, ứng phó với các chất kích thích có thể hiểu là vận dụng các hiểu biết và những kinh nghiệm của bản thân để nhận diện các loại chất kích thích, định hướng sơ qua các phương án ứng phó với các tác động xấu của chất kích thích và vận dụng những giải pháp đó một cách hiệu quả để tránh xa sự cám dỗ, kích thích của “ma túy học đường”, cụ thể là ở lứa tuổi học sinh THPT giúp các em không bị ảnh hưởng bởi sự rủ rê lôi kéo của bạn bè và xã hội, góp phần xây dựng một môi trường học tập trong sạch lành mạnh. Một số kĩ năng phòng tránh và ứng phó với “ma túy học đường” như: 8
- Kĩ năng nhận diện các chất kích thích - Kĩ năng định hướng giải quyết khi tiếp cận với chất kích thích - Kĩ năng vận dụng giải pháp để phòng tránh với các chất kích thích Các em HS cần có những kỹ năng định hướng giải quyết như sau: - Dựa vào những kiến thức kinh nghiệm mà mình có từ đó bình tĩnh phân tích nhanh sự độc hại của chất kích thích đó và đưa ra những phương án giải quyết khác nhau. - Sau khi đưa ra những định hướng cho bản thân, các em cần phải biết được tính hiệu quả khi thực hiện mỗi phương án và sắp xếp theo thứ tự ưu tiên, đồng thời lường trước phương án đề phòng khi gặp biến cố để có thể ứng phó với sự ảnh hưởng của chất gây nghiện mà mình gặp phải. - Lựa chọn phương án tốt nhất, tối ưu nhất để thực hiện - Kĩ năng vận dụng giải pháp để phòng tránh với các chất kích thích và ứng phó với “ma túy” học đường Nếu có những kĩ năng này khi tiếp cận với các chất kích thích trong học đường, các em HS sẽ có thể bình tĩnh đối phó và kiểm soát bản thân để tránh những ảnh hưởng tiêu cực do các chất đó mang lại. Đối với những HS biết vận dụng kỹ năng một cách phù hợp, các em sẽ biết cách xác định được những người liên quan, những người chịu trách nhiệm vận chuyển, buôn bán, tàng trữ chất gây nghiện và từ đó tìm kiếm sự hỗ trợ của bạn bè, người thân và các cơ quan chức năng có thẩm quyền. Từ đó, sau mỗi lần ứng phó với chất gây nghiện, các em sẽ rút kinh nghiệm và tìm ra những giải pháp mới cho bản thân hiệu quả hơn, tối ưu hơn. Việc rèn luyện, trải nghiệm và tự trang bị cho mình những vốn kiến thức sẽ giúp các em có tâm lý vững vàng và vận dụng những kỹ năng cần có để phòng tránh, ứng phó với “ma túy” học đường. 2.2.2. Một số chất kích thích đang ưu dùng trong giới trẻ hiện nay 1. Bóng cười a. Định nghĩa Bóng cười, hay còn được gọi với tên Funkyball là một trong những trào lưu đang được giới trẻ ở nhiều nước trên thế giới trong đó có giới trẻ Việt Nam ưa chuộng. Đây là chất kích thích đặc biệt thịnh hành nhất ở học sinh THPT , họ coi đây là một thú vui dùng để xả stress. Nhưng thực ra, bóng cười không vô hại như họ nghĩ.Bóng cười là một quả bóng được bơm căng khí N2O tác động mạnh tới hệ thần kinh, gây cười, tạo cảm giác lâng lâng, sảng khoái cho người sử dụng. b. Hình dạng, cấu tạo, cách sử dụng 9
- Hình dạng của bóng cười khi thổi lên cũng giống như bóng bay thông thường. Đó cũng chính là một cách để thu hút giới trẻ sử dụng và khiến họ ngộ nhận rằng bóng cười cũng chỉ là một thứ trò chơi. - Cách sử dụng: Bóng cười chế biến rất đơn giản. Chỉ cần dùng hai chiếc hộp nhựa đựng bóng, một ống sắt dài và một bình khí nén nhỏ bơm bóng thật căng là có thể "chén" ngay được. Người sử dụng ngậm đầu quả bóng như thổi bóng, cứ hít vào rồi thổi ra. Cứ lặp đi lặp lại cho quả bóng căng phồng rồi đến cuối cùng xẹp lép là lượng khí N2O đã xâm chiếm và lan tỏa khắp cơ thể. Khí N2O ngấm đến đâu, tế bào cơ thể tê đến đấy. c. Thực trạng sử dụng và vận chuyển bóng cười c.1. Bóng cười có mặt ở khắp mọi nơi - Theo qui định của Pháp luật, khí cười N2O không nằm trong danh mục hóa chất phải quản lí nghiệm ngặt, không phải chất ma túy nên nó được bán bí mật một cách “công khai” trong các vũ trường, hộp đêm và có thể có mặt ở khắp mọi nơi. Ở Hà Nội,từ những vỉa hè đông nghẹt như Nguyễn Hữu Huân, Lý Thái Tổ… cho tới khu phố cổ Hàng Buồm, Lương Ngọc Quyến, Tạ Hiện, Đào Duy Từ, thật quá dễ dàng để gặp cảnh những người trẻ tụ tập thành từng nhóm bên những quả bóng nhiều màu sắc. Bóng cười bây giờ không chỉ là cơn sốt dành cho dân chơi như hồi đầu mới xuất hiện, cũng không chỉ đơn điệu 1 màu trắng như năm 2012 - mà đã thực sự 10
trở thành thứ quá quen thuộc, một dạng giải trí theo nhiều người trẻ khẳng định là "không-thể-thiếu"… Họ hút bóng cười ở mọi nơi mọi lúc. Lên bar uống rượu phải làm vài quả bóng "kích rượu" thì mới vui được. Ra cafe sang chảnh cũng không thể ngồi im, gọi tới vài lượt bóng để câu chuyện "xôm" hơn. Rồi tới cafe vỉa hè, cảnh phê bóng cười ngất ra, ngã cả ra đường – cảnh ấy chẳng hề hiếm gặp. Hà Nội xuất hiện một chuỗi bar, pub đặt tên theo "Quả bóng" – chuyên tâm phục vụ khách hàng thổi bóng với cam kết "bóng phê nhất thủ đô". Tất nhiên, khách hàng lên đây không chỉ để uống bia rượu, mà còn để thưởng thức độ phê của bóng. - Các phương thức để bày bán bóng cười: + Một người làm thuê tại tụ điểm ăn chơi sầm uất khu phố cổ Hà Nội. Người này cho hay: Bóng cười mua không khó nhưng phải là người trong cùng giới mới có thể “bắt sóng” với nhau để giao dịch được. Theo người nhân viên này cho biết, “hàng” được nhập từ Canada, Thụy Sỹ, Mỹ, Ý… về Việt Nam. Rất nhiều quán bar, tụ điểm ăn chơi tại Hà Nội đã móc nối được với những đầu mối này và trở thành những nơi cung cấp dịch vụ này cho giới trẻ. + Không chỉ bán trực tiếp, bóng cười còn được rao bán công khai tràn lan trên mạng. Chỉ cần gõ cụm từ “dịch vụ bóng cười” là có thể thấy hàng loạt các cửa hàng kinh doanh online với những lời rao kích thích sự tò mò: “Dân chơi thứ thiệt mới chơi loại này”; “Cafe bóng cười cực chất giá lại mềm”; “Hãy để lại những khoảnh khắc đẹp và vui vẻ bên bạn bè cùng funkyball”... Ngoài hướng dẫn sử dụng, các cửa hàng online còn đăng tải đầy đủ giá cả sản phẩm theo từng loại như: 1 combo gồm 1 dụng cụ bơm lớn cùng 60 bóng có giá 2 triệu đồng hay combo gồm 1 dụng cụ bơm mini cùng 50 bóng sẽ có giá 1,2 triệu đồng... 11
c.2. Đặc biệt, các bạn trẻ ngày nay còn sử dụng bóng cười kèm với các chất kích thích khác Sự phát triển của bóng cười ở Hà Nội đã tạo nên một trào lưu nho nhỏ trong giới "phê sâu", đó là thổi bóng khi đang dùng chất kích thích. Quả bóng khi thổi trong trạng thái bình thường, vốn đã khiến người thổi tê hết chân tay, đầu ong lên mất khoảng 15 đến 30 giây. Nhưng khi dùng với thuốc lắc, ketamin hoặc các chất kích thích khác, thì độ phê còn lên đến mức "đỉnh". "Trong cuộc chơi, quả bóng đóng vai trò cực kỳ quan trọng, đẩy cơn phê lên đến đỉnh, quên hết mọi thứ xung quanh. Cảm giác như mình bị hút vào một vòng xoáy, và cứ quay chậm trong cái vòng ấy mãi mãi. Điều này, nếu thổi bóng ở trạng thái bình thường, hay chỉ chơi chất kích thích thì không thể đem lại được. Phải kết hợp cả 2", T.V (SN 1991), từ Ba Lan về chia sẻ. d. Tác hại của “bóng cười”: d.1."Hít bóng cười liên tiếp trong tình trạng não thiếu oxy có thể dẫn đến ngạt thở, mất ý thức, thậm chí tử vong" TS Trần Thị Hồng Thu, Trưởng khoa Lâm sàng, bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương (Hà Nội) cho biết , điều tra ma túy toàn cầu (2013-2014) cho thấy N2O (khí cười - laughing gas) xếp hàng thứ 14 trong các loại thuốc gây nghiện được sử dụng nhiều nhất trên toàn cầu – đứng trước cả Ketamine, Caffeine. 12
Theo TS Thu, lạm dụng khí cười N2O để giải trí có thể dẫn tới hiện tượng hòa tan chất khí này trong máu và làm giảm lượng oxy tới não. Việc hít bóng cười liên tiếp trong tình trạng não bị thiếu oxy có thể dẫn đến ngạt thở hoặc mất ý thức. Sau tổn thương não là những tổn thương cơ quan khác do hậu quả của tình trạng thiếu oxy. Thực tế, thiếu oxy là tác dụng phụ nghiêm trọng nhất của N2O, y khoa gọi là "thiếu oxy máu". Tình trạng này xảy ra khi người sử dụng ngừng thở; thở quá nông hoặc quá chậm, dẫn tới không đáp ứng đủ nhu cầu oxy cho cơ thể. Điều này thường là do quá buồn ngủ vì tác dụng an thần của N2O. "Đa phần, hiện tượng thiếu oxy máu xuất hiện rất sớm. Nếu bệnh nhân kịp thời cung cấp đủ oxy, giúp thức tỉnh hơn, có thể không gây hại lâu dài. Nhưng nếu cứ để thiếu oxy máu quá lâu, sẽ tổn thương não, thậm chí gây tử vong. Đây là một tác dụng phụ rất hiếm của N2O, nhưng đó là một thực tế đã xảy ra", bà Thu nhấn mạnh. d.2. Sử dụng nhiều có thể sẽ gây nghiện như ma túy: Báo Lao Động dẫn lời PGS.TS Trần Hồng Côn – giảng viên khoa Hóa, Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, khí cười hay còn gọi là N2O vốn là một loại khí được sử dụng trong chiến tranh thế giới thứ nhất. Đó là một hợp chất vô cơ không màu, vị ngọt nhẹ. Sở dĩ gọi N2O là khí cười bởi có giả thuyết cho rằng, nó tác động lên một điểm của hệ thống thần kinh gây cười.Sử dụng khí cười với tần suất lớn sẽ ảnh hưởng rất lớn tới cơ thể, nhất là hệ thần kinh. Nếu hít nhiều sẽ gây ra nôn ói, rối loạn chuyển hóa cơ thể, thậm chí tạo cảm giác hưng phấn ảo, rất giống với cảm giác phê pha ma túy. Sử dụng nhiều có thể sẽ gây nghiện. d.3. Ảnh hưởng trực tiếp tới tim mạch: Thông tin trên Zing News, Funkyball (bóng cười) thực chất là quả bóng bay được bơm khí nitrous oxide. Tại một số nước châu Âu, đây là chất kích thích được bán hợp pháp tại các hộp đêm. Tuy nhiên, cả các bác sĩ trên thế giới đều cảnh báo rằng, funkyball ảnh hưởng trực tiếp tới tim mạch, hệ thần kinh mà hậu quả xấu nhất nếu làm dụng là dẫn tới trầm cảm. d.4. Bóng cười gây dị ứng cao su: Trí Thức Trẻ cho biết, theo như một số báo cáo từ trường ĐH London thì từ năm 2006 – 2012, trên toàn nước Anh có 17 trường hợp tử vong vì N2O. Nhưng rủi ro không dừng lại ở đó. Bóng cười – công cụ chính của thú chơi này thường được làm từ cao su, và chất liệu này có thể gây nguy hiểm cho những người mắc chứng “dị ứng cao su” (latex allergy). Cụ thể, các loại protein có trong cao su có thể kích hoạt một kháng thể mang tên immunoglobulin E (lgE) để sản sinh ra hóa chất histamine – hoá chất 13
có tác dụng duy trì hoạt động sinh lý của cơ thể. Nhưng một lượng lớn chất này xuất hiện có thể khiến cơ thể xuất hiện những triệu chứng dị ứng như nổi phát ban, chảy nước mũi…Thậm chí trường hợp nặng có thể gây giảm huyết áp đột ngột, tăng nhịp tim, khó thở, hoặc tử vong nếu không được chữa trị kịp thời. Chưa kể, một số cửa hàng nhằm tiết kiệm chi phí nên đã tái sử dụng những trái bóng đã bán từ trước. Chắc cảnh tượng trăm người chung một quả bóng cũng đủ khiến bạn rùng mình. 2. Cỏ Canada a. Định nghĩa: Cỏ là một chất kích thích, chất gây nghiện, thực chất đây là một loại ma túy có thể nói nguy hiểm hơn cần sa. Trong giới trẻ, sử dụng cỏ Canada còn được gọi là hút “pin” b. Hình dạng, cấu tạo: Theo tài liệu của các cơ quan công an,“Pin” được chế biến dưới dạng sợi thuốc gói trong túi nylon hoặc ép thành bánh để dân chơi xắt ra, bóp vụn rồi quấn vào giấy để hút. Những người buôn bán lẻ loại pin này giao hàng trực tiếp cho mối quen biết, kèm theo pin là một loại giấy có tên là OCB dùng để quấn thuốc, phần tẩu thuốc thường được làm bằng vỏ thuốc lá Vinataba. Giá bán 100g pin tại “đại lý” là 20 triệu đồng, những người buôn bán pin thường ngụy trang pin như điếu thuốc lá bình thường để phân phối đến tay người sử dụng với giá 200.000 đồng một điếu. 14
c.Tác dụng đối với cơ thể: Cỏ Canada có chứa nhiều chất XLR-11 gây ra những ảo giác, hôn mê, loạn thần và có thể gây ra những nguy hiểm đe dọa đến tính mạng của con người. Hoạt chất này có tính kích thích mạnh hơn loại cần sa. Sau khi sử dụng pin, người dùng thường có những dấu hiệu như tim đập nhanh, toát mồ hôi nhiều, mắt đỏ, chảy nước mắt, xuất hiện ảo giác và thích thể hiện, thích nói nhiều. Sử dụng pin lâu ngày sẽ gây ra những tình trạng tồi tệ cho sức khỏe, người dùng sẽ gầy gò, ốm yếu, mất sức đề kháng, sinh ra các bệnh về gan, thận, ảnh hưởng nặng nề đến các cơ quan nội tạng. Sau này sẽ xuất hiện một số dấu hiện như da xanh xao, mắt đỏ như thiếu ngủ, nổi mụn, mẩn ngứa, lở loét… Sử dụng nhiều có thể gây ra sốc thuốc, sùi bọt mép, co gật, đe dọa tính mạng. Đây là loại chất kích thích thần kinh mạnh, gây ra những ảnh hưởng về bộ não và suy nghĩ của con người, gây ra các chứng rối loạn trí nhớ, mất trí nhớ, khả năng tư duy kém, dễ gây ảo giác và thường trở nên cáu gắt, bất cần,.. Trên thế giới và một số tỉnh ở việt Nam đã có những hiện tử vong do sử dụng cỏ Canada như thế này. 3. Tem giấy ma túy a. Định nghĩa Tem giấy thực chất là miếng giấy được tẩm chất gây ảo giác LSD (Lysergic Axit Diethylamide), đây là chất bán tổng hợp được chiết xuất từ nấm cựa gà. Chất gây nghiện này đã từng xuất hiện vào những năm 70 và thế giới ngầm đã ngưng sản xuất. Hiện nay chúng đã tái xuất và đây là chất gây ảo giác mạnh nhất cho đến nay thuộc nhóm kích thích, chỉ vài chục mcg là có thể gây ảo giác nên được xem chất ma túy nguy hiểm nhất. LSD được tìm ra từ rất lâu, từ thập niên 30, ban đầu người ta nghĩ nó là thuốc, là thần dược nhưng sau đó mới rõ tác hại của nó. b. Hình dạng, cấu tạo, cách sử dụng “Tem giấy” là loại ma túy mới. Nó được “tung ra” dưới hình thức tẩm LSD (một loại ma túy) vào những miếng giấy nhỏ (như con tem, kích thước 1,5x 1,5 cm), in hình ngộ nghĩnh, nhân vật nổi tiếng. Giá bán khá rẻ chỉ 20.000đ. Cách thức sử dụng của tem giấy rất đơn giản, chỉ cần để tem vào đầu lưỡi. Chúng có tác dụng rất nhanh, chỉ sau 5 phút liếm, ngậm người dùng đã có cảm giác. Thời gian bán hủy là 5 giờ nhưng tác dụng kéo dài đến 12 giờ. Tuy nhiên, với liều cao khoảng 1 mcg/kg, trung bình khoảng 50-60 mcg sẽ gây hiện tượng ảo giác và hoang tưởng kéo dài đến vài ngày. Chính vì vậy, nó thường được gọi là “tem giấy” hay “bùa lưỡi”. 15
c. Tác dụng với cơ thể TS.BS Nguyễn Văn Tuấn cho biết :"LSD gây loạn thần rất nhanh, sử dụng lặp lại nhiều lần sẽ gây phụ thuộc về tâm thần, cơ thể. Khi không có, người dùng rơi vào trạng thái trầm, mệt mỏi, biểu hiện thèm khát sử dụng mãnh liệt". Như đã nói, sau khi dùng thuốc sẽ gây ra trạng thái đê mê, cảm giác khác lạ, sung sướng. Nhưng đồng thời nó gây ra các hành vi mất kiểm soát nguy hiểm. Họ có thể tự hủy hoại chính mình hoặc gây ra thương vong cho người khác. Do LSD thuộc nhóm chất gây ảo giác cao, kích thích mạnh tới bộ não nên có thể gây ra bệnh tim mạch, đau cơ không chỉ trong lúc sử dụng “thuốc” mà còn kéo dài sau thời gian sử dụng. Người sử dụng lâu ngày, sẽ làm gia tăng nguy cơ gây tổn thương tâm lý, trầm cảm, thậm chí là tâm thần phân liệt suốt đời. c. Thực trạng sử dụng và vận chuyển tem giấy ma túy Vì đây là dạng ma túy núp bóng với hình dạng tem giấy, với đủ các hình ảnh lạ mắt như siêu nhân, hình ảnh hoạt hình, con vật,… Cho nên nó rất dễ phát tán, vận chuyển và rất dễ qua mặt các cơ quan chức năng. Bạn có thể tưởng tượng một xấp ma túy kiểu này bỏ chung với hàng đống đồ chơi trẻ em các loại, có cả các loại đồ dán, giấy màu cho trẻ em thì làm sao có thể phát hiện được nó là ma túy.Về giá cả, mỗi miếng cũng chỉ có giá khoảng 20.000đ, quá rẻ so với các loại ma túy khác, đặc biệt là ma túy đá rất đắt. Vì các đặc tính như vậy cho nên nó dễ len lỏi vào cộng đồng, đặc biệt là giới học sinh. Người dùng thử sẽ rất thích thú vì có cảm giác bay bổng, không còn nhận ra chính mình, có thể tưởng tượng mình là siêu nhân, ngôi sao nổi tiếng. Chúng sẽ rỉ tai nhau và dễ dàng chia sẻ cho nhau. Cộng với mạng xã hội, đặc biệt là facebook thì sự lan truyền của nó là điều khó có thể ngăn chặn. 16
4. Shisha a. Định nghĩa: Shisha là một loại điếu hút thuốc qua ống nước, có xuất xứ từ các nước Ả Rập, còn được gọi là thuốc lào Ả Rập. Shisha là một loại thảo dược mà thành phần trong lá, rễ có chứa nicotine có tác hại giống hệt như thuốc lá và thuốc lào. b.Hình dạng, cấu tạo, cách sử dụng: Shisha được hút thông qua 1 chiếc bình lọc giống như điếu bình và thường được hút tập thể. Nếu trước kia muốn hút Shisha phải vào quán bar, quán café đắt tiền với giá tiền triệu đồng/ bình Shisha thì giờ đây ngay cả quán trà chanh cũng phục vụ Shisha với giá chỉ hơn 100 nghìn đồng. c .Tác hại đối với cơ thể: - Shisha tác động trực tiếp vào đường hô hấp. Nếu hút trong vòng một giờ, lượng khói hút vào cơ thể sẽ cao hơn 150 lần lượng nicotin, cao hơn 70% so với hút thuốc lá. Từ đó, người hút shisha còn có nguy cơ hít độc chất từ hắc ín gồm monoxide carbon, các kim loại nặng và các chất gây ung thư gấp 100 lần so với hút thuốc lá… - Khi đưa ra thị trường, shisha thường được “chế” thêm những tạp chất độc hại khác để tăng sự hấp dẫn và giảm giá thành. Điều này càng gây thêm nhiều hiểm họa cho sức khỏe người sử dụng. Rượu được chế vào shisha có thể gây dị ứng cho người hút, dẫn đến rát cổ, tê buốt, bỏng họng. Các chất như mật ong, đường… được pha trộn, khi đốt lên đều tạo ra rất nhiều khí độc hại với cơ thể. 17
Khi hút shisha, hợp chất hữu cơ sẽ bị đốt và phân hủy thành khí CO, CO2 độc hại. Đặc biệt, khí CO là một loại chất cực độc, ảnh hưởng tới hệ hô hấp và dẫn tới chết người. Nguy hiểm hơn, việc sử dụng shisha có chứa ma túy sẽ dẫn đến tình trạng nghiện từ nhẹ tới nặng, gây ảo giác liên tục, ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ thần kinh và não bộ. - Trước tác hại của shisha, UBND TP.HCM đã từng kiến nghị Bộ Y tế nghiên cứu đưa thuốc shisha vào danh mục hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh. Tuy nhiên, theo bác sĩ Thi, rất khó để đưa shisha vào nhóm cấm như ma túy. Bởi cho đến nay, ngành y tế vẫn chưa xác định rõ ràng nên cho shisha vào nhóm ma túy tổng hợp hay chỉ là những chất gây kích thích. 5. Thuốc lá và thuốc lá điện tử Thuốc lá Thuốc lá điện tử Thuốc lá là tên gọi của Thuốc lá điện tử mô một loại sản phẩm được phỏng hình dạng và làm chủ yếu từ nguyên liệu chức năng của thuốc lá Khái niệm lá thuốc đã thái sợi, được thông thường. cuộn và nhồi định hình bằng giấy, có dạng hình trụ. Thuốc lá điếu thường được Khác với thuốc lá đốt cháy ở một đầu, để cháy thường, thuốc lá điện âm ỉ, nhằm mục đích tạo tử không tạo khói mà Đặc điểm khói và khói này theo dòng tạo ra luồng hơi có mùi khí vào miệng người hút từ vị và cảm giác giống đầu đối diện. thuốc lá thật. Hút thuốc lá có thể gây ung Thuốc lá điện tử chứa thư với mọi cơ quan trong nhiều chất độc hại, gây cơ thể : phổi, bàng quang, nghiện, gây bệnh tật, máu, cổ tử cung, đại tràng, thậm chí tử vong. Theo thực quản, thận, vòm họng, liên minh kiểm soát gan, tụy, dạ dày.Hút thuốc thuốc lá Đông Nam Á Tác hại cũng có thể gây ra bệnh tim (SEATCA) : đa phần mạch, đột quỵ, bệnh phổi thuốc lá điện tử có như khí phế thũng và viêm chứa Nicotin-chất gây phế quản. Người hút thuốc nghiện cao, là nguyên lá nhiều có nguy cơ mắc nhân gây các bệnh về bệnh lao. hô hấp , tim mạch, tiêu hóa và ung thư. 18
2.3. Thực trạng học sinh nhận thức và kĩ năng ứng phó phòng chống với các chất kích thích trong các trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh 2.3.1. Khái quát về nghiên cứu thực trạng - Mục đích: Tìm hiểu và đánh giá một cách khách quan tầm hiểu biết và sự định hướng những cách ứng phó của học sinh THPT về chất kích thích, những nguyên nhân trực tiếp, sâu xa và rút ra những giải pháp để hướng tới giảm thiểu và xóa bỏ tình trạng này, giúp cho đất nước ngày càng văn minh, lành mạnh. 19