Sổ tay phóng viên – Phần 8
Bắt đầu viết bài
Phương pháp viết tin cơ bản
• Hãy suy nghĩ xem bạn nói gì nếu một ai đó hỏi: " Có tin gì mới?"
• Viết các câu ngắn.
• Tốt nhất là mỗi câu một ý.
• Hãy bắt đầu với Cái Gì, sau đó chuyển sang Như Thế Nào và Tại
Sao một cách lô gíc.
• Thêm Tại Sao vào phần dẫn thường làm phức tạp bài viết.
• Hãy tỏ ra độc đáo. Tránh dùng những câu nói rập khuôn (clichés).
• Hãy dùng các động từ ở thể chủ động. Ai đó làm gì đó trong câu
của bạn.
• Tránh đưa quá nhiều sự kiện.
• Dùng càng ít con số càng tốt.
Hãy lập đề cương cho câu chuyện của bạn. Thử xem nên bắt đầu từ
đâu, kết thúc ở đâu và làm thế nào để đi tới đó. Hãy dùng gạch đầu dòng.
Bạn đã tạo ra một cái bản đồ. Bạn có thể quay trở lại hay đi vòng , nhưng
bạn phải tin tưởng rằng bạn đang đi đúng hướng.
Hãy tự hỏi "Đâu là điểm chính ta muốn trình bày rõ ràng?. Ghi chép
những chi tiết hỗ trợ chính. Rồi xác định trở ngại chính.
Sự sắp xếp theo niên đại có thể là hữu ích. Với một số câu chuyện có
thể tiến triển theo trình tự thời gian .
Hãy viết lời dẫn trước. Hãy tự hỏi "cái gì mới?"
Luôn xác lập cái gì xảy ra trước khi chuyển sang tại sao/như thế nào.
Nếu lời dẫn cồng kềnh quá thì hãy xem bạn có đưa vào đó quá nhiều lời giải
thích không.
Thêm một gợi ý nữa, nếu bạn cảm thấy bí khi viết lời dẫn: hãy xem
dòng cuối cùng bạn viết. Thường dòng cuối thường chứa đựng ý nghĩ có thể
dùng để bắt đầu lời dẫn.
Bắt đầu bất cứ phần nào
Nếu bạn đã có một kế hoạch thì chẳng có lý do gì lại phải bắt đầu từ
lời dẫn (mặc dù đó là điểm bắt đầu câu chuyện). Tom Kennedy của chương
trình thời sự CBC đôi khi viết phần kết trước, để anh ta biết là mình phải đi
đâu. Hoặc bạn có thể bắt đầu từ đoạn giữa, có lẽ là giải thích một chút về bối
cảnh. Nên một khi bạn đã xác định được phần kết hay phần bối cảnh rắc rối,
hãy bắt tay vào viết lời dẫn.
Viết đơn giản
Trước hết hãy cố gắng viết đơn giản. Khi hai nhà du hành vũ trụ Mỹ
Neil Armstrong và Edwin Buzz Aldrin làm nên lịch sử, tờ Thời báo Niu-
yook mở đầu bài phóng sự của họ với câu dẫn sau:
"Houston, 20/7 - hôm nay, con người đã đặt chân lên mặt trăng."
Đó là viết cho "mắt", cho bạn đọc và viết rất "đẹp", rất hay. Bây giờ
hãy so sánh văn phong tao nhã này với mẩu tin truyền hình dưới đây:
"Hạn chót để chấm dứt cuộc đình công của cảnh sát Cape Breton đã
được đưa ra trong khi ban lãnh đạo và công đoàn cố gắng đạt được một thoả
thuận. Từ hôm thứ tư, hai bên đã đàm phán suốt ngày đêm. Tuy còn một số
vấn đề nổi cộm nhưng công đoàn đã cam kết thương lượng cho đến khi đạt
được một thỏa thuận, thậm chí phải đàm phán vào cả những ngày cuối tuần.
Trong khi đó, RCMP sẵn sàng tiếp quản công việc của cảnh sát trong thành
phố nếu cuộc đàm phán đổ vỡ."
Ban hãy dùng 9 điểm nêu ở đầu phần này để đánh giá bài viết trên.
Đã đơn giản chưa?Mỗi câu một ý?Động từ ở thể chủ động? Độc đáo?
Hãng thông tấn Canada đưa ra một số lời khuyên như sau:
• Vị nhân sinh: Tìm kiếm khía cạnh con người.
• Cụ thể: Khuyến khích các chi tiết có ý nghĩa.
• Rõ ràng: Xây dựng câu chuyện trong đầu trước khi đặt bút viết.
Dùng những từ dễ hiểu.
Vào thẳng vấn đề.
Mỗi câu một ý.
Câu ngắn.
• Ngắn gọn: Ghi nhớ: lan man bóp nghẹt ý nghĩa.
Đơn giản hoá.
Viết súc tích.
Hãy cẩn thận với các cụm từ nặng nề.(ví dụ: trong một nỗ lực . . .)
Hãy cẩn thận với các uyển ngữ và biệt ngữ nặng nề, tẻ nhạt. (ví dụ:
đi đời nhà ma. . .)
• Tưởng tượng Gắn kết với cuộc sống của người xem.
Tránh dùng những cụm từ làm sẵn (ready-made): một
thoáng Sapa, . . .
Tại sao không nên dùng các câu nói rập khuôn
Đôi khi các câu nói rập khuôn được dùng trong khi nói. Vậy có gì sai
khi dùng chúng trong các bài viết văn nói? Điều phiền hà với các câu nói
này là chúng bị giảm giá trị vì được dùng đi dùng lại nhiều lần.
"Dùng đúng từ, không dùng từ gần gần nghĩa. Tránh dùng một từ quá
nhiều lần, nhưng không bỏ qua những chi tiết quan trọng. Tránh luộm thuộm,
cẩu thả về hình thức. Sử dụng đúng ngữ pháp. Dùng văn phong đơn giản và
dễ hiểu."
Động từ
Nên dùng các động từ ở thể chủ động: làm ra hành động hơn là nhận
hành động.
Ví dụ: Dây điện bị đứt bởi bão.
Có thể viết lại là: Bão đã làm đứt dây điện.
Tính từ và trạng từ
Đập ngay vào phím Xoá (delete). Hầu hết các tính từ có thể thay thế
bằng các từ cụ thể, chính xác hơn.
Và trạng từ thường chỉ ra rằng cần phải dùng một động từ mạnh hơn.
Tính từ thường không chính xác. Khi bạn nghe tin một trận bão mạnh
làm 10 người thiệt mạng, và một tuần sau bạn lại nghe một trận bão mạnh
khác cướp đi 10 000 sinh mạng. Lúc đó bạn bắt đầu suy nghĩ "mạnh" có
nghĩa là thế nào nhỉ?
Và còn vấn đề liên quan đến tính chủ quan. Người đàn ông này đẹp
trai, người phụ nữ kia đẹp gái hay đám cháy lớn là theo chuẩn mực nào?
Thang chia cấp độ : to - lớn - khổng lồ có giống với cách chia của người
hàng xóm của bạn hay không?
Trích dẫn
Hầu hết các trích dẫn được xử lý tốt nếu nêu nguồn gốc và diễn giải
lời trích này (bằng câu gián tiếp). Nếu như trích dẫn có sức nặng ta buộc
phải trích nguyên ( bằng câu trực tiếp). Trong truyền hình, người được trích