TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HOÁ HÀ NỘI

KHOA VĂN HOÁ DÂN TỘC THIỂU SỐ

NGUYỄN ĐÌNH HIẾU

TẬP QUÁN SINH ĐẺ VÀ NUÔI DẠY CON CÁI

CỦA NGƯỜI DAO VỚI VIỆC CHĂM SÓC SỨC

KHOẺ PHỤ NỮ VÀ TRẺ EM HIỆN NAY Ở XÃ

THƯỢNG YÊN CÔNG, THỊ XÃ UÔNG BÍ,

QUẢNG NINH

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN VĂN HOÁ

CHUYÊN NGÀNH VĂN HOÁ DÂN TỘC THIỂU SỐ

MÃ SỐ: 608

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS.TRẦN BÌNH

Hà Nội, 2008

1

Lêi c¶m ¬n

§Ó hoµn thµnh khãa luËn nµy chóng t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸n bé vµ nh©n d©n x· Th−îng Yªn C«ng, thÞ x· U«ng BÝ (Qu¶ng Ninh), c¸c thÇy c« gi¸o Khoa V¨n hãa d©n téc thiÓu sè, TS. TrÇn B×nh,... Nh©n ®©y chóng t«i xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c nhÊt tíi tÊt c¶ vµ mong tiÕp tôc nhËn ®−îc nh÷ng gióp ®ì quý b¸u.

Do kh¶ n¨ng cña chóng t«i cã h¹n nªn khãa luËn nµy ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. Chóng t«i mong nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u.

Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

NguyÔn §×nh HiÕu

3

MỤC LỤC

më ®Çu .............................................................................................................. 5 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu ................................................................. 7 Ch−¬ng 1 ............................................................................................................. 10 1.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn ë Th−îng Yªn C«ng ................................................. 10 1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh ......................................................................... 10 1.1.2. §Êt ®ai, th¶m thùc vËt vµ hÖ ®éng vËt .............................................. 10 1.1.3. Thêi tiÕt, khÝ hËu ............................................................................... 11 1.1.4. S«ng ngßi, thñy v¨n ........................................................................... 12 1.1.5. C¬ së h¹ tÇng kü thuËt ...................................................................... 12 1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi ë Th−îng Yªn C«ng ....................................... 12 1.2.1. D©n téc, d©n sè, ph©n bè d©n c− ...................................................... 12 1.2.2. T×nh h×nh kinh tÕ- x· héi ë Th−îng Yªn C«ng ................................. 13 1.2.3. M¹ng l−íi y tÕ ch¨m sãc søc kháe .................................................... 15 1.3. Kh¸i qu¸t vÒ ng−êi Dao ë Th−îng Yªn C«ng .......................................... 17 1.3.1. Nguån gèc, tªn gäi, d©n sè, ph©n bè c− tró ...................................... 17 1.3.2. §Æc ®iÓm m−u sinh ........................................................................... 23 1.3.3. §Æc ®iÓm nhµ cöa, trang phôc, ¨n uèng ........................................... 24 1.3.4. X· héi truyÒn thèng .......................................................................... 27 1.3.5. §Æc ®iÓm vÒ ®êi sèng tinh thÇn ........................................................ 29 Ch−¬ng 2 ............................................................................................................. 33 2.1. Quan niÖm vÒ sinh ®Î vµ con c¸i.............................................................. 33 2.1.1. Quan niÖm vÒ sù ra ®êi cña con ng−êi ............................................. 35 2.1.2. Sinh ®Î ®èi víi gia ®×nh, dßng hä, céng ®ång ................................... 36 2.2. C¸c tËp qu¸n liªn quan ®Õn TP ................................................................. 36 2.2.1. VÒ ¨n uèng, ch¨m sãc TP .................................................................. 36 2.2.2. C¸c nghi lÔ liªn quan ®Õn thai nghÐn ............................................... 37 2.2.3. C¸c liªng kþ trong thêi kú mang thai ................................................ 39 2.3. C¸c tËp tôc khi sinh ®Î ............................................................................. 41 2.3.1. ChuÈn bÞ cho sinh në ........................................................................ 41 2.3.2. TËp tôc khi sinh në ............................................................................ 41 2.3.3. TËp tôc liªn quan ®Õn ®Î khã ............................................................ 43 2.4. Ch¨m sãc SP vµ hµi nhi ............................................................................ 46 2.4.1. Ch¨m sãc SP ..................................................................................... 46 2.4.2. ¡n uèng cho SP khi mÊt s÷a .............................................................. 48 2.4.3. Ch¨m sãc hµi nhi sau khi sinh .......................................................... 48 2.5. TËp qu¸n nu«i d¹y con c¸i ....................................................................... 48 2.5.1. Tõ khi trÎ míi sinh ®Õn 2 tuæi .......................................................... 48 2.5.2. Tõ khi trÎ 3 tuæi ®Õn 6 tuæi ................................................................ 50 2.5.3. Giai ®o¹n trÎ tõ 6 ®Õn 10 tuæi .......................................................... 51 2.5.4. Giai ®o¹n tõ 10 ®Õn 18 tuæi .............................................................. 52 Ch−¬ng 3 ............................................................................................................. 61 3.1. HiÖn tr¹ng m¹ng l−íi y tÕ t¹i ®Þa ph−¬ng víi sinh ®Î hiÖn nay ............... 61 3.2. BiÕn ®æi trong quan niÖm vÒ sinh ®Î vµ con c¸i ...................................... 62 3.3. BiÕn ®æi cña tËp tôc liªn quan ®Õn thai s¶n, sinh ®Î ................................. 64

1

3.6. ¶nh h−ëng cña tËp qu¸n sinh ®Î, nu«i dËy con c¸i cña ng−êi Dao víi viÖc CSSK phô n÷ vµ trÎ em hiÖn nay ë Th−îng Yªn C«ng ....................................... 67 KÕt luËn ......................................................................................................... 71 Danh môc tμi liÖu tham kh¶o ........................................................ 75

2

më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi

Tri thøc téc ng−êi lµ mét trong c¸c thµnh tè kh«ng thÓ thiÕu cña v¨n hãa

téc ng−êi. Nã kh«ng nh÷ng gãp phÇn kh¼ng ®Þnh mµ cßn lµ nh©n tè quan träng

quyÕt ®Þnh viÖc b¶o tån, duy tr× vµ ph¸t triÓn b¶n s¾c v¨n hãa cña mét céng

®ång. Nghiªn cøu v¨n hãa téc ng−êi kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu kho tµng tri thøc

d©n gian. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ tri thøc téc ng−êi sÏ bæ sung t− liÖu, gãp

phÇn hoµn thiÖn bøc tranh v¨n hãa téc ng−êi. Bëi thÕ, nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ tri

thøc téc ng−êi, tri thøc d©n gian, tri thøc b¶n ®Þa lµ mét ®ßi hái kh«ng thÓ kh«ng

®¸p øng ®èi víi nghiªn cøu v¨n hãa c¸c d©n téc thiÓu sè nãi chung, ng−êi Dao

vµ ng−êi Dao ë U«ng BÝ (Qu¶ng Ninh) nãi riªng.

Trong kho tµng tri thøc ®å sé, ®a d¹ng vµ phong phó cña c¸c téc ng−êi, tri

thøc vÒ thai nghÐn, sinh ®Î vµ nu«i dËy con c¸i lµ mét trong nh÷ng bé phËn tèi

quan träng. Nã ch¼ng nh÷ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh tíi viÖc b¶o tån, duy tr× vµ

ph¸t triÓn sù sèng cßn cña téc ng−êi, mµ cßn gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh tíi chÊt

l−îng gièng nßi cña téc ng−êi. Ngµy nay, trong bèi c¶nh x· héi hiÖn ®¹i, khoa

häc kü thuËt tiªn tiÕn ®ang lµ ®éng lùc quan träng trong sù nghiÖp t¨ng tr−ëng

kinh tÕ, b¶o ®¶m æn ®Þnh trËt tù x· héi, g×n gi÷ m«i tr−êng, b¶o tån v¨n hãa,…

MÆc dÇu vËy, trong bèi c¶nh cña c¸c d©n téc thiÓu sè ë ViÖt Nam hiÖn nay, tri

thøc d©n gian cña hä vÉn ®ang cßn ®ãng vai trß tèi quan träng trong c«ng cuéc

ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña hä còng nh− ®Þa ph−¬ng hä hiÖn ®ang sinh sèng.

Nh− vËy râ rµng tri thøc d©n gian cña c¸c téc ng−êi ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang lµ

mét trong c¸c nguån lùc quan träng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i

hãa hiÖn nay ë n−íc ta. ChÝnh v× thÕ ®iÒu tra, nghiªn cøu vÒ tri thøc cña c¸c téc

ng−êi nãi chung vµ cña ng−êi Dao nãi riªng lµ nhiÖm vô khÈn thiÕt hiÖn nay. Tri

thøc vÒ téc ng−êi vÒ sinh ®Î vµ nu«i dËy con c¸i cña hä còng vËy.

§èi víi ng−êi Dao ë Th−îng Yªn C«ng, viÖc nghiªn cøu vÒ hä cßn t−¬ng

®èi Ýt ái, nÕu kh«ng muèn nãi lµ ch−a cã t¸c gi¶ nµo quan t©m. V× thÕ nghiªn

cøu vÒ t©p qu¸n sinh ®Î, nu«i dËy con c¸i cña hä vµ nh÷ng ¶nh h−ëng cña nã

5

trong ®êi sèng hiÖn t¹i còng trong t×nh tr¹ng t−¬ng tù. Bëi thÕ, muèn b¶o tån,

khai th¸c vµ vËn dông nh÷ng tri thøc vÒ sinh ®Î vµ nu«i dËy con c¸i cña hä trong

sù nghiÖp ch¨m sãc søc kháe phô n÷ vµ trÎ em ë ®Þa ph−¬ng hä tèt, viÖc ®iÒu tra,

nghiªn vÒ cøu thùc tiÔn lµ cÇn thiÕt.

Víi c¸c lý do trªn, chóng t«i m¹nh d¹n chän TËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i

dËy con c¸i cña ng−êi Dao víi viÖc ch¨m sãc søc kháe phô n÷ vµ trÎ em hiÖn

nay ë Th−îng Yªn C«ng, thÞ x· U«ng BÝ, Qu¶ng Ninh lµm ®Ò tµi khãa luËn tèt

nghiÖp. Chän ®Ò tµi nµy, chóng t«i mong muèn gãp phÇn rÊt khiªm tèn cña m×nh

vµo viÖc nghiªn cøu, t×m hiÓu v¨n hãa, ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ë Th−îng Yªn

C«ng nãi chung vµ cña ng−êi Dao ë ®©y nãi riªng.

2. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò

VÒ tËp qu¸n sinh ®Î vµ ch¨m sãc søc kháe SP cña ng−êi Dao t¹i ViÖt Nam

®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ®«i nÐt vÒ hä, trong ®ã ®iÓn h×nh nh− mét sè

c«ng tr×nh sau:

Lý Hµnh S¬n , C¸c nghi lÔ chñ yÕu trong chu kú ®êi ng−êi cña nhãm Dao

tiÒn ë Ba BÓ; Hoµng L−¬ng, Mét sè kiªng kþ vµ tôc lÖ liªn quan ®Õn sinh ®Î vµ

ch¨m sãc trÎ s¬ sinh cña ng−êi Dao T¶ Pan vµ Dao ¸o Dµi ë Hµ Giang;

NguyÔn Thi Minh NguyÖt, TËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i d¹y trÎ nhá cña ng−êi Dao

TiÒn ë x· Tu Lý, huyÖn §µ B¾c, tØnh Hßa B×nh; Lý Hµnh S¬n- Hoµng Minh Lîi,

Phô n÷ Dao tiÒn víi nh÷ng tËp qu¸n liªn quan ®Õn sinh ®Î vµ nu«i con…

Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· miªu t¶ vµ ph©n tÝch t−¬ng ®èi

®Çy ®ñ vµ râ nÐt nh÷ng tËp qu¸n cña ng−êi Dao ë ViÖt Nam trong sinh ®Î vµ

nu«i d¹y con c¸i. §a sè nh÷ng nghiªn cøu trªn quan t©m t−¬ng ®èi nhiÒu ®Õn

miªu t¶ nh÷ng tËp qu¸n cña ng−êi Dao, song viÖc ®−a ra c¸c ®¸nh gi¸, nhËn xÐt,

ph©n tÝch vµ so s¸nh gi÷a c¸c nhãm ®Þa ph−¬ng. Tuy vËy, ®èi víi nghiªn cøu vÒ

v¨n hãa Dao, ®ã lµ nh÷ng nguån tµi liÖu rÊt v« cïng quý gi¸ vµ ®¸ng tr©n träng.

Thùc hiÖn khãa luËn nµy, chóng t«i hy väng cã thÓ bæ sung nguån t− liÖu, ®ãng

gãp vµo viÖc gi÷ g×n v¨n hãa cña ng−êi Dao, khai th¸c, vËn dông nã vµo c«ng

sèng hiÖn t¹i ë Th−îng Yªn C«ng.

6

3. Môc ®Ých nghiªn cøu

T×m hiÓu tËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i con c¸i cña ng−êi Dao (nhãm DTY) ë

Th−îng Yªn C«ng.

T×m hiÓu nh÷ng biÕn ®æi cña tËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i con c¸i cña ng−êi

Dao (nhãm DTY) ë Th−îng Yªn C«ng trong bèi c¶nh hiÖn nay.

T×m kiÕm gi¶i ph¸p b¶o tån, khai th¸c vµ vËn dông nh÷ng yÕu tè tÝch cùc

cña tËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i con c¸i cña ng−êi Dao (nhãm DTY) trong sù

nghiÖp x©y dùng gia ®×nh v¨n hãa hiÖn nay ë Th−îng Yªn C«ng.

4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

TËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i dËy con c¸i cña d©n téc Dao ë Th−îng Yªn

C«ng Víi nh÷ng môc ®Ých trªn ®©y, céng ®ång ng−êi DTY ë Th−îng Yªn C«ng

thuéc thÞ x· U«ng BÝ cña tØnh Qu¶ng Ninh vµ tËp qu¸n sinh ®Î và ch¨m sãc søc

kháe SP cña hä sÏ lµ ®èi t−îng nghiªn cøu chÝnh, trùc tiÕp cña kho¸ luËn nµy.

C¸c néi dung tiÕn hµnh kh¶o s¸t nghiªn cøu gåm:

- Kh¸i qu¸t vÒ tù nhiªn, x· héi vµ ng−êi Dao ë Th−îng Yªn C«ng

- Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn sinh ®Î vµ nu«i dËy con c¸i cña ng−êi Dao

ë Th−îng Yªn C«ng

- BiÕn ®æi cña tËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i dËy con c¸i cña ng−êi Dao ë

Th−îng Yªn C«ng

- C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn biÕn ®æi cña tËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i dËy con

c¸i cña ng−êi Dao ë Th−îng Yªn C«ng

Do khu«n khæ cho phÐp cña mét kho¸ luËn tèt nghiÖp Cö nh©n V¨n hãa

d©n téc thiÓu sè, nªn ph¹m vi nghiªn cøu ë ®©y ®−îc tËp trung vµo Céng ®ång

d©n téc Dao (nhãm Thanh Y) ë Th−îng Yªn C«ng, thÞ x· U«ng BÝ, tØnh Qu¶ng

Ninh.

5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

Kho¸ luËn ®−îc hoµn thµnh trªn c¬ së tu©n thñ tuyÖt ®èi ph−¬ng ph¸p

luËn M¸c- Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh. C¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu cña kho¸

luËn ®−îc nh×n nhËn, ph©n tÝch vµ lý gi¶i theo quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng,

duy vËt lÞch sö vµ quan ®iÓm cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.

7

Ph−¬ng ph¸p chñ ®¹o ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, nghiªn cøu

hoµn thµnh khãa luËn lµ §iÒn d· D©n téc häc, víi c¸c kü thuËt chñ yÕu: quan

s¸t, pháng vÊn, håi cè, ghi chÐp, chôp ¶nh... th«ng qua c¸c ®ît sinh sèng dµi

ngµy ë céng ®ång ng−êi Dao (nhãm Thanh Y) t¹i Th−îng Yªn C«ng nh»m thu

thËp c¸c d÷ liÖu ë thùc ®Þa.

Còng nh»m thu thËp tµi liÖu thùc ®Þa, ph−¬ng ph¸p §¸nh gi¸ nhanh cã sù

tham gia cña céng ®ång (PRA), víi c¸c kü thuËt: pháng vÊn s©u, th¶o luËn

nhãm, lËp biÓu thêi gian,…còng ®−îc ¸p dông trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t thu thËp

tµi liÖu ë Th−îng Yªn C«ng.

Lµ mét nghiªn cøu ®iÓm, cho nªn trong qu¸ tr×nh thu thËp c¸c d÷ liÖu

®Þnh l−îng, t¸c gi¶ còng ®· dông c¸c kü thuËt cña nghiªn cøu x· héi häc. C¸c

®èi t−îng ®−îc chän ®Ó ®iÒu tra x· héi häc bao gåm: giµ lµng, tr−ëng b¶n, thµy

tµo, thµy mo, c¸c bµ ®ì d©n gian, viªn y tÕ th«n b¶n, c¸c c¸n bé cña tr¹m y tÕ x·,

c¸c trÝ thøc ng−êi Dao, c¸c chủ hộ, những thành viªn trong c¸c gia ®×nh ng−êi

Dao đang cã vợ, có chồng, mét sè nam n÷ thanh niªn tÝch cùc vµ mét sè ng−êi

cã uy tÝn trong céng ®ång.

§Ó thu thËp t− liÖu cho khãa luËn, chóng t«i ®· ¸p dông ph−¬ng ph¸p

nghiªn cøu tµi liÖu thø cÊp, tham kh¶o c¸c s¸ch, c¸c kÕt qu¶ dù ¸n, c¸c t¹p chÝ

chuyªn nghµnh, c¸c b¸o c¸o, thèng kª cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh ë ®Þa ph−¬ng.

Do khu«n khæ thêi gian cho phÐp rÊt eo hÑp, chóng t«i chØ lùa chän vµ tËp

trung ®iÒu tra nghiªn cøu ë mét vµi th«n ng−êi DTY ë Th−îng Yªn C«ng( thÞ x·

U«ng BÝ, tØnh Qu¶ng Ninh).

6. §ãng gãp cña khãa luËn

Gióp cho b¹n ®äc hiÓu biÕt thªm vÒ v¨n ho¸ cña ng−êi Dao Thanh ë

Th−îng Yªn C«ng qua tËp qu¸n sinh ®Î vµ ch¨m sãc søc kháe SP.

Cung cÊp nguån t− liÖu cô thÓ vÒ tËp qu¸n sinh ®Î cña ®ång bµo ng−êi

Dao Thanh t¹i Th−îng Yªn C«ng (thÞ x· U«ng BÝ, tØnh Qu¶ng Ninh) nh÷ng tËp

qu¸n v¨n hãa truyÒn thèng vµ biÕn ®æi cña nã d−íi t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn

kinh tÕ-x· héi míi.

8

§Ò xuÊt mét sè khuyến nghị cụ thÓ cña t¸c gi¶ nh»m c¶i thiÖn, ®Èy m¹nh

sù tiÕn bé trong tËp qu¸n sinh ®Î vµ ch¨m sãc søc kháe SP t¹i Th−îng Yªn

C«ng.

KÕt qu¶ nghiªn cøu lµ nguån tµi liÖu ®ãng gãp cho c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ

x©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp víi chñ tr−¬ng kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng

mÆt tÝch cùc trong lÜnh vùc phong tôc tËp qu¸n cña ng−êi Dao ë x· Th−îng Yªn

C«ng nãi riªng vµ ng−êi Dao ë n−íc ta nãi chung.

7. Néi dung vµ bè côc cña khãa luËn

Ngoµi phÇn Më ®Çu vµ KÕt luËn, néi dung chÝnh cña khãa luËn ®−îc tr×nh

bµy trong 3 ch−¬ng:

Ch−¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, x· héi vµ ng−êi Dao ë

Th−îng Yªn C«ng (22 trang)

Ch−¬ng 2: TËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i d¹y con c¸i cña ng−êi Dao ë

Th−îng Yªn C«ng (27 trang)

Ch−¬ng 3: BiÕn ®æi vÒ tËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i d¹y con c¸i cña ng−êi

Dao ë Th−îng Yªn C«ng hiÖn nay (10 trang)

9

Danh môc tμi liÖu tham kh¶o

1. TrÇn B×nh. LuËt tôc cña ng−êi Dao ë ViÖt Nam víi viÖc qu¶n lý x· héi

hiÖn nay, T¹p chÝ LuËt häc, 2/2001.

2. TrÇn B×nh. TËp qu¸n m−u sinh cña c¸c d©n téc thiÓu sè ë §«ng B¾c ViÖt

Nam, Nhµ xuÊt b¶n Ph−¬ng §«ng, TP. Hå ChÝ Minh, 2005.

3. BÕ ViÕt §¼ng, NguyÔn Kh¾c Tông, N«ng Trung. Ng−êi Dao ë ViÖt Nam,

Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1997.

4. Ph¹m Quang Hoan, Hïng §×nh Quý (Chñ biªn). V¨n ho¸ truyÒn thèng

ng−êi Dao ë Hµ Giang, Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ d©n téc, Hµ Néi, 1999.

5. TrÇn V¨n Hµ (cb). Ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói vµ d©n téc trong thêi k×

kinh tÕ chuûªn ®æi, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 2007.

6. DiÖp §×nh Hoa. Ng−êi Dao ë Trung Quèc, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x·

héi, Hµ Néi, 2002.

7. §µo Huy Khª. Ch¨m sãc søc kháe cho trÎ em vµ s¶n phô ë mét sè téc

ng−êi T©y B¾c, t¹p chÝ D©n téc häc, sè 4 n¨m 1998, tr. 43-48.

8. Jacques Lemoine, Kh¸i qu¸t vÒ di s¶n v¨n ho¸ Dao vµ hiÖn ®¹i ho¸ ë

ViÖt Nam, trong Sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi cña ng−êi Dao: HiÖn t¹i vµ t−¬ng

lai (Kû yÕu héi th¶o quèc tÕ vÒ ng−êi Dao, tæ chøc t¹i Th¸i Nguyªn th¸ng 12

n¨m 1995), tr. 391-399.

9. Lý D−¬ng LiÔu (chñ biªn), Ng−êi Dao ë L¹ng S¬n, NXB Së V¨n ho¸

Th«ng tin L¹ng S¬n, L¹ng S¬n 2004.

10. Hoµng L−¬ng. Mét sè kiªng kþ vµ tôc lÖ liªn quan ®Õn sinh ®Î ch¨m sãc

trÎ s¬ sinh cña ng−êi Dao T¶ Pan vµ Dao ¸o Dµi ë Hµ Giang, trong cuèn Sù ph¸t

triÓn v¨n ho¸ x· héi cña ng−êi Dao: HiÖn t¹i vµ t−¬ng lai ( Kû yÕu Héi th¶o

Quèc tÕ vÒ ng−êi Dao, tæ chøc ë Th¸i Nguyªn th¸ng 12 n¨m 1995), NXB. Khoa

häc x· héi, Hµ Néi, 1996, tr. 112-119.

11. NguyÔn ThÞ Minh NguyÖt, TËp qu¸n sinh ®Î vµ nu«i d¹y trÎ nhá cña

ng−êi Dao TiÒn vµ Dao QuÇn ChÑt x· Tu Lý, huyÖn §µ B¾c, tØnh Hoµ B×nh,

75

B¸o c¸o khoa häc t¹i Héi th¶o Quèc tÕ C¸c d©n téc thiÓu sè trong m«i tr−êng

biÕn ®æi, ChiÒng Mai, Th¸i Lan, th¸ng 12 n¨m 1998.

12. Hoµng Nam. V¨n ho¸ c¸c d©n téc vïng §«ng B¾c ViÖt Nam, Tr−êng §¹i

häc V¨n hãa, Hµ N«i, 2004.

13. Lý Hµnh S¬n, LÔ cÊp s¾c vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ Dao, T¹p chÝ D©n téc häc,

sè 3 / 2002.

14. Lý Hµnh S¬n, Vµi nÐt vÒ tËp quan vµ nghi lÔ liªn quan ®Õn sinh ®Î vµ ma

chay cña ng−êi Dao TiÒn, B¸o c¸o ®iÒn d· D©n téc häc, Tµi liÖu l−u tr÷ t¹i Th−

viÖn ViÖn D©n téc häc, §B2/1991.

15. Lý Hµnh S¬n, TËp qu¸n sinh ®Î cña ng−êi Dao TiÒn ë Ba BÓ, B¾c K¹n,

T¹p chÝ D©n téc häc, sè 3/1997, tr. 64-69, 73.

16. Lý hµnh S¬n, C¸c nghi lÔ chñ yÕu trong chu kú ®êi ng−êi cña nhãm Dao

TiÒn ë Ba BÓ, B¾c K¹n, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi 2003.

17. TrÇn H÷u S¬n, S¸ch cæ cña ng−êi Dao ë Lµo Cai - di s¶n v¨n ho¸ cã gi¸

trÞ, trong cuèn Sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi cña ng−êi Dao: HiÖn t¹i vµ t−¬ng

lai (Kû yÕu héi th¶o quèc tÕ vÒ ng−êi Dao, tæ chøc t¹i Th¸i Nguyªn th¸ng 12

n¨m 1995), tr. 167-174.

18. Trung t©m KHXH & NV Quèc gia. Sù ph¸t triÓn V¨n ho¸ x· héi cña

ng−êi Dao: hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai, Kû yÕu Héi nghÞ Dao häc Quèc tÕ, Th¸i

Nguyªn, Nhµ XuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1996.

19. ViÖn D©n téc häc. C¸c d©n téc Ýt ng−êi ë ViÖt Nam (c¸c tØnh phÝa B¾c),

Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1978.

20. NguyÔn Quang Vinh. Mét sè vÊn ®Ò ng−êi Dao Qu¶ng Ninh, Nhµ xuÊt

b¶n V¨n hãa d©n téc, Hµ Néi, 1999.

76