1
TRƯỜNG ĐẠI HC VĂN HÓA HÀ NI
KHOA VĂN HÓA DÂN TC THIU S
…..…..o0o………
TP QUÁN SINH ĐẺ CA NGƯỜI SÁN DÌU
XÃ NGC THANH, TH XÃ PHÚC YÊN,
TNH VĨNH PHÚC
KHÓA LUN TT NGHIP C NHÂN
Ging viên hướng dn: PGS.TS. TRN BÌNH
Sinh viên thc hin : TRN TH PHÚ
Hà Ni – 2012
2
LI CM ƠN
Để hoàn thành khóa lun tt nghip, em đã nhn được s
giúp đỡ tn tình ca cán b, bà con người Sán Dìu xã Ngc
Thanh, đặc bit là gia đình ông Lâm Văn Thnh, các thày cô giáo
Khoa Văn hóa dân tc thiu s và PGS.TS. Trn Bình.
Nhân đây em xin gi li biết ơn chân thành và sâu sc ti
tt c. Mc dù đã c gng rt nhiu nhưng do kh năng và điu
kin có hn, nên Khóa lun chc chn không tránh khi nhng
thiếu sót. Em rt mong nhn được nhng ý kiến đóng góp ca
quý thy, cô giáo và mi người quan tâm ti tp quán sinh đẻ
ca người Sán Dìu.
Em xin chân thành cm ơn !
Hà Ni, tháng 5 năm 2012
Trn Th Phú
3
MC LC
1. Lý do chn đề tài ........................................................................................... 3
2. Lch s nghiên cu ........................................................................................ 4
3. Mc đích nghiên cu ..................................................................................... 4
4. Đối tượng và phm vi nghiên cu ................................................................. 5
5. Phương pháp nghiên cu ............................................................................... 5
6. Đóng góp ca khóa lun ................................................................................ 5
7. Ni dung và b cc khóa lun ....................................................................... 6
Chương 1: KHÁI QUÁT V NGƯỜI SÁN DÌU NGC THANH .............. 7
1.1. Tc danh, ngun gc, dân s và phân b dân cư ....................................... 7
1.2. Đặc đim địa bàn cư trú ........................................................................... 11
1.3. Đặc đim văn hóa .................................................................................... 16
Chương 2: TP QUÁN SINH ĐẺ CA NGƯỜI SÁN DÌU NGC
THANH TRONG XÃ HI TRUYN THNG ............................................. 25
2.1. Quan nin v sinh đẻ ............................................................................... 25
2.2. Các tc l ca giai đon trước khi sinh .................................................... 26
2.3. Tp quán khi sinh đẻ ................................................................................. 32
2.4. Tp quán chăm sóc sn ph và hài nhi sau khi sinh ................................. 38
2.5. Các nghi l, kiêng k liên quan đến vượt cn ............................................ 41
Chương 3: BIN ĐỔI TP QUÁN SINH ĐẺ CA NGƯỜI SÁN DÌU
NGC THANH ............................................................................................... 47
3.1. Biến đổi trong tp quán sinh đẻ hin nay ................................................. 47
3.2. Nguyên nhân ca s biến đổi .................................................................... 49
3.3. Mt s khuyến ngh ban đầu ..................................................................... 54
KT LUN ............................................................................................ 58
TÀI LIU THAM KHO ...................................................................... 60
PH LC ............................................................................................... 62
1. MT S HÌNH NH V SINH ĐẺ CA NGƯỜI SÁN DÌU NGC
THANH ........................................................................................................... 62
2. DANH SÁCH NGƯỜI CUNG CP TÀI LIU .......................................... 67
4
M ĐẦU
1. Lý do chn đề tài
Sán Dìu là tc người cư trú tp trung vùng Đông Bc Vit nam. H
nn văn hóa dân tc khá đặc sc. Trong đó có tp quán sinh đẻ và chăm sóc
con cái. Trong quá trình công nghip hóa, hin đại hóa đất nước hin nay,
cũng như nhiu tc người khác, văn hóa truyn thng Sán Dìu đang đứng
trước nhiu thách thc ln. Mt khác, Sán Dìu là tc người sng ch yếu
vùng cn giáp ranh vi trung tâm kinh tế, văn hóa, chính tr (Hà Ni) ca đất
nước. Đó là các tnh: Qung Ninh, Thái Nguyên, Tuyên Quang và Vĩnh
Phúc,… Cũng như các địa phương khác, tp quán sinh đẻ ca người Sán
Dìu Ngc Thanh (Phúc Yên, Vĩnh Phúc) đang dn b mai mt rt nhanh.
Nghiên cu, tìm hiu để khai thác, vn dng tn tp quán quý giá này trong
công tác chăm sóc sc khe bà, m tr em là rt cn thiết.
Thc hin ngh quyết trung ương Năm, khóa VIII, y dng và phát
trin nn văn hóa tiên tiến đậm đà bn sc dân tc…cn phi gìn gi và phát
huy nhng giá tr văn hóa tt đẹp ca các tc người. Bo tn văn hóa truyn
thng ca các tc người, bo tn s đa dng ca văn hóa Vit Nam hin nay
là nhim v ca toàn Đảng, toàn dân. Trong đó, tp quán sinh đẻ, nuôi con
ca các tc người là b phn quan trng ca văn hóa ca các tc người. Mun
bo tn, khai thác, vn dng tt tp quán này, bt buc phi nghiên cu tìm
hiu k lưỡng.
Vi nhng lí do trên, em chn đề tài "Tp quán sinh đẻ ca người Sán
Dìu Ngc Thanh, th xã Phúc yên, tnh Vĩnh Phúc” làm đề khóa lun tt
nghip.
5
2. Lch s nghiên cu đề tài
Cho đến nay, đã có mt s công trình nghiên cu v người Sán Dìu,
được công b: Ma khánh Bng, Nghiên cu v dân tc Sán Dìu Vit Nam,
Nhà xut bn Khoa hc xã hi, Hà Ni, 1983; Ngô Văn Tr, Dân tc Sán Dìu
Bc Giang, Nhà xut bn Văn hóa dân tc, Hà Ni, 1983; Trn Bình, Mt
s tp quán liên quan đến sinh đẻ và hn chế sinh đẻ ca người Xinh Mun,
Tp chí Dân tc hc, s 2/1997; Dip Trung Bình, Phong tc và nghi l chu kì
đời người ca người Sán Dìu Vit Nam, Bo tàng Văn hóa các dân tc Vit
Nam, Thái Nguyên. 2005; Nguyn th quế Loan, Tp quán ăn ung ca người
Sán Dìu Thái Nguyên, Lun án Tiến s S hc, chuyên ngành Nhân hc văn
hóa, Vin Khoa hc xã hi Vit Nam, H.2008; và gn đây nht thì cun sách
viết v người Sán Dìu Vĩnh Phúc cũng đề cp đến nhng vn đề đặc
trưng kinh tế truyn thng, văn hóa truyn thng, phong tc tp quán, tc th
cúng, tín ngưỡng, trang phc truyn thng, văn hóa m thc… Lâm Quang
Hùng, Người Sán Dìu Vĩnh Phúc, Hi s hc Vĩnh Phúc xut bn năm 2011
Ngoài s trên, vic đề cp v văn hóa Sán Dìu cũng đã được đăng ti
trong mt s công trình nghiên cu mang tính tng quát khác: Tnh y,
UBND, Hi đồng Nhân dân tnh Thái Nguyên, Địa chí Thái Nguyên, NXB
Chính tr Quc gia – S Tht, Hà Ni, 2008; Vin Dân tc hc, Các Dân tc
ít người Vit Nam (Các tnh phía Bc), NXB Khoa hc xã hi, Hà Ni,
1978; …
3. Mc đích nghiên cu
Tìm hiu nhng đặc trưng cơ bn ca tp quán sinh đẻ ca ca người
Sán Dìu Ngc Thanh.
Tìm hiu nhng biến đổi ca tp quán sinh đẻ ca ca người Sán Dìu
Ngc Thanh hin nay.