Trn Thu Trang – VHDT15A Khóa lun tt nghip
Khoa: Văn hóa dân tc thiu s Niên khóa 2009 – 2013
Đại hc Văn hóa Hà Ni
1
trêng ®¹i häc v¨n hãa hμ néi
khoa v¨n hãa d©n téc thiÓu sè
TRI THC DÂN GIAN V CHĂM SÓC SC KHO SINH SN
BÀ M VÀ TR SƠ SINH NGƯỜI DAO XÃ LIÊN MINH,
HUYN VÕ NHAI, TNH THÁI NGUYÊN
khãa luËn tèt nghiÖp cö nh©n v¨n hãa
chuyªn ngμnh: V¨n hãa d©n téc thiÓu sè
m sè: 608
Sinh viªn thùc hiÖn : TRN THU TRANG
Gi¶ng viªn híng dÉn :TS. NGUYN TH VIT HƯƠNG
Hμ néi- 2013
Trn Thu Trang – VHDT15A Khóa lun tt nghip
Khoa: Văn hóa dân tc thiu s Niên khóa 2009 – 2013
Đại hc Văn hóa Hà Ni
2
LI CM ƠN
Để hoàn thành đề tài khóa lun tt nghip này, em xin gi li cm ơn
chân thành đến Phòng Văn hóa huyn Võ Nhai, UBND và Trm y tế xã Liên
Minh đã nhit tình giúp đỡ, to điu kin thun li và cung cp cho em nhng
tư liu thiết yếu cho đề tài nghiên cu.
Xin gi li cm ơn chân thành ti ging viên hướng dn khoa hc, TS.
Nguyn Th Vit Hương đã hướng dn, ch bo và định hướng cho em nhng
hướng đi trong quá trình hoàn thin đề tài nghiên cu.
Xin cm chính quyn địa phương xã Liên Minh, đội ngũ cán b xã và
đồng bào người Dao, đặc bit là nhng c già và ph n người Dao đã giúp
đỡ tn tình, to điu kin thun li cho tác gi trong quá trình đi đin dã thc
địa để lun văn được hoàn thành.
Do nhng hn chế nht định v thi gian, tư liu, đặc bit là nhng khó
khăn v vn đề ngôn ng, nên đề tài không tránh khi nhng thiếu sót. Rt
mong nhn được nhng ý kiến đóng góp quý báu t các thày cô giáo để đề tài
được hoàn thin hơn.
Xin chân thành cm ơn!
Hà Ni, tháng 05 năm 2013
Sinh viên
Trn Thu Trang
Trn Thu Trang – VHDT15A Khóa lun tt nghip
Khoa: Văn hóa dân tc thiu s Niên khóa 2009 – 2013
Đại hc Văn hóa Hà Ni
3
MC LC
M ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chn đề tài ........................................................................................ 6
2. Lch s nghiên cu vn đề .......................................................................... 7
3. Mc tiêu và nhim v nghiên cu .............................................................. 8
3.1. Mc tiêu nghiên cu: .......................................................................... 8
3.2. Nhim v nghiên cu: ........................................................................ 8
4. Đối tượng và phm vi nghiên cu .............................................................. 9
5. Phương pháp nghiên cu ............................................................................ 9
6. Đóng góp ca đề tài .................................................................................. 10
7. B cc ca đề tài ....................................................................................... 10
Chương 1: KHÁI QUÁT V NGƯỜI DAO VÀ TP QUÁN SINH ĐẺ
CA NGƯỜI DAO XÃ LIÊN MINH HUYN VÕ NHAI TNH THÁI
NGUYÊN ........................................................................................................ 12
1.1. Khái quát v người Dao xã Liên Minh, huyn Võ Nhai, tnh Thái
Nguy ên ............................................................................................................ 12
1.1.1.Khái quát v xã Liên Minh ............................................................... 12
1.1.1.1.Điu kin t nhiên ....................................................................... 12
1.1.1.2.Đặc đim kinh tế - xã hi ............................................................ 13
1.1.2.Khái quát v người Dao Liên Minh ............................................... 17
1.1.2.1. Ngun gc, lch s cư trú ca cng đồng Dao Liên Minh ...... 17
1.1.2.2. Đặc đim dân s và phân b dân cư ........................................... 19
1.1.2.3. Đặc đim t chc dòng h, gia đình và văn hóa dân tc Dao .... 19
1.2. Tp quán sinh đẻ ca người Dao ........................................................... 27
1.2.1. Quan nim ca người Dao v sinh đẻ .............................................. 27
1.2.2. Mt s tc l liên quan đến tp quán sinh đẻ ca người Dao .......... 27
Chương 2: TRI THC DÂN GIAN TRONG CHĂM SÓC SC KHE
SINH SN BÀ M VÀ TR SƠ SINH CA NGƯỜI DAO XÃ LIÊN
MINH TRONG TRUYN THNG ............................................................ 32
Trn Thu Trang – VHDT15A Khóa lun tt nghip
Khoa: Văn hóa dân tc thiu s Niên khóa 2009 – 2013
Đại hc Văn hóa Hà Ni
4
2.1. Khái quát v tri thc dân gian ............................................................... 32
2.1.1. Khái nim tri thc dân gian ............................................................. 32
2.1.2. Tri thc dân gian v chăm sóc sc khe sinh sn ............................ 35
2.2. Tri thc dân gian v chăm sóc sc khe sinh sn thai ph và sn ph
người Dao. ....................................................................................................... 36
2.2.1. Thi k mang thai ........................................................................... 37
2.2.1.1. V vic ăn ung .......................................................................... 37
2.2.1.2. V chế độ sinh hot, ngh ngơi ................................................... 39
2.2.1.3. Các bài thuc dân gian ............................................................... 43
2.2.1.4. Mt s kiêng k khác ................................................................. 45
2.2.2. Thi k sinh đẻ ................................................................................ 48
2.2.2.1. Chun b cho sinh n .................................................................. 48
2.2.2.2. Cách chăm sóc bà m khi sinh ................................................... 49
2.2.2.3. Mt s bài thuc s dng trong quá trình sinh n ..................... 53
2.2.3. Thi k c và cho con bú ............................................................. 56
2.3. Tri thc dân gian v chăm sóc tr sơ sinh ............................................. 61
Chương 3: PHÁT HUY NHNG GIÁ TR TÍCH CC CA TRI THC
DÂN GIAN V CHĂM SÓC SC KHE SINH SN BÀ M VÀ TR
SƠ SINH TRONG CNG ĐỒNG NGƯỜI DAO XÃ PHƯƠNG GIAO
HUYN VÕ NHAI TNH THÁI NGUYÊN ............................................... 70
3.1. Giá tr ca tri thc dân gian v chăm sóc sc khe sinh sn bà m và tr
sơ sinh ca người Dao ..................................................................................... 70
3.1.1. Giá tr khoa hc ................................................................................ 70
3.1.2. Giá tr kinh tế ................................................................................... 79
3.2.3. Giá tr văn hóa - xã hi .................................................................... 81
3.2. Vic s dng tri thc dân gian trong chăm sóc sc khe sinh sn bà m
và tr sơ sinh trong cng đồng người Dao Liên Minh hin nay ................. 84
3.3. Mt s gii pháp phát huy giá tr văn hóa dân gian v chăm sóc sc
khe sinh sn bà m và tr sơ sinh ca người Dao ......................................... 92
Trn Thu Trang – VHDT15A Khóa lun tt nghip
Khoa: Văn hóa dân tc thiu s Niên khóa 2009 – 2013
Đại hc Văn hóa Hà Ni
5
3.4. Mt s đề xut kiến ngh ....................................................................... 96
KT LUN .................................................................................................. 100
TÀI LIU THAM KHO .......................................................................... 102
DANH SÁCH NGƯỜI CUNG CP TÀI LIU ....................................... 104